به زودي ده شهر اروپايي از جمله ريكجاويك هامبورگ، لندن و استكهلم هر كدام سه دستگاه اتوبوس ئيدروژني به كار مي گيرند
ايسلندي ها جزو مرفه ترين ساكنان كره زمين محسوب مي شوند از هر چهار نفر سكنه اين جزيره سه نفر صاحب اتومبيل هستند
ترجمه: عباس فتاح زاده
|
|
چشم انداز تعدادي از آبفشان هاي موجود در كشور ايسلند
|
|
|
ايسلند قصد دارد در مقام اولين ملت از وابستگي به نفت رهايي پيدا كند. دشوارترين بخش چنين كاري مربوط مي شود به تغيير در خودروها. وضعيت اتومبيل ها مانع روي آوردن سريع به انرژي ناشي از سلول هاي سوخت مي شود.
•••
انرژي پاك مثل گودالي پر از كود بوي تعفن مي دهد. مهندس والتر راو در حالي كه سرفه كنان در مقابل يكي از مشهورترين فواره هاي آبگرم (آبفشان هاي) دنيا ايستاده است، سوراخي را كه از آن حباب هاي آب جوش بيرون مي زند، نشان مي دهد: «به آنجا نگاه كنيد؛ در آن داخل براي ما محصولاتي آماده مي شود. »
درست همانند فوران آب از بيني يك وال به يك باره آب با شدت زيادي بيرون مي زند. اين مدير مرسدس كه در سفري شغلي به ايسلند به سر مي برد، مي گويد: «در چنين مواقعي آدم احساس مي كند كه بايد كمي به طبيعت احترام بگذارد. »
راو مدير بخش توسعه اتوبوس هاي مجهز به سيستم سلول هاي سوخت در شركت دايملر كرايسلر است. كشور جزيره اي ايسلند در شمال اقيانوس اطلس مي تواند اولين بازار بزرگ اتوبوس هاي مذكور باشد. قرار است به زودي گرماي حاصل از درون زمين در خدمت تهيه سوخت هاي جايگزين براي خودروهاي فوق قرار گيرد.
ايسلند در حال حاضر به شكلي كم نظير مهم ترين پروژه اصلاحات صنعتي در دنيا را به پيش مي برد: رهايي از وابستگي به نفت.
|
|
|
چشم انداز يكي از پديده هاي زيباي طبيعي كه از آن تحت عنوان شفق قطبي ياد مي شود. (شمال جزيره ايسلند)
|
|
|
حدود ۴۰ سال پيش صنعت برق ايسلند آخرين نيروگاه ذغال سنگ خويش را تعطيل كرد. اكنون برق مورد نياز سكنه ۲۸۰ هزار نفري ايسلند از منابع انرژي تجديدشونده به دست مي آيد. در ريكجاويك، پايتخت كه حدود نيمي از جمعيت ايسلند در آن زندگي مي كنند، منبع اصلي تامين انرژي، نيروگاه ژئوترميك «نسجاولير» است. اين جزيره آتشفشاني همانند يك بالش گرم سكنه خويش را نازپرورده مي كند. تعداد چشمه هاي آب گرم در آنجا به حدي زياد است كه تقريباً در تمامي مناطق آن مي توان در تمام طول سال حمام هاي گرمي با استفاده از گرماي طبيعي موجود به راه انداخت.
علاوه بر اين رودخانه هاي كوهستاني زيادي در اين كشور جريان دارند كه مي توانند به عنوان منبع انرژي به كار گرفته شوند. در نتيجه چنين وضعيتي، ايسلند بسيار بيشتر از مقدار نياز داخلي خويش برق توليد مي كند. طرفداران محيط زيست با توسل به وضعيت فوق يك سناريوي جذاب را مطرح مي كنند: صنعت برق ايسلند مي تواند از مازاد انرژي موجود براي توليد يك سوخت پاك و بدون آلودگي براي محيط زيست بهره بجويد. آيا اين جزيره واقع در اقيانوس اطلس شمالي مي تواند در مقام مقايسه با اميرنشين هاي نفتي به نوعي «امپراتوري ئيدروژني» تبديل شود؟
گاز فوق العاده قابل اشتعال و انفجاري هيدروژن يكي از منابع انرژي آينده محسوب مي شود. هيدروژن را مي توان با استفاده از جريان الكتريسته از منبع تقريباً بي پايان آب به دست آورد. اين ماده ممكن است بتواند كشورهاي صنعتي را بالاخره زماني از وابستگي به نفت برهاند.
