هند در ايراني معماري اثر محل تاج
;سرآغاز
بر زمين مغرب كشورهاي تسلط زمان تا ادوار قديم‌ترين از كه مذهبي است هند ، هنري هنر
طبقاتي آيين و قواعد سري يك از هنرمندهندي.است بوده مذهب خدمت در همواره هند ،
كرده توجه تزئينات و فرم به هنديان وسطي قرون هنر و قديمي هنرهاي در.مي‌كند پيروي
داستانهاي قهرمانهاي و هندي خدايان از برجسته نقش و پيكره هزاران با بنا تزئين و
.است داشته وجود حماسي
در را زيبايي آرامگاه‌هاي و مساجد و آورده هند به را اسلامي معماري مسلمانان ،
ايراني اسلامي معماري عوامل با را محلي معماري عوامل و ساختند خود سلطنت قلمرو
.به‌هم‌آميختند
طلوع اوليه قرون در هندوستان ، قسمت بيشترين در اسلام فرهنگ اشاعه وجود با البته ،
معماري سنت دهنده مغول ، ادامه سلسله تشكيل از قبل تا هندي معماران هم باز اسلام
و ايران ميان فرهنگي و سياسي روابط وجود علت به صفويه زمان در كه بودند برهمايي
مساجد و كاخها زيب اورنگ و جهان شاه و جهانگيرشاه جانشينانش و اكبرشاه هندوستان
.نهادند بنا دهلي خود پايتخت در باشكوهي
:گرفته‌اند شكل عوامل از گروه دو تاثير تحت گذشته در شهري و معماري اصولافضاي
الگوهاي و فرهنگ فني ، تجربيات و دانش محلي ، مصالح مانند بومي ، و دروني عامل
و تجربيات نفوذ يا غيربومي مصالح شامل كه بيروني تاثيرگذاريهاي و عوامل و رفتاري
.است غيره و الگوها و مهارتها
در زمينه‌ها از بعضي در گوركانيان دوره در خصوصا دوره‌ها از برخي در ايران فرهنگ
طولاني مدتهاي هند ، در فارسي زبان به‌طوري‌كه داشت نفوذ اساسي شكل به هند فرهنگ
.بود دربار بخصوص اجتماعي ، گروه‌هاي از بسياري زبان
و طراحي فعاليتهاي در و رفتند گوركانيان دربار به ايراني طراحان و معماران ازطرفي
به سال 1048 در كه است خان مردان علي آنها از يكي ازجمله.داشتند شركت بناها احداث
شاه مشاوران از ساختماني و معماري اطلاعات سبب به و شد پناهنده گوركانيان دربار
.شد عمراني فعاليتهاي زمينه در جهان
همانا كه بود ايران هنر خصوصيات از ناشي درواقع هند ، دربار در ايران هنر وجود
.است دوام و زيبايي
الهام و انسان دروني انديشه‌هاي از تلفيقي اسلامي ، دوره در خصوصا ايراني هنر
و مي‌دهد دوباره زندگي مرگ از پس انسان به كه تعاليمي بود ، قرآني تعاليم از گرفته
زير از آب جويهاي آن در كه برين نيكو ، بهشت نيات و اعمال واسطه به انسان به
.خواهدداد پاداش است جاري درختانش
هند تمدن
آمده به‌وجود مديترانه درياي حوزه و نزديك خاور در كه عظيمي تمدن‌هاي با همزمان
همان به هنري و فرهنگ (يوناني و ايراني ، كلداني آشوري ، مصري ، سومري ، تمدن) بود
.بود آمده به‌وجود هند و ژاپن چين ، يعني دور خاور در عظمت
.است مختلف رسوم و آداب زبانها ، نژادها ، سرزمين هند
وحدت از كه اتحادي بوده ، موجود ديگري اساسي و عظيم اتحاد يك همواره هند سرزمين در
حيرت‌آور اعتقادات از وحدت اين و است مهمتر بسي رسوم و آداب و نژاد زبان ، سياسي ،
.است عرفان مهد و سرزمين به‌نوعي هند بنابراين است ، برهمايي سلك به هنديها
