محمدرضا شكراللهي
دو موضع گيري اخير مقامات بغداد در رابطه با جمهوري اسلامي ضرورت كاوش بيشتر مناسبات دو كشور را در كانون توجهات قرار داده است.
نخستين موضوع اعلام نظر دوباره رئيس جمهوري عراق در رابطه با بي اعتباري قرارداد ۱۹۶۵ الجزاير بود كه در جاي خود مهم است. صدام حسين كه در پي اشغال كويت و جبهه گيري ائتلاف جهاني به رهبري آمريكا در جريان جنگ نفت عليه بغداد در يك موضع گيري تاكتيكي در قبال تهران به اعتبار اين قرارداد اعتراف كرده بود، امروز سخن ديگري مي گويد. دومين موضع مقامات عراق در قبال جمهوري اسلامي ادعاي يك مقام اين كشور درباره تكذيب بمباران شيميايي حلبچه توسط عراق و نسبت دادن تلويحي اين جنايت به ايران بود. «محمد الدوري» نماينده عراق در سازمان ملل متحد در گفت وگو با «الجزيره» اعلام كرد: يكي از مأمورين سيا اعتراف كرده است كه حمله شيميايي به حلبچه توسط كشور ديگري با طرف مقابل جنگ با عراق انجام گرفته است.
به ادعاي وي، عراق گاز استفاده شده عليه مردم حلبچه را در اختيار ندارد و اين گاز از طرف كشور ديگري كه با عراق مي جنگيد، استفاده شده است. دليل پيدايش اين مواضع خصمانه عليه تهران در دوران تشديد تهديدات آمريكا براي آغاز حمله به اين كشور به ويژه با توجه به ديدار «ناجي صبري» وزير امور خارجه عراق از تهران درخور اعتناست. واقعيت اين است كه سياست بغداد در قبال بحران هاي مبتلا به جهاني از انعطاف و تاكتيك پذيري بسيار بالايي برخوردار است.
حكام بغداد نشان داده اند كه در راه اهداف منطقه اي و بين المللي خود به خوبي از سياست «ميخ و نعل» بهره مي گيرند و بدون كمترين پايبندي اخلاقي و حقوقي به تعهدات خود به سهولت ريسك پذير هستند. تجارب جنگ هشت ساله عليه ايران يا حمله به كويت اين واقعيت مسلم را ثابت مي كند. از اين حيث هم اينك نيز مقامات عراق براي رهايي خود از بحران جاري و حفظ خود حاضر به پرداخت هرگونه بهايي حتي ايجاد درگيري جديدي عليه جمهوري اسلامي هستند.
با اين اوصاف جاي بسي شگفتي است كه سياست خارجي كشورمان در قبال عراق نيز نه تنها از يكدستي لازم برخوردار نيست بلكه وابسته به حركات و سكنات بغداد در قبال تهران، رفتار عكس العملي نشان مي دهيم. در حالي كه مقامات عراق در قبال تهران مواضع متضادي از جنگ گرفته تا صلح و سازش اتخاذ مي كنند، سياست ما در برابر اين كشور بيشتر احساسي و انفعالي بوده و حتي در بسياري موارد از نوعي همكاري و همراهي و چراغ سبز نشان دادن ها به سيگنال هاي فرصت طلبانه بغداد تبعيت كرده است.
سردرگمي سياست ما در قبال عراق از همين رخدادهاي چند روزه اخير نيز قابل حصول است، چه در حالي كه برنامه سفر احتمالي وزير خارجه عراق به ايران اختلاف نظرهايي را در داخل ايجاد كرده و حتي به واكنش تند برخي نمايندگان مجلس عليه وزارت خارجه انجاميد، باز هم مقامات عراق وقيحانه از بي اعتباري قرارداد ۱۹۶۵ الجزاير و حتي دست داشتن تهران در بمباران حلبچه سخن گفته اند. به اين ترتيب، ملاحظات ذيل را درباره سياست خارجي كشورمان در قبال عراق بايد در نظر گرفت.
