انتظاري"است زمستان"كاست نوار بر نقدي
بداهه‌كار بنام استاد دو از اين از بيش
آن پيشگامان و سنتور
در آذربايجاني موسيقي و تمدنها گفت‌وگوي
تهران
انتظاري"است زمستان"كاست نوار بر نقدي
بداهه‌كار بنام دواستاد از اين از بيش
عليزاده ، حسين همكاري با است اثري "است زمستان":درآمد
شعر روي بر شجريان همايون و كلهر كيهان شجريان ، محمدرضا
كه ثالث اخوان مهدي ياد زنده اثر "زمستان"جاودان هميشه
و اروپايي مختلف كشورهاي در متعدد اجراهاي از پس
زيرنگاهي نوشته.شد منتشر كاست نوار صورت به آمريكايي
.مي‌گذرد گراميان شما نظر از كه اثر اين به دارد
با را خود مشترك همكاري شجريان محمدرضا و عليزاده حسين
علي‌حاتمي ، ياد زنده كارگرداني به دلشدگان فيلم موسيقي
.كردند آغاز
دو اين بين توجهي قابل هماهنگي دلشدگان فيلم درموسيقي
فيلم موسيقي براي اثر آن آنكه با و است محسوس هنرمند
لطف از خالي نيز فيلم ديدن بدون آن شنيدن بود ، شده تهيه
و متنوع ريتمهاي شجريان ، زيباي بسيار آواز ;ونيست نبود
مهمتر همه از و عليزاده ساخته زيباي وتصنيفهاي ملودي
نشاندهنده كه اصيل موسيقي قالب در نو شعر گنجاندن
از است ، شيوه‌كاري اين اجراي در هنرمندان اين توانايي
كارنامه نيز شجريان.است دلشدگان فيلم موسيقي ويژگيهاي
جمله آن از كه است داشته نو شعر اجراي زمينه در موفقي
با شهبازيان فريدون از كاري "را پياله پركن" به مي‌توان
از كاري "داروك" بديعي ، حبيبالله شادروان ويلن همراهي
هنوز متاسفانه كه قاصدك نوار در) "شب هست" لطفي ، محمدرضا
كاري"گلچهره" و مشكاتيان پرويز از (است نشده عمومي پخش
بنام چهره دو اين همكاري.كرد اشاره عليزاده حسين از
تا شد سبب كار آن از استقبال و دلشدگان در ايراني موسيقي
نيز آنها دوم اثر كه شود ايجاد موسيقي اهل توقع‌در اين
.است برخوردار بالايي هنري بار و بديع ازنكات
تنها نه شد ، خواهد ذكر كه دلايلي به "است زمستان" اما
دهد ، پاسخي‌درخور را موسيقي اهل انتظارات نتوانست
نوار ابتداي در.كرد سرخوردگي و ياس دچار را آنها بلكه
عليزاده بداهه‌نوازي تماشاگران تشويق صداي شنيدن از بعد
شنيده همايون در"بيداد "و ماهور در"داد" گوشه دو در
هستند ، هم مقابل معني در كه همان‌طور وبيداد دادميشود
گام دو داراي و بوده هم مقابل حسي لحاظ از نيز موسيقي در
و است كردن وستم ظلم معني به "بيداد".هستند هم با متفاوت
وستم ظلم مقابل و بخشش و عطا عدل ، و قانون معني به "داد"
.دارد قرار
به ايست نت شاهد چهارم ودرجه شاهد نت پنجم درجه بيداد
ماهور گام دوم درجه شاهد نت داد گوشه در و مي‌رود شمار
"رازنو" نوار در بار اولين براي گوشه دو اين تلفيق.است
از سپس و اجرا وحدت تالار در ابتدا كه عليزاده پيشين اثر
كه شد ، شنيده شد ، منتشر كاست صورت به ماهور انتشارات سوي
در كه حالي در.هست و بوده تحسين قابل كاري خود نوع در
.نيستيم شاهد را توجه قابل و نوين ابتكاري "است زمستان"
شجريان آواز درآمد ، پيش قطعه يك شنيدن از بعد ادامه در
اجرا دادوبيداد گوشه دو در نيز قسمت اين كه مي‌شود شروع
آوازي موسيقي علاقه‌مندان شنيداري سابقه.است شده
.بشنوند را خواننده صداي علاقه‌مندند آنها كه مي‌گويد
