مريم خورسند
اين آخرين تلفني بود كه به يكي از راهنماهاي تور در ايران زده شد. نظر اين گروه از گردشگران اروپايي نيز كه از ماه ها قبل براي آمدن به ايران برنامه ريزي كرده بودند، تغيير كرده است. آنها تصميم گرفته اند آمدن بهار را در كشور چين كه كيلومترها از منطقه بحران و تركش هاي جنگ احتمالي آمريكا و عراق دورتر است، به تماشا بنشينند.
دفاتر ثبت و رزرو مسافر در هتل هاي كشورهاي منطقه خاورميانه مدت ها است كه خالي مانده اند، حتي روي بسياري از اسامي ثبت شده نيز خط كشيده شده است. كشورهاي مصر، يونان، تركيه، و حتي كشورهاي عربي به شدت از آسيب جدي كه به صنعت گردشگري منطقه وارد خواهد آمد، نگرانند. اين نگراني تا به آنجا عمق پيدا كرده كه دانشگاه الازهر مصر در اين خصوص تحقيقي انجام داده است. نتيجه تحقيق از روي برگرداندن ۳۰ ميليون گردشگر به كشورهاي عربي خبر مي داد. اين درحالي است كه گفته مي شود جنگ احتمالي آمريكا عليه عراق اوضاع اقتصادي ۶۵ كشور جهان را كه داراي روابط بازرگاني با اين كشور هستند، تحت تاثير قرار خواهد داد.
كشور مصر كه هنوز زخم خورده از حادثه ۱۱ سپتامبر و ضررهاي مالي ناشي از كاهش توريسم به اين كشور است، با حمله آمريكا به عراق بالغ بر ۲ ميليارد دلار خسارت خواهد ديد. آمار انتشار يافته در حاشيه كنفرانس آژانس هاي مسافرتي فرانسه كه در امان تشكيل شد، روايت تازه اي را بيان مي كند. درحال حاضر فقط ۱۵ درصد از هتل هاي شهر باستاني «پترا» در جنوب اردن پذيراي گردشگران است درحالي كه هنوز آژيرهاي جنگ به طور رسمي در عراق نواخته نشده است.
«اكيس چو خجوپلس» وزير توسعه يونان نيز به شدت معترض است. او به زيان هاي مالي كشورش نگاه مي كند كه از هم اكنون متحمل آن شده است. صنعت گردشگري يونان طي دو ماه گذشته يك درصد كاهش يافته و شركت هاي بين المللي گردشگري براي كاهش قيمت بر هتل هاي يوناني فشار مي آورند. وزير توسعه يونان از هم اكنون روزهايي را مي بيند كه پرتاب اولين موشك به عراق درصد كثيري از گردشگران كشور يونان را ترك خواهند كرد. «يوسف پطروس غالي» وزير تجارت مصر نيز ساكت ننشسته است. غالي به نقل از تحليلگران مصري شروع جنگ را مساوي با سقوط صنعت گردشگري اين كشور مي داند. درحالي كه درآمدهاي حاصله از صنعت گردشگري مصر ۱۰ تا ۱۵ درصد از توليد ناخالص داخلي كشور را تشكيل مي دهد، ۵/۲ ميليون نفر از مردم مصر در بخش گردشگري مشغول به كار و فعاليت هستند كه با جنگ آمريكا عليه عراق ۶۰ درصد از نيروي شاغل در اين بخش با خطر بيكاري مواجه خواهند شد. از هم اكنون صاحبان اماكن تفريحي و گردشگري در مصر نگران آن هستند كه به دليل كاهش مسافرت ها و مراجعه به هتل ها و مسافرخانه ها مجبور به تعديل حدود ۶۰ درصد از نيروهاي خود شوند. در اين ميان تركيه نيز چندان با جنگ آمريكا عليه عراق موافق نيست. زيرا به خوبي مي داند به دليل همسايگي با عراق خسارت هاي مادي و اقتصادي زيادي را متحمل خواهد شد. چه بسا در زمان جنگ خليج فارس در سال ۱۹۹۱ ميلادي نيز اين كشور حدود ۱۰۰ ميليارد دلار خسارت ديد و در جنگ احتمالي جديد نيز بر طبق آخرين برآوردها خسارتي معادل ۴۸ ميليارد دلار متحمل خواهد شد. در اين ميان صنعت گردشگري در ايران چندان پر رونق تر از كشورهاي ديگر منطقه نيست. حتي مي توان گفت صنعت گردشگري ايران در شرايطي مراحل رشد و نمو خود را طي مي كند كه از هر سو تحت الشعاع جريانات برون مرزي قرار گرفته و اتفاقات آن سوي مرزها كه چندان هم از مرزهاي ايران دور نيست، همه برنامه ريزي ها، نقشه ها، و روياي كسب درآمد ۴۰ ميليارد دلاري براي سال ۲۰۲۰ ميلادي را در چنبره خود گرفته است.
دعوت از گردشگران
شايد و گاهي بايد برخلاف جريان آب شنا كرد تا به گونه اي متفاوت از روال موجود به نتيجه اي رسيد كه ديگران در شرايط عادي تري آن را به دست مي آورند.
ايران باداشتن يك ميليون تپه تاريخي و ۱۵۰ هزار اثر تاريخي همسايگاني همچون افغانستان و عراق در شرق و غرب دارد. درحالي كه از شمال و جنوب نيز چندان مرزهاي آرام و بي دردسري را ندارد. سرمايه گذاري هاي انجام شده درخصوص افزايش درصد تعداد گردشگران به ايران و تلاش براي افزايش كسب درآمد و گرفتن تعداد صفرهاي بيشتري از رقم كلي سهم درآمد جهاني از صنعت گردشگري در شرايطي اتفاق مي افتد كه حوادثي همچون حضور ناوهاي آمريكايي در خليج فارس و حمله عراق به كويت تنها چند سال بعد از اتمام جنگ عراق عليه ايران در صفحات تاريخ ايران حك شده است. برنامه ريزان توسعه صنعت گردشگري در ايران هنوز از جنگ تبليغاتي عدم امنيت در ايران و همچنين حضور همسايه هاي نه چندان آرام رهايي نيافته اند كه تركش هاي جنگ هاي داخلي در همسايه شرقي و سپس حضور نيروهاي آمريكايي در منطقه، يكبار ديگر، گردشگران خارجي را از ايران گريزان كرد. تبليغات يكبار ديگر آغاز شد. همايش هايي كه با حضور نمايندگان آژانس هاي گردشگري بزرگ برپا مي شد، هركدام سعي داشتند تا به گونه اي غريب، سهم ايران را در ميزان تعداد گردشگر افزايش دهند. درحالي كه ايران هنوز از مشكلاتي همچون قوانين گمرك، ميزان و تعداد هتل ها و امكانات آنها، حمل و نقل و. . . رنج مي برد.
تصميمات تازه گرفته شد و گروهي از دست اندركاران اين بخش از پرداخت ماليات معاف شدند، بودجه هاي لازم تا حدودي تامين شد و برخي از قوانين مراحل بازبيني و تجديدنظر را طي كرد تا حداقل درصدي از موانع حضور گردشگران به ايران حل و فصل شود.
اما درست در همين شرايط تشعشعات جنگ احتمالي آمريكا عليه عراق دوباره دامن گردشگري ايران را گرفت. هرچند مسئولان ايران همچون ساير مسئولان گردشگري در كشورهاي منطقه به صراحت از ميزان ضرر و زيان احتمالي جنگ حرفي به بيان نياوردند، اما تجربيات گذشته نشان مي دهد، صنعت گردشگري در ايران جدا از مشكلات درون مرزي به قدر كفايت از مشكلات و تنش هاي برون مرزي آسيب ديده است. اما همچنان، بي توجه به همسايه هاي نه چندان آرام اطرافمان در هر چهارسو، طبق روال گذشته برنامه ريزي مي كنيم و نقشه مي كشيم. انگار كه نبايد اين بار راهي متفاوت همچون شناكردن برخلاف جريان آب پيدا كرد تا با پذيرش واقعيت قرار گرفتن ايران در يك منطقه حساس براي افزايش ضريب امنيت داخلي و كسب و جذب گردشگر برنامه ريزي كرد. مرتضي طالع مديركل بازاريابي و امور بين الملل سازمان ايرانگردي و جهانگردي معتقد است: در ايران از مهم ترين بخش هاي صنعتي كه بيشترين لطمه را به طور مستقيم از جنگ آمريكا عليه عراق متحمل خواهد شد، صنعت گردشگري در ايران است.
|
|
وي يونان را يكي از بزرگ ترين كشورهاي گردشگري جهان مي داند كه سالانه ده ميليون گردشگر از اين كشور بازديد مي كند كه برابر با جمعيت اين كشور است و درآمدي بالغ بر ۸ ميليارد دلار از اين راه به دست مي آورد اما به اعتقاد اين دست اندركاران صنعت گردشگري در تمامي كشورهاي داراي اين صنعت، بروز حملات تروريستي و جنگ، حتي در كشورهاي همجوارشان، سبب كاهش گردشگري و درآمد حاصل از آن شده است. وي به بروز بحران خليج فارس در سال ۱۹۹۱ و تشنجات در يوگسلاوي مي پردازد و اين كه اين حوادث منجر به كاهش ۵/۱ ميليون نفر از گردشگران ورودي به اين كشور شده است. از سوي ديگر حوادث و ضررهاي ناشي از حادثه ۱۱ سپتامبر را يادآور مي شود و مي گويد: بعد از آن شاهد ورشكستگي تعداد زيادي از دفاتر خدمات مسافرتي، هتل ها و شركت هاي مرتبط با صنعت گردشگري پس از اين حادثه بوديم كه به بيكاري تعداد زيادي از شاغلان اين بخش ها و كاهش درآمدهاي حاضر از اين صنعت منجر شد. در اين ميان وقوع جنگ در عراق باعث ضرر زدن به توسعه صنعت گردشگري خواهد شد. طالع اگرچه معتقد است كه براي جلوگيري از بروز زيان هاي بيشتر، نيازمند اجراي برنامه هاي بازاريابي هستيم و در اين ميان مي توانيم از تجربه موفق ديگر كشورها استفاده كنيم اما به راستي كدام يك از كشورهاي موفق در جذب گردشگر به اندازه ايران در شرايط بحران هاي منطقه اي قرار داشته اند كه بتوان از تجربيات آن ها استفاده برد. «كامران محمدخاني» مدرس گردشگري نيز منطقه خاورميانه را همواره درگير مشكلات منطقه اي مي داند و ابراز اميدواري مي كند تا براي جلوگيري از هر گونه ضرر و زيان اقتصادي، اجتماعي و انساني هيچ جنگي در منطقه رخ ندهد. از سوي ديگر محمدتقي رهنمايي استاد دانشگاه تهران به تبعات جنگ در كشورهاي حوزه خليج فارس مي پردازد و جنگ ايران و عراق، جنگ خليج فارس، جنگ افغانستان و اكنون جنگ عراق و آمريكا را مثال مي زند و مي گويد: حتي با وجودي كه جنگي شروع نشده است شاهد كاهش گردشگر به كشور هستيم. به اعتقاد وي اگر جنگ ميان عراق و آمريكا رخ دهد ديگر تنها درباره عراق صحبت نمي شود بلكه كل منطقه به عنوان منطقه متشنج شناخته مي شود و سفر به آن كشور لغو خواهد شد. اين استاد دانشگاه به صراحت ايران را فاقد بازار جهاني گردشگري مي شناسد و تاكيد دارد در حال حاضر ما نمي توانيم به دنبال راه حلي براي كاهش زيان به صنعت گردشگري باشيم. تقويت بازار و بازاريابي تنها براي كشورهايي سودمند است كه بازار گردشگري دارند. وي حضور يك ميليون و ۴۰ هزار نفر مسافر ورودي به ايران را تماما گردشگر نمي داند و مي گويد: صنعت گردشگري ايران كلنگي است و شيوه برخورد با بخش كلنگي خراب كردن آن است زيرا اين بخش ترميم شدني نيست. در اين ميان به نقل از مسئولان سازمان ايرانگردي و جهانگردي اعلام شده است در ۹ ماهه اخير بيش از يك ميليون و ۲۰۰ هزار گردشگر به كشور وارد شده كه اگر تا پايان سال وضع به همين منوال ادامه داشته باشد و درآمد ملي بيش از يك ميليارد دلار شود رشد جهانگردي بيش از ۵/۱۶ درصد خواهد بود. آيا مي توان اميدوار بود وضع تا پايان سال به همين منوال باشد و اكثر تورهايي كه ماه هاي اسفند و فروردين را براي سفر به ايران انتخاب كرده بودند، از تصميم خود برنگشته و با وجود احتمال بحران جنگ در منطقه، ايران را همچنان مقصد گردشگري خود انتخاب كنند؟
كيوان احمدي مدرس مركز آموزش هتلداري راه ديگري را براي خروج از بحران موجود پيشنهاد مي دهد و مي گويد: جنگ عراق و آمريكا سبب مي شود كه ثبات منطقه از بين برود و ورود گردشگر به منطقه كاهش يابد. بنابراين بهتر است كه در اين زمان بر روي گردشگر داخلي سرمايه گذاري كنيم، هر چند هنوز نمي توان مسئله منطقه را بحران ناميد.
در اين ميان يكي از روساي سازمان ايرانگردي و جهانگردي استان هاي كشور به شيوه اي ديگر احتمال وقوع جنگ در عراق وتاثير آن بر صنعت گردشگري ايران را تجزيه و تحليل مي كند و معتقد است: جنگ آمريكا و عراق تاثيري بر امنيت گردشگران در ايران ندارد اما در سطح جهاني بحران عراق آينده جامعه بين المللي را به خطر مي اندازد وامنيت گردشگران خارجي را از بين مي برد. وي ادامه مي دهد؛ هم اكنون در ايران امنيت كامل وجود دارد ولي مشكل اين است كه با توجه به ذهنيت منفي موجود در جهان نسبت به كشورمان، نتوانستيم خود را به خوبي به دنيا معرفي كنيم. در اين ميان بهترين راهكار معرفي ايران و امنيت كم نظير آن براي جهانگردان است. از سوي ديگر معاون امور سياحتي سازمان بنياد مستضعفان و جانبازان از زاويه ديگري اتفاق پيش رو را ارزيابي مي كند و مي افزايد: پيش شرط شركت هاي خارجي گردشگري براي بستن قرارداد و ورود به ايران، فسخ قرارداد در صورت وقوع جنگ است. فسخ قرارداد در شرايط عادي با پرداخت جريمه همراه است و اين امر نشان دهنده اثر جنگ وقوع نيافته بر صنعت گردشگري است. نكته ديگر اين كه اين اثر منفي تنها براي ايران و منطقه خاورميانه پيش نيامده، بلكه اكثر كشورهاي آسيايي از آن متاثر شده اند. هنوز هيچ موشكي پرتاب نشده است، اما هر روز بر روزهاي خلوت راهنمايان تور در ايران افزوده مي شود. تورها يكي پس از ديگري لغو مي شوند. هتلدارها، دفتر ثبت نام مسافر را بسته اند و گوش به اخبار آن سوي مرز داده اند. آن ها خوب با اين بحران ها آشنا هستند، اگر اين بار هم توان ماندن را داشته باشند.