اولين برنامه توسعه كلان دانشگاه شهيد بهشتي تدوين شد
برنامه جامع توسعه بيست ساله دانشگاه شهيد بهشتي، نخستين بار در كشور با بهره گيري از تجارب ۳۰ كشور دنيا در اين زمينه تدوين شده و پيش نويس آن آماده گرديد.
دكتر هادي نديمي رئيس دانشگاه شهيد بهشتي تهران در گفت وگويي با خبرنگار ما ضمن اعلام اين خبر، ضمن تشريح ويژگيها، محورها و نحوه تدوين اين برنامه اظهار داشت: برنامه ريزي دانشگاهي به  عنوان كاري كاملا تخصصي تحقيقا در كشور ما سابقه اي ندارد و البته مستلزم يك برنامه ريزي كلان در سطح كشور است كه متأسفانه باز همين نوع برنامه هم در كشور ما وضوح ندارد.
وي افزود: ايده تهيه و تدوين برنامه جامع توسعه دانشگاه از حدود سه سال پيش در دانشگاه شهيد بهشتي آغاز شد، به گونه اي كه ابتدا مطالعات تطبيقي بر روي دانشگاههاي معتبر۳۰ كشور خارجي آغاز و روشن شد كه ادبيات اين كار بسيار مفصل است و اكثر دانشگاهها داراي برنامه هاي كلان و درازمدت هستند. با جمع بندي روشهاي موجود و ساختار برنامه هاي مورد مطالعه برنامه اي تدوين شد كه منطبق بر شرايط بومي بوده و شامل برنامه و مكانيزم رسيدن به اهداف برنامه باشد. دكتر نديمي همچنين گفت: براي تهيه پيش نويس برنامه، تحقيقات ميداني شامل مصاحبه با كارشناسان و متخصصان و نيز نظرخواهي از اعضاي هيأت علمي، دانشجويان و كارمندان دانشگاه در سطح گسترده انجام شد.
وي افزود: برنامه طرح توسعه دانشگاه شامل اهداف و آرمان ها، راهبردهاي كلان دستيابي به اين اهداف، سياست هاي اجرايي و برنامه هاي عملياتي، ساختار زمانبندي طرح و نظام ارزيابي است، كه طي چهار دوره ۵ ساله برنامه ريزي چشم انداز دانشگاه را در۲۰ سال آينده ترسيم خواهد نمود و ما اميدواريم اوايل سال آينده پس از انتشار سند اول برنامه، برنامه اجرايي را شروع كنيم.
دكتر نديمي تبديل دانشگاه به يك دانشگاه تحصيلات تكميلي و پژوهشي را در بعد كمي و امكان رقابت در سطح جهاني در بعد كيفي را هدف غايي برنامه جامع خواند و گفت: از آنجايي كه برنامه ريزي دقيق و علمي مستلزم وجود اطلاعات و داده هايي از وضعيت و شرايط موجود است، برنامه توسعه كلان دانشگاه نيز با اتكا بر گزارشهاي تحليلي و آماري موجود از وضعيت دانشگاه است كه هر چهار سال يكبار تهيه و تدوين مي شود.
رئيس دانشگاه شهيد بهشتي، استقلال در عمل و تصميم گيري براي دانشگاهها را يكي از مهم ترين شرايط تحقق توسعه آموزش عالي دانست و گفت: اگر ما در جهت استقلال دانشگاه كه هنوز در كشور ما به  طور كامل محقق نشده حركت كنيم، آن  وقت دانشگاه به عنوان يك نهاد مستقل مي تواند دم و بازدم داشته باشد و كار كند و تصميم بگيرد.