آوازهاي در و همه‌گاه كه باشد شجريان خواننده كه بخصوص
تحريرهاي واجراي خود صداي (اكتاو) هنگام تغيير با خود
شجريان اثر دراين اما مي‌بخشيد ، جذابيت خود اجراي به قوي
بدون و ساده خيلي صورت به مي‌خواندو بم هنگام در تنها
از و مي‌كند بيان را شعر كلمات خودش خاص و قوي تحريرهاي
.مي‌كند خودداري نيز بالاتر هنگام‌هاي در فرود و فراز
صورت همين به شعر شد خواهد اشاره بعدا كه هم نوار درآخر
شيوه همين به شجريان آواز اعظم بخش اصولا و شده خوانده
شده سبب را خسته‌كننده و يكنواخت كه‌حالتي مي‌شود اجرا
"من جوانمرد مسيحاي" كه بخشي از "الف" روي انتهاي در.است
قسمت اين مي‌شوددر بهتر اندكي اوضاع مي‌شود ، خوانده
نوازندگان توسط خاصي ريتم با زيرصداي‌خواننده ،
زير ريتم همان خواننده سكوت از وبعد مي‌شود نگه‌داشته
را ريتميك قطعه يك گروه نوازندگان و كرده پيدا ادامه صدا
آواز خواندن دوباره وسپس مي‌كنند اجرا كوتاه صورت به
قسمت اين در بار چهار الي سه شيوه اين.مي‌شود شروع
"ب" روي در كلهر و عليزاده همنوازيهاي.مي‌شود تكرار
آنها بالاي نوازندگي تكنيك و مهارت از و است توجه قابل
باشد قسمت همين نوار اين قوت نقطه تنها شايد.مي‌دهد خبر
اجراي كلهردر.است داده خوداختصاص به را دقيقه حدود 8 كه
كاري كه ناپيوسته و جداگانه آرشه‌هاي با وسريع تند قطعات
.مي‌گذارد نمايش به خودرا خاص مهارت است دشوار بس
و ريز مضرابهاي با را تند قطعات گذشته همچون نيز عليزاده
كنار در ولي مي‌آورد در اجرا به خود خاص تكنيك با و سريع
مشهود كاملا تكنيك با نواز تنبك يك وجود عدم دو ، اين
نه اما است مستعدي و خوب نوازنده همايون كه چند هر.است
نوازنده‌اي از بود بهتر.گروه اين واندازه‌هاي حد در
توانايي و باشد بالاتري تكنيك داراي كه مي‌شد استفاده
در را تنبك خاص تكنيكهاي ديگر و پر و قوي ريزهاي اجراي
جمله‌ها بيان ودر داشته شده اجرا قطعات اندازه‌هاي و حد
عمل توانا و خلاق ملودي ، با هماهنگ و موزون ريتمهاي و
بالاتر نيز گروه همنوازيهاي كيفيت اين‌صورت در.كند
(تنبك نوازنده نسبي ضعف)دليل همين به شايد.مي‌رفت
با كه چرا است ، نشده گرفته نظر در تنبك براي تكنوازي
مي‌شود ملاحظه عليزاده قبلي كارهاي به نگاهي نيم داشتن
.است داشته خاصي توجه كوبه‌اي و ريتميك سازهاي به او كه
دوباره گروه ، نوازندگان همنوازيهاي از بعد ادامه در
همايون و ماهور درگوشه‌هاي بداهه‌نوازي و خواني بداهه
در كه خاصي شكل‌و همان به نيز قسمت اين.مي‌شود شروع
شد داده توضيح قبلا كه است گرديده اجرا بود نوار اول
آوازها لابه‌لاي در ريتميك قطعه چند اجراي با هم آخر ودر
اتمام به كار پدرش با آواز درخواندن همايون وهمراهي
.مي‌رسد
آن دقيقه حدود 25 در كه است دقيقه كار 40 كل رفته روي‌هم
نيز بيشتر كه گرفته شكل نوازي بداهه و بداهه‌خواني با
يك ساختن از حتي و دارد وبيداد داد گوشه دو به اشاره
نيست ازموضوع خارج.است شده خودداري هم شعر روي تصنيف
اصيل ازموسيقي عمده‌اي قسمت بداهه كار كه شود اشاره
توجه قابل و مي‌تواندجذاب كه مي‌دهد تشكيل را ايراني
جانان ، آستان داند ، عشق نوش ، همچون‌چشمه آثاري در.باشد