دولت ايسلند به رهبري ديويد اودسون، نخست وزير، قصد دارد چنين تحولي را با قدرت به اجرا بگذارد. قرار است تا سال ۲۰۵۰ اين كشور جزيره اي به يك «جامعه شديداً ئيدروژني» بدل شود، جامعه اي كه كل نياز خود به انرژي را از منابع داخلي و تجديدشونده تامين مي كند.
البته اين سرزمين شمالي با وجود مزاياي جغرافيايي و زمين شناسي خويش تا دستيابي به روياي فوق راه درازي در پيش دارد. ايسلند كماكان مقادير زيادي سوخت هاي فسيلي مصرف مي كند. هر ايسلندي به طور متوسط سالانه ۶/۶ تن گاز گلخانه اي دي اكسيدكربن توليد مي كند. بدين ترتيب فرزندان وايكينگ ها به لحاظ بيلان عملكرد زيست محيطي خويش حتي از وضعيت كشوري مانند سوئيس هم در شرايط بدتري به سر مي برند.
|
|
|
ايسلند با وجود مزاياي جغرافيايي و زمين شناسي خويش تا دستيابي به روياي رهايي از وابستگي به نفت راه درازي در پيش دارد.
|
|
|
در حالي كه تلاش مي شود در بودجه منابع انرژي تجديدشونده و پاك مورد توجه قرار گيرند، دو بخش بزرگ مصرف حركت در اين مسير را با ابهام مواجه مي سازند. يكي از اين دو بخش، بخش ماهيگيري است كه منبع اصلي درآمد در جزيره محسوب مي شود. به ازاي صيد هر تن از جانوران دريايي ناوگان ماهيگيري كشور حدود يك تن گازوئيل مصرف مي كند. دومين مصرف كننده بزرگ نفت بخش حمل و نقل جاده اي و شهري است. ايسلندي ها جزو مرفه ترين ساكنان كره زمين محسوب مي شوند. آنها علاقه زيادي به رانندگي دارند و مدت زيادي را صرف راندن خودروهايشان مي كنند. از هر چهار نفر سكنه اين جزيره سه نفر صاحب اتومبيل هستند.
اكنون قرار است در حمل و نقل جاده اي و شهري اين كشور تحولي در جهت حركت به سوي جامعه ئيدروژني ايجاد شود. شركت سرمايه گذاري ويستوركا در ايسلند با مشاركت دايملر كرايسلر، نورسك هيدرو (يك شركت نروژي فعال در زمينه توليد انرژي) و شركت نفتي شل يك موسسه به نام «انرژي جديد ايسلند» تاسيس كرده است كه حركت در مسير فوق را پيگيري مي كند.
وظايف شركاي فوق كاملاً روشن است: نورسك هيدرو موظف به توليد برق از «منابع پاك» و بدون آلودگي براي محيط زيست است. شركت شل نيز ئيدروژن توليد مي كند و دايملر كرايسلر هم خودروهاي لازم و مناسب در اين زمينه را مي سازد. ساختن خودروهاي مناسب براي وضعيت فوق عملاً مشكل ترين بخش كار را تشكيل مي دهد.
