جانشين بي ثروت ، آب زيرزميني هاي سفره
را شيرين آب زيرزميني منابع عميق ، چاههاي افزايش
است انداخته خطر به
به ايران وسعت از توجهي قابل سطح مي‌دانيم كه همانگونه
جهان خشك نيمه و خشك منطقه كمربند در شدن واقع دليل
بسيار نمونه‌هاي بيابانها حال عين در اما است ، بياباني
با اكنون.هستند طبيعي محيط و انسان بين ارتباط از جالبي
و مركزي مناطق ، جنوب سواحل ، سيستان در خشكسالي وقوع
نرسيده فرا آن زمان آيا كشورمان غرب و شمال جنگل‌هاي حتي
و مي‌كنيم زندگي جهان از خشكي منطقه در كنيم باور كه است
و توسعه تنگناهاي و تهديدها عمده‌ترين از خشكسالي و خشكي
پيش دليل همين به.مي‌رود شمار به سرزمين اين در عمران
و ناحيه‌اي عمراني طرحهاي اجراي و برنامه‌ريزي هرگونه از
اين مورد در بيولوژيكي و اقليمي شرايط از آگاهي منطقه‌اي
برنامه‌ريزي نبودضروريست و لازم كاملا امري منطقه
و كشاورزي فعاليت‌هاي براي دقيق مكان‌يابي بخصوص صحيح
خشكسالي بخصوص و هوايي و آب وضعيت‌گوناگون برحسب صنعتي
.مي‌شود بيابان‌زائي روند تشديد سبب
ويژگيهاي از آگاهي وجود با اخير دهه‌هاي در متاسفانه
توسط بي‌رويه توسعه روند ادامه شاهد ايران بر حاكم طبيعي
منجر كه اقداماتي كليه عبارتي به.مي‌باشيم انساني عامل
نابودي سوي به را زيست محيط مي‌شود ، گياهي پوشش كاهش به
مرز در كشاورزي حاصل كم اراضي در شخم جمله از.مي‌كشاند
مفرط ، چراي غيرفني ، زهكشي و آبياري نظر ، مورد هوايي و آب
اطراف در دام تراكم و مراتع در دام تعداد تناسب عدم
كني بوته و نهال قطع همچنين. برد نام توان مي را روستا
تبخير و باد مانند هوايي و آب عوامل معرض در را خاك نيز
تشديد را روند اين و مي‌دهند قرار..و خورشيد تابش و
مناطق در نوين تكنولوژي از بهره‌گيري سويي از.مي‌كنند
صورت اقتصادي توسعه هدف با غالبا كه نيمه‌خشك و خشك
و مدرن آبياري و كشاورزي عميق چاه حفر مانند مي‌گيرد ،
انحاء از نحوي به دوام ، كم كشت‌هاي افزايش
همچون اقداماتي حتي.مي‌دهند افزايش را شدن بياباني خطر
نيز...و صنعتي تاسيسات ايجاد شهرسازي ، جاده‌سازي ،
طبيعي شرايط با مناسب و صحيح برنامه‌ريزي با چنانچه
.مي‌كند كمك بيابان گسترش و پيدايش به نباشد متناسب منطقه
و پيدايش در طبيعي و انساني عامل دو هر خلاصه به‌طور
و شدت تفكيك و مي‌باشند موثر شدن بياباني شرايط تشديد
بيشتر اخير دهه‌هاي طي كه چه آن اما.است دشوار هريك ضعف
عرصه‌هاي در انسان ناموزون و نابجا دخالت مي‌آيد ، چشم به
شاهد اخير سالهاي طي كشورمان نواحي از بسياري.است طبيعي
عنوان به و است بوده گوناگون دلايل به پديده اين بروز
مابين تهران درنزديكي واقع منطقه‌اي از مي‌توان نمونه
نام آبرود جمع دهستان به‌نام فيروزكوه ، و دماوند شهرستان
از و قائم‌شهر -تهران جاده به شمال از دهستان اين.برد
دهستان اينميگردد منتهي خراسان -تهران جاده به جنوب
در خشك ، نيمه و خشك اقليمي ناحيه در داشتن قرار وجود با
چشمه‌ها ، داراي (نگارنده گواه به) دور چندان نه سالهاي
اراضي كه است بوده بزرگي و كوچك رودخانه‌هاي و قنوات
