ترجمه: عباس فتاح زاده
ديك چني اين روزها با مشاهده تصاوير تلويزيوني در بغداد نويد درآمدهاي آينده را به خويش مي دهد. جنگ عراق كه وي از آن حمايت مي كرد توسط دونالد رامسفلد، دوستش، به انجام رسيد ـ آن هم بدون دخالت بسياري از شركا. چني اين موضوع را مثبت ارزيابي مي كند، زيرا حالا شركا نمي توانند ادعايي در بازسازي عراق داشته باشند و شركت هاي آمريكايي در اين زمينه بي رقيب هستند.
چني قبل از آنكه لقب «يكي از بانفوذترين معاونان رئيس جمهور در طول تاريخ آمريكا» را كسب كند، رئيس هيأت مديره شركت نفتي هالي برتون با ۸۵ هزار كارمند و كارگر در ۱۰۰ كشور دنيا بود. او از آن زمان ها درآمد ساليانه اي معادل يك ميليون دلار دارد. چني كه ۶۲ سال سن دارد از زمان فروش سهام خويش در هالي برتون به يك ميليونر بزرگ بدل شده است. البته وي هنوز هم صاحب سهامي به ارزش ۸ ميليون دلار است. چنين ارتباطهايي اگر چه مي تواند در راس قدرت آمريكا شايعاتي را به وجود آورد، اما خلاف قانون ايالات متحده نيست. لذا رئيس خود چني يعني جورج بوش هم از قضيه فوق مبرا نيست. البته بوش ادعا مي كرد كه كاخ سفيد را از انحطاط اخلاقي دوران كلينتون پاك مي كند.
اما او چه طور مي خواهد چنين كاري را انجام دهد؟ پدر وي و رئيس جمهور سابق هم به اندازه خودش ارتباط هاي نفتي داشت. از هنگامي كه دولت آمريكا تغيير رژيم كشور نفت خير عراق را سياست رسمي خويش اعلام كرد، ارتباط ميان معاون رئيس جمهور و كارفرماي سابقش بسيار زياد شد، زير سهام هالي برتون رشد فزاينده اي پيدا كرد. از ژوئيه گذشته تا اول آوريل ارزش سهام هالي برتون از ۹ دلار به ۲۱ دلار رسيد. اين شركت عظيم كه دفتر آن در تگزاس قرار دارد از ارتباط با كاخ سفيد استقبال زيادي مي كند، زيرا به آن قول دادن امتيازهاي زيادي داده شده و تاكنون برخي قراردادها نيز با شركت مذكور و مجموعه هاي تابعه آن براي فعاليت در عراق امضا شده است. حتي به قول يك كارشناس اقتصادي هالي برتون يكي از بازوهاي آمريكا براي رواج «اقتصاد بازار» در عراق است.
اولين قراردادهاي رسمي شركت هاي آمريكايي در عراق قرارداد كلاگ براون اند روت، يكي از شركت هاي زيرمجموعه هالي برتون، براي خاموش كردن چاه هاي نفت و قرارداد شركت حمل و نقل استيو دورينگ ـ كه دفتر آن در سياتل است ـ بودند. شركت استيو دورينگ در بندر ام القصر كار تامين مايحتاج نيروهاي نظامي و انتقال كمك هاي ارسالي براي مردم را انجام مي دهد.
در نخستين مرحله بازسازي عراق جاده ها، مدارس و بيمارستان ها مدنظر هستند. به همين دليل از زمان شروع جنگ و بعد از سقوط بغداد ارزش سهام شركت هاي بزرگ ساختماني در آمريكا نظير فلور (Fluor) و يا سهام توليدكنندگان ماشين آلات ساختماني نظير شركت كاترپيلار به سرعت افزايش يافته است. علت اين موضوع به اعتقاد كارشناسان اميدواري نسبت به انعقاد قراردادهاي درازمدت در عراق دانسته شده است.
گفته مي شود دولت آمريكا هفت شركت بزرگ را براي كسب قراردادهاي اصلي مربوط به بازسازي عراق برگزيده است. طبيعي است كه آلماني ها و فرانسوي ها در اين زمينه تنها نظاره گر بوده و از اين بابت عصباني هستند.
