؟ عمومي‌سازي خصوصي‌سازي‌يا
واحد دولت و بودجه
مي‌شود عرضه تومان بنزين 65 ليتر هر
بودجه‌ريزي نظام تغيير ضرورت
عوارض تجميع منهاي بودجه
؟ عمومي‌سازي خصوصي‌سازي‌يا
بوده اخير دهه يك طي برنامه‌ها غامض‌ترين و جنجال‌برانگيزترين از يكي شايد خصوصي‌سازي
پاره‌اي و فرهنگي قانوني ، مشكلات دليل به كشور اقتصاد براي آن بودن حياتي باوجود كه است
فاصله يك با دوره چهار طي خصوصي‌سازي سرعت كه طوري به است ، شده انجام كندي با مقاومت‌ها
.است رفته پيش دولتي‌سازي نفع به زيادي بسيار
افزايش پي در سال 1353 در دولتي شركت‌هاي تشكيل روند كه مي‌دهد نشان بررسي‌ها
شدت كشور بر حاكم فضاي وجود دليل به انقلاب از بعد و يافت رشد نفتي درآمدهاي ناگهاني
حدود 150 كه انقلاب از پيش در دولتي شركت‌هاي تعداد كه طوري به گرفت ، خود به بيشتري
رشد خصوصي شركت‌هاي از بسياري شدن ملي و مصادره‌ها آغاز پي در انقلاب از بعد بود شركت
بخش در شركت و 300 ملي صنايع بخش در شركت حدود 500 نمونه ، به‌عنوان.يافت چشمگيري
روبه‌فزوني چهارم و سوم دوم ، نسل شركت‌هاي ايجاد با مرور به و شد اضافه گسترش سازمان
.گذاشت
شرايط دليل به شركت‌ها اين اقتصادي فعاليت‌هاي در اساسي ضعف‌هاي شدن آشكار وجود با
ادامه خود فعاليت‌هاي به همچنان دولتي شركت‌هاي غيراقتصادي ، ضرورت‌هاي و جنگ بحراني
توسعه برنامه اولين كشور ، بر حاكم عادي شرايط برقراري با و جنگ اتمام از پس اما دادند ،
و كارآيي افزايش براي و شد تدوين سال‌هاي 721368 براي كشور فرهنگي و اجتماعي اقتصادي ،
توسعه ساله پنج برنامه نخستين از به‌عنوان‌بخشي خصوصي‌سازي برنامه دولت مالي بار كاهش
از استفاده واگذاري‌ها نخست دوره دو در اما.شد آغاز سال 1368 در رسمي به‌طور اقتصادي
شفاف مورد در وسيعي اعتراضات مزايده ، و بورس همچون ديگر روش‌هاي كنار در مذاكره روش
.شد روبه‌رو مخالفت با خصوصي‌سازي و گرفت صورت واگذاري‌ها جريان در سوءاستفاده و نبودن
روش اين مذاكره ، طريق از دولتي شركت چند واگذاري با شده ايجاد رسوايي‌هاي پي در هرچند
عدم به‌دليل كه باورند اين بر مسوولان از برخي اما.شد اعلام ممنوع مجلس و دولت سوي از
صحيحي روش مقطع آن در مذاكره روش از استفاده خصوصي‌سازي ، براي كشور عمومي فضاي آمادگي
در نوروز روزنامه با گفت‌وگويي در خصوصي‌سازي سازمان رئيس كه به‌طوري است ، بوده
خصوصي‌سازي و توسعه اول برنامه در اقتصادي تعديل سياست:داشت اظهار گذشته سال اسفندماه
به نتيجه در.بود شده كشور اقتصاد شدن متمركز باعث كه دورانيشد مطرح جنگ دوران از بعد
روش مقطع آن در مذاكره روش از استفاده گفت بتوان شايد كشور عمومي فضاي نبودن آماده دليل
.است بوده صحيحي
شد فروخته ارزان سهام مي‌شود گفته اگر":گفت موقع آن در سهام فروشي ارزان درمورد وي
به است ممكن بعضا.است بوده ارزان مقطع آن در ارز قيمت كه كرد توجه مساله اين به بايد
شدن ارزش كم دليل به تفاوت‌ها اين اما باشد نشده فروخته واقعي قيمت به كم‌تجربگي دليل
."است بوده ريال
مختلف دوره‌هاي خصوصي‌سازي‌در تحولات
و (تبصره 32) توسعه اول برنامه قالب در سال‌هاي 731368 طي واگذاري‌ها اول دوره
اعلام با سال 70 از واگذاري‌ها عملا كه پذيرفت صورت وزيران هيات مصوبات براساس عمدتا
يك‌هزار بر بالغ دوره 731370 طي.گرفت خود به جدي‌تري شكل واگذاري قابل شركت فهرست 400
-79) بررسي مورد دوره درآمد كل درصد معادل 6/20 كه شد واگذار سهام ريال ميليارد و 715
مزايده طريق از درصد بورس ، 4/13 طريق از آن درصد كه1/46 است (1370
.است صورت‌گرفته مذاكره طريق از درصد و 5/40
نحوه قانون براساس واگذاري‌ها كه سال‌هاي 761374 طي يعني خصوصي‌سازي دوم دوره در
در و (ماه 1373 مرداد مصوب) كارگران و ايثارگران به دولت به متعلق و دولتي سهام واگذاري
واگذار ريال و 780ميليارد هزار يك مبلغ پذيرفت ، صورت دوم برنامه قانون تبصره 41 چارچوب
واگذار سهام مجموع از.است موردبررسي دوره درآمد كل درصد معادل 38/21 ميزان اين كه شد
طريق از درصد و 4/21 مزايده طريق از درصد بورس ، 6/1 طريق از آن درصد دوره 77 اين در شده
.است پذيرفته صورت مذاكره
سال‌هاي طي واگذاري‌ها سوم دوره
به و 78 سال‌هاي 77 براي) شد انجام سنواتي بودجه قوانين تبصره 35 براساس و 791377
تبصره 2 "ف" بند به استناد با سال 1379 در و توسعه دوم برنامه قانون تبصره 41 استناد