۱ ـ شك نيست كه حذف صدام به عنوان كينه توزترين دشمن جمهوري اسلامي از جميع جهات به صلاح كشورمان است و از اين نظر امروزه خواه ناخواه منافع ما و ديگران در يك راستا قرار گرفته است. سياست خارجي ما در قبال اين رخداد به رغم بي طرفي فعال، عملا در مواردي بوي همكاري با بغداد يا دست كم مقاومت در قبال تغييرات در حكومت عراق نيز از آن به مشام مي رسد كه در واقع خلاف جهت بهره برداري از فرصت ها به معناي عام واژه «سياست» در قاموس فرهنگ هاي سياسي است. البته واضح است كه اين نگره متأثر از تيرگي روابط جاري با واشنگتن رخ داده است. با اين حال نبايد از ياد ببريم كه منطق ديپلماتيك و مصالح ملي ما بالضروره حكم مي كند در عين پايبندي به راهبرد اصولي خود در قبال آمريكا راهكار مناسبي براي حل اين معادله دومجهولي بيابيم نه اينكه صورت مسئله را پاك كنيم. قطع نظر از نوع و چند و چون مواضع ما در قبال بحران عراق، طرح و برنامه ايالات متحده در اين خصوص به مورد اجرا گذاشته خواهد شد، از اين رو موضع گيري و جبهه آرايي عليه اين فرايند نه تنها نتيجه بخش نيست، بلكه ممكن است تبعات غيرقابل پيش بيني و بالقوه خطرناكي را نيز به دنبال داشته باشد. نتايج هرگونه وفاق و همكاري واشنگتن ـ بغداد براي جمهوري اسلامي بسيار سنگين تر و وخيم تر از مقابله جويي متقابل آنهاست و شايد از اين نظر بايد گفت كه اتحاد گرگ ها براي ما بسي خطرناك تر از به جان هم افتادن آنهاست كه نبايد آن را از نظر دور داشت. اين نكته اساسي را مسلم بدانيم كه همواره بهبود روابط صدام با آمريكا و حتي هر نوع حاكميتي در عراق با آمريكا در درجه نخست عليه كشور ما خواهد بود و بعيد نيست در سايه چنين اتفاق ناميموني مقامات كاخ سفيد بخواهند به اصطلاح اعضاي ليست «محور شرارت» را رودرروي هم قرار دهند و به اصطلاح با يك تير دو نشان بزنند.
۲ ـ سياست رسمي ايران در ارتباط با عراق «بي طرفي فعال» اعلام شده است در حالي كه در مواردي ديناميسم جاري تهران در قبال اين موضوع فاقد اهداف مشخص است و بر تشتت آرا و بي برنامگي دلالت دارد. از يك سو از در دوستي با گروه هاي معارض عراقي درآمده ايم و حتي پذيراي برخي از آنها در تهران شده ايم. از سوي ديگر دست رياكار مقام هاي بغداد را نيز فشرده ايم.
به ياد داشته باشيم كه «بي طرفي فعال» منوط به برقراري موازنه قوا و شرايط نيروهاي درگير در بحران و ريسك پذيري همسان روي گزينه هاست نه در موقعي كه از پيش تكليف تنازع نيروها پيداست. از اين نظر همكاري محاسبه نشده با بغداد در اين شرايط حساس به مثابه شرط بندي روي اسب بازنده محسوب مي شود.
۳ ـ بهسازي محاسبه نشده مناسبات با بغداد در مرحله حساس كنوني ممكن است، شبهه درهم تنيدگي سرنوشت ديپلماسي عراق با ما را در اذهان جهانيان به وجود آورد. به ويژه اينكه با قرار داشتن نام هر دو كشور در ليست محور شرارت بوش، گمانه مزبور به خودي خود بهانه اي به دست مي دهد براي القاي همسان نمايي سياست هاي تهران و بغداد در ادعاهاي واهي «تروريسم» و «تسليحات كشتارجمعي».
۴ ـ به رغم اعلام متجاوز بودن عراق در جنگ تحميلي و به بار آمدن يك هزار ميليارد دلار خسارت به كشورمان هنوز برخي از مواد قطعنامه ۵۹۸ مانند آزادي اسيران باقي مانده و پرداخت خسارت راكد مانده و وضع قرارداد ۱۹۶۵ الجزيره روشن نيست. در شرايطي كه در دو دهه اخير، به ويژه متعاقب تجاوز عراق به كويت رژيم صدام بر بغداد به عنوان متجاوزترين كشور جهان و بارزترين ناقض قوانين و امنيت بين المللي بر كرسي اتهامات جامعه جهاني نشانده شده است، سياست خارجي كشور ما در راستاي استيفاي حقوق پايمال شده ملت ايران به خوبي عمل نكرده است. اين همه در حالي است كه به پشتوانه صلابت موضع مقامات كشور كوچك كويت در قبال عراق ـ با علم به نقش انكارناپذير آمريكا در اين زمينه ـ نه تنها صدام حسين لاجرم به عذرخواهي از كويتي ها تن داد بلكه عملا هم اينك بخشي از درآمدهاي حاصل از برنامه فروش نفت در مقابل غذاي عراق مستقيما به عنوان جبران خسارت به جيب كويتي ها ريخته مي شود.
