گرا نخبه دانشگاه سازوكارهاي
بخش واپسين _گرا توده دانشگاه و گرا نخبه دانشگاه
پيشتر ، اگر.است كرده تغيير علمي توزيع به علمي توليد از زيادي حدود تا دانشگاه نقش
مساله يك طرح توانايي و مي‌رفت ابتكار و ابداع نوعي انتظار علي‌الاصول دانشجويان از
شده تعريف ماموريت فن ، و علم ذخيره به چيزي افزودن نهايتا و مساله يك حل يا
است غيرواقع‌بينانه آن عموميت و كليت در انتظاري چنين امروزه بود ، نخبه دانشجوي يك
آنچه از پاره‌اي برسد ، جمعي خودآگاهي و فرهنگي رشد از درجاتي به كه هنگامي جامعه‌اي هر
از عالي آموزش و آموزش مطالبات ، اين بين در.مي‌كند مطالبه مي‌داند خود حقوق جزء كه را
پيگيري و طرح براي جمعي ، منظر از چون است مهمترينآنهاست آسان‌يابترين و مهمترين جمله
هر در) سياسي طبقه كه چرا است آسان‌يابترين و دارد را مبنا حكم ديگري مطالبه هر بهينه
در حتي گاه و نمي‌كند مقاومت حق اين اعاده براي (باز يا بسته حكومت‌هاي از اعم حكومتي ،
مانع هم و است موجود قوي مقتضاي هم اين ، بنابر.مي‌گيرد نظر در خود براي هم منافعي آن
انبوه دانشگاه تحقق و عالي آموزش سريع گسترش ترتيب اين به و ندارد وجود مستحكمي
.مي‌شود اجتنابناپذير
مي‌داند جديد اشرافيت را نخبه‌گرا دانشگاه اعضاي فرانسوي ، معاصر جامعه‌شناس بورديو ، پير
را ژاپن صنعتي و علمي توسعه بناي سنگ كه آنهايي ميجي ، ژاپن در كه مي‌كند اشاره حتي و
جديدي محمل به خود امتيازات‌اشرافي حفظ براي كه بودند سامورايي شواليه‌هاي نهادند ، بنا
فارغ‌التحصيلي مراسم حتي بورديو.بود انحصاري نخبه‌گراي دانشگاه همان كه داشتند نياز
عنصر.مي‌كند مقايسه فئوداليته عصر در شواليه‌ها سلاح‌پوشي مراسم با را نخبه دانشجويان
به دانش‌آموخته متخصص و رزم‌آموخته شواليه آن ، از پس كه است اين مراسم دو هر اين مشترك
بايد باشد پذيرفتني تمثيل اين اگر.مي‌شوند برخوردار نخبگي امتيازات از نهادينه صورت
حق ، مطالبه‌كننده توده سوي از ديگري انقلاب انبوه دانشگاه به نخبه‌گرا دانشگاه تبديل گفت
حقوق پيشروي پروسه ادامه در كه بود (نخبه‌گرا دانشگاه) جديد اشرافيت مقابل در بار اين
.نبود آن از گريزي امتيازات ، عقبنشيني و
ميل جمعيت ، سريع رشد جمله از ديگري عوامل ايران ، جامعه خاص كلي گرايش اين بر علاوه
كه)دانشگاهي مدارج طرح براي اجتماعي فرهنگ انقلابي ، تحول اثر بر آگاهي افزايش به گسترده
.مي‌كرد گريزناپذير را انبوه دانشگاه ايجاد غيره ، و (است بوده قائل نمادين ارزش آن براي
اثبات ديگر ، بيان بهاست داشته هم فايده ضرورت ، بر علاوه دانشگاه‌ها كمي توسعه
اتهام مظان در كه را كساني مي‌تواند حداكثر واقعه يك در الزام و چاره‌ناپذيري
است درآميخته باسودمندي ضرورت اينجا در كه حالي در كند ، تبرئه بوده‌اند غلط تصميم‌گيري