درصد معادل 02/58 ريال ميليارد و 832 هزار مبلغ 4 دوره اين طي كه (سال 1379 بودجه قانون
/و 7 بورس طريق از آن درصد كه 3/90 است پذيرفته صورت (791370) بررسي مورد دوره فروش كل
مذاكره طريق از واگذاري هيچ‌گونه دوره اين در.است شده انجام مزايده طريق از درصد 9
.است نگرفته انجام
شده واگذار سهام ريال ميليارد و 328 هزار مبلغ 8 (791370) واگذاري دوره سه مجموع در
بورس ، طريق از فروش درصد كه 33/78 است
.است پذيرفته صورت مذاكره طريق از درصد و 92/12 مزايده طريق از درصد 75/8
براساس واگذاري‌ها دربرمي‌گيرد ، را بعد به سال‌هاي 1380 كه خصوصي‌سازي چهارم دوره در
هيات و وزيران هيات توسعه سوم برنامه قانون براساس.مي‌گيرد انجام توسعه سوم برنامه
شركت‌هاي و خصوصي‌سازي سازمان و سياستگذار نهادهاي عالي‌واگذاري‌به‌عنوان
.دارند به‌عهده را شركت‌ها سهام واگذاري وظيفه اجرايي ، عوامل تخصصي‌به‌عنوان مادر
سازمان) خصوصي‌سازي سازمان سوم ، برنامه ماده 15 در شده پيش‌بيني تمهيدات به توجه با
قرار موردتصويب كه شركت‌هايي واگذاري وكالت (سابق توليدي واحدهاي مالكيت گسترش مالي
از را خود خصوصي‌سازي فعاليت سازمان اين كه اين به توجه با دارد ، عهده به را گرفته‌اند
در فعاليتي هيچ‌گونه گذشته سال اول ماه هشت طي عملا است كرده آغاز سال 1380 آذرماه
تعداد سال 1380 پايان تا سازمان اين تشكيل از پس اما نپذيرفت ، صورت خصوصي‌سازي زمينه
ميليارد مبلغ 201 به آن سهم ميليون حدود 42 كه شد عرضه بازار به سهم ميليون بر 50 بالغ
.رسيد فروش به ريال
اختيار در كه سهامي محل از شد مكلف خصوصي‌سازي سازمان نيز سال 81 بودجه قانون براساس
ريال ميليارد مبلغ 6000 مي‌گيرد قرار آن اختيار در وكالت صورت به كه سهامي و دارد
درصد حدود 25 ميزان اين كه است شده واگذار سهام ريال ميليارد تاكنون 1600 كه كند واگذار
.است شده پيش‌بيني اهداف
خصوصي‌سازي جاي به عمومي‌سازي
نهادهاي به دولتي شركت‌هاي سهام از توجهي قابل بخش تاكنون ، خصوصي‌سازي ابتداي از
گفته به كه است شده واگذار..و اجتماعي تامين بازنشستگي ، صندوق‌هاي جمله از عمومي
نتيجه در.دولت‌اند به وابسته نوعي به اما نيستند دولتي اگرچه نهادها اين كارشناسان
منافات است كارآيي افزايش كه خصوصي‌سازي هدف با عمومي ، نهادهاي به شركت‌ها سهام واگذاري
.دارد
تاكنون خصوصي‌سازي ابتداي از:مي‌گويد دولتي شركت‌هاي امور در اقتصاد وزير معاون
بوده بدهكار آنها به دولت كه دستگاه‌هايي به ديون پرداخت بابت تومان ميليارد هزار
شده واگذار آنها سهام جديدا كه آسمان هواپيمايي و هما هتل‌هاي اگر و است شده واگذار
خصوصي‌سازي حجم از عمده‌اي بخش عبارتي بهيافت خواهد افزايش رقم اين شود محاسبه است
.است بوده عمومي‌سازي مدت اين طي شده انجام
اتخاذ اجتماعي تامين و بازنشستگي صندوق به بدهي پرداخت جهت را تصميم اين دولت هرچند
محل از را سازمان‌ها اين بدهي مي‌توان كه باورند اين بر صاحبنظران برخي اما است كرده
.كرد پرداخت خصوصي بخش به سهام فروش درآمد
جز چاره‌اي كافي تقاضاي نبود به‌دليل كه باورند براين مسوولان برخي ديگر ، سوي از اما
نهادها اين است ، شده تعيين كه زمان‌بندي با اما نيست نهادها اين به سهام واگذاري
.كنند واگذار خصوصي بخش به را شركت‌ها آن سهام شده تعيين زمان اتمام از بعد مكلف‌اند
خصوصي‌سازي موانع
با راهكارها نبودن مطابق و خصوصي‌سازي فضاي نبودن فراهم به‌دليل كارشناسان گفته به
و امتيازات دليل به مي‌دهند ترجيح دولتي شركت‌هاي سهام صاحبان خصوصي‌سازي ، ادبيات
باقي دولتي بخش در برخوردارند ، آن از خصوصي ، بخش به نسبت دولتي بنگاه‌هاي كه استثناهايي
.بمانند
نسبت آن به جاري سال در خصوصي‌سازي شده پيش‌بيني هدف تحقق عدم كه مهمي دلايل از يكي
.است تخصصي مادر شركت‌هاي ايجاد در دستگاه‌ها تعلل مي‌شود ، داده
رابطه اين در دولتي شركت‌هاي امور در اقتصاد وزير معاون "هاشميان اكبر علي سيد"
در ديگر دستگاه‌هاي تعلل شده ، واگذاري‌ها روند شدن كند باعث كه مسائلي از يكي:مي‌گويد
به دولت سوي از تخصصي مادر شركت ايجاد 71 حاضر حال در.است تخصصي مادر شركت‌هاي ايجاد
تصويب به تخصصي مادر شركت اساسنامه 9 تاكنون اما است تصويب شرف در يا و رسيده تصويب
بررسي حال در كه شده پيشنهاد نيز دستگاه‌ها از تعدادي اساسنامه و است رسيده وزيران هيات
.است
پس تا است تخصصي مادر شركت‌هاي ايجاد دولتي شركت‌هاي سهام واگذاري لازمه:افزود وي