۵ ـ در حالي كه برخي از همسايگان با توجه به استيصال حاكم بر رژيم عراق و البته با نگاهي آزمندانه به ذخاير نفت شمال اين كشور، به فكر ماهي گرفتن از آب گل آلود شده در منطقه هستند و حتي بي محابا به جابه جايي نيروهاي خود در خاك اين كشور مبادرت مي ورزند كشور ما كه بدون هيچ گونه طمع و چشم داشتي معتقد به حفظ تماميت ارضي عراق است، نبايد در اثر بي مبالاتي و تن دادن به نزديكي تاكتيكي به بغداد، هم بهانه به دست طمع ورزان منطقه اي بدهد و هم با رانش گروه هاي اپوزيسيون از اطراف خود، افكار گريز از مركز را در اذهان آنان بيافريند.
۶ ـ به رغم فشار جاري بين المللي روي عراق و در منگنه قرار گرفتن شديد رژيم حاكم بر بغداد و در نتيجه اجبار صدام حسين به جلب همكاري همسايگان كشورش، ما از اين فرصت مناسب حتي براي كم كردن شر گروهك هاي ضدانقلاب برخوردار از حمايت بغداد نيز استفاده نكرده ايم.
۶ ـ تاكتيك پذيري بالاي رژيم صدام حسين و مهارت اين رژيم در بازي كردن با كارت هاي مختلف هميشه در چالش هاي مبتلا به داد اين رژيم رسيده و مفرهايي را در پيش روي حاكمان بغداد گشوده است لذا رهبران اين كشور با وقوف به خصومت واشنگتن عليه تهران و احساس خطر صهيونيست ها از ايران، مي كوشند با نشان دادن نوعي وفاق و همگرايي تصنعي با تهران در واقع جهت فشار ايالات متحده در منطقه را از عراق به سوي ايران سوق دهند و به اصطلاح توپ را روانه ميدان تهران كنند يا دست كم دامنه هدف يورش آوران به منطقه را متكثر سازند.
۸ ـ به ياد داشته باشيم كه در شرايط وانفساي كنوني موقعيت ايران با تمام كشورهاي ديگر منطقه و جهان كه در عين مخالفت با جنگ طلبي آمريكا براي حفظ منافع خود دست همكاري عراق را نيز رد نكرده اند، كاملا متفاوت است.
اين گونه كشورها با «سياست دو حوزه» خود مي كوشند در راستاي حفظ منافعشان همه پل ها را در پشت سر خود خراب نكنند، تا در صورت تعلق گرفتن اراده واشنگتن به حفظ صدام، بازنده بازي آمريكا در عراق نباشند و هم با مماشات جويي نسبي با كاخ سفيد آمريكايي ها را نيز بدوشند.
هيچ يك از اين كشورها اعم از منطقه اي و فرامنطقه اي در همسنجي با ايران داراي شرايط خطير تهران در بحران مورد بحث نيستند و به همين دليل رفتار سياسي ما در قبال اين بحران هم از حيث راهبردي و هم از حيث تاكتيكي بايد كاملا استثنايي و منطبق با جميع ملاحظات ملي، روابط خاص با عراق، ساختارگرايي منطقه اي بين المللي باشد.
بنابراين بستن سيكل راهبرد خود در قبال عراق (به هر ترتيب و در هر سو) با تمسك به رفتار ديگر كشورها براي توجيه كاركردهاي كنوني در عرصه سياست خارجي به غايت غيرعقلايي و نسنجيده است.