روي آنچه درباره مثبت قضاوت و خوش‌بيني زمينه‌سازنوعي مي‌توانند هم روي بر دو اين و
.باشند است داده
نيست توسعه لوكوموتيو و علمي توليد مامور خود كليت در دانشگاه -3
عمومي تعليمات بالاي لايه‌هاي به تخصص پايين لايه‌هاي الحاق درباره كه نكاتي به توجه با
مي‌رسد نظر به شد ، گفته كمي توسعه در كيفي افت بودن گريزناپذير و انبوه دانشگاه در
مورد در كه چنان خود ، كليت در نمي‌تواند ديگر است ، موجود اينك كه روايتي به دانشگاه ،
عبارت به.باشد علمي توليد يا تكنولوژيك توسعه پيشتاز بود ، گونه اين نخبه‌گرا دانشگاه
اگر.است كرده تغيير علمي توزيع به علمي توليد از زيادي حدود تا دانشگاه نقش ديگر ،
يك طرح توانايي و مي‌رفت ابتكار و ابداع نوعي انتظار علي‌الاصول دانشجويان از پيشتر ،
يك شده تعريف ماموريت فن ، و علم ذخيره به چيزي افزودن نهايتا و مساله يك حل يا مساله
كه چرااست غيرواقع‌بينانه آن عموميت و كليت در انتظاري چنين امروزه بود ، نخبه دانشجوي
كه رود مي انتظار فقط دانشجويان از بالايي حجم از موجود ، توانايي‌هاي و واقعيات اساس بر
آموزش طريق از مذكور توزيع اينكه از اعم باشند ، خود آموخته‌هاي براي خوبي توزيع‌كنندگان
پيش اينجا در كه پرسشي.پذيرد تحقق آموخته‌ها اعمال طريق از اينكه يا و گيرد صورت
بود خواهد عهده‌دار سازماني چه را نخبه دانشگاه ماموريت صورت اين در كه است اين مي‌آيد
توسعه ، و تكنولوژي تحقيق ، براي بالاخره كه نيست ترديدي مي‌شود؟ پر چگونه آن خالي جاي و
و شود تعريف مسئوليتي و ماموريت بايد سخت‌افزاري ، منظر از هم و نرم‌افزاري منظر از هم
اين به.بود نمي‌تواند عالي آموزش حيطه از خارج كه شود گذاشته خاصي سازمان عهده بر
مي‌شود ، آن اوليه ماموريت رفتن محاق به باعث دانشگاه وضعيت تغيير مي‌رسد نظر به ترتيب ،
.نيست پذيرفتني البته كه
انبوه دانشگاه در سو يك از يعنياست درست آن بخش دو هر در فوق مدعاي كه است اين واقعيت
.نيست پذيرفتني چيزي چنين ديگر سوي از و مي‌رود محاق به فني پيشرفت و علمي توليد ماموريت
انبوه دانشگاه درون نخبه‌گرا دانشگاه ايجاد به اقدام صنعتي كشورهاي مشكل ، اين حل براي
پذيرش با كه مي‌يابند ماموريت معدودي دانشگاهي مراكز كه صورت اين بهكردهاند
از متفاوت و مجزا محيطي در آنان براي ويژه تحصيلي برنامه‌ريزي و استثنايي استعدادهاي
مراكز اين.بگيرند عهده به را فني توسعه و علمي توليد اصلي بار دانشگاهي ، عمومي فضاهاي
به عملا دانشجو ، يا استاد از اعم آن ، اعضاي براي آن در حضور كه هستند گونه‌اي به ويژه
بالاي لايه‌هاي در كه جديدي اشرافيت تعبير اطلاق شايد چنانكه.مي‌شود تبديل امتياز يك
اين از هم گريزي البته اما.نباشد حقيقت از خالي چندان آن به مي‌شود متحقق متوسط طبقه
