پرتوهاي راز
كيهاني ابرنواخترهاپرتوهاي
كيهاني‌نزد
حشرات دنياي در ازدحام توهم
8_ داروين روح نزاع‌برسر
پرتوهاي راز
كيهاني ابرنواخترهاپرتوهايكيهانينزد
عمدتا و هستند الكترون فاقد هسته‌هاي و پروتون‌هاالكترون‌ها مثل كوچكي ذرات از
مي‌گيرند منشا شده منفجر وستاره‌هاي‌غول‌پيكر ابرنواخترها از
محسني مجيد
توانسته‌اند دانشمندان است يافته انتشار تازگي به كه گزارش‌هايي از برخي طبق
فضايي آژانس دانشمندان.دريابند را مي‌شوند ساطع كهكشان از كه كيهاني پرتوهاي منشا
از يا فرومرده ستاره‌هاي از پرانژري ذرات اين كه معتقدند (ناسا) آمريكا
از پيش و مي‌باشند ما خورشيد برابر جرم 100 با سياهچاله‌هايي داراي كه كهكشان‌هايي
.مي‌گيرند منشا مي‌درخشيدند ، حيرت‌آوري شدت با اين
.يافتند دست نتايج اين به حلقوي‌شكل كهكشان چندين مطالعه از بعد دانشمندان اين
هسته‌هاي و الكترون‌ها پروتون‌ها ، مثل كوچكي ذرات از كيهاني پرتوهاي مي‌گويند آنها
منشا شده منفجر غول‌پيكر ستاره‌هاي و ابرنواخترها از عمدتا و هستند الكترون فاقد
.مي‌باشد شده ياد موارد از غير چيزي پرانرژي پروتون‌هاي اين منبع اما مي‌گيرند
دربرگرفته نيز را ما زمين كره و مي‌كند بمباران را ما كهكشان كه مغناطيسي ميدان
.مي‌باشند كيهاني پرتوهاي منشا شناخت در مهمي بسيار عامل است
مي‌رود ، گمان كه يافته‌اند را كهكشان چهار پرينستون دانشگاه و ناسا محققان اخيرا
.مي‌باشند كيهاني پرتوهاي از بعضي منشا
نام توريس ديه‌گو دكتر و مي‌باشد كيهان‌شناسي علمي گروه از كه محققيني از يكي
پرتوهاي بين ارتباطي توانستيم ما بار اولين براي":مي‌گويد زمينه اين در دارد
سياهچاله يك حاوي كه بي‌حركت كهكشان يك با را مي‌باشد زياد انرژي داراي كه كيهاني
دارند ، تاثير انسان سلامتي بر كيهاني اشعه كه است ذكر به لازم.كنيم مشاهده است
تا مي‌دهند انجام زيادي هوايي مسافرت‌هاي يا مي‌كنند زندگي كوه‌ها بالاي كه افرادي
ذرات اين هجوم از را ما زمين جو البته.مي‌گيرند قرار كيهاني اشعه تاثير تحت حدودي
اكسيژن يا نيتروژن مولكول‌هاي با برخورد اثر در كيهاني پرتوهاي زيرا مي‌كند محافظت
كم ذراتي صورت به و مي‌دهند دست از را خود انرژي از مقداري زمين جو در موجود
سيستم‌هاي در مي‌توانند قطبي نواحي در پرتوها اين اما مي‌رسند ، ما به انرژي‌تر
.كنند ايجاد اختلال ارتباطي
ما مي‌تواند نيز زمين مغناطيسي ميدان اتمسفر ، با كيهاني پرتوهاي برخورد بر علاوه
بارهاي داراي ذرات اين كه آنجايي از زيرا نمايد ، محافظت پرتوها اين مقابل در را
.مي‌شوند منحرف مي‌گيرند قرار زمين مغناطيسي ميدان در وقتي هستند الكتريكي
برخورد زمين جو با مي‌باشند ، زيادي فوق‌العاده انرژي حامل كه اتمي زير ذرات
است اين پرسش اما.مي‌شود بمباران ذرات اين توسط ساعت هر و روز هر زمين.مي‌كنند
سوالاتي كجاست؟ از آنها منشا و مي‌آيند وجود به چگونه چيستند؟ اصولا ذرات اين كه
سال 1912 در اينكه تا ساخت مشغول خود به را بشر ذهن بيستم قرن ابتداي در اين نظير