سازمان به آنها وكالت با و شده مشخص واگذاري قابل و پوشش تحت شركت‌هاي آنها ، ايجاد از
.برسد به‌فروش سهامشان خصوصي‌سازي
ذكر قوانين اجراي ماندن معطل را اخير سال طي 15 واگذاري كند روند دلايل از يكي وي
همچنين و اجرايي آيين‌نامه‌هاي تهيه و قانون تصويب زمان بودن طولاني:مي‌گويد و مي‌كند
اخير سال طي 15 درواقع.شود صرف طولاني زمان واگذاري براي شده باعث قانون از ابهام رفع
تا و شده قبلي قانون جايگزين جديد قانون يك كه است شده معطل آنقدر قوانين اجراي
اگر خصوصي‌سازي.است شده آن جايگزين ديگري قانون دوباره شود ، تدوين آن اجرايي آيين‌نامه
اجراي و بدهد كامل اختيار دولت به بايد مجلس شود ، انجام واقعي معناي به بخواهد
در مدت‌ها است ، لازم كه كوچكي اصلاح هر براي تا كند واگذار دولت خود به را خصوصي‌سازي
.نشوند معطل قانونگذاري و بررسي براي مجلس
و كيست كارآفرين شود ، واگذار كسي چه به سهام كه اين تشخيص مورد در:مي‌افزايد وي
حاضر حال در كه دارد وجود ابهاماتي شود ، واگذار بايد نحوي چه به كوچك شركت‌هاي سهام
.است مجلس در نهايي تصويب منتظر كه شده اصلاح تقاضاي برنامه قانون و 16 ماده 15 براي
ارسال در كه نسبي سرعت به توجه با كه مي‌كند پيش‌بيني حال عين در اقتصاد وزير معاون
سهام واگذاري افزايش شاهد سال پايان تا آمده ، به‌وجود حاضر حال در آن بررسي و اساسنامه
.باشيم دولتي شركت‌هاي
و مديريت سازمان خصوصي‌سازي و شركت‌ها امور هماهنگي دفتر مديركل "خوشپور حسن"
وجود را خصوصي‌سازي شده پيش‌بيني اهداف عدم‌تحقق دلايل از يكي نيز كشور برنامه‌ريزي
خصوصي‌سازي دولت هرچند:مي‌گويد و مي‌كند ذكر شده ارائه راهكارهاي و قوانين در مشكلات
سوم برنامه قانون مفاد در مواردي اما است داده قرار موردتوجه سياست يك به‌عنوان را
از هدف اگر.نمي‌دانند مطلوب را موارد اين واگذاري ، دست‌اندركاران كه شده گنجانده
خصوصي‌سازي فرآيند خود به خود نباشد ، مدنظر كارآيي ارتقاي و باشد درآمد كسب خصوصي‌سازي
با سهام فروش صرفا اگر و است كارآيي ارتقاي خصوصي‌سازي از هدف كه چرا شد ، خواهد كند
به خصوصي‌سازي نشود ، داده اهميت صلاحيت‌ها و لياقت‌ها به و گيرد قرار هدف بالاتر مبالغ
مهم بلكه نيست مهم شده فروخته شركت بهاي فرآيند اين در.گرفت نخواهد شكل واقعي مفهوم
.ببريم بالا را واحدها كارآيي بيشتر يا كمتر بهاي به شركت‌ها اين فروش با كه است آن
اقتصاد در دولت حضور كيف و كم و خصوصي‌سازي مورد در همگاني توافق نبود دليل به متاسفانه
.هستند پايين قيمت با شركت‌هايشان فروش نگران دستگاه‌ها برخي كه دارد وجود مشكلاتي كشور ،
نمي‌شود رعايت كه اصلي كارآيي ،
است كرده اعلام واگذاري قابل را خود شركت صنايع 81 وزارت شده ، ارائه اطلاعات براساس
كه بخشد تحقق را كشور بودجه اهداف از ريال ميليارد امسال 3500 پايان تا است شده متعهد و
بين در.است پيوسته وقوع به تعهد اين از ريال ميليارد حدود 420 امسال نخست ماه در 9
كه است سازماني تنها حقيقت در ايران صنايع نوسازي و گسترش سازمان مختلف ، دستگاه‌هاي
.است بخشيده تحقق خصوصي‌سازي درمورد را خود تعهدات از بخشي
را واگذاري‌ها امر در ايران صنايع نوسازي و گسترش سازمان بودن پيشرو دليل عمده برخي
درآمدهاي از سازمان اين بهره‌گيري براي راهكارهايي برقراري دستگاه‌ها ، ساير به نسبت
اين در واگذاري براي لازم انگيزه كه مي‌دانند زيرمجموعه شركت‌هاي سهام واگذاري از حاصل
.است كرده ايجاد سازمان
سهمي كرده ، تاكنون مشخص را قابل‌واگذاري زيرمجموعه شركت‌هاي كه وجودي با نفت وزارت
وجود را واگذاري عدم دليل وزارتخانه اين مي‌شود گفته.است نكرده واگذار خصوصي بخش به را
.است كرده اعلام خارجي بدهي و تعهدات
را خصوصي‌سازي از هدف اگر و هستيم كارآيي افزايش و خصوصي‌سازي به معتقد واقعا اگر
ارتقاي و اقتصاد در مولد كارآفرينان مشاركت و بازار كاركردهاي مزاياي از بهره‌گيري
.بگيريم جدي را خصوصي‌سازي بايد مي‌دانيم ، اصلي فعاليت‌هاي انجام براي دولت كارآيي‌هاي
به دولتي شركت‌هاي طريق از دولت وسيع حضور كه معتقدند صاحبنظران و مسوولان همه اگر
خصوصي‌سازي براي مقاومت دليل به‌چه مي‌دانند آن براي راه‌حلي را خصوصي‌سازي و نيست صلاح
دولت هدف بالاتر مبالغ با سهام فروش فقط چرا است كارآيي ارتقاي هدف اگر مي‌گيرد؟ صورت
و پتانسيل‌ها از بهره‌گيري براي چرا نمي‌شود؟ داده اهميت صلاحيت‌ها و لياقت‌ها به و است
.نيستيم ذي‌صلاح نهادهاي و عوامل شناسايي جست‌وجوي در بالقوه قابليت‌هاي
و باشد منوال همين به روند اگر و است نمانده باقي زماني سال پايان تا حال هر به
نگرش و نيابد سرعت تخصصي مادر شركت‌هاي اساسنامه‌هاي تصويب و مقررات و قوانين اصلاح
لايحه در شده پيش‌بيني ريال ميليارد رقم 7هزار نكند ، تغيير خصوصي‌سازي امر به دستگاه‌ها
.بود خواهد خوشبينانه نيز دولتي شركت‌هاي سهام واگذاري محل از سال 82 بودجه
خصوصي‌سازي سازمان توسط سال 80 پاياني ماه چهار در سهام فروش
|
فروش سهام مبلغ
(ريال ميليون) رفته
|
سهام تعداد
رفته فروش
|
سهام
شده عرضه
|
طبق عرضه قابل سهام
وزيران هيات مصوبه
|
نام
شركت
|
|
13119 |
4500000 |
4500000 |
4500000 |
خودرو ايران |
|
13132 |
7000000 |
7000000 |
7000000 |
ديزل خودرو ايران |
|
14477 |
5000000 |
5000000 |
5000000 |
بهمن گروه |
|
39192 |
2600000 |
2600000 |
2600000 |
تهران سيمان |
|
27699 |
4500000 |
4500000 |
4500000 |
بهشهر صنايع توسعه |
|
77598 |
12000000 |
12000000 |
12000000 |
خوزستان فارس سيمان |
|
3026 |
2000000 |
2000000 |
2000000 |
رنا سرمايه‌گذاري |
|
8216 |
649443 |
649443 |
649443 |
فارابي پتروشيمي |
|
181 |
147000 |
8000000 |
8000000 |
الكتريك پارس |
|
1155 |
521454 |
929845 |
929845 |
آبسال |
|
3207 |
3066525 |
3066525 |
3066525 |
آزمايش |
|
201002 |
41984422 |
50245813 |
50245813 |
جمع |
خصوصي‌سازي سازمان:ماخذ
واگذاري دوره براساس دولت به متعلق و دولتي شركت‌هاي سهام فروش عملكرد گزارش
ريال ميليارد به ارقام
درصد
(ازكل‌دوره‌ها) |
فروش مبلغ |
شرح |
واگذاري دوره |
|
/9
/2
34/8
60/20
|
9/790
6/230
2/694
7/1715
|
بورس طريق از فروش
مزايده طريق از فروش
مذاكره طريق از فروش
جمع
|
لغايت 1373 سال1370 از
اول برنامه قانون تبصره 32 به استناد با
وزيران هيات مصوبات براساس و توسعه
|
|
54/16
35/0
58/4
38/21
|
4/1370
1/29
2/381
7/1780
|
بورس طريق از فروش
مزايده طريق از فروش
مذاكره طريق از فروش
جمع
|
لغايت 1376 سال 1374 از
دوم برنامه قانون تبصره 41 به استناد با
سهام واگذاري نحوه قانون براساس و توسعه
مصوب 12/5/1373 كارگران و ايثارگران به دولت به متعلق و دولتي
|
|
39/52
64/5
0
02/58
|
9/4362
4/469
0
3/4832
|
بورس طريق از فروش
مزايده طريق از فروش
مذاكره طريق از فروش
جمع
|
لغايت 1379 سال 1377 از
دوم برنامه قانون تبصره 41 به استناد با و 78 سال‌هاي 77 براي
"ف" بند به استناد با سال 1379 براي و سنواتي بودجه قوانين بصره 35- و
(سال اين گذشته‌براي سال تبصره 35 تمديد) تبصره 2
|
|
100 |
5/8328 |
|
دوره‌ها جمع
|
خصوصي‌سازي سازمان:ماخذ
واحد دولت و بودجه
در كه عميقي بررسي باشد دولت تقديم سال 1382 بودجه لايحه بررسي ، ماه‌ها از پس
مي‌رسد نظر به است ، آمده عمل به دولت در آتي سال براي دولت هزينه‌هاي و درآمدها زمينه
با خصوص به باشد ، داده بروز شده ارائه ارقام قالب در را خود توان دولت كارشناسي بدنه
مورد شده نهايي ارقام اگرچه دولت ، درآمد مختلف اجزاي بررسي طولاني بسيار فرآيند به توجه
آنها تحقق در دولت جمعي اراده و عزم مبين ولي نباشد ، موثر عناصر همه كامل اجماع و توافق
باور چنين عده‌اي البته).است شده تعريف آن با متناسب نيز هزينه‌ها سبب ، اين به.است
بنابراين (است كرده تنظيم را درآمدها ارقام خود هزينه‌هاي با متناسب دولت كه دارند
.است شده اسلامي شوراي مجلس تقديم امري چنين به توجه با بودجه لايحه
گوناگون زواياي از شده ارائه لايحه بررسي و نقد زمينه مجلس ، در دولت پيشنهاد بررسي
از صاحبنظران و كارشناسان نيز و مجلس محترم نمايندگان است بديهي.مي‌كند فراهم را
اين در.كنند اقدام مجلس سالانه دستور مهمترين تبعات و آثار تحليل به گوناگون زواياي
مي‌رسد ، نظر به عقلايي غير و نبوده پذيرفتني محدوديت ، هرگونه تصور حتي يا اعمال‌و مسير
در دولت بودجه لايحه با دولت نمايندگان برخورد چگونگي توجه ، خور در و مهم نكته لكن
تقديمي لايحه است بديهي.است اسلامي شوراي مجلس كميسيون‌هاي در آن بررسي فرآيند
طرف در چه و درآمدها طرف در چه ;باشد دولت اعضاي تك‌تك اتفاق‌نظر محصول نمي‌تواند
و موثر دستگاه‌هاي سوي از كارشناسي عميق مباحث نيز لايحه تدوين فرآيند در.هزينه‌ها
رسيده جمع‌بندي چنين به مباحث آن همه داشتن نظر در با دولت اما است ، شده ارائه ذي‌نفع
سخن دولت موضع از دولتمردان مي‌كند ايجاب لذا ،(باشد متصور آن بر كه توجيهي هر با) است
واحد ، دولت مفهوم نباشد ، چنين اگر زيرا كنند ، دفاع آمده عمل به جمع‌بندي از و بگويند
چه‌بسا و مي‌ماند بي‌ثمر بودجه بررسي زمينه در دولت در شده كشيده زحمات و رفته سوال زير
مجلس در دولت لايحه از دفاع انتظار اين‌رو از.مي‌شود آسيب دچار بودجه به سيستمي نگاه
به بي‌شماري انتقاد اگر حتي.نيست خارق‌العاده انتظاري دولت ، اركان توسط اسلامي شوراي
نبايد باشد ، داشته وجود صادره بخشنامه در استفاده مورد ادبيات و مذكور انتظار طرح نحوه
انتقال برعكس ، .دانست دولت كارشناسي بررسي‌هاي نقش كاركرد با مغاير را انتظار اين
مي‌تواند مجلس ، در بودجه بررسي زمان به بودجه لايحه تقديم ماقبل كارشناسي اختلاف‌نظرهاي
.باشد دولت در ناهماهنگي و گسست وجود گوياي
با كارشناسي علمي مواجهه و ارزيابي نقد در نمايندگان حق پذيرش و قبول ضمن روي اين به
كميسيون‌هاي به جامعه در موجود كارشناسي نظرات گسيل زمينه كردن فراهم و بودجه لايحه
همه سوي از مسووليت پذيرش و بودجه لايحه از دفاع مقام در واحد دولتي وجود بايد مجلس ،
تصويب صورت در شده ارائه پيشنهادهاي كردن اجرايي براي بودجه‌ريزي فرآيند در موثر عناصر
مشكلات رفع در كشور اجرايي قدرت تكاثري افزايش انتظار در ناحيه همين از و كرد پيگيري را
.بود
مي‌شود عرضه تومان بنزين 65 ليتر هر
آينده سال در درصدي افزايش 30 صورت در
عرضه تومان را 65 بنزين ليتر هر جايگاه‌ها آينده سال بنزين ، درصدي افزايش 30 صورت در
.مي‌كنند
انرژي كميسيون نظر اگرچه:افزود ما خبرنگار با گفت‌وگو در مجلس انرژي كميسيون عضو
نفت وزير اظهارات از پس اما است برنامه مطابق بنزين قيمت سالانه درصد افزايش 10 مجلس ،
سال در تومان به 65 ليتر هر ازاي به بنزين جديد نرخ كه مي‌شود پيش‌بيني كميسيون ، در
.يابد افزايش آينده
افزايش مهم دليل را عوارض تجميع لايحه با مرتبط قيمت‌هاي شدن افزوده سهرابي عبدالله
نه و واردات توان نه فعلي شرايط در:گفت و كرد ذكر آينده سال در بنزين قيمت درصدي 30
به رو شدت به نيز داخلي مصرف كه آن ضمن ندارد ، وجود موجود ظرفيت‌هاي از بيش توليد توان
.است افزايش
توليد ليتر ميليون كشور ، 37 در بنزين روزانه مصرف ليتر ميليون مجموع 50 از:افزود وي
.مي‌شود تامين واردات طريق از مابقي و داخل
كل كه حالي در:گفت و كرد عنوان كلان‌شهرها را كشور در بنزين عمده مصرف مراكز سهرابي
است ، تهران شهر در سوخت عرضه جايگاه يك اندازه‌هاي در استان‌ها از برخي مصرفي بنزين
بنزين مصرف افزايش در عامل اثرگذارترين به‌عنوان نمي‌توان را مرزي مناطق در سوخت قاچاق
.كرد معرفي
از استفاده خارجي ، و داخلي بازارهاي در عرضه و توليد واقعيت‌هاي با صنعت تطبيق وي
در يارانه‌ها كردن هدفمند و فعلي فرسوده خودروهاي جايگزيني ،CNG مانند جايگزين سوخت‌هاي
.كرد عنوان كشور در بنزين مصرف بهينه‌سازي براي اقدامات ضروري‌ترين از را زمينه اين
بودجه‌ريزي نظام تغيير ضرورت
ابراهيمي زهرا:گفت‌وگو
نظام تا كرد تكليف دولت به كشور كل سال 1381 بودجه قانون تبصره 23 "ب" بند
.دهد تغيير را كشور بودجه‌ريزي
شفاف‌شدن و كشور كل سالانه بودجه‌ريزي در دقيق و جديد روش‌هاي از استفاده لزوم
قانع را نمايندگان كه بود دلايلي جمله از جديد بودجه به آنان نياز و دستگاه‌ها عملكرد
.كنند بودجه‌ريزي جديد نظام تهيه به ملزم را دولت بند ، اين تصويب با تا كرد
درآورد اجرا مرحله به را قانون اين نتوانست سال 82 بودجه لايحه ارائه هنگام به دولت
.شد مجلس تقديم بودجه قبلي لوايح شبيه كماكان نيز لايحه اين و
.است كشور كل بودجه‌ريزي نظام تغيير انكارناپذير ضرورت از سخن هم باز روزها اين
بر داشته‌اند جمهور رئيس با كه ملاقات‌هايي در بودجه و برنامه كميسيون رئيسه هيات اعضاي
بودجه‌ريزي نظام مطالعات در تسريع خواستار و كرده تاكيد بودجه‌ريزي سنتي شيوه ناكارآمدي
.شدند كشور برنامه‌ريزي و مديريت سازمان توسط
در توجهات و رويكردها بودجه ، و برنامه كميسيون رئيسه هيات اعضاي از يكي گفته به
شيرازي ميرزاي آيت‌الله آن ، در مثلا كه است شرايطي به مربوط ما كشور بودجه‌بندي
اكنون كه درحالي كند ، بيرون ايران از را انگليس دخانيات ، تحريم فتواي يك با مي‌توانست
.ندارد كشور اقتصاد و زندگي در جايگاهي دخانيات و شده سپري شرايط آن