۹ـ واقعيت اين است كه واشنگتن با برخورداري از حمايت سازمان ملل و سازمان هاي امنيت جمعي مانند ناتو و حتي حمايت هاي گروهي و فردي واحدهاي سياسي منطقه درصدد تأمين منافعش بر حسب متغيرات نوبه نو شونده منطقه اي و جهاني است. از اين منظر حتي مي توان ديپلماسي آمريكا در قبال بحران عراق را نوعي «كنش سيال» ناميد، به گونه اي است كه نه مي توان به يكسره شدن كار صدام دل بست و نه روي ادامه حكومت او حساب كرد. اكنون در حالي كه آمريكا از يك سو همزمان با آرايش جنگي نيروهايش در منطقه بر ضرورت آغاز حمله به عراق پاي مي فشارد، برخي مقام هاي اين كشور نظير دونالد رامسفلد كه حتي در جرگه گروه هاي جنگ طلب و به اصطلاح «گروه بازها» در سياست خارجي ايالات متحده محسوب مي شود، نيز از امكان مماشات با بغداد و ادامه حكومت صدام حسين مي گويند. برخي از نظريه دانان نيز از ايران به عنوان هدف بعدي منويات جنگ طلبانه آمريكا در منطقه نام مي برند و از آن بدتر برخي ديگر اصولا هدف حضور ايالات متحده در منطقه را جمهوري اسلامي ارزيابي مي كنند.

قاسم طولاني
پس از سفر البرادعي رئيس آژانس بين المللي انرژي به ايران و ديدار وي با محمدخاتمي رئيس جمهور ايران خبرگزاري ها و رسانه هاي خبري جهان از اعلام آمادگي كامل ايران براي همكاري با بازرسان اين آژانس و نيز صلح آميز بودن برنامه هاي هسته اي ايران خبر دادند. اما تنها چند روز پس از سفر البرادعي به ايران به نظر مي رسد تبليغات تازه اي عليه ايران آغاز شده است.
هفته نامه خبري اشپيگل چاپ آلمان دور تازه تبليغات عليه برنامه هاي هسته اي ايران را آغاز كرده است. اشپيگل با چاپ مقاله اي تحت عنوان ايران در راه دستيابي به بمب اتمي؛ در نسخه اينترنتي خود مي نويسد، بازرسان تسليحاتي سازمان ملل متحد زنگ هاي خطر را به صدا درآورده اند. آنها در جريان بازرسي هاي خود در ايران به دستگاه هاي مخصوص سانتريوفوژ برخورد كرده اند كه در غني سازي اورانيوم كاربرد دارد. به نوشته اشپيگل بازرسان سازمان ملل از اين بابت نگران هستند كه مبادا ايران زودتر از آنچه تصور مي شود بتواند به بمب هسته اي دست يابد. به هر حال بازرسان تسليحاتي سازمان ملل در اين باره ترديدي ندارند كه ايران در مقايسه با عراق فاصله كمتري با بمب اتمي دارد. در چنين شرايطي براي جورج بوش رئيس جمهور آمريكا چاره اي جز اين باقي نمي ماند كه براي سياست هاي خود در قبال عراق توجيهي ارائه كند.
اشپيگل در ادامه مقاله خود مي نويسد، بازرسان آژانس بين المللي انرژي هسته اي در جريان بازديد خود از تاسيسات هسته اي نطنز با دستگاه هاي مدرني روبه رو شدند كه مجموعه اي كامل را تشكيل مي دادند. اين مركز هسته اي در زيرزمين احداث شده و داراي ديوارهاي بتوني بسيار ضخيمي است. در اين مركز هسته اي دستگاه هاي لازم براي غني سازي اورانيوم نصب شده است.
گفتني است بازرسان آژانس بين المللي انرژي هسته اي به همراه محمد البرادعي رئيس اين آژانس از تأسيسات هسته اي ايران در نطنز بازديد كردند. پيش از اين يك گروه اپوزيسيون ايراني كه در خارج از كشور فعاليت دارد، اطلاعاتي درباره فعاليت هاي هسته اي ايران در نطنز در اختيار آژانس بين المللي انرژي هسته اي قرار داده بود.