دو هفته پيش اين مجموعه از شركت ها، اولين جايگاه پمپ سوخت ئيدروژني خويش براي خودروها را در ريكجاويك افتتاح كرد. جايگاه سوخت رساني فوق در كنار يك ايستگاه پمپ بنزين معمولي متعلق به شركت شل احداث شده است. پمپ سوخت ئيدروژني مي تواند در هنگام نياز خودروها ئيدروژن مورد تقاضاي افراد را بلافاصله با استفاده از عمل الكتروليز توليد كند. جايگاه فوق فعلاً تنها جايگاه توزيع ئيدروژن براي خودروها در سطح جهان است.
در حال حاضر در تمامي ايسلند هنوز حتي يك خودروي ئيدروژني هم حركت نمي كند. لذا به منظور افتتاح جايگاه سوخت رساني فوق الذكر يك كاميون كوچك با مارك مرسدس كه با استفاده از سلول هاي سوخت كار مي كرد، از كشور آلمان وارد شد. از هنگامي كه كاميون مذكور پر از ئيدروژن شده ديگر عقربه هاي شمارشگر پمپ تغييري نكرده اند و استفاده بيشتري از پمپ به عمل نيامده است.
۹ سال پيش محققان در شهر اشتوتگارت اولين خودروي آزمايشي اي را كه با استفاده از سلول هاي سوخت حركت مي كرد، در معرض نمايش گذاشته اند. در آن زمان با معرفي خودروي مذكور چنان پيش بيني هاي مبالغه آميزي در مورد موفقيت هاي آن صورت مي گرفت كه برخي باور كردند به زودي تحولات بزرگي ايجاد مي شود، اما به تدريج «مستي موفقيت» كم رنگ شده است. دايملر كرايسلر كه در واقع در اين زمينه پيشگام سايرين محسوب مي شود، تا سال آينده ميلادي مجموعاً يك ميليارد يورو در اين سيستم محركه جديد سرمايه گذاري خواهد كرد. پيشرفت ها، محسوس هستند اما تا رسيدن به نقطه اوج راه زيادي باقي مانده است.
پروفسور فرديناند پانيك كه مدت ها رياست بخش تحقيقات سلول هاي سوخت در شركت دايملر كرايسلر را بر عهده داشته، تا همين چهار سال پيش شروع توليد انبوه اين خودروها را آن هم به ميزان سالانه ده هزار دستگاه در سال ۲۰۰۴ امكان پذير مي دانست. حتي وي مي گفت كه تا سال ۲۰۲۰ قريب به ۲۰ درصد از خودروهاي موجود در آلمان با سوخت ئيدروژن حركت خواهند كرد.
تصور فوق اكنون به دست فراموشي سپرده شده است. تاكنون تنها ۲۰ نمونه توليد شده اند. طي سال جاري دايملر كرايسلر ۶۰ خودروي شخصي و ۳۰ دستگاه اتوبوس داراي سيستم محركه ئيدروژني توليد مي كند. روند توليد خودروهاي مذكور توسط يك خودروساز كه روش هاي قديمي را به كار مي گيرد هدايت خواهد شد: والتر راو. آخرين كاري كه والتر راو انجام داد سازماندهي توليد انبوه اتومبيل هاي كوچك اسمارت بود.
توليد اتوبوس ها براي اولين بار حالتي نيمه تجاري پيدا مي كند. با حمايت اتحاديه اروپا ده شهر اروپايي از جمله ريكجاويك، هامبورگ و اشتوتگارت هر كدام سه دستگاه اتوبوس ئيدروژني مي خرند. قيمت هر دستگاه از اتوبوس هاي مذكور ۲۵/۱ ميليون يورو (حدود ۶ برابر قيمت اتوبوس هاي ديزلي) است. اتوبوس هايي كه براي شهر لندن ساخته مي شوند به دليل قوانين خاص رانندگي انگلستان بايد فرمانشان در سمت راست آنها قرار بگيرد. اين كار قيمت را بالاتر برده و به ۳۵/۱ ميليون يورو به ازاي هر دستگاه مي رساند. براي نگهداري و تعميرات فني هم هر كدام از اتوبوس ها دو تعميركار محلي را در اختيار خواهند داشت.