وي با بيان اين مطلب كه راهي جز استقلال دانشگاهها نداريم، گفت: استقلال دانشگاهها نه به معناي اين  كه دولتها از تأمين هزينه ها و بودجه هاي دانشگاه سر باز زنند ،زيرا در سطح جهان، بيش از ۷۰ درصد هزينه هاي دانشگاهها را دولت ها تأمين مي كنند، چون دانشگاهها بنگاههاي اقتصادي سودآوري نيستند. استقلال به معناي اين كه خود دانشگاهها در يك رقابت سالم عمل كنند و تصميم بگيرند و مرتب بخشنامه هايي از بيرون صادر نشود.
وي در پاسخ به سؤالي در خصوص نقش لايحه تغيير ساختار وزارت علوم در تحقق استقلال دانشگاهها گفت: البته اگر لايحه تصويب شود، به جهت قانوني خوب است ولي اين شرط كافي نيست، زيرا شرط اوليه و مهم استقلال دانشگاهها قبول، پذيرش و باور مسئولان است كه هنوز به طور جدي محقق نشده است.
دكتر نديمي ارتقاي علمي اعضاي هيأت علمي، ارتقاي كيفيت آموزشي دانشگاه، گسترش دوره هاي تحصيلات تكميلي، ايجاد زمينه لازم براي ارتباطات بين المللي و ارتقاي كيفيت پژوهشي را از جمله اولويت هاي اصلي دانشگاه شهيد بهشتي طي سالهاي اخير دانست و گفت: در حال حاضر تعداد كل اعضاي هيأت علمي دانشگاه شهيد بهشتي ۵۴۵ نفر است كه از اين تعداد ۷ /۹ درصد داراي مرتبه استادي، ۱/۱۷ درصد مرتبه دانشياري، ۲۳۴ نفر استادياري و ۱۶۵ نفر با مرتبه مربي و مربي آموزشيار هستند.
در حوزه فعاليت هاي پژوهشي نيز در سال۱۳۸۰ ، ۲۲۳ مورد طرح پژوهشي در دست اجرا وجود داشته است كه رشد چشمگيري را نسبت به سالهاي گذشته نشان مي دهد.
وي با اشاره به رشد صد درصدي فرصت هاي مطالعاتي در دوره زماني۱۳۸۰-۱۳۷۷ نسبت به دوره زماني قبل گفت: در بخش كتب و مقالات علمي اعضاي هيأت علمي دانشگاه نيز شاهد رشد قابل توجهي طي سالهاي اخير بوده ايم به  طوري كه در زمينه انتشار كتاب، رشد متوسط۵۱ درصدي و درخصوص مقالات منتشر شده در مجلات داخلي و خارجي به ترتيب رشد متوسط ۳۳ و۲۵۰ درصدي را شاهد بوده ايم.
رئيس دانشگاه شهيد بهشتي، از راه اندازي پارك علمي- تحقيقاتي دانشگاه شهيد بهشتي به عنوان يكي از برنامه هاي جديد و مهم اين دانشگاه ياد كرد و گفت: اين دانشگاه در راستاي اهداف استراتژيك خود كه مبتني بر توسعه تحصيلات تكميلي و فعاليت هاي پژوهشي است، اقدام به ايجاد پارك علمي- تحقيقاتي ويژه اي در شهرستان سوادكوه زيرآب كرده است كه در مجموع سه دسته اهداف آموزشي، پژوهشي و خدماتي را دنبال مي كند.
طرح توسعه ده ساله پارك علمي و تحقيقاتي دانشگاه شهيد بهشتي در قالب سه برنامه مقدماتي، برنامه اول و برنامه دوم توسعه از سال ۱۳۸۱ تا۱۳۹۰ اجرا خواهد شد و به منظور تحقق اهداف تعيين شده در اين برنامه فعاليت هاي پژوهشي پارك در ۲۸ آزمايشگاه و ايستگاه تحقيقاتي برنامه ريزي شده و انجام مي شود.