در اين ميان ديپلمات هاي غربي به شدت نگران پيشرفت ايران در زمينه آنچه از آن تحت عنوان برنامه توليد سلاح هاي هسته اي؛ ياد مي شود، هستند. غربي ها و به ويژه آمريكايي ها همواره ايران را به حركت در اين مسير متهم مي كنند. روزنامه آمريكايي نيويورك تايمز نيز از وجود دستگاه هاي مدرن سانتريوفوژ در نطنز خبر داده است. كارشناسان آمريكايي بر اين عقيده هستند كه تاسيسات هسته اي نطنز به منظور دنبال كردن برنامه توليد سلاح هاي هسته اي ايجاد شده است. به اعتقاد آمريكايي ها ايران با حمايت فني پاكستان توانسته است برنامه هسته اي خود را به پيش ببرد. كارشناسان آمريكايي بر اين عقيده هستند كه ايران در اين زمينه به مراتب جلوتر از عراق است.
اين در حالي است كه مقامات ايراني بارها اعلام كرده اند، از تاسيسات نطنز براي توليد سوخت نيروگاه هاي هسته اي استفاده خواهند كرد. ايراني ها براي اثبات ادعاهاي خود در اين زمينه به دعوت داوطلبانه از بازرسان آژانس بين المللي انرژي هسته اي براي ديدار از تاسيسات هسته اي ايران استناد مي كنند. به گفته مقامات ايران از تاسيسات نطنز براي توليد اورانيوم غني شده نوع ضعيف براي نيروگاه هاي توليد برق استفاده مي شود.
به هر حال انتشار اين اخبار تازه درباره برنامه هاي هسته اي ايران، جورج بوش رئيس جمهور آمريكا را با دردسر تازه اي روبه رو كرده است. در حالي كه كشورهايي مانند كره شمالي، پاكستان و ايران به توان هسته اي دست يافته يا در آستانه دستيابي به آن هستند، رئيس جمهور آمريكا تمام توجه خود را به عراق معطوف داشته است. از اين رو دولت آمريكا بايد سياست خود را در اين زمينه توجيه كند.
در اين ميان محمد خاتمي رئيس جمهور ايران در ديدار با محمدالبرادعي تاكيد كرد ايران براي انجام هر نوع همكاري با آژانس بين المللي انرژي هسته اي آماده است. رئيس جمهور ايران يك بار ديگر خاطرنشان كرد كه برنامه هاي هسته اي ايران صلح آميز است، با اين حال خاتمي تاكيد كرد كه ايران استفاده از انرژي هسته اي را حق طبيعي و خدشه ناپذير خود مي داند. البرادعي در تهران اعلام كرد، ايران آماده است قراردادي را امضا كند كه به موجب آن بازرسان آژانس بين المللي انرژي هسته اي حتي بدون اطلاع قبلي نيز مي توانند از مراكز هسته اي اين كشور بازديد كنند.
البته اين حرف ها باعث نمي شود كه نگراني آمريكايي ها از بابت برنامه هاي هسته اي ايران كمتر شود. آمريكايي ها نگران دستيابي ايران به تكنولوژي هسته اي هستند. آنها از اين بابت نگران هستند كه ايراني ها با استفاده از اين تكنولوژي در نقاط ديگر فعاليت هاي سري انجام دهند.
محمد البرادعي پس از دو روز اقامت در ايران اين كشور را ترك كرد. اما بازرسان همراه او مجموعا هفت روز در ايران ماندند و طبق برنامه از مراكز هسته اي ايران در شهرهاي اراك، اصفهان و بندربوشهر بازديد كردند. روس ها از سال ها پيش سرگرم تكميل نيروگاه اتمي بوشهر هستند كه گفته مي شود يك نيروگاه از نوع آب سبك است.

رامين رادنيا
برگزاري دومين دوره انتخابات شوراهاي شهر و روستا كه نتايج آن همگان، حتي پيروزشدگان، را شگفت زده كرد، مهم ترين واقعه سياسي ايران در سال ۸۱ بود. اينك هيجان هاي پيش از برگزاري انتخابات و هنگام اعلام نتايج پايان يافته و اين فرصت براي تحليلگرن فراهم آمده است كه ابعاد مختلف و نكات جذاب اين انتخابات و پيامدهاي آن را نقد و تحليل نمايند. البته آشكار است كه بارزترين ويژگي اين انتخابات كاهش ميزان مشاركت مردم در شهرهاي بزرگ به ويژه تهران بود ولي نكات و ظرايف ديگري نيز مطرح است كه يكي از اين نكته ها بحث پيرامون كاهش اهميت و نقش احزاب سياسي در جلب مشاركت جامعه ايران است. نتايج انتخابات شوراها در شهرهاي بزرگ از جمله تهران نشانگر بي تفاوتي و بي توجهي مردم به پيام ها و نيازهاي احزاب و تشكل هاي سياسي بود.