اما.هستيم جذابي و بداهه كارهاي شاهد...و نوا كنسرت
و حد در هيچ‌وجه به "است زمستان" در بداهه‌نوازيها
توفيق آرزوي با درآخر.نيست شده ذكر كارهاي اندازه
اثر اين كه است آن اميد هنرمندان اين همه براي وسلامتي
و عليزاده) هنرمند دو اين بيشتر همكاري براي باشد نويدي
هنري كيفيت با و جديدتر كارهاي خواهان نيز ما و (شجريان
.هستيم آنها از بالاتري
قنبري هادي
آن پيشگامان و سنتور
آن ساخت كه است ايراني سازهاي قديمي‌ترين از يكي سنتور
فارابي ابونصر ايراني بزرگ فيلسوف به امروزي شكلي به را
توخالي و شكل ذوزنقه‌اي جعبه‌اي از سنتور.داده‌اند نسبت
نوازنده به نزديك ضلع ، بلندترين.است شده تشكيل
و نوازنده از دور و قبلي ضلع با موازي و ضلع كوتاهترين
مورب به‌طور را قبلي ضلع دو برابر ، طول با جانبي ضلع دو
از جعبه سطوح تمام و است توخالي سنتور جعبه.مي‌كند قطع
چوبي خرك رديف دو فوقاني سطح برروي.مي‌شود ساخته چوب
عبور كوك هم سيم رشته خرك‌چهار هر روي از و دارد قرار
.مي‌شود پيچيده معيني گوشي به سيم هر ولي مي‌كند ،
سيمهاي.شده‌اند گذاشته كار راست جانبي سطح در گوشي‌ها
.مي‌شوند تقسيم (بم) زرد و (زير) سفيد دسته دو به سنتور
برروي زرد سيمهاي و چپ سمت خركهاي برروي سفيد سيمهاي
نواختن براي.گرفته‌اند قرار تناوب به راست سمت خركهاي
مضراب.مي‌شود استفاده مضراب به‌نام وسيله‌اي از سنتور
كه چوبي محكم ولي سبك نازك ، تركه دو از است عبارت سنتور
نوازنده اشاره انگشت كه دارد گيره‌اي خود انتهاي يك در
با را مضراب وسطي و شست انگشتان كمك به و مي‌گيرد را آن
.مي‌زند ضربه سيمها به و مي‌برد پايين و بالا سريع حركتي
دست در آنها از اطلاعاتي كه سنتور نوازندگان اولين از
برد نام سنتورخان به ملقب خان محمدحسن از مي‌توان است ،
و محمدشاه سلطنت اواخر با مقارن سيزدهم ، قرن اواخر در كه
از پس و است مي‌زيسته قاجار ناصرالدين‌شاه سلطنت اوائل
علي‌اكبر سروالملك ، به ملقب صادق‌خان محمد خان ، سنتور
حفظ در سماعي حبيب فرزندش و حضور سماع سنتوري ، حسن شاهي ،
سنتور آموزش اما.گماشتند همت ساز اين ارتقاي و حراست و
.شد آغاز صبا ابوالحسن زمان از آكادميك و جدي شكل به
به سنتور كار در صبا زندگي از ملاحظه‌اي قابل قسمت
طوري به مي‌شود ، مرتبط سماعي حبيب با وي جلسات و آشنايي
در عميقي و چشمگير نكات سماعي حبيب و صبا آشنايي كه
محضر خود كه صبا.داشت همراه به سنتورنوازي تاريخ
درك را شاهي علي‌اكبر همچون زمان آن سنتور بزرگ اساتيد
مدتها كه سنتور وضعيت به بخشيدن سروسامان براي بود كرده
و نشست حبيب محضر در بود شده فراموش و افتاده رونق از
گردآوري او شاگردان از برخي و حبيب از توانست كه را آنچه
رديف تاليف و تدوين آن حاصل كه آورد در نت خط به و كرده
حفظ براي بزرگ قدمي كه بود سنتور ساز براي ايراني موسيقي
امروز به تا و مي‌رفت شمار به نوازي سنتور هنر ارتقاي و
.مي‌شود محسوب سنتور هنرجويان آموزشي كتاب
حسين به مي‌توان كرد تربيت سنتور در صبا كه شاگرداني از
فرامرز و ملك حسين صفوت ، داريوش جهانبگلو ، منوچهر صبا ،
.كرد اشاره پايور
نزد سالگي هفده در و شد متولد سال 1311 در پايور فرامرز
ايشان نزد سنتور فراگيري مشغول سال مدت 10 به و رفته صبا
كه است ارزشمندي تاليفات داراي سنتور زمينه در پايور.شد
چهارمضراب سي‌قطعه سنتور ، دستور به مي‌توان ميان آن از
صبا رديف برگرداندن رنگ ، و درآمد پيش مجموعه سنتور ، براي
را...و سنتور براي كوك چپ رديف كوك ، چپ به كوك راست از
صبا سنتور رديف انتشار هنگام در پايور همچنين.برد نام
و داشت آن انتشار در بسزايي سهم كه بود كساني جمله از
پايور فرامرز زحمات از سنتور دوم رديف كتاب در نيز صبا
.است داشته ابراز را خود تشكر
كياني ، مجيد چون نوازندگاني فرامرزپايور ، كنار در
و كيائي ميلاد (پايور فرامرز شاگرد) شفيعيان محمدرضا
مهمي سهم نوازي سنتور هنر ارتقاي در هريك مشكاتيان پرويز
و دارد ادامه همچنان روند اين و داشته‌اند برعهده را
سازهاي ميان در را مخاطب بيشترين سنتور امروز شايد
.است داده اختصاص خود به ايراني
اما است ، اكتاو سه از بيشتر كمي خرك ، سنتور 9 صداي وسعت
ايراني موسيقي مخصوص كروماتيك فواصل تمام فاقد ساز اين
كنار كوك ديگر ، دستگاه اجراي در است مجبور نوازنده و است
جلو را خرك‌ها محل موارد ، پاره‌اي در يا و داده تغيير را
و پشت قسمت طولي نسبت خود نوبه به عمل اين كه ببرد عقب و
نتيجه در مي‌زند ، هم سفيدبه سيمهاي در را خرك جلوي
.مي‌دهند دست از را اكتاو فاصله هم به نسبت قسمت دو اين
دستگاههاي از برخي اجراي در سنتور نقيصه همين دليل به
مشكلاتي داراي نوا و پنجگاه راست مانند ايراني موسيقي
.مي‌باشد
بين كروماتيك فواصل تكميل منظور اخيربه ساله بيست در
با سنتور نوع دو بم اصوات تامين قصد به نيز و اصوات
سنتور:از عبارتند كه است شده شناخته خرك زيادتر تعداد
با ولي معمولي سنتور صداي ميدان همان با كروماتيك
فاصله يك كه بم كروماتيك سنتور ديگري و بيشتر خركهاي
سنتور نوع دو اين از.است كروماتيك سنتور هم‌تراز پنجم
.مي‌شود استفاده اركستر در اجرا جهت تنها
تبريزي منظم امير
:منابع
مهدي تاليف ايران ، سنتي موسيقي در سنتور ويژگي (1
ستايشگر
منصوري پرويز تاليف سازشناسي ، (2
در آذربايجاني موسيقي و تمدنها گفت‌وگوي
تهران
براساس و ملل سازمان سوي از كه سال 2001 مناسبت به
عنوان به آقاي‌خاتمي ايران اسلامي رئيس‌جمهور پيشنهاد
موسيقي بزرگ كنسرت است ، شده انتخاب تمدنها گفت‌وگوي سال
مهر 1380 و شهريور ماه‌هاي در آذربايجان جمهوري هنرمندان
.شد خواهد برگزار تهران فردوسي سينما محل در
همت به كه هنري برنامه‌هاي اين ما ، خبرنگار گزارش به
با و سرپرستي‌اسداللهي به و ساوالان موسيقي گروه
به وابسته ايران موسيقي مركز از مجوز اخذ و هماهنگي
زير شرح به مي‌شود ، برگزار اسلامي ارشاد و فرهنگ وزارت
:بود خواهد
پروفسور رهبري به) آذربايجان ملي سمفونيك اركستر كنسرت *
- ماه 80 شهريور تا 21 از 14:اجرا /(پاشايف آقاوردي
.ساعت 30/20
(اوا ايوب خانم ملك:خواننده) بانوان ويژه موسيقي كنسرت *
.ساعت 30/20 - ماه 80 شهريور تا 30 از 22:اجرا /
سرپرستي به) لزگي موزون حركات با همراه موسيقي كنسرت *
/ساعت 30- مهرماه 80 تا 13 از 3:اجرا /(اف جگرخان زينال
.20
|