دكتر نديمي گفت: در كنار تمامي اين فعاليت ها، براي نخستين بار فصلنامه علمي دانشگاه تحت عنوان دانشنامه منتشر شده است كه در آن ضمن توجه به تمامي علوم دانشگاهي، ارتباط بين رشته اي اين علوم، كه از مسايل بسيار مهم دانشگاههاي امروز است مطمح نظر قرار مي گيرد.

اشاره: انديشه هاي نوين در آموزش و پرورش بر آن است كه معلم به مثابه پديد آورنده شرايط آموزشي مناسب براي رشد و يادگيري دانش آموزان باشد. اگر معلم توانايي كاملي هم براي اين كار داشته باشد، بدون همياري و روشن انديشي مدير مدرسه كاري از پيش نخواهد برد. پس، الزامي است براي ايجاد شرايط مساعد براي رشد و يادگيري در دانش آموزان، مدير مدرسه با معلم رابطه آموزشي و پرورشي تنگاتنگي داشته باشد تا با همگامي و همراهي دوسويه زمينه لازم براي فعاليت فراهم آيد. نوشته حاضر، كه مربوط به «علم ورزي»sciencing )) است، بر پديد آوري شرايط علمي كار كردن تأكيد مي ورزد. آنچه به عنوان عملكرد آموزش هاي علم ورزي ياد شده است، در حيطه كار مدير مدرسه است.
علم چيست؟
علم ،نظامي از كاوشگري و دانش است. به واقع، علم شامل دو بخش است كه جدايي ناپذيرند: كاوش و دانش. دانش، پاسخ هايي است كه در فرايند كاوشگري به سؤالات داده شده است.
علم ورزي چيست؟
اگر علم، كاوشگري براي كسب دانش است، پس علم ورزي چيست؟ روشن شده است براي كودكان، كاوشگري بيش از دانشي كه از راه كاوشگري حاصل مي شود ،اهميت دارد. براي كمك به مردم بدين منظور كه دريابند كاوش براي كودكان بيش از اطلاعات حاصل از كاوش مهم است، از اصطلاح علم ورزي استفاده مي شود. علم يك محصول است؛ در حالي كه علم ورزي يك كنش است. كودكان بيش از آن كه به واقعيت ها نياز داشته باشند، به علم ورزي نيازمندند. اين بدان معنا نيست كه درك و فهم جهان از سوي كودكان به كلي مورد مسامحه قرار گيرد. اصل سخن آن است كه فراگيري نحوه يافتن پاسخ، بيش از خود پاسخ ها حايز اهميت است. به هر روي، كاوش و دانش عضو يك تيم اند. آنها را به سادگي نمي توان از هم جدا كرد يا نمي توان آنها را به طور كامل از يكديگر جدا كرد. براي تجربه كردن، كودكان نياز دارند به خلاقيت علمي بپردازند و معلمان بايد به درك معناي علم ورزي نايل شوند. معلمان بايد به كودكان ياري كنند تا براي يافتن پاسخ سؤالاتشان درباره خود و جهان اطرافشان دست به كاوشگري بزنند. چگونه معلمان مي توانند به اين مقصود برسند؟
سه راه بر اين كار وجود دارد: علم ورزي رسمي، علم ورزي غيررسمي و علم ورزي اتفاقي.
هر كدام از اين روش ها در ادامه توضيح داده شده اند.
اهميت علم ورزي
به چند دليل علم ورزي براي كودكان حايز اهميت است. نخست، زماني كه كودكان به طور فعال به كاوش جهان مي پردازند، از راه عمل به فراگيري دست مي يازند كه اين خود روش اثرگذاري براي يادگيري آنان است. دوم آن كه، فعاليت علم ورزي به كودكان كمك مي كند تا مهارت هاي خود را در استفاده از حواس پنجگانه شكل دهند. استفاده از اين مهارت ها به علم ورزي محدود نمي شود. مهارت هاي به دست آمده در كاربرد حواس مي تواند در طول زندگي فرد به كار آيد.