ذرات اين منشا توانست جالبي آزمايش‌هاي انجام با هس ويكتور نام به دانشمندي ميلادي
بود شده پر هيدروژن گاز از كه بالون يك از هس.بزند حدس حدودي تا را پرانرژي
.كرد نصب آن در يون شمارشگر يك و كرد استفاده
به پرانرژي ذرات برخورد اثر بر كه بود صورت اين به او يون شمارشگر دستگاه كار طرز
و شده جدا آنها الكترون‌هاي يعني مي‌شدند ، يونيزه گاز مولكول‌هاي خنثي گاز يك
يونيزاسيون ميزان شده ايجاد مثبت يون‌هاي نهايت در و مي‌ماندند باقي مثبت يون‌هاي
گاز مولكول‌هاي با كه است پرانرژي ذرات قدرت بيانگر نيز خود كه مي‌داد نشان را گاز
.كرده‌اند برخورد
نيز يونيزاسيون سرعت بر مي‌گيرد ، اوج بيشتر هوا در بالون قدر هر كه شد متوجه هس
گونه هيچ و داد انجام شب در هم و روز در هم را آزمايش اين وي.مي‌شود افزوده
سرعت كه كند ثابت توانست بدينسان و.نكرد مشاهده گاز يونيزاسيون ميزان در تغييري
باعث كه عملي هر گرفت نتيجه وي حال عين در.ندارد ارتباطي خورشيد به يونيزاسيون
اين پس.است پايين سطوح از قويتر بالا ، ارتفاعات در تاثيرش است ، پديده اين ايجاد
گونه اين وي بنابراين.نبودند هم زمين داخل راديواكتيو عناصر از ناشي پرانرژي ذرات
پانزده.مي‌آيند زمين كره از خارج فضاي از زياد انرژي با ذرات اين كه كرد استدلال
فرا منشا كيهاني پرتوهاي يا ذرات اين كه شود اثبات كامل طور به تا كشيد طول سال
.دارند زميني
حقيقت در مي‌رسند زمين جو به كه كيهاني ذرات بيشتر كه شد داده نشان سال 1936 در
و فراوان زحمات با دانشمندان كه نماند ناگفته البته.هستند پروتون پرانرژي ذرات
كه ذراتي زيرا.بردند پي پرانرژي ذرات يا كيهاني پرتوهاي وجود به زياد دشواري‌هاي
برخورد زمين جو بالاي ارتفاعات مولكول‌هاي و اتم‌هاي با قبل از مي‌رسيدند به‌زمين
كم‌انرژي‌تر ذرات به جو مولكول‌هاي با ذرات اين انرژي تبادل اثر در و مي‌كردند
زمين روي در يون شمارشگر دستگاه‌هاي توسط كه چيزي حقيقت در و مي‌شدند تبديل ديگري
.بود اتمسفر با كيهاني پرتو برهم‌كنش از حاصل ثانويه ذرات مي‌شد ، اندازه‌گيري
خود آزمايشگاهي كارهاي به دانشمندان شد ، كشف كيهاني پرتوهاي ماهيت آنكه از پس
ذره اينكنند شناسايي را جديدي ذره توانستند سال 1936 در نهايتا و دادند ادامه
منتشر سال 1937 در مطالعات اين نتايج.دارد قرار پروتون و الكترون ميان جرمي جديد
مشغول زمان همان در كه تحقيقاتي گروه‌هاي ساير آزمايشگاهي مشاهدات توسط كه شد
جرم بين آن جرم زيرا گرفت ، نام مزوترون ابتدا در ذره اين.شد تاييد بودند ، مطالعه
اجزاي از و هستند معروف موئون نام به ذرات اين امروزه اما.بود پروتون و الكترون
.كنند نفوذ زمين اعماق در مي‌توانند راحتي به و هستند كيهاني اشعه تشكيل‌دهنده اصلي
درون دنياي ذرات مشخصات درباره تحقيق براي عمدتا كيهاني پرتو سال 1960 ، تا
جديدي ذرات توانست بشر شتابدهنده‌ها ابداع از بعد اما.مي‌شد برده كار به هسته‌اي
اين روي بيشتر مطالعه جهت.كند كشف را لانداهيپون و كائون ميون ، پوزيترون ، جمله از
برهم‌كنش‌هاي منتظر اينكه جاي به تا بود نياز مورد قوي‌تري شتابدهنده‌هاي ذرات ،