مي‌آيند ، بيرون فرهنگي و اقتصادي مرفه فضاهاي از غالبا دانشجوياني چنين اولا.نيست
از پس ثانيا ;است بيشتر بسيار درخشان استعدادهاي رشد امكان فضاهايي چنين در زيرا
اختصاص آنان به شكوفايي و رشد براي ويژه‌اي امكانات مراكزي ، چنين در شدن پذيرفته
بيشتر عادي دانشگاه‌هاي در آنها همرديفان از را آنان حدفاصل هم باز اين و مي‌يابد
قرون نخبه‌گراي دانشگاه‌هاي همان شبيه كاملا ويژه دانشگاهي مراكز اين فضايميكند
مخترعان و مديران و ملي رهبران مي‌پرورد كه را كساني بود قرار كه است نوزده و هيجده
و داشت نهادينه شكل تفاوت‌ها و امتيازها اين زمان آن در كه تفاوت اين با.باشند آينده
فعلي شرايط در كه حالي در بود ، برخوردار بسته طبقاتي و اشرافي خصلت‌هاي از وضوح به
محصول نيز جديد اشرافي خصلت‌هاي و مي‌گيرد خود به كاركردي شكل تفاوت‌ها و امتيازها
گويي است شده بسته كار به طرحي چنين كه كشورهايي در واقع در.نيست طبقاتي بسته شرايط
كنار در بلكه است ، پروررابرهم‌نزده دانشگاه‌نخبه ماموريت انبوه دانشگاه
.دهد پاسخ است برخاسته زمان اقتضائات از كه را ديگري ماموريت تا است آمده وجود به آن
توسعه ماشين محرك نيروي و لوكوموتيو حكم در كه دارد وجود نخبه‌پروري دانشگاه‌هاي كماكان
كيفيت افزايش و بازسازي با كه است اين انبوه دانشگاه وظيفه.است اقتصادي و صنعتي علمي ،
اين از نمونه‌اي.بيفزايد سيستم بازده و بركارايي...و ايستگاه‌ها ريل‌ها ، واگن‌ها ،
اكول و (انساني علوم رشته‌هاي در)سوپريور اكول‌نرمان فرانسه ، در آموزشي مراكز
اول تراز محققان و دانشمندان روشنفكران ، از بسياري كه است (فني رشته‌هاي در)پلي‌تكنيك
.مي‌شوند فارغ‌التحصيل آنها از فرانسه
مي‌گيرد خود به ديگري جلوه‌هاي فرهنگ و سياست -4
دانشجوي از.است صادق هم فرهنگ و سياست حوزه در شد گفته تكنيك و علم حوزه در آنچه
و سياسي حساسيت‌هاي ميزان و نوع نظر از كه داشت انتظار نمي‌توان انبوه دانشگاه
.كند عمل نخبه دانشگاه دانشجويان همانند مي‌دهد صورت سياسي وقايع مقابل در كه واكنش‌هايي
سياسي كنش تعريف از است توده‌اي عاطفي واكنش نوعي كه را نارضايتي از حاكي شورش‌هاي اگر
.مي‌دهد نشان سياسي فعاليت به كمتري تمايل انبوه دانشگاه دانشجوي بگذاريم ، بيرون اصيل
اعمال كه اين يا باشد ، سياسي قدرت كسب به معطوف كه اين از اعم سياسي فعاليت زيرا
است فعاليتي صورت دو هر باشد ، در داده قرار خود هدف سياست حوزه در را اصلاحات پاره‌اي
بالقوه صورت به نخبه دانشجوي نخبه‌گرا ، دانشگاه در.جامعه نخبگان حيطه در عمدتا
اكثرا دانشجوياني چنين زيرا دارد ، فعاليت اين دوگانه شقوق به نسبت توجهي قابل استعداد
نسبي ، رفاه و فرهنگي سرمايه روابط ، شبكه دليل به و هستند متوسط طبقه بالاي لايه‌هاي از