متخصصان آموزش و پرورش از عبارت انتقال يادگيري براي توصيف دانش و مهارت هايي كه از موقعيتي حاصل مي شود و در موقعيت هاي ديگر به كار گرفته مي شود،بهره مي گيرند. مهارت هاي علم ورزي بسيار حياتي اند، چون مهارت هاي مورد نظر، درجه انتقال پذيري بسيار بالايي دارند. مهارت هاي ديدن، لامسه و چشيدن به علم ورزي محدود نمي شوند، گرچه از مهارت هاي پايه اي هستند كه بايد آموخته شوند.
سوم آن كه، علم ورزي براي دانش آموزان فرصت مي آفريند تا قابليت هاي خلاقانه خود را به كار گيرند. علم ورزي به كودك اجازه مي دهد تا با ايده ها و مواد به دست ورزي بپردازند، دست ورزي مواد و ايده ها در محيط آزاد صورت مي گيرد. چنين محيطي، شرايط عاري از ترس از شكست براي كودكان ايجاد مي كند.
انواع فعاليت هاي علم ورزي
سه نوع تجربه علمي براي كودكان وجود دارد: رسمي، غيررسمي، اتفاقي.
علم ورزي رسمي
تجارب يا فعاليت هاي علم ورزي رسمي از سوي معلم براي شكل دهي يا پديد آوري مهارت هاي ويژه تدوين مي شود. فعاليت هايي كه معلم در علم  ورزي رسمي طراحي و تدوين مي كند در چارچوب استانداردها يا اهداف رسمي نظام آموزش و پرورش صورت مي گيرد. اين فعاليت ها معطوف به مقاصد خاصي اند. براي مثال، شكل دهي مهارت هاي حركتي، ايجاد مهارت مشاهده و...
علم ورزي غيررسمي
بر خلاف علم ورزي رسمي، علم ورزي غيررسمي نيازي به دخالت معلم ندارد، يا نياز اندكي به آن دارد. كودكان در فعاليت علم ورزي غيررسمي، آزادانه كار مي كنند، با سرعت خاص خود پيش مي روند. كودكان در فعاليت به صورت غيررسمي، فعاليت هايي را كه به آنها علاقه دارند انتخاب مي كنند. علم  ورزي غيررسمي در محيط هاي سازمان يافته اي چون آزمايشگاه ها و محيط هاي فضاي باز قابل تجربه است. علم ورزي غيررسمي اين امكان را به كودكان مي دهد تا به صورت خود انگيخته به كنجكاوي بپردازند، مسئله حل كنند و دست به كاوش بزنند.
علم ورزي اتفاقي
علم ورزي اتفاقي برنامه ريزي شده نيست. نه معلم و نه كودكان هيچ يك پديدآيي موقعيت علم ورزي اتفاقي را نمي توانند پيش بيني كنند. فقط پس از پديد آيي شرايط است كه مي توان براي بهره گيري از آن برنامه ريخت.
يك شهر يا روستا امكان دارد در اثر توفان شديد تخريب شود. شاخه هاي درختان قطع شوند يا درختان از ريشه كنده شوند و... باران شديدي امكان دارد ببارد و خيابان ها از آب انباشته شوند. ممكن است رعد و برق هول انگيزي اتفاق افتد. در اين شرايط و شرايط مشابهي از اين دست است كه علم ورزي اتفاقي مي تواند شكل بگيرد. كودكان مي توانند پس از فروكش  توفان به مطالعه و بررسي ريشه درختان بپردازند و به حلقه هايي كه نشان دهنده رشد درختان است نگاه كنند.
معلم نمي تواند چنين تجربه اي را طرح كند. ولي، معلم خوب مي تواند از اين فرصت پيش آمده ، براي جستجوگري و كاوشگري كودكان بهره بگيرد.
دكتر محرم آقازاده
منبع:
Mayesky,M(1998). Creative activities for young children (6th edition), Bonn:Delmar Publishers,PP.290-292