ترجمه: عباس فتاح زاده
سقوط فضاپيماي كلمبيا كليه فعاليت هاي اقتصادي مرتبط با صنايع هوا - فضا را به خطر انداخته است. اين رشته به واسطه مازاد ظرفيت ها و برنامه هاي صرفه جويي دولت آمريكا آسيب هايي جدي مي بيند.
•••
ممكن است سقوط فضاپيماي كلمبيا موجب پديد آمدن موجي از اخراج ها در شركت هاي فعال در رشته هوا - فضا شود. البته اداره هوا - فضاي آمريكا (NASA) و مهم ترين دريافت كنندگان سفارش از آن يعني شركت هاي بوئينگ و لاكهيد مارتين فعلا از هر گونه اظهار نظري پيرامون پيامدهاي سقوط كلمبيا خودداري مي كنند. با اين حال كارشناسان مستقل هشدار مي دهند كه ممكن است پيامدهايي مشابه آنچه كه ۱۶ سال پيش پس از سقوط فضاپيماي چلنجر در ۲۸ ژانويه ۱۹۸۶ پديد آمد، دوباره تكرار شوند. در سال ۱۹۸۶ پس از سقوط چلنجر دولت، اجراي برنامه هاي مربوط به فضاپيماي سرنشين دار را به مدت دو سال متوقف كرد. در آن زمان صدها نفر به خصوص در فلوريدا شغل خود را از دست داده و بيكار شدند. ديويد مور، تحليلگر اقتصادي، مي گويد: «حالا هم دوباره شاهد خواهيم بود كه افراد بسياري شغل خود را از دست مي دهند. » تنها در ايالت فلوريدا و در ارتباط با پايگاه فضايي كيپ كاناورال در حال حاضر حدود ۱۶ هزار نفر مشغول به كار هستند. البته تمامي اين افراد به صورت مستقيم در پايگاه مذكور كار نمي كنند، بلكه مشاغل آن ها وابسته به تداوم فعاليت در اين پايگاه است.
|
پس از سقوط چلنجر در سال ۱۹۸۶
دولت ريگان اجراي برنامه هاي مربوط
به فضا پيماي سرنشين دار را
به مدت ۲ سال متوقف كرد.
|
قبل از حادثه انفجار فضاپيماي كلمبيا هم طي سال هاي اخير مشكلات مالي عديده اي گريبانگير صنعت فضانوردي آمريكا بوده است. اين رشته از مازاد ظرفيت ها رنج مي برد. به عنوان مثال در زمينه بازار توليد ماهواره هاي مخابراتي ظرفيت هاي توليد بسيار بيشتر از ميزان تقاضاي موجود شده اند. بنابر برآوردهاي كارشناسان اين بازار طي سال هاي اخير بيش از ۵۰ درصد كوچك تر شده است. ميزان سرمايه گذاري هاي دولت هم در اين زمينه كاهش يافته است. از دوران رياست جمهوري كلينتون چنين چيزي محسوس بود. دولت كلينتون برنامه صرفه جويي سخت گيرانه اي را تحت عنوان «سريع تر، بهتر و ارزان تر» در اين زمينه به اجرا درآورد. در پي اجراي برنامه مذكور ناسا اجراي پروژه پروازهاي شاتل فضايي را به موسسه يونايتد اسپيس آليانس واگذار كرد. يونايتد اسپيس آليانس يك شركت خصوصي است كه به بوئينگ و لاكهيد مارتين تعلق دارد. از سال ۱۹۹۸ كنگره آمريكا ۶/۱ ميليارد دلار از بودجه جاري و معمول ناسا قطع كرد و آن را به اجراي برنامه هاي آموزشي و ساير پروژه ها اختصاص داد. اين كار هنوز هم مورد مخالفت ناسا قرار دارد. در دوران رياست جمهوري جورج دبليو بوش فعاليت هاي فضايي غيرنظامي با دشواري هاي بيشتري روبه رو شد. بوش اولويت را به فعاليت هاي فضايي نظامي داد و بودجه هاي موجود را به سمت آن ها سوق داد. طي سال مالي ۲۰۰۲ ناسا و شركت هاي خصوصي فعال در حمل و نقل هوايي غيرنظامي حدود يك ميليارد دلار ضرر كردند. اين در حالي بود كه وزارت دفاع بودجه برنامه هاي فضايي نظامي را حدود ۶۰۰ ميليون دلار افزايش داد.