هم)اجتماعي فقير لايه‌هاي از كه كساني.دارند دغدغه‌هايي‌رابيشتر چنين پروردن فرصت
داراي است ممكن كه اين از گذشته برمي‌خيزند ، (فرهنگي لحاظ به هم و مالي لحاظ به
ساختارشكنانه انقلابي حركت‌هاي يا رواني تخيله قصد به شورش يا منفي مبارزه پتانسيل‌هاي
دوگانه معاني به سياسي فعاليت يك براي كمتري هم‌شانس موارد اين از امافارغ باشند ،
طبقاتي ، و خانوادگي منظر از اقتصادي ، و فرهنگي فقر خاص ، موارد استثناي به دارند ، مذكور
درگير غالبا و مي‌زند پس را غيرمستقيم منافع و درازمدت و پيچيده اهداف به معطوف عمل
توجه با باشد ، درست سخن اين اگر.است اوليه نيازهاي به راجع و مستقيم مدت ، كوتاه اهداف
دست از اعضا حيث‌منشا از را خود طبقاتي هويت زيادي حدود تا انبوه دانشگاه اينكه به
صورت به سياسي علايق مي‌دهد ، جاي خود در نيز را سه طبقه از وسيعي لايه‌هاي و مي‌دهد
.دهد پوشش را وسيعي گستره نمي‌تواند فوق‌برنامه جدي فعاليت‌هاي
عقلايي سياسي واكنش‌هاي و موضع‌گيري‌ها با وفور به فضايي چنين در كه نيست ترديدي
مبارزاتي ياحتي و انتقادي پتانسيل‌هاي از سرشار مي‌تواند انبوه دانشگاه كه چرا مواجهيم ،
عقلانيت ، .ديگر چيز "عقلاني سياسي كنش" و است چيزي"عقلايي سياسي واكنش" اما.باشد
بيشتر كه مي‌كند مطرح را ريسك از پرهيز و سنجش و روش پيچيدگي منافع ، محاسبه فاكتورهاي
.دارد را مساعد زمينه نخبه‌گرا فضاهاي در
از انبوه دانشگاه در سياسي فعاليت مي‌رسد نظر به تجربيات به توجه با و تحليل اين براساس
كه وجوددارد احتمال اين دليل همين به و است برخوردار محدودتري انتظام و همگرايي‌كمتر
توجه با اين ، بر علاوهباشد همراه بيشتري دشواري با آن كنترل سياسي ناپايدار شرايط در
فضاي‌دانشگاه در شد ، گفته طبقاتي منشا و سياسي فعاليت ميان نسبت درباره كه مطالبي به
سياسي مطالبات آنچه - دانشجويان سياسي اعتراض‌آميز موضع‌گيري كه احتمال اين انبوه
غياب در كه چرا ;است باشد ، بيشتر رفاهي‌داشته و صنفي مطالبات روپوش - مي‌شود ناميده
اوليه نيازهاي به راجع كه اموري شدن‌در درگير خانوادگي ، اقتصادي - فرهنگي بالاي معدل
كه دهد اختصاص خود به را فرد عمل و انديشه از ملاحظه‌اي قابل حجم مي‌تواند است ، زندگي
- فرهنگي سرمايه با محدود جمع يك.مي‌كند ضعيف را نظر مورد معناي به سياسي فعاليت زمينه
سياسي فعاليت وارد كه هنگامي مي‌شود ، يافت نخبه‌گرا دانشگاه در كه توجه قابل اقتصادي
آسيبپذير اقشار از برخاسته كثير جمع كه حالي در است ، متوقع عمومابلندپروازو مي‌شود
درگير كمتر صنفي ، تسهيلات داشتن با كه دارد بيشتر را آمادگي اين انبوه دردانشگاه
.شود سياسي هزينه‌دار فعاليت‌هاي
كيفيت افزايش ساخت‌كارهاي