كريستوس پروتوپاپاس، سخنگوي دولت يونان كه رياست اتحاديه اروپا را بر عهده دارد، مي گويد: «عراق مايملك هيچ كس نيست و تحت قيموميت كشوري ديگر قرار ندارد. » اين سخنان پس از آن بيان مي شد كه كالين پاول، وزير خارجه آمريكا در مقام يكي از قوي ترين حاميان اربابان اقتصادي متحده، گفته بود: «ما با همراهي شركاي ائتلافي خود اين بار عظيم را برنداشته ايم. لذا در تحولات آينده هم آنها نمي توانند نفوذ زيادي داشته باشند. » حتي در مورد انگلستان هم ترديدهايي وجود دارد. انگليسي ها مديريت بندر ام القصر را به زودي دوباره به كارشناسان عراقي واگذار مي كنند. برايان بوريد، مارشال نيروي هوايي كه بالاترين مقام نظامي انگلستان در خليج فارس محسوب مي شود، مي گويد: «بهترين كار آن است همان كساني را كه در گذشته تاسيسات را اداره مي كردند پيدا كرده و دوباره به سر كارشان برگردانيم. » اين حرف مي تواند در واكنش به انعقاد قرارداد توسط واشنگتن با شركت حمل و نقل استيو دورينگ براي فعاليت در بندر ام القصر بيان شده باشد. قرارداد شركت آمريكايي استيو دورينگ ۸/۴ ميليون دلار ارزش دارد.
در شركت هالي برتون فردي به نام جو لوپز كه رياست «كلاگ براون اند روت» را بر عهده دارد مسئول قراردادهاي منعقده با پنتاگون شده است. جو لوپز از سال ها پيش با معاون رئيس جمهور دوستي دارد. در زمان جنگ اول خليج فارس در سال ۱۹۹۱ ديك چني وزير دفاع بود و لوپز، آدميرال چهارستاره، يكي از مهم ترين مشاورانش بود.
البته طبيعي است كه هالي برتون هرگونه اعمال نفوذي از سوي معاون رئيس جمهور به نفع خويش را رد مي كند: «از سال ۲۰۰۰ چني هيچ نقشي در امضاي قراردادهاي شركت نداشته است. » با اين حال در ميان مقامات دولت بوش به ندرت مي توان «ارتباط تجاري» قوي اي همانند رابطه چني و هالي برتون يافت.
ساير ارتباط ها چندان آشكار نيست. يك شبكه راديويي ايالات محلي متعلق به موسسه رسانه اي «كلير چانل كاميونيكيشن» كه يك موسسه بزرگ در تگزاس است، در طول جنگ عراق مردم را به راهپيمايي در حمايت از جنگ فرا مي خواند. اين كار تنها دلايلي نظير وطن پرستي نداشت. موسسه رسانه اي مذكور داراي ۱۲۰۰ فرستنده در كشور است و معاون آن تام هيكس نام دارد. تام هيكس همان كسي است كه در سال ۱۹۹۸ كار تبليغات تيم بيس بال «تگزاس رنجرز» را انجام مي داد و بوش پدر را به ثروت كلاني رساند. امپراتوري رسانه اي فوق الذكر قصد دارد پس از تسلط بر بازار راديو در آمريكا وارد عرصه فعاليت هاي تلويزيوني شود و به كمك هاي سياسي به اين منظور نيازمند است.
دولت بوش هيچ گاه ارتباط خود با صنايع و اقتصاد را انكار نكرده است. اما پس از آنكه رسوايي هاي مربوط به بيلان شركت ها شدت يافت، برخوردهاي دوگانه و اقتصادي سياستمداران آمريكايي نمود بيشتري پيدا كرد. اين موضوع به حدي شدت يافته كه به بخشي از سياست محافظه كاران افراطي بدل شده است.
در اين رابطه نام ريچارد پرل ۶۱ ساله، يكي از خالقان ايده هاي جنگ بوش، نيز مطرح مي شود. پرل چنان به استقلال خويش بها مي داد كه حتي پيشنهاد حضور مستقيم در دولت آمريكا را رد كرد. وي تنها موافقت كرد كه يك شوراي مشورتي براي مشورت وزارت دفاع را سرپرستي كند. سرشناس ترين چهره در «شوراي خط مشي هاي دفاعي» هنري كيسينجر است. كيسينجر را مي توان نماينده سياست هاي سنتي و عملگرايانه اي دانست كه چني، رامسفلد و بوش را به پيروي از ايده امپراتوري آمريكا واداشت.