دايملر كرايسلر موظف شده براي اولين بار موانع فني توليد محدود اين خودروها را از ميان بردارد. مجوزهاي مؤسسه توف (موسسه ويژه بررسي استاندارد خودروها) جهت ساخت تاسيسات سوخت رسان چند ماه ديگر صادر خواهد شد. سوخت ئيدروژن با فشار ۳۵۰ بار (بار واحد فشار است) در مخازن خودروها جاي مي گيرد. هربار سوخت گيري اتوبوس ها مي تواند براي طي نمودن مسيري حدوداً ۲۰۰ كيلومتري كافي باشد. اتوبوس هاي متعارف مي توانند پنج برابر اين مسافت را با يكبار سوخت گيري طي كنند.
راو، مدير پروژه، مي داند كه با توليد اتوبوس هاي جديد محصولاتي فوق العاده آسيب پذير را در شهرها به حركت در مي آورد. از جمله بخش هاي مورد انتقاد در اين خودروها فيلترهاي مصنوعي بسيار نازك در سلول هاي سوخت آنهاست. با استفاده از فيلترهاي مذكور اتم هاي ئيدروژن و اكسيژن به شكلي منظم به هم ارتباط داده مي شوند. در جريان پيوند اتم هاي فوق برق توليد مي شود و الكترو موتور ۲۵۰ كيلو واتي به فعاليت در مي آيد. آب پديد آمده هم از طريق اگزوز خارج مي شود.
طي فرايند فوق احتمال پاره شدن، مسدود شدن و يا حتي «غرق شدن» فيلتر وجود دارد. اين اتفاق معمولاً هنگامي پيش مي آيد كه روند دفع و خروج آب توليدي به دلايلي متوقف شود. راو اطمينان مي دهد كه مشكل مذكور به لحاظ فني تا حدود زيادي حل شده است. يك خطر ديگر هم وجود دارد كه نسبت به مورد اول مورد انتقاد بسيار بيشتري است: سلول هاي سوخت ممكن است يخ بزنند. در صورتي كه دماي درون منبع برق به زير صفر برسد، خودرو قطعاً دچار يك خسارت كلي مي شود. در آن صورت آب يخ زده و كل محفظه را مي تركاند. متعاقب آن اين بخش گران قيمت خودرو براي هميشه غيرقابل استفاده خواهد شد.
با توجه به موضوع فوق اتوبوس هاي شهري جديدي كه در قالب پروژه تحقيقاتي توليد مي شوند در شب هاي سرد با استفاده از جريان برق گرم مي شوند. سردترين شهري كه از اتوبوس هاي جديد استفاده مي كند شهر استكهلم خواهد بود. راو در مورد فعاليت اتوبوس ها در پايتخت سوئد كمي نگران است. در هنگام سوخت گيري بايد كل شبكه داخل اتوبوس به دليل خطر بالاي انفجار خاموش باشد. سلول هاي سوخت هم بايد در آن زمان سرد باشند. فرايند سوخت گيري حدود ۱۵ دقيقه طول مي كشد. طي روزهاي سرد زمستان زمان فوق مي تواند كوتاه تر هم بشود.
هنوز راه حلي روشن كه هميشه و به صورت روزمره قابل اجرا باشد براي مشكل يخ زدن موتورهاي جديد وجود ندارد. مواد ضد يخ موجود هم قابل استفاده نيستند زيرا در صورت به كار رفتن، سلول هاي فوق العاده حساس سوخت را از كار مي اندازند. با توجه به مشكل مذكور اينكه آيا خودروهاي جديد خواهند توانست به صورتي انبوه مورد استفاده قرار بگيرند، چندان پاسخ روشني ندارد.
به نظر مي رسد گزينه تغيير موتورهاي بنزيني معمولي براي استفاده از سوخت ئيدروژن سهل الوصول تر از روش فوق باشد. در چنين حالتي موتور پس از تجهيز شدن به جاي آن كه بنزين بسوزاند با همان روش موتورهاي بنزيني از گاز بدون ضرر ئيدروژن استفاده مي كند. البته ميزان