ذرات اين از زيادي مقدار بتوانند خود مي‌رسند ، فضا از اوقات گاهي كه باشيم ذراتي
اشعه مطالعه قويتر شتابدهنده‌هاي ساخت با.آورند فراهم شده كنترل شرايط تحت را
:يافت جديدي نام پژوهش‌ها اين‌گونه سال 1980 در و يافت گسترده‌تري ابعاد كيهاني
پس آن از.داشت پيشرفته‌تري رديابي وسايل به نياز كه "بالا انرژي با فيزيك اختر"
فضا از بيشتري مساحت بتوانند تا شدند جديدي شمارشگرهاي ساخت كار به دست دانشمندان
اشعه ردياب يك يوتا غربي شمال بيابان‌هاي در مثال براي.دهند قرار پوشش تحت را
از كيلومترمربع حدود 2250 و دارد نام "حشره چشم" كه است شده گرفته كار به كيهاني
.مي‌كند جست‌وجو كيهاني پرتو رديابي براي را آسمان
گسترش با كه است شده گرفته كار به جديدي رديابهاي ردياب ، اين بر علاوه امروزه
.مي‌شوند روزآمدتر و پيشرفته‌تر روز هر تكنولوژي و علم
با بود ، شده تبديل ثانوي ذره يك به كه پرانرژي كيهاني پرتو يك اكتبر 1991 در 15
پرتوهاي.شد گزارش مي‌شود ، محسوب زيادي فوق‌العاده انرژي كه ژول حدود 50 انرژي
جنس از غالبا و هستند زياد انرژي با ذراتي بلكه نيستند ، اشعه واقع در كيهاني
با اغلب و مي‌كنند حركت نور سرعت به نزديك سرعتي با ذرات اين.مي‌باشند پروتون
زمين كره اطراف در ذرات اين ميزان اما مي‌شوند مشاهده ژول از 20 بيشتر جنبشي انرژي
آشكارسازهايي دليل همين به كيلومترمربع ، هر در عدد يك حدود مثلا مي‌باشد كم بسيار
.دهند قرار پوشش تحت را فضا از زيادي سطح بايد كنند شناسايي را ذرات اين بايد كه
:است شده شناخته كيهاني پرتو نوع سه امروز تا
.مي‌باشد شمسي منظومه از خارج آن منبع كه كهكشان‌ها به وابسته كيهاني پرتو - 1
خورشيد در مواد سوختن و زياد حرارت از ناشي كه شمسي منظومه كيهاني پرتوهاي - 2
.است
.مي‌گيرند منشا ستارگان بين فضاي از كه غيرعادي كيهاني پرتوهاي - 3
پاسخ بدون هم هنوز كه است سوالي دارند ، زيادي بسيار سرعت ذرات اين چرا اينكه علت
.دارند هم زيادي بسيار انرژي ذرات اين از بعضي اينكه مخصوصا.است مانده
بالا انرژي با ذرات نمي‌توانند و دارند مشخصي و محدود انرژي شمسي منظومه و خورشيد
.كنند ايجاد
داده‌اند ارائه كيهاني پرتوهاي ايجاد مكانيزم براي متفاوتي نظريه‌هاي دانشمندان
:نمود اشاره زير مكانيزم دو به مي‌توان آنها جمله از كه
(شد پيشنهاد سال 1949 در فرمي انريكو توسط ابتدا در) جرمي شتاب - 1
(شد پيشنهاد سال 1963 در آلفن هانس توسط) مغناطيسي تحريك - 2
از مي‌شود كيهاني پرتو طبيعي گرفتن شتاب باعث كه اصلي عامل كه معتقدند برخي
موجود اتمي هسته‌هاي كه معتقدند اخترشناسان برخي.مي‌شود ناشي ابرنواخترها انفجار
انرژي و شده تحريك مغناطيسي ميدان از ناشي انرژي افزايش با ناگهان ابرنواخترها در
تا شد بيشتري انرژي داراي آشفتگي اين تكرار اثر در ذره هر مي‌يابد ، افزايش آنها
افزايش با ذره يعني مي‌شود ، خارج محيط آن از كيهاني پرتو صورت به نهايتا اينكه
ولي مي‌شود ، خارج محيط آن از اينكه تا مي‌شود افزوده آن گردش شعاع بر شتاب ، و سرعت