پرل كه در گذشته بيشتر به تفكراتش توجه مي شد تا به نحوه پول در آوردنش، حالا متعاقب كنار رفتن از سمتش با مسائل جديدي روبه رو شده است. گفته شده كه وي مشاور يك شركت آمريكايي ورشكسته به نام گلوبال كروسينگ بوده است.
شركت مذكور كه توليدكننده شبكه الياف نوري است پرل را تحريك كرده بود تا بيشتر سهام آن را به شركت هاي چيني و سنگاپوري بفروشد ـ كاري كه به رغم مخالفت دولت آمريكا صورت گرفت. شركت هاي آسيايي به خاطر حمايت پرل ۱۲۵ هزار دلار به وي پرداخت كردند و قول دادند كه حواله هايي به ارزش ۶۰۰ هزار دلار ديگر را براي وي ارسال كنند.
پرل خودش مي گويد كه فعاليت هاي خود در مقام مشاور خصوصي را با وظايف سياسي ـ امنيتي خويش در دولت نياميخته است. پس از افشاي جزئيات اين قضيه پرل از سمت رياست شوراي مشاور پنتاگون كنار رفت. بدين ترتيب وي به سبب جنجال اين موضوع ديگر نمي توانست «يك مانع» براي رامسفلد در بحبوحه جنگ عراق باشد. پرل در نامه استعفاي خويش طي اقدامي تبليغي چنين نوشت: «پاداش پايان كار خويش را به خانواده نيروهاي آمريكايي كشته و زخمي شده در عراق اهدا مي كنم. »
سيمور هرش، گزارشگر جنجالي در آمريكا، چندي پيش در نشريه «نيويوركر» نوشت كه پرل در شركت «تري رم» هم مشاركت دارد. اين شركت چند هفته پس از يازده سپتامبر ۲۰۰۱ تاسيس شد و سعي دارد سرمايه گذاران را به پروژه هايي كه مربوط به «حفاظت از وطن» و دفاع ملي مي شوند، جذب كند.
روز سوم ژانويه امسال پرل در شهر مارسي فرانسه ناهار را با دو تاجر عربستان سعودي صرف كرد. تري رم علاقه مند به پول و سفارش هاي كشورهاي عربي شده است. هم صحبت هاي پرل در مارسي هم توجه خاصي به ارتباط وي با دولت آمريكا داشتند.
ديدار فوق اهميت سياسي نيز داشت. پرل در مقام مشاور تري رم حضور يافته بود، اما عرب هاي سعودي بيشتر قصد داشتند از وي به عنوان يك واسطه سياسي استفاده كنند. اين مي توانست برخورد منافع از نوع كلاسيك آن باشد. يكي از دو عرب عدنان قاشوقي (Kaschoggi) بود، چهره سرشناس دهه هاي طلايي شصت و هفتاد كه به عنوان واسطه ميان شركت هاي تسليحاتي آمريكا و دربار عربستان ميليون ها دلار درآمد داشت. امروز قاشوقي ۶۶ سال سن دارد و ثروتش كاهش يافته است، اما هنوز هم بهترين واسطه است. هنوز در مورد سرمايه گذاري براي تري رم نتيجه قابل توجهي به دست نيامده است. پرل ملاقات در مارسي را رد نمي كند، اما هرگونه اتهامي عليه خويش را رد مي كند.
در حالي كه روحيه اقتصادي استراتژيست پنتاگون موجب تحت فشار قرار گرفتنش شده، تماس هاي نزديك ميان چني و شركت سابقش تاكنون در خارج از كشور بيشتر موجب عصبانيت و حسادت شده است. به تدريج اپوزيسيون در كنگره به اشتهاي بي پايان براي تجارت توجه بيشتري نشان مي دهد. ماكسين واترز، نماينده دموكرات، معتقد است: «قراردادهاي هالي برتون در عراق ممكن است اين احساس را ايجاد كند كه معاون رئيس جمهور از مقام خويش سوءاستفاده مي كند تا در زمان هاي جنگ سود شركت سابق خود را افزايش دهد. »
منبع: اشپيگل