دانشجويان كميت افزايش تبع انساني‌به نيروي كيفي ضريب افزايش از مكرر آمد كه مباحثي در
تك تك كيفي افت كه شد ادعا واقع درآمد ميان به سخن عالي آموزش كيفي افت رغم به
عالي ديدگان آموزش درصد كه است جمعيتي كيفي اوج رويه‌ديگر انبوه دانشگاه در دانشجويان
افزايش اين مكانيسم كه مي‌شود داده پاسخ سوال اين به اينجا در.است يافته افزايش آن
:كرد تفكيك يكديگر از را تاثير شيوه دو مي‌توان پرسش اين به پاسخ در.چيست كاركردي و توان
داوطلبان از انبوهي حجم عملي تاثير شيوه در.آموزشي تاثير شيوه و عملي تاثير شيوه
اجتماعي حوزه اولين‌وهله‌وارديك در مي‌شوند ، وارد دانشگاه به عالي‌كه آموزش
محيط.است ضروري رفتاري الگوهاي بعضي تطبيق‌با آن در شدن پذيرفته براي كه مي‌شوند
نظم ، نزاكت ، از حداقلي حال هر به اما متفاوت ، درجات به گرچه كه است محيطي دانشگاه
نيست معنا اين به فوق سخن به‌وضوح ، .مي‌كند الزام غيره‌را و هدفمندي روشمندي ، استدلال ،
تنبيهي‌مصرح نظام نوعي خاطيان مورد در يا و هستند موارد اين به ملتزم دانشجويان همه كه
اين از حداقلي با اگر دانشگاهي فضاي يك در حضور كه معناست اين بلكه‌به مي‌شود ، اعمال
دانش‌آموزي ، محيطهاي از قطعابالاتر باشد چقدر هر حداقلي‌كه) نباشد همراه اوصاف
بدبيني و تحقير و طرد نوعي به يعني بود ، خواهد دشوار حضوري ،(است غيره و سربازي كارگري ،
درجاتي صاحب ناخودآگاه طور به ياحتي و پذيرفته‌اند را مذكور معيارهاي كه كساني سوي از
.مي‌انجامد هستند ، خصايل آن از
معيارها اين به اگر مي‌شوند ، وارد دانشگاه به كه افرادي از توجهي قابل اكثريت بنابراين
حاكم محيط آن بر كه روشي و ارزشي نظام مشاهده با باشند ، بي‌بهره آن از يا و بي‌توجه
مي‌كنند تلاش دارند ، جمع شدن‌در پذيرفته قوي‌براي اشتياقي اينكه به توجه با و است
زياد يا مي‌تواندكم كه التزام اين.دهند نشان مذكور موارد رابه خود التزام از درجاتي
موارد ودر مي‌شود تقويت زياد احتمال به دانشگاه دوره طول در باشد ، صوري واقعي‌يا و
وارد كه اجتماعي حوزه هر در كسي هر.شود تبديل نهادي خصلت نوعي به مي‌تواند بسياري
رسميت به مجموعه آن در است مايل.. و سياسي اقتصادي ، ورزشي ، هنري ، حوزه از اعم مي‌شود
.شود تاييد ديگران رغبت با او حضور يعني شود ، پذيرفته
نوعي يا و ناميد "فراست" را آن مي‌توان كه"عملي هوش" نوعي منظور اين به نيل براي
سمت اين به را او و مي‌آيد فرد كمك به دانست"جهت‌سنجي" را آن مي‌توان كه"قوي شامه"
ارزش‌هاي و روش‌ها دغدغه‌ها ، ممكن‌حساسيت‌ها ، زمان كوتاهترين در كه مي‌كند هدايت
عمل كند حركت اين در اگر زيرا دهد ، نشان ملتزم و آشنا آن به را خود و بشناسد را مجموعه
البته.گيرد مي قرار حاشيه در بنابراين و كند جلب خود به را اعتمادها نمي‌تواند كند ،