به هنوز آن علت كه مي‌آيند وجود به زيادي فوق‌العاده انرژي با ذرات مسير اين در
.نيست مشخص واضح طور
حشرات دنياي در ازدحام توهم
بود شده مطرح كارشناسان از برخي توسط كه گذشته ميليوني پيش‌بيني‌هاي 30 برخلاف
مي‌گويند سخن سياره برروي مختلف حشره گونه ميليون تا 6 وجود 4 احتمال از محققان
فرهمند احسان
زندگي زمين برروي اكنون هم كه حشراتي مختلف گونه‌هاي شمار در دانشمندان بازبيني
پيش‌بيني‌هاي برخلافدارد حكايت قبلي برآوردهاي به نسبت شديدي كاهش از مي‌كنند ،
وجود احتمال از محققان بود ، شده مطرح كارشناسان از برخي توسط كه گذشته ميليوني 30
.مي‌گويند سخن سياره برروي مختلف حشره ميليون تا 6 4
دانشمندان و است گرفته صورت حشرات تغذيه مورد گياهان بررسي براساس جديد تخمين اين
آنها استفاده مورد گياهي گونه‌هاي شمار با بايد گياهخوار حشرات تعداد معتقدند
فرض اين نادرستي از نيز بررسي‌ها از برخي وجود اين با باشد ، داشته محكمي ارتباط
.مي‌كند حكايت
تحقيقاتي ، تيم اين اصلي كارشناس و مينسوتا دانشگاه گياهي زيست‌شناس ويبلن ، جورج
بلكه نيافته‌اند ، تخصص گياهي گونه يك از استفاده براي حشرات بيشتر":است معتقد
گياهي خانواده يك يا و (گونه‌ها از گروهي) گياهي جنس يك از استفاده براي آنها
".كرده‌اند پيدا تخصص (جنس‌ها از گروهي)
است ، كمتر گياهخواران مفهوم به كمتر گياهي ميزبان‌هاي چه اگر ويبلن ، اظهارات مطابق
اين متفاوت ، حشرات غذايي منابع اندك همپوشاني بر مبني عموم تصور برخلاف اما
حشرات شمار و مي‌كنند تقسيم حشرات ديگر با را خود مصرف مورد گياهان جانوران
.است اندك بسيار يافته‌اند ، تخصص گياه گونه يك مصرف براي تنها كه استوايي گياهخوار
مي‌گيرد ، قرار شناسايي مورد جديد حشره گونه هزار حدود 10 در سالانه كه آنجايي از
ديگر قرن 4- بمانند باقي زمان آن تا اگر - زنده موجودات از گروه اين كامل شناسايي
شمار به زمين روي جانوران موفق‌ترين و فراوان‌ترين حشراتميانجامد طول به
در جانوران از گروه اين.يافت مي‌توان زمين زيستگاه‌هاي اغلب در را آنها و مي‌روند
متنوع بسيار اشكال سياره ، مختلف اكوسيستم‌هاي انواع با سازگاري طي و تكامل فرآيند
.يافته‌اند گوناگوني و
در واقعيت‌هايي بر استناد با ما تخمين":مي‌گويد خود گروه پيش‌بيني خصوص در ويبلن
حاصل حشرات گياهي ميزبان‌هاي نابودي از حاصل پيامدهاي و تنوع‌زيستي زوال با ارتباط
كتاب در هاروارد ، دانشگاه زيست‌شناس ويلسون ، ادوارد پروفسور كه طور همان.است آمده
همين به زمين‌ها كاربري كنوني شيوه اگر است ، كرده پيش‌بيني "حيات آينده" خود جديد
".شد خواهند منقرض آتي سال در 50 جهان زنده گونه‌هاي تمام از نيمي يابد ادامه روش
در پيش‌بيني‌ها اصلاح با بايستي:مي‌افزايد روند ، اين خواندن طاقت‌فرسا با ويبلن
.برآييم مانده باقي گونه‌هاي از بيشتر چه هر حفاظت پي
اثرات مي‌تواند پيچيده هم به غذايي شبكه‌هاي از گونه‌ها حذف معتقدند دانشمندان
زنده گونه‌هاي.باشد داشته دنبال به باقي‌مانده برگونه‌هاي عظيمي بسيار و فزاينده