و رشت نماينده نوبخت ، باقر محمد با گفت‌وگويي بودجه‌ريزي نظام با آشنايي منظور به
لوايح بررسي‌كننده كميسيون مخبر مجلس گذشته دوره‌هاي در كه بودجه و برنامه كميسيون عضو
.مي‌خوانيد زير در كه داديم انجام بود سالانه بودجه
نظام اين بودن مانده عقب و بودجه‌ريزي نظام بحث ششم ، مجلس تشكيل زمان از نوبخت آقاي
نظام اساسا مي‌شود ، داغ‌تر بودجه بررسي فصل در معمولا بحث اين.شد مطرح ما كشور در
چه؟ يعني بودجه‌ريزي
،"تصويب و تدوين" تا "تنظيم و تهيه" از كه است مرحله‌اي چهار فرآيند بودجه‌ريزي نظام
.مي‌گيرد دربر را "نظارت" و "اجرا"
از يك هر در آن كاستي‌هاي است لازم درآيد ، قانون صورت به مناسب بودجه‌اي كه اين براي
و سنواتي روش بودجه ، تنظيم و تهيه مرحله در هم‌اكنون.شود رفع و ارزيابي مراحل اين
را خود پيشنهادهاي اجرايي دستگاه‌هاي بايد اول مرحله در يعني.درمي‌آيد اجرا به افزايشي
نظرات جمع‌بندي از پس سازمان اين و دهند ارائه برنامه‌ريزي و مديريت سازمان به
قبل سال بودجه معمولا.مي‌كند تقديم دولت هيات به را لايحه پيش‌نويس دستگاه‌ها
به روش اين.مي‌رسد تصويب به است عمومي كه رشد درصدي با و گرفته قرار پايه به‌عنوان
براي كشورها اكثر حاضر حال در.است داده نشان را خود ناكارآمدي تجربه ، به و دفعات
-برنامه‌اي" بودجه‌ريزي سمت به افزايشي روش از تنظيم و تهيه مرحله در بودجه‌ريزي ،
.آورده‌اند روي "صفر" مبناي بر بودجه‌ريزي نهايتا و "عملياتي
اين كه درحالي دهد تغيير را بودجه‌ريزي نظام شده مكلف دولت سال 81 بودجه قانون در
چرا؟ است ، نشده اعمال سال 82 بودجه لايحه در قانون
به كشور برنامه‌ريزي و مديريت سازمان در جديد نظام جايگزيني مطالعات هنوز متاسفانه
وافزايشي سنواتي نظام در كه موردي تغييرات وجود با بگوييم بايد و است نرسيده اتمام
.است گذشته شرايط به مربوط ما بودجه‌ريزي همچنان آمده ، به‌وجود سال 82 بودجه لايحه
مي‌شوند؟ توصيه جديد روش‌هاي چرا و چيست بودجه‌ريزي افزايشي و سنواتي روش نقص
درصدي دستگاه‌ها هزينه‌هاي و اعتبارات سال هر كه است اين افزايشي و سنواتي روش نقص
مي‌كند رشد
كه آن به توجه با.باشد همراه رشد با لزوما نمي‌تواند ساله هر درآمدي منابع كه حالي در
اين در اصلي محوريت و مي‌شود تامين درآمدها ساير و ماليات‌ها نفت ، از ايران درآمد منابع
كاستي دچار را ما منابع بخش آن ، قيمت نزول ويژه به نفت قيمت نوسانات است ، نفت با تابع
تعادل عدم با بودجه سال هر رو اين از.مي‌يابد افزايش همچنان مخارج كه حالي در مي‌كند ،
جدي اختلالات بودجه اجرايي نظام در مي‌تواند مساله اين مي‌شود ، مواجه اجرا در كسري و
سوي از و شود اعمال "صفر مبناي" بر بودجه‌ريزي روش يا و "عملياتي" روش اگر ولي كند وارد
غيردولتي بخش به اجتماعي تصدي‌هاي واگذاري توسعه سوم برنامه قانون دقيق اجراي با ديگر
حوزه زيرا دهد ، پوشش را هزينه‌ها كليه خود درآمدهاي با كه نيست موظف دولت شود ، انجام
.شد خواهد محدودتر دولت هزينه‌هاي
عملياتي روش به را كشور كل سال 82 بودجه كه بوده موظف برنامه‌ريزي و مديريت سازمان
مي‌توانيم ولي است مانده باقي مطالعاتي مرحله در اقدام اين تاكنون متاسفانه كه كند تهيه
مديريت سازمان پژوهش و آموزش عالي موسسه در كه فعاليتي مجموعه با كه باشيم داشته انتظار
اجرا سال 1382 در را بودجه نظام اصلاح اول مرحله است ، انجام حال در كشور برنامه‌ريزي و
آيين‌نامه در نيز مجلس است لازم مي‌شود بسته جديد صورت به كه بودجه‌اي بررسي براي.كنيم
.كند بازبيني بودجه بررسي اجرايي
.باشيم بودجه نظام اصلاح شاهد آتي بودجه در يعني كوتاه‌مدت در كه اميدواريم ما
قابل چگونه "نظارت" و "اجرا" ،"تصويب و تدوين" يعني بعدي مراحل در بودجه نظام اصلاح
است؟ انجام
ارائه جهت در نمايندگان براي روزه ده زمان‌بندي يك بودجه تصويب و تدوين مرحله در
پانزده زمان و كميسيون‌ها پيشنهادهاي ارائه براي روزه ده زمان‌بندي يك پيشنهادها ،
داخلي آيين‌نامه طبق علني جلسه به اصلي گزارش تهيه جهت تلفيق كميسيون براي هم روزه‌اي
.است شده گرفته درنظر مجلس
همه كارشناسي نگاه و كافي مداقه با نمي‌تواند مجلس كوتاه زمان دراين كه است مشخص
با نيز پس آن از و كند بررسي را صفحه‌اي هزار چند بودجه لايحه ارقام و اعداد
است محسوس رسيدگي ختم براي عمل در كه شتابي و دارد وجود علني جلسه در كه محدوديت‌هايي
بودجه‌ريزي نظام براي رو اين از.شود انجام درستي به دوم مرحله كه داشت انتظار نمي‌توان