آن بايددر هنرمند كه حقيقت از است تظاهري هندي هنرمند نظر از جهان در اشياء تمام
طي هنر اين اما اوست ، ذهن پرداخته و ساخته هندي ، هنرمند اثر.نمايد مطالعه و دقت
اسكندر زماني.است پذيرفته تغييراتي هند ، خاك به بيگانگان هجوم اثر بر متمادي قرون
.بردند هجوم هندوستان به ساسانيان زماني و برد حمله هندوستان شمالي دروازه‌هاي به
.است نبوده اقوام اين هجوم از بي‌تاثير هند هنر بنابراين ،
سال 600 تا كه است گرديده آغاز ميلادي سال320 از هند هنر طلايي عصر درواقع
.است دار ادامه هم ميلادي
تاج‌محل بناي ساختماني سبك
و نبوده مغولي سبك اختصاصات داراي كه است مغولي سبك بناي معروف‌ترين بنا اين
آرامگاه و مقبره يك محل ، تاج.گرفت درنظر هندي ايراني سبك عنوان به آن‌را مي‌توان
كه وسيع خيابان چهار مقابل در آن مدخل چهار و شده ساخته بزرگي باغ وسط در كه است
نام به هم هنوز خيابانها اين.دارد قرار مي‌گذرد ، (آبنما) آب نهر آنها وسط از
عبارتند شده ، كه تشكيل مختلفي قسمتهاي از آرامگاه اين پلان.مي‌شود خوانده چهارباغ
سمت در مهمانسرا يك چپ ، سمت در مسجد يك باغ ، دروازه يك اصلي ، زيباي بناي يك:از
و مرمر سنگ از تماما كه آن اطراف در كوچك ساختمان چندين از مجموعه‌اي و راست
.است شده ساخته ساروج
و متر اضلاعش100 از يك هر طول كه شكل مربع سكويي بر آرامگاه ، ضلعي هشت بناي
دروازه از متري فاصله300 با اصلي بناي ايندارد قرار است متر آن7 ارتفاع
.مي‌شود مربوط هم به قسمت دو اين زيبايي آبنماي توسط كه شده ساخته
چهار داراي كدام هر كه گرفته ، قرار طبقه دو شكل مربع خانه چهار آن جهت چهار در
گرفته قرار ضلعي هشت خانه چهار بنا گوشه چهار زواياي در.است آن اطراف در نشيمن
طاق پيش سه داراي هشت‌ضلعي خانه‌هاي اين از كدام هر كه است گنبدي سقف داراي كه است
.است
از كه شيرازي عيسي استاد نام به است ايراني فردي تاج‌محل ، بناي طراح و معمار
خان امانت به ملقب كه شيرازي قاسم محمد پسر عبدالحق ، او همراه و بوده سنان شاگردان
دليل نه ، يا بوده تاج‌محل معمار شيرازي عيسي اينكه آيا اما.است مي‌كرده كار بوده
تاج معمار او كه است عقيده براين جغتايي عبدالله محمد دكتر.نيست دست در درستي
پس سال يكصد محل تاج بريتانيا ، موزه در شده نگهداري نسخ طبق زيرا است ، نبوده محل
مي‌تواند كه كسي تنها است ، معتقد او ادامه در و است شده ساخته هند به عيسي آمدن از
به را تاج‌محل.است بوده جهان شاه گذارد ، برجاي همسرش ياد به را معماري اثر چنين
ساختار با دنيا ، عجايب هشتمين رديف در مي‌توان جهان بناهاي زيباترين از يكي عنوان
همان از معماران اسلام ، اوليه قرون در چه اگر.آورد حساب به اسلامي و ايراني
و سياسي مراودات علت به صفويه دوره در اما مي‌كردند ، استفاده برهمايي سبك‌هاي
اسلامي ايراني سبك به مقابري و مساجد و كاخها او جانشينان و اكبرشاه با فرهنگي
:است زير قرار به شباهتها اين اعم كه شد گذاشته بنيان