تبليغات سياسي احزاب در جريان اين انتخابات بي اثر ماند تا آنجا كه در تهران فهرستي فاقد امضاي احزاب و تشكل هاي سياسي مورد اقبال شركت كنندگان در انتخابات نهم اسفند قرار گرفت. در شهرستان ها نيز وضعيت مشابهي رخ داد. منتخبان شوراي تهران با كمترين حجم تبليغ در رسانه هاي جمعي و تبليغات شهري و برخورداري از حمايت احزاب، صرفا با جلب مشاركت برخي اقشار و به احتمال زياد به كارگيري تبليغات سنتي و محله اي به شوراي شهر راه يافتند و احزاب و تشكل هاي بزرگ در طيف متكثر شده دوم خرداد و هوادار اصلاحات با وجود پيشينه برخورداري از حمايت اكثريت در انتخابات پنج سال گذشته و نيز انجام تبليغات گسترده و تا حدي حرفه اي در سطح شهر و مطبوعات، كمترين تأثير را بر مخاطب ثبت كردند.
نصب انواع پوسترهاي رنگي و سياه و سفيد بر در و ديوار شهر، روي آوري به شيوه هاي جديد تبليغات، چاپ فهرست و تصوير نامزدها در روزنامه ها، چاپ كاريكاتور نامزدها، انتشار عكس هاي نامزدها در حالت هاي مختلف، استفاده از شعارهايي با محورهاي بهبود زندگي شهري، تأمين رفاه و آباداني و آزادي بيشتر براي شهر و شهروندان و شيوه هاي ديگر همه بي حاصل افتاد. از سوي ديگر گرچه احزاب و تشكل هاي هوادار اصلاحات از دستيابي به ائتلاف پيش از انتخابات براي ارائه فهرستي واحد بي نصيب ماندند كه خود نشانه ضعف و آسيبي ديگر در احزاب است اما با اين وجود ائتلاف هاي كوچك ميان برخي احزاب نيز چاره ساز نبود. به اين ترتيب ناظران مسائل ايران در مقابل عدم اقبال شهروندان به احزاب بزرگ در جريان انتخابات اخير شگفت زده ماندند و اكنون با حجم وسيعي از تحليل ها در اين زمينه مواجه هستيم. پاسخگويي به دلايل كاهش اقبال مردم به احزاب و تشكل هاي مدعي نوسازي و اصلاحات به مطالعه اي دقيق و تحليل ابعاد مختلف كاركرد احزاب در ايران و شيوه هاي ارتباط آنان با شهروندان نياز دارد.
با اين حال در بررسي اوليه مي توان انتقادهايي را نسبت به كم كاري احزاب در كسب و حفظ پايگاه اجتماعي و تشكيل سازمان هاي منسجم و نيز عدم كادرسازي در سطوح مختلف مطرح كرد. تحزب در ايران گرچه از ريشه اي يكصدساله برخوردار است اما واقعيت ها نشانگر آن است كه احزاب و تشكل هاي موجود در ايران از كاستي ها و خلاءهاي بسياري در مقايسه با احزاب در ساير كشورهاي دموكراتيك رنج مي برند. كاركرد احزاب در ايران به فعاليت در هنگام انتخابات و حوادث مهم سياسي محدود شده است در حالي كه احزاب فعال و پويا، احزابي هستند كه در تمامي مسائل مربوط به جامعه از اعلام مواضع پرهيز نمي كنند و در فواصل انتخابات به تشكيل و تقويت سازمان و گسترش پايگاه اجتماعي خود مي پردازند.
غفلت احزاب از تقويت پايگاه اجتماعي خويش در حقيقت جريان چهره سازي و معرفي نيروهاي شاخص و ارزنده را مختل مي سازد، نيروهايي كه بايد به مرور زمان از سوي احزاب جذب و به جامعه معرفي شوند تا در انتخابات به كار آيند. به اين ترتيب به نظر مي رسد اكنون زمان مناسبي براي آسيب شناسي احزاب و تشكل هاي جامعه ايران ـ و نيز اپوزيسيون داخلي ـ فراهم آمده است. فرصتي كه بايد مغتنم شمرده شود و روش هاي ترميم كاستي ها و بهبود حيات احزاب در ايران شناسايي شود. گام نخست در اين مسير از نقد درون احزاب و تشكل هاي اصلاح طلب آغاز مي شود.