.گيرد قرار بازنگري مورد نيز تصويب و تدوين مرحله روش‌هاي بايد
باشد قرار اگر قطعا.است دولت توسط بودجه قانون اجراي به مربوط سوم مرحله
انتظار در دستگاه‌ها كاري مفيد ماه چند هرساله شود ، تهيه بودجه اجرايي آيين‌نامه‌هاي
اين به بودجه نظام تغيير با دارد ضرورت لذا مي‌رود ، دست از عملا آيين‌نامه‌هايي چنين
.شود رسيدگي نيز حاد مشكل
اجرايي صورت به ابتدا مي‌تواند كه است قانون اجراي بر نظارت بودجه ، نظام چهارم مرحله
نظارت اين ابتدا همان از يعني.شود انجام درستي به برنامه‌ريزي و مديريت سازمان سوي از
هر درون در.شود اعمال است شده تجربه دنيا اجرايي نظارت‌هاي در كه علمي تكنيك‌هاي با
محاسبات ديوان طريق از هم مجلس نظارت نهايت در.دارد وجود نظارتي روش‌هاي نيز دستگاه
.مي‌شود اعمال
ارائه علني جلسات به و تهيه مجلس محاسبات ديوان توسط كه بودجه تفريغ گزارش‌هاي
هم كارآيي و تاثير هيچ ظاهرا و بوده قبل سال دو بودجه به مربوط معمولا مي‌شوند ،
نمي‌تواند مجلس وقتي.است شده فراموش عملا بودجه اجراي بر مجلس نظارت مرحله.ندارند
بررسي فلسفه بازمي‌ماند ، هم آن اجراي بر نظارت از و بدهد بودجه لايحه در زيادي تغييرات
چيست؟ مجلس توسط بودجه
سنواتي بودجه نظام كه فعلي شرايط در.دهد انجام را آن بايد مجلس و است قانوني تكليف
چون.كند اعمال بودجه لايحه در زيادي تغييرات نيست قادر مجلس مي‌شود ، اعمال افزايشي و
يك نهايت در.نيست زياد درآمدي منابع ولي است زياد دستگاه‌ها خواسته افزايشي روش با
دستگاه يا و برساند درصد به 11 را درصدي افزايش 10 قوي‌تر توضيحي كار با بتواند دستگاه
بر مجلس تاثير كه شده ثابت تجربي صورت به.يابد كاهش درصد به 9 درصد از 10 ديگري
تنها نه شود اصلاح بودجه‌ريزي نظام اگر.نيست درصد يا 3 از 2 بيش بودجه لايحه تغييرات
مي‌تواند مجلس محاسبات ديوان بلكه مي‌شود تهيه موقع به بودجه تفريغ سالانه گزارش‌هاي
از پس كه اين نه.باشد اجرا حين در آنها كار تسهيل‌كننده و اجرايي دستگاه‌هاي راهنماي
جهت در اداري اشتباهات به پاسخگويي براي را دستگاهي مدير بودجه ، اجراي از سال‌ها گذشت
.كنيم فراخواني بودجه اجراي
چرتكه دستگاه هر براي كه بدهد اساسي تغييرات سالانه بودجه در مي‌تواند زماني مجلس
لايحه مجبوريم و نداريم كافي وقت ما.است كامل نظارت و دقت وقت ، مستلزم اين و بيندازد
نمي‌توانيم كاري مي‌شود توزيع هم غيرعادلانه صورت به منابع اگر و بپذيريم را بودجه
.بكنيم
صورت به را بودجه‌ريزي نظام كه شده موظف برنامه‌ريزي و مديريت سازمان گفتيد شما
.دهيد توضيح "عملياتي" روش مورد در درآورد ، عملياتي
فعاليت‌ها ، آن برحسب و شده تحليل و تجزيه دستگاه هر فعاليت عملياتي روش در
هر ماموريت عملياتي روش در.مي‌شود مشخص نيز آن نياز مورد اعتبار ميزان و هزينه‌يابي
و تقسيم جزء ريزترين به را آن مي‌توانيم ما كه فعاليت‌هاست از مجموعه‌اي انجام دستگاه
كه است فعاليت‌هايي كليه هزينه جمع دستگاه هر اعتبارات لذا كنيم مشخص را جزء هر هزينه
فعاليت ايننميشود داده دستگاه به اضافه‌اي رقم و عدد هيچ ترتيب اين به.مي‌دهد انجام
كه داشت انتظار مي‌توان عملياتي روش در بنابراينباشد كمتر گذشته به نسبت مي‌تواند
جوسازي با دستگاه‌ها و نيست بودجه در آب عملياتي روش در.يابد تقليل دستگاه يك بودجه
.بگيرند بيشتري پول نمي‌توانند
در فقط اصلاحات.است اصلاحات انجام سالانه بودجه‌هاي از بيشتر بهره‌وري راه تنها
و فراهم را جامعه رفاه موجبات مي‌تواند اقتصادي اصلاحات بلكه نمي‌شود خلاصه سياسي حوزه
.كند دفاع اقتصادي بعد در شهروندان حقوق از
GFS روش به آماري داده‌هاي تنظيم جهت در جديد روش‌هاي جهان كشور حاضر 168 حال در
صندوق توصيه‌هاي گذشته سال در هم ايران پذيرفته‌اند ، را (دولتي مالي آمارهاي)
اين.كرد اعمال حدودي تا سال 1382 بودجه در و پذيرفت زمينه اين در را پول بين‌المللي
با را آن آمارهاي و ايران بودجه نوعي به هزينه‌ها و درآمدها جايگاه شفاف‌سازي ضمن عمل
دارايي‌هاي به‌عنوان نفت درآمد كه شده پذيرفته مثلا.مي‌دهد تطبيق كشورها ديگر
تملك مشاركت ، اوراق و سرمايه‌اي دارايي‌هاي تملك به‌عنوان عمراني پروژه‌هاي سرمايه‌اي ،
شاهد گيرد صورت مرحله چهار هر در بودجه‌ريزي نظام اصلاح اگر.شود محسوب مالي دارايي
.بود خواهيم كشور كل بودجه‌ريزي نظام در جامع اصلاحات
بحث مي‌زنند ، حرف نااميدانه‌اي شكل به آينده سال بودجه لايحه از مجلس نمايندگان اغلب
.مي‌دهند تشكيل مجلس در را بودجه اصلي مباحث...و درآمدها تحقق عدم رشد ، عدم بودجه ، كسري
چرا؟
پاسخ نمي‌شود لذا كم ، منابع ولي است زياد دستگاه‌ها خواسته سنواتي افزايش روش با
دستگاه‌ها.نيست كافي كرده‌اند آماده دستگاه‌ها كه كارهايي براي بودجه اينداد كافي
را خود درخواستي بودجه نصف مي‌كنند فكر الان كرده‌اند ، را فعلي بودجه برابر دو تقاضاي
است ممكن هم اجرا در.است داده آنها به دارد آنچه از بيش مي‌كند فكر هم دولت.گرفته‌اند
مورد بودجه نصف مي‌كنند فكر كه دستگاه‌ها لذا شويم ، روبه‌رو اعتبارات تامين مشكل با
تومان ميليارد هزار تا 3 با 2 وقتي بگيرند هم آن از كمتر بايد گرفته‌اند ، را نيازشان
كه حالي در.است شده سال 82 بودجه از نااميدي باعث كه است مسائل اين.شويم مواجه كسري
بودجه نيست لازم و مي‌رسد خود واقعي به‌حق دستگاه هر شود ، اجرا عملياتي روش اگر
در.شوند حذف اصلا بودجه رديف‌هاي بعضي باشد لازم شايدشود اضافه ساله هر دستگاه‌ها
.كرد برقرار تعادل واقعي هزينه‌هاي و واقعي درآمدهاي بين مي‌توان بهتر صورت اين
عوارض تجميع منهاي بودجه
بدري اصغر سيدعلي
آن را مصوبه اين تا كرده‌اند پيدا جديدي فرصت اكنون عوارض تجميع لايحه مخالفان
.كنند اصلاح دارند ، تمايل كه گونه
چگونگي) عوارض تجميع مصوبه از بندهايي با نگهبان شوراي مي‌رفت ، احتمال كه گونه همان
كالاهاي و خدمات ارائه‌دهندگان و كالا توليدكنندگان از وجوه ساير و عوارض وصول برقراري
مغايرت دليل به را خود مخالفت شورا اين پيش روز چند زمينه ، اين در.كرد مخالفت (وارداتي
هنوز وليكن است داشته بيان ايران اسلامي جمهوري اساسي قانون با مصوبه اين بندهاي برخي
زمان به را آن و نكرده عنوان مصوبه اين بر وارد شرعي شبهات درمورد را خود نهايي نظر
.است كرده موكول ديگري
اين بحث‌برانگيز نقاط به مربوط عمدتا شده داده تشخيص شبهات و مغايرت‌ها كه اين جالب
بازمي‌گردد مسائلي به موجود شبهات و مغايرت‌ها بيشترين ديگر ، عبارت به.است بوده مصوبه
شهرداري‌ها حتي و صنعتي و صنفي مجامع از بسياري و شد آن روي بر بسياري بحث مجلس در كه
.گرفتند مخالف موضع آن به نسبت
سال 82 براي عوارض تجميع قانون قضيه لااقل كه مي‌رسد نظر به دليل چند به روي هر به
است حالي در اين و شود ديده بودجه قانون درقالب بايد اساسا قانون اين زيرا باشد منتفي
:از عبارتند مدعا اين دلايل.نمي‌رسد سال 82 بودجه قانون به ظاهرا كه
اين در موجود شرعي شبهات درمورد ويژه به را خود نهايي نظر هنوز نگهبان شوراي -1
صحن به بودجه لايحه ماه ، بهمن هشتم تاريخ در كه اين به توجه با و است نكرده بيان مصوبه
لايحه‌اي يا طرح هيچ لايحه ، اين بررسي پايان تا قانون براساس و مي‌آيد مجلس علني
بدون آينده سال بودجه كه مي‌رسد نظر به بنابراين شود ، بررسي مجلس علني صحن در نمي‌تواند
.گيرد قرار مجلس تصويب مورد عوارض تجميع گرفتن درنظر
دارد ، اعلام مجلس به را خود نظر باقي‌مانده زمان تا نگهبان شوراي كه اين بر فرض با -2
بودجه 82 ، روي بر عوارض تجميع قانون اعمال احتمال كه گفت مي‌توان دليل چند به هم باز
:است ضعيف
و رديف‌ها برخي جابه‌جايي بودجه ، رديف‌هاي سقف اصلاح براي كمي بسيار فرصت مجلس -الف
.دارد رديف‌ها از بسياري ايجاد و حذف
كمي كارشناسان مجلس پژوهشي بازوي به‌عنوان مجلس پژوهش‌هاي مركز ويژه به و مجلس -ب
.دهد انجام را لازم تغييرات محدود ، زمان اين در بتواند تا دارد دراختيار
در هم و بودجه رديف‌هاي مورد در هم را لازم تغييرات بتواند مجلس كه اين فرض با -ج
مشخص هم باز دهد ، صورت عوارض تجميع و بودجه لايحه دو در نگهبان شوراي نظر تامين جهت
نيز نگهبان شوراي كه آن ضمن نه؟ يا كند تامين را نگهبان شوراي نظر شد خواهد موفق نيست
به كه دهد قرار مجدد بررسي مورد را عوارض تجميع شده اصلاح مصوبه تا دارد نياز زمان به
.است ماه بهمن تا 8 باقي‌مانده فرصت از فراتر زمان اين مي‌رسد نظر
بودجه برنامه‌ريزي ، و مديريت سازمان چرا كه زد حدس مي‌توان شد ، گفته آنچه به توجه با
اين كه مي‌دانست قبل از زيرا كرد ، تنظيم عوارض تجميع قانون گرفتن درنظر بدون را سال 82
هنوز كه اجتماعي تامين و رفاه وزارت بودجه مانند وگرنه نمي‌رسد امسال بودجه به قانون
بودجه بر نيز قانون اين است ، شده گرفته درنظر آن براي بودجه‌اي نگرفته ، را مجلس تصويب
.مي‌شد اعمال
|