:از عبارتند كه مي‌شود تقسيم‌بندي اصلي گروه سه به مقابر ايراني ، معماري در 1
تمام در كه گنبدي ، گوش هشت مقابر و گنبدي گوش چهار مقابر مربعي ، باپلان مقابر
فرد كه است نقطه‌اي همان اين و مي‌شود مطرح بنا ، مركزيت عنوان به قبر ايراني مقابر
به مركز كه مي‌كند پيدا ارتباط مقدس هندسه با نوعي به و شتافته‌است باقي عالم به
در كه است ، بودايي و هندي سنت با مطابق واقع در كه است آفرينش ازلي نقطه عنوان
بانوي اين ابدي آرامگاه و است يافته عينيت مذهبي و ديني گوناگون طرح‌هاي و بناها
.است نبوده ايدئولوژي اين از خارج نيز (بيگم بانو) بزرگوار
طرف واز است تعادل و ايستايي نمايانگر چهارگوش ، همانند آرامگاه ، ضلعي هشت بناي 2
با اين و دارد نهفته خود در نيز را دايره خصايص از برخي اضلاعش كثرت دليل به ديگر
نشان پره هشت اين و دارد پره هشت رستگاري چرخ كه هند شناختي كيهان تعاليم به توجه
.است آنها مياني جهات و اصلي جهت دهنده‌چهار
نظر اين از و گرفته قرار باغ فوقاني قسمت در كوشكي چون تاج‌محل ، آرامگاه بناي 3
آب محوريت طرفي از.دارد دلگشا باغ و ارم باغ چون ايراني ، باغهاي به زيادي شباهت
خصوصا ايراني ، باغهاي در را باغ به بخشيدن حيات براي مساله‌اي عنوان به مركز در
را ايراني بارز خصوصيات از يكي بنابراينكرد مشاهده اصفهان ، مي‌توان بهشت هشت باغ
.ديد مجموعه اين در خوبي به مي‌توان
عالم نوراني آفاق و نشده ارضا خاكي جهان در شدن زنداني به هيچگاه ايراني روح 4
حقيقتي زيبايي اين افق در و است نشده دور او نظر از يكتاپرستي و مينويي و ملكوتي
براي يكتا پروردگار به هديه‌اي باشكوه و زيبا سازه و زيبايي.است نهفته راستي چون
.است بزرگ خداوند به شدن نزديك و ستايش و سپاس
است ، بيهودگي از پرهيز و درون به توجه و درون‌گرايي ايراني ، خصوصيات مهمترين از 5
زيباي و رفيع سردر باغ ، مجموعه.كشيده تصوير به را خود محل تاج بناي در خوبي به كه
واقع در آن ، عظيم مناره و رفيع گنبد چهار و مهمانخانه و مسجد مجموعه آن ، ورودي
نشات كه است خاصي آرامش و قداست داراي كه فضايي است ، درون به شدگي دعوت نوعي
.است بنا سفيد رنگ از گرفته
بناي اين در سازي قرينه يعني اسلامي ، و ايراني فرهنگ بارز خصوصيات از ديگر يكي 6
.است اصفهان در جامع مسجد بناي با مقايسه قابل كه است ، نمايان شگرفي طرز به باشكوه
از استفاده عدم و گياهي آميز رمز نقوش از استفاده ورودي ، سردر تزئينات و طاق‌نماها
دخالت صدا انعكاس در جالبي نوعي به كه گنبد ارتفاع بنا ، در حيواني و انساني نقوش
مناره‌ها و خاكي گنبد و نظام‌الملك خواجه معروف گنبدهاي وجود مهمتر ، همه از و دارد
نشان جامع ، مسجد بناي از را محل تاج بناي ساخت در تاثيرپذيري نوعي قرينه ، صورت به
.مي‌دهد
شده آفريده نيايش ، يعني انسان ، ذهني فعاليتهاي برجسته‌ترين از يكي براي بنا اين 7
اصيل شود آفريده ذهنيت اين با آنچه هر و آفرينش و نيايش بين است تعاملي زيرا.است
آدمي انديشه نحوه كه گونه‌اي به است ، قدرت داراي معماري فضاي.است ماندني جاي به و