سيستم آن در موجود اعضاي ديگر با محكمي و پيچيده بسيار ارتباط خود اكوسيستم‌هاي در
جاي بر قسمت‌ها ساير بر شگرف اثري مي‌تواند گوشه يك در تغييري كوچك‌ترين و دارند
.گذارد
كه است عقيده اين بر شيكاگو ، دانشگاه تحقيقاتي تيم سرگروه ليبولد ، ماتيو پروفسور
اجزاي ديگر با آنها ميان روابط بررسي و زمين اكوسيستم‌هاي در گونه‌ها جايگاه شناخت
اجزاي از دقيق شناخت داشتن.است يك‌گونه صرف شناسايي از مهمتر بسيار خود اكوسيستم
حفاظت راه در قدم اولين آنان ميان موجود پيچيده ارتباطات و بوم‌شناختي سيستم‌هاي
.است به‌فرد منحصر موجودات اين از
8_ داروين روح نزاع‌برسر
موريس ريچارد
فيض‌اللهي كاوه:ترجمه
جنجالي‌تر هم اكنون از حتي آينده سال‌هاي در تكاملي زيست‌شناسي كه دارم انتظار من
تيز و تند گاهي است ممكن گرچه علمي ، اختلاف‌نظر.نيست غيرعادي اين البته اما.باشد
را كهنه ايده‌هاي دانشمندان كه است آن نشانه اختلاف.است سالم فرايندي اما باشد ،
.هستند موجود شواهد بهتر درك براي راه‌هايي دنبال به و مي‌برند سوال زير
نشانه علمي رشته يك در علمي اختلاف‌نظر نبود.است بودن زنده نشانه علمي اختلاف‌نظر
ديگر مثال براي.گرفت نخواهد صورت آن در چنداني پيشرفت ديگر كه اين از است مطمئني
.ندارد بحثي عدسي توسط نور شدن كانوني چگونگي يا سياره‌اي حركت درباره هيچ‌كس
به افزودن براي چيزي و است شده حل پيش مدت‌ها موضوع‌ها اين درباره اساسي پرسش‌هاي
.ندارد وجود آن
مي‌گيرد ، صورت جديدي اكتشاف‌هاي كه هنگامي و شناخت جست‌وجوي يعني علم ديگر ، سخن به
.كنند پيدا اختلاف يكديگر با يافته‌اند آنچه سر بر دانشمندان كه است طبيعي كاملا
مورد در سپس.كرد خواهم مطرح بعدي فصل‌هاي در را ديگر بگومگوهاي و مشاجرات اين من
اما.كرد خواهم صحبت آمده‌اند دست به تكامل با رابطه در كه جديدي شواهد از بعضي
داده اختصاص موجود شواهد و داروين نظريه به بخشي كه نباشد بد مي‌كنم فكر آن از پيش
است شده ساخته آنها از "داروين تكامل نظريه" كه گوناگوني زيرنظريه‌هاي از.شود
و رسيده‌اند اثبات به كاملا كه را ايده‌ها از بعضي كرد خواهم تلاش و گفت خواهم
مباحثه ، يك كردن دنبال براي.كنم بازگو مي‌سازند ممكن را متعدد تفسيرهاي كه آنهايي
و هستند ساده مربوطه ايده‌هاي خوشبختانه.كرد درك را آن موضوع بايد چيز هر از پيش
.يابد اختصاص آنها توضيح به زيادي فضاي كه بود نخواهد نيازي
از.كرد خواهم آغاز فصل 4 از را تكاملي زيست‌شناسي در جاري اختلاف‌نظرهاي طرح
انتها درميشود تشكيل آنها از كتاب اصلي حجم است ، زياد بسيار تعدادشان كه آنجا
.شده‌اند انجام تازگي به كه پرداخت خواهم جديدي اكتشاف‌هاي به
دوم فصل
تكامل شواهد و سنگواره‌ها
تاريخ موزه‌هاي در را شده منقرض جانوران ديگر و دايناسورها سنگواره ما از بسياري
حيات آثار تصوير مي‌كنيم فكر سنگواره‌ها به كه هنگامي نتيجه در.ديده‌ايم طبيعي
سنگواره‌اي آثار درواقع اما.مي‌گيرد شكل ما ذهن در خشكي‌زي مهره‌داران گذشته