سعي شدن ، منزوي از پس يا ابتدا از دلايلي به كه هستند كساني اجتماعي فضاي هر در همواره
اين دارند ، اما مسلط عادت‌واره‌هاي برابر در مقاومت و درساختارشكني
تقويت و آنها مداوم تصفيه با اجتماعي حوزه‌هاي و دارند قرار اقليت در همواره افراد
قالب در دانشگاه محيط در كلي اصل اينميكنند توليد باز را خود وفادار ، اعضاي مداوم
مستند دقت ، نظم ، نزاكت ، همچون ازآنها برخي كم دست كه مي‌كند تجلي مواردي به التزام
تاثير شيوه.مي‌دهد افزايش را جمعيت يك كيفي ضريب كه است خصايلي... و بودن مستدل بودن ،
در دانشجويان مستقيم ، آموزش كار ساخت در.غيرمستقيم و مستقيم:است قسم دو بر خود آموزشي
نگرش‌ها ، .مي‌كنند ممارست آن در و مي‌آموزند را مسائل به نسبت علمي نگرش تحصيلي رشته هر
بدون و عاميانه گونه‌اي به كه سست و مبهم خام ، كلي ، جزميت‌هاي پيش‌فرض‌هاو تصورات ،
بدينگونه ، .مي‌شوند اصلاح علمي آموزش پرتو در خزيده‌اند ، ذهن در بازپرسي و بازبيني
در چه و زيستي پديده يك با برخورد در چه مكانيكي ، پديده يك با برخورد در چه دانشجو
فني توليد سرانجام و علمي نگارش و پژوهش درك ، مواجهه ، شيوه اجتماعي ، پديده يك با برخورد
ممكن را موارد اين استاندارد سطوح دانشگاه كمي توسعه كه است درست اينميگيرد ياد را
است نيروهايي آموزش انبوه دانشگاه اصلي مسئوليت اينكه به توجه با اما كند ، خدشه‌دار است
حداقلي تحقق كنند ، پر را آن عادي مصرف‌كنندگان و فني و علمي مولد نخبگان خلاميان كه
حيث از را جامعه مي‌تواند مجموع در دانشجويان كمي گستره به توجه با توانايي‌ها اين از
ديگر موارد از غيرمستقيم ، آموزش كار اماساخت.كند غني فني و علمي اوليه قابليت‌هاي
از منظور.است اثربخش‌تر و پيچيده‌تر مهمتر ، مستقيم ، آموزش و علمي تاثير كار ساخت يعني
ورزيدگي طريق از كه است منابع آگاهانه و پيچيده محاسبه قدرت نوعي كسب غيرمستقيم ، آموزش
توضيح.مي‌آيد دست به است اخص طور به عالي آموزش و اعم طور به آموزش توابع از كه فكري
و طبيعي نيازهاي و تمايلات براي سازي ابزار انسان عقل كاركرد عام‌ترين اينكه مطلب بيشتر
از وسيله‌سازي و راهيابي از منظور.مي‌شود سخت‌افزار و نرم‌افزار شامل كه است اجتماعي
.برساند او مطلوبهاي به را فرد مي‌تواند كه است راه‌هايي ذهني جست‌وجوي نرم‌افزار ، نوع
با همراه و كوتاه مستقيم ، كه مي‌دهد نشان انسان به را راه‌هايي معمولا ضعيف عقل
طور به را مسائل كه دارد را قدرت اين نيرومند عقل اما.است جنبي زيان‌هاي و مخاطرات
و كند حل مجهولي چند معادله صورت به را مشكلات و بسنجد آن عوارض با ارتباط در پيچيده
نيازها مختلف جنبه‌هاي با ارتباط در و درازمدت در كه كند پيشنهاد را راه‌حلي نهايتا
.باشد داشته بهينه نتيجه
|