در كه آنچه بيان است ، اعتقاد و جهان‌بيني نوعي معماري و زند رقم مي‌تواند را
به را شگرف چنين اثري است قادر كه است جهان شاه تنها بنابراين است ، آدمي انديشه
.كند بنياد وفادارش همسر از سپاس رسم
مي‌توان را تاج‌محل رنگ كم نفوذ واقع در و است تاج‌محل شبيه بسيار كه ديگري بناي 8
آسياي مسجد بزرگترين تيمور ، .است تيمور همسر "بي‌بي‌خانم"مقبره كرد ، مشاهده
شكل مستطيل بنا اين.كرد بنا بود او بزرگ همسر كه خانم بي‌بي مسجد نام با را ميانه
مشرق در.است شده احاطه سمت هر در بلند ، مناره چهار با بيروني ديوار توسط و است
گنبد كه اصلي مسجد به را مسير ورودي اين كه دارد قرار اصلي و بزرگ ورودي حياط ،
درست جنوب و شمال قسمت در كوچك مسجد دو.مي‌كند هدايت دارد ، رنگ فيروزه‌اي بزرگ
مانند هم ساختمان اين كه است ، بي‌بي‌خانم به مربوط كه دارد قرار مقبره روبه‌روي
.است استوار ضلعي هشت برپايه تاج‌محل
ويژه به دوره اين در مقابر وجود است ، ذكر قابل ادوار اين تاريخي بررسي با كه آنچه
اجتماعي ، و سياسي باز فضاي دليل به دوران اين در كه هنرمندي زنان است ، زنان براي
بناهاي ايجاد با بدين‌وسيله و داشته‌اند معماري و هنر عرصه در فعاليت اجازه
.كرده‌اند تشكر و تقدير آنان از زيبا مقبره‌اي
از بي‌تاثير البته كه شده ساخته ايراني كاملا اسلوبي با بنا اين بنابراين ،
و زيبايي سوي به است كششي بنا اين واقع در كه است نبوده هندي سنن و فرهنگ اختصاصات
بسا چه كه خاكي جهان اين ماوراء جهان سوي به دعوتي و است زيبايي خالق كه آنچه هر
.است خاكي جهان اين از پايدارتر و زيباتر
وافري راحله
شناسي باستان ارشد كارشناسي دانشجوي
مدرس تربيت دانشكده
:منابع
.ايران اسلامي معماري.كريم محمد 1پيرنيا ،
سال 11 مردم و هنر مجلهرجبنيا مسعود ترجمه.تاج‌محل.عبدالله محمد جغتايي ، 2
.لاهور دانشگاه.ارديبهشت 1352 شماره 127
.تي.اس انتشارات.توسلي مهدي محمد دكتر ترجمه.تيمور ميراث.حسن احمد داني ، 3
. خرداد 1378 اول چاپ راولپنديپرنترز
. مركز 1373 نشر.اول چاپ.ستاري جلال ترجمه.جهان زنده رمزهاي.مونيك روبوكور ، 4
انتشارات.خليلي علي محمد ترجمهاسلام از بعد ايران صنايع تاريخ.حسن محمد زكي ، 5
.سال 1366.اول چاپ.اقبال
.تيرماه 1348 شماره 81 مردم و هنر مجله.محل تاج.مهدي غروي ، 6
چاپ.سمت انتشارات.اسلامي دوره در ايران معماري هنر تاريخ.يوسف محمد كياني ، 7
.بهار 1374 اول
. سلطان‌زاده حسين ترجمه.هند گوركانيان دوره در ايران معماري.ابا كخ ، 8
. طوس 1355 انتشارات.دوم چاپ.طاهري هوشنگ ترجمه.اسلامي هنر.ارنست كونل ، 9
بررسيهاي مجله.هند در ايراني معماري اثر يك يا تاج‌محل بناي.محسن مفخم ، 10
. سال 1347 و 4 شماره 3.جلد 3 تاريخي
انتشارات.اول چاپ.اول جلد.آينده حال ، گذشته ، مسجد معماري همايش مقالات مجموع 11
.بهار 1374 هنر دانشگاه
:سايت از برگرفته بنا پلان
ahal: mausoleum of mumtaz mahalT010202aj Mki
(http:// users. erols. com/ zenithco/ tajmahal. html)
|