خيلي دريايي جانوران از مانده به‌جا سنگواره‌هاي.اينهاست از گسترده‌تر بسيار
نيز ميكروارگانيسم‌ها و گياهان همچون جانداراني از و است خشكي‌زي موجودات از بيشتر
ميليون حدود 65 در يعني تازگي به نسبتا دايناسورهااست مانده باقي سنگواره‌هايي
نخستين تكامل از كه زماني پانزدهم يك از سال ، ميليون اما 65.شدند منقرض پيش سال
.است كمتر شده ، سپري حيات
.برمي‌گردد پيش سال ميليارد به 5/3 زمين روي بر حيات تكامل سنگواره‌اي آثار
در عصر همان به متعلق صخره‌هاي در آبي _ سبز جلبك‌هاي مشابه باكتري‌هاي سنگواره
در حيات احتمالي وجود نشانه‌هاي اين ، بر علاوه.شده‌اند پيدا آفريقا و استراليا
مي‌رسد نظر به كه موادي _ حيات شيميايي آثار.است موجود نيز آن از پيش زمان‌هاي
كه شده‌اند يافته گرينلند در واقع سنگ‌هايي در _ باشد شده ساخته زنده موجودات توسط
حدود 8/3 تا زمين سطح مي‌شود ، تصور كه آنجا ازدارند قدمت سال ميليارد 85/3
حيات وجود نشانه‌هاي پس است ، بوده مذاب حالت به آن از پيش كمي يا پيش سال ميليارد
.مي‌شود مربوط آن پيدايش براي شرايط شدن مطلوب از پس كمي به زمين روي بر
.مي‌گردد باز عقب به سال ميليارد دست‌كم 5/3 زمين روي بر حيات آثار بنابراين
از كه پيچيده‌تر تك‌سلولي جانداران آن از پس و باكتري‌ها پيدايش زمان تقريبي تعيين
.است امكان‌پذير شده‌اند ساخته هسته‌دار سلول‌هاي
شده يافته سنگواره‌اي آثار در بعدي پيچيده‌تر اشكال و چندسلولي حيات اوليه اشكال
مي‌توان را خشكي جانوران نخستين آن از پس و آبزي حياتي اشكال پيدايش زمان.است
جانوران به خزندگان اين از بعضي تكامل سپس و خزندگان تكامل رد مي‌توان.كرد تعيين
كه جانوراني و گياهان از بسياري چگونه كه ديد مي‌توان.كرد دنبال را پستاندارمانند
ما مثال براي.يافته‌اند تكامل كنوني‌شان شكل به هستند ما اطراف در امروزه
حد اشكال سنگواره و يافته‌اند تكامل شاخ‌دار پستانداران از وال‌ها كه مي‌دانيم
است بسيار گسستگي سنگواره‌اي آثار در اگرچه.است شده پيدا _ پادار وال‌هاي _ واسط
دارند ، وجود زمين روي امروزه كه جانداراني از بسياري اجدادي مسير تعيين اما
شواهد از عظيمي حجم كه است علمي _ سنگواره‌ها بررسي _ ديرين‌شناسي.است امكان‌پذير
.مي‌كند فراهم را تكامل پيشروي مسير به مربوط
سنگواره‌اي آثار تفسير
حيات تكامل درباره شواهدي آنها كه است نمي‌شده برداشت چنين همواره سنگواره‌ها از
بزرگ استخوان‌هاي كه بودند معتقد باستان ، يونانيان مثال براي.هستند درگذشته
روزگاري معلوم قرار از كه هستند غول‌پيكر انسان‌هاي از نژادي بقاياي سنگواره‌شده ،
نواحي صخره‌هاي در دريازي جانداران سنگواره كه هنگامي.مي‌كردند زندگي دنيا اين در
كه مي‌شد تصور چنين اغلب مي‌شد ، پيدا دريا سطح از بالاتر متر صدها يا دريا از دور
سنگواره‌ها كه بود آن عمومي باور.بلورهاست شكل‌گيري مشابه سنگ درون در آنها تشكيل
فكر ندارد وجود دليلي رو اين از و كم‌سن‌ترند ، مي‌شوند يافته آن در كه سنگ‌هايي از
.مي‌گذارند ما اختيار در حيات تاريخ مورد در اطلاعاتي آنها كه كنيم
|