|
در دوران رياست جمهوري كلينتون
كاهش ميزان سرمايه گذاري هاي دولت
در بخش ماهواره محسوس بود.
|
كمبود بودجه طي ماه هاي اخير حتي موجب شده بود تا ترديدهايي پيرامون امنيت پروازهاي شاتل هاي فضايي به وجود بيايد. در آوريل گذشته كميسيون مسئول امنيت فعاليت هاي هوا ـ فضا پديدآمدن «بزرگ ترين نگراني ها پيرامون امنيت پروازها» را اعلام كرد. كارشناسان كميسيون مذكور در آوريل گذشته اظهار داشتند ظرف ۱۵ سال گذشته سابقه نداشته كه امنيت پروازها تا اين حد به مخاطره بيفتد. ريچارد بلومبرگ، رئيس كميسيون ياد شده در آن زمان، گفت: «من تاكنون هيچگاه به اندازه امروز نگران امنيت شاتل هاي فضايي نبوده ام. » در سال جاري ناسا ۹/۱۴ ميليارد دلار بودجه در اختيار داشت. براي سال جديد بوش حداقل رشدي معادل ۱۵ ميليارد دلار را در اين زمينه در نظر گرفته است. قرار است ۲/۳ ميليارد دلار از رقم فوق صرف برنامه شاتل فضايي شود. از جمله موارد مصرف اين بودجه بالابردن امنيت پروازهاي شاتل فضايي ذكر شده بود.
با از ميان رفتن فضاپيماي كلمبيا سه فضاپيماي ديگر براي آمريكا باقي مي ماند كه عبارتند از ديسكاوري، انديور (Endeavour) و آتلانتيس.
ظاهرا ديگر نمي توان انتظار داشت كه به اين زودي ها شاهد پرواز آن ها باشيم. به همان نسبت فعاليت هاي شركت هاي تابعه ناسا و شركت هاي خدمات رساني هم متوقف مي شود. آمريكا از سقوط كلمبيا شوكه شده است. اگر چه جورج بوش در پيامي كه به مناسبت از ميان رفتن اين فضاپيما و كشته شدن ۶ فضانورد صادر كرد، تاكيد داشت «آمريكا سفر خود به فضا را ادامه مي دهد»، اما رانت ديتر مور، مسئول كل پروژه هاي فضاپيماهاي آمريكا، تاكيد مي كند كه شركت هاي فعال در اين زمينه فعلا بايد فعاليت خويش را متوقف كنند. سرنوشت ايستگاه فضايي بين المللي هم به فعاليت اين فضاپيماها وابسته است و معلوم نيست درصدد توقف فعاليت هاي آن ها ايستگاه مذكور و فعاليت هاي مرتبط با آن چه وضعيتي پيدا خواهند كرد. اگر فضاپيماها نيروي جديد و موادغذايي به ايستگاه فضايي نرسانند مشكل بزرگي به موجود خواهد آمد.
هنگامي كه بوش پس از حادثه فضاپيماي كلمبيا در سالن كابينه كاخ سفيد مقابل دوربين ها حاضر شد دريافت تنها جملاتي كه در اين شرايط مي تواند بر زبان آورد عباراتي دلداري دهنده است. مردم آمريكا از زمان يازده سپتامبر به اين سو به صورت پي درپي شاهد حوادثي بوده اند كه نه تنها ترس و احساس ناامني را در كشورشان به وجود مي آورد بلكه اقتصادشان را هم به صورتي جدي به چالش مي طلبد. ترس از بيماري سياه زخم، نگراني پيرامون وضعيت شغلي، ترس از بروز موج جديد حملات تروريستي، جنگ عراق، بحث كره شمالي و حالا هم انفجار كلمبيا همگي در كنار واقعه دوران ساز يازدهم سپتامبر اقتصاد را تحت الشعاع خود قرار مي دهند. دست اندركاران اقتصاد و صنايع آمريكا همواره با اين ادعا كه كشورشان مجموعه اي از نخبگان اقتصادي را از سراسر جهان گرد هم آورده به همكاران خويش از ساير نقاط جهان فخر مي فروختند، اما نمونه اي از همين ملغمه در درون كلمبيا نابود شد و نشان داد كه اين نوع تركيب هم ضربه پذير است.
|
بوش اولويت را به فعاليت هاي
فضايي نظامي داد و بودجه هاي
موجود را به سمت آن ها سوق داد.
|
در ميان سرنشينان كلمبيا هم زن بود و هم مرد، هم سياه پوست و هم سفيدپوست. يكي اهل نواحي روستايي ايالت آيوا بود و ديگري فرزند يك يهودي به جاي مانده از دوران هولوكاست.
كلمبيا با ۲۲ سال فعاليت و ۲۸ پرواز «پرنده بزرگ و قديمي» آمريكا لقب گرفته بود. اين فضاپيما در مسير سقوط خويش آسمان ايالت هاي نوادا، آريزونا و نيومكزيكو را طي كرد. يك كارمند ناسافضاپيماي در حال سقوط را به «سيگاري در حال پرواز» تشبيه كرد. البته اين سيگار با ۱۸ برابر سرعت صوت به سوي زمين حركت مي كرد.
اگر چه برنامه هاي شاتل هاي فضايي طي ۱۱۳ پرواز خويش تنها شاهد دو شكست ويرانگرانه بوده اند، اما همين دو بار هم پيامدهاي اقتصادي بسيار بزرگي دارند. يك تحليلگر اقتصادي، آمار فوق را چنين تحليل مي كند: «اگر بخواهيم ارقام مذكور را بر روي يك راننده اتومبيل كه هر روز با خودرو به محل كار خود رفته و بر مي گردد، منتقل كنيم مي توان گفت احتمال دارد كه وي در طول تنها يك ماه رانندگي بر اثر يك تصادف مرگبار كشته شود. بنابراين مي توان گفت حركت چنين خودرويي چه به لحاظ اقتصادي و چه از لحاظ امنيتي توجيه پذير نيست. »
پروژه هاي بلندپروازانه فضايي از آغاز همواره با «ايرادهايي اقتصادي» همراه بوده اند. بالاتر رفتن هزينه ها از مقدار پيش بيني شده، مشكلات فني و سوء مديريت از موضوعاتي بوده اند كه انتقادات بسياري از ناظران اقتصادي را متوجه خود ساخته اند. پروژه هاي اجرا شده در زمينه شاتل هاي فضايي آمريكا ۲۵ ميليارد دلار هزينه داشته اند كه بخش قابل توجهي از اين مبلغ صرف پرداخت مخارج ناشي از اشتباهات كارشناسان شده است.
با نابودي كلمبيا يك بار ديگر سوال پيرامون درستي يا نادرستي سرمايه گذاري هاي كلان در مورد فضاپيماها با قوت مطرح شده است. از زماني كه امنيت داخلي آمريكا به خطر افتاده، ناسا به تدريج بودجه كمتري دريافت مي كند. مايك دي واين، سناتور جمهوريخواه از ايالت اوهايو، مي گويد: «هيچ گاه آن قدر پول داده نشده كه ما بتوانيم تمامي آنچه را كه مي خواهيم در فضا انجام دهيم. قبل از فاجعه اخير چنين بوده و بعد از آن هم همين گونه خواهد بود. » پروژه هاي بلندپروازانه اي نظير فرود بر روي كره ماه در گذشته موجب شد تا منتقدان هزينه هاي كلان فضايي چندان موفق به تحقق خواسته هاي خود نشوند. روساي جمهور آمريكا طي دهه هاي اخير دريافتند كه پروژه هاي بزرگ فضايي مي توانند موجب ايجاد غرور ميان مردم ايالات متحده شده و امتيازي قابل توجه براي رقابت هاي انتخاباتي باشند. از جان اف كندي گرفته تا جورج دبليو بوش همگي چنين چيزي را به خوبي احساس كرده اند. لذا آن ها اختصاص بودجه به پروژه فضاپيماهاي سرنشين دار را در دستور كار خويش قرار مي دادند. در سال ۱۹۸۶ پس از سقوط چلنجر، رونالد ريگان چنين گفت: «آينده به ترسوها تعلق ندارد بلكه از آن شجاعان است. »
بوش هم پس از انفجار كلمبيا گفت كه ميل به كشف و اشتياق به فهميدن، عامل رفتن انسان به «تاريكي آن سوي دنياي ما» شده است.
منابع: زود دويچه سايتونگ ـ استاندارد