به اين ترتيب احزاب مي توانند از تجربه حاصل شده براي حضور در انتخابات سال آينده مجلس شوراي اسلامي استفاده نمايند. بي توجهي به اين نكته مي تواند لطمات بيشتري را به نقش احزاب در تحولات آينده جامعه ايران وارد سازد.
تاريخ و تحولات يكصد سال ايران نشان مي دهد كه در برهه هاي گذشته، احزاب بسياري در صحنه حضور داشتند كه نگاهي به فهرست آنها ابتدا به ساكن هر ناظر خارجي را فريب مي دهد، چرا كه تنوع ديدگاه ها كه از نام احزاب به ذهن متبادر مي شد، اين گمانه را تقويت مي كرد كه تمامي گرايش ها و نحله هاي فكري و داراي نسخه در عرصه انديشه و عمل در بستر جامعه ايران فعال هستند اما براي آگاهان تاريخ سياسي و اجتماعي ايران واضح است هيچ گاه چنين نبوده است و بسياري از احزاب با نام هاي پرطمطراق در واقع فاقد پايگاه اجتماعي، ارتباط ارگانيك با توده ها، و سازماندهي تشكيلاتي بوده اند.
برخي از آن حزب ها و تشكيلات در واقع محفل خصوصي افرادي بود كه شمار آنها گاهي به تعداد انگشتان دو دست نمي رسيد. اكنون نيز با وجود آنكه كميت احزاب به ويژه در سال هاي اخير از رشد قابل توجهي برخوردار شده است اما كيفيت احزاب همچنان پايين است. چنانچه عدم اقبال مردم به احزاب در جريان انتخابات اخير نشان داد كه احزاب در ركود فعاليت به سر مي برند و برنامه مشخصي مبني بر كاركردهاي واقعي احزاب تدارك ديده نشده بود و غافلگير شدن آنها در واقع نشانه همين كاستي ها به شمار مي آيد. كاستي هايي كه تا برطرف نشود باز هم در بر همين پايه خواهد چرخيد.

• نديده مي دانستيم دروغ است
پنج شنبه هفته گذشته پس از پايان نشست مطبوعاتي علي يونسي وزير اطلاعات، فيلمي از اظهارات «وحيد صادقي» براي خبرنگاران پخش شد كه نشان مي داد ربوده شدن وي صحت نداشته است. «وحيد صادقي» اوايل امسال مدعي شده بود كه در شيراز ربوده و شكنجه شده است. وزير اطلاعات در اين باره گفت كه «ما» ظرف سه - چهار روز عدم صحت اين موضوع را كشف كرديم و براي اولين بار افراد ديگري از جمله رئيس دادگستري شيراز و استاندار فارس را در جريان كشف اين توطئه قرار داديم و ناچار شديم كه شگرد شناسايي مان را رو كنيم.
وي افزود: درباره اين موضوع خيلي ها عجولانه صحبت كردند و اطلاعيه دادند اما بعد حرف هاي خود را پس گرفتند و عذرخواهي كردند. يونسي تصريح كرد: براي ما مسلم بود كه ادعاي صادقي دروغ است. اما چون فضا، فضاي سوءظن است بايد اثبات كرد كه اين ادعا دروغ است و ما اين را اثبات كرديم. وزير اطلاعات همچنين موضوع ناظم زاده طلبه اي در قم كه خانواده او مدعي ربوده شدنش شده اند را، نمونه ديگر اين گونه ماجراها ذكر كرد و گفت: يك مورد ديگر هم مربوط به يك روحاني بود كه حرف هاي تفرقه انگيز ميان شيعه و سني مي زد و وي مدعي شده بود كه صورتش را شكنجه داده اند. اين خبر بازتاب زيادي داشت و عده اي از علما هم مصرانه خواستند كه اين موضوع را كشف كنيم. هر چند ما نديده مي دانستيم دروغ است اما اين موضوع را پيگيري و اثبات كرديم كه صحت ندارد و معلوم كرديم كه اين آقا چند زگيل در صورتش داشته و آنها را جراحي كرده است.