بهره‌برداري مورد انسانها توسط زيادي ساليان آن محدود
شديدي تحول و تغيير معرض در كه آن بدون است ، گرفته قرار
اهميت حائز منطقه اين در امروز كه آنچه اما.گيرد قرار
آبهاي شديد افت و آب سطحي جريانات رفتن بين از است ،
اقليمي ، نوسانات بر علاوه روند اين كه است ، زيرزميني
اراضي آبسرداز همند دشت در زمين كاربري تغيير نتيجه
باغات ايجاد و ويلاسازي و كشاورزي زمينهاي به مرتعي
بايد همند دشت با بيشتر آشنايي براياست بوده تزئيني
ما كه است وسيعي نسبتا دهليز دشت ، اين كه كنم يادآوري
شمال در مركزي البرز دامنه‌هاي و كوه زرين ارتفاعات بين
دشت اين است ، شده واقع جنوبي بخش در البرز شمالي جبهه و
برخوردار خوبي زيرزميني آبهاي و منابع از همواري لحاظ به
آنتي ارتفاع كم و خشك كوههاي همند از پس بلافاصله و است
واقع دارد ، ادامه ايوانكي شمال و كوير دشت تا كه البرز
.است شده
همند ناحيه در زمين كاربري تغيير با گذشته دهه دو طي
بدون و پروانه كسب بدون چه و پروانه كسب با چه افراد
نتيجه در و كرده‌اند حفر متعددي چاههاي حريم ، رعايت
دهستان در سال طول تمام در كه كوچكي رودخانه‌هاي و قنوات
جريان نيز ايوانكي تا پرآب فصول در حتي و ناحيه اين جنوب
دشت اين زيرزميني آبهاي آنها تغذيه منبع وتنها داشته‌اند
سالهاي در متاسفانه.شده‌اند آب كم يا و خشك است ، بوده
بخصوص و است يافته كاهش باران و برف ريزش ميزان كه اخير
توان ناحيه اين جنوب روستاهاي چاههاي تنها نه جاري سال
از بي‌رويه استفاده بلكه داده‌اند دست از را خود آبدهي
منطقه در را خود سوء اثرات مذكور ، دشت در آب منابع
انتهاي بخش در كه ايوانكي.است كرده آشكار نيز ايوانكي
اين تاثير تحت نواحي ساير از بيش است ، شده واقع حوزه اين
آب سطح اكنون هم و گرفت خواهد و گرفته قرار معضل
ودر است رفته پايين به‌شدت ناحيه اين زيرزميني
در آب از بهره‌برداري سرعت چنانچه دور چندان نه آينده‌اي
خود در موجود چاههاي همچنين و ايوانكي بالادست مناطق
پيشروي شاهد كند ، پيدا ادامه منوال همين با مذكور ناحيه
آن پيرامون مناطق و شهر اين شدن بياباني نهايتا و
جنوب روستاهاي تنها نه روند اين ادامه بابود خواهيم
خالي مي‌شدند ، محسوب توليد عامل خود روزي كه مذكور دشت
آن وخيم عواقب بلكه مي‌گردند ، متروك نيمه يا و سكنه از
اين در بيابان مرزهاي و گرفت خواهد نيز را ايوانكي ناحيه
همان امر اين و يافت خواهد گسترش و تغيير ناحيه
دخالت نتيجه كه است بيابان توسعه يا و بيابان‌زايي
محدود منابع برروي انسان برنامه‌ريزي بدون و غيراصولي
با اكنون.است محيط طبيعي توان گرفتن نظر در بدون موجود
رسانه‌هاي توسط كه مطالبي و شده ذكر نكات تمام به توجه
كشور مناطق از بسياري در زنگ‌خطر مي‌يابد ، انتشار جمعي
كمي كه است نرسيده آن زمان آيا و است آمده در صدا به ما
.كنيم نگاه مسئله اين به جدي‌تر
ميانگين كاهش به توجه با و شده ذكر مطالب به توجه با
آبهاي تخليه شديد افزايش بالعكس و كشور در بارندگي
جهت حفاري مدرن وسايل از استفاده با بخصوص زيرزميني ،
رشد شاهد كه آب سفره‌هاي شدن خالي يا و كم از جلوگيري
.مي‌شود زيرپيشنهاد راهكارهاي مي‌باشيم امر اين فزاينده
و كشور زيرزميني آبهاي فعلي شرايط با مردم ساختن آشنا -1
و آب منابع پايان‌ناپذيري بر مبني مردم قبلي تفكر زدودن
كه جمعي رسانه‌هاي طريق از بي‌رويه ، برداشت وخيم عواقب
يا...و مساجد در اجتماعات تشكيل كوچك ، و محلي مقياس در
و صدا وسيله بهترين كشوري مقياس در اما است محلي نشريات
.مي‌باشد دارد را مخاطبين بيشترين كه نهادي عنوان به سيما
محدوديت و جديد بهره‌برداري پروانه صدور از جلوگيري -2
مي‌رود آن بيم كه مناطقي و بحراني مناطق در شكني كف مجوز
.شوند واقع بحران مرز در كه
هدر از جلوگيري و آب مصرف در صرفه‌جويي روشهاي اعمال -3
.آن رفتن
منبع از لوله وسيله به آب انتقال يا و نهرها پوشش -4
زمين مسيربه طي آن نفوذ و تبخير از مانع كه (غيره و چاه)
.مي‌گردد
در كه باراني و قطره‌اي به سنتي از آبياري نوع تغيير -5
بدون كشاورزي جهت كار ترين پايه‌اي و اصولي‌ترين واقع
.مي‌باشد روش ، اين آب اتلاف
كه مي‌باشد مناسب باغ‌ها در استفاده جهت قطره‌اي سيستم
مورد منطقه در بخصوص سنتي روشهاي ساير به نسبت روش اين
مي‌يابد كاهش يك‌سوم به آب مصرف است ، سنتي بيشتر كه نظر
سيب باغات به همند منطقه ازاراضي وسيعي بخش كه آنجا از و
آبهاي از توجهي قابل حجم روش اين اعمال با دارد ، اختصاص
.شد خواهد صرفه‌جويي زيرزميني
امكان كه غيره و غلات مانند زراعتهايي با رابطه در
روش از مي‌توان ندارد ، وجود قطره‌اي روش به آبياري
.كرد استفاده باراني
به وام دادن است ، اهميت حائز بسيار كه مسائلي ديگر از-6
و قطره‌اي آبياري به مربوط وسايل تامين جهت كشاورزان
ممكن كه چرا.است روش اين صحيح برانجام نظارت و باراني
سيستم‌ها اين از استفاده به متمايل خود كشاورزان است
را آن گيري بكار براي اقتصادي توان اما باشند
.باشند نداشته
بدون كه كساني و متخلفين با قانوني و قاطع برخورد -7
.مي‌كنند برداشت حجم تغيير يا و چاه حفر به اقدام پروانه
طبيعي تقسيمات بر منطبق سياسي تقسيم‌بندي رعايت لزوم -8
:مثال عنوان به مناطق ، در اصولي برنامه‌ريزيهاي انجام جهت
جزء مذكور دهستان و دشت‌همند و سمنان استان جزء ايوانكي
.مي‌روند به‌شمار تهران استان
با آشنا مديريت ، علم بر علاوه كه مديراني بكارگيري -9
موفقيت‌آميز سطوح كليه در روش اين.نيزباشند محيطي مسائل
بسياري و بالا در شده ذكر موارد تمام چنانچه.بود خواهد
رابطه در تنها نه دارند اطلاع آن از همگان كه موارد از
بكار ايران نواحي تمام با رابطه در كه نظر مورد منطقه با
نجات به مي‌توان بارش ميزان كاهش فرض به حتي شود ، گرفته
آنكه ضمن داشت ، اميد كشور زيرزميني آب سفره‌هاي احياي و
توانهاي گرفتن نظر در با همراه صحيح برنامه‌ريزيهاي با
از مي‌توان مردم ، آگاهيهاي سطح رفتن بالا و محيط طبيعي
جلوگيري محيطي زيست ناخوشايند پديده‌هاي از بسياري بروز
بايد دور چندان نه آينده‌اي در اينصورت غير در.نمود
.بود صحيح برنامه‌ريزيهاي عدم از ناشي وخيم عواقب منتظر
طبيعي جغرافياي ارشد كارشناس -اشرفي حاجي پروانه
|