• دعوت مركز بررسي هاي النداء
در پي درج خبري در همشهري درباره اجلاس جديد معارضان در تهران دفتر آيت الله حكيم توضيحي براي روزنامه ارسال كرد. در اين توضيح ذكر شده كه اجلاس معارضان شيعه عراقي در تهران به دعوت آيت الله حكيم نبوده و كارت دعوت ارسالي براي اجلاس توسط مركز بررسي هاي الندا فرستاده شده است. گفتني است عبدالعزيز حكيم برادر آيت الله حكيم و مسئول شاخه نظامي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق است.

• يك خبرگزاري ديگر
خبرنگار همشهري شنيده است كه يكي از نمايندگان مجلس كه پيشتر مديرمسئولي يكي از روزنامه هاي كشور را بر عهده داشت، قصد دارد در آينده نزديك خبرگزاري جديد را راه اندازي كند. به اين ترتيب با توجه به افتتاح چندين خبرگزاري جديد در يك سال گذشته، جريان اطلاع رساني در خبرگزاري هاي ايران از حالت انحصاري خارج شده است.

• «گنجي» در هتل
اخيرا يك نماينده مجلس درباره آخرين وضعيت «اكبر گنجي» در زندان گفته است كه او در يك بند به شكل انفرادي نگهداري مي شود. به گفته «علي اكبر موسوي خوئيني»، نماينده اي كه از سوي مجلس پيگير مسائل زندانيان سياسي و مطبوعاتي است، «مسئولان زندان اوين گفتند كه گنجي در رفاه كامل است و شرايط زندگي در هتل را دارد. در حالي كه خواست ما بيرون آمدن او از بند انفرادي و گذران دوران زندان در كنار ساير زندانيان سياسي است.» جزييات بيشتري درخصوص اكبر گنجي منتشر نشده است.

• نقشه انگليسي در تركيه
روزنامه «يني شفق» تركيه به تازگي اعلام كرد كه شركت هواپيمايي انگليس در دفترچه راهنمايي كه براي سال ۲۰۰۳ چاپ كرد، در نقشه جهان منطقه اي را به عنوان كردستان درج كرده است، كه قسمتي از خاك كشورهاي تركيه، سوريه، عراق و ايران در آن جاي گرفته است.

• جلسه فوق العاده
شنيده ها حاكي است كه از سوي نمايندگان فراكسيون دوم خرداد پيشنهاد شده تا با برگزاري يك نشست، موضوع انتخابات شوراها را مورد رسيدگي قرار دهند. هنوز تصميمي درباره اين پيشنهاد گرفته نشده است.

• يك پرونده جديد
انجمن اسلامي دانشجويان دانشگاه اميركبير با انتشار خبري در پايگاه اينترنتي خود از بازجويي «علي افشاري» از اعضاي اين تشكل در مورد يك پرونده جديد قضايي خبر داده است. در اين خبر آمده است: «چندي پيش در حالي كه چيزي از محكوميت علي افشاري عضو دفتر تحكيم وحدت باقي نمانده بود حكم جديدي بر اساس شكايتي در مورد پرونده كوي دانشگاه براي وي صادر و مدت محكوميت وي يكسال ديگر تمديد شد.
بنابر خبر منتشر شده، انجمن اسلامي امير كبير به زودي در كنفرانسي خبري در رابطه با برخوردهاي صورت گرفته با افشاري عضو انجمن اسلامي اميركبير و حكم هاي صادره عليه وي توضيحاتي را ارائه خواهد كرد.

• ۱۰ دانشجو در زندان
بر اساس اطلاعاتي كه نمايندگان جنبش دانشجويي در مجلس ارائه مي كنند، در حال حاضر ۱۰ دانشجو به خاطر فعاليت هاي سياسي در زندان به سر مي برند.
بنابر گزارش يكي از سايت هاي خبري و به نقل از نمايندگان مذكور، با وجود آزادي چند تن از دانشجويان هنوز «احمد باطبي»، «علي افشاري»، «مهرداد لهراسبي»، «اكبر و منوچهر محمدي»، «عباس دلدار»، «بهروز جاويد تهراني»، «مهدي سنجري باف»، «اميرعباس قلي نژاد» و «مرادي» در زندان هستند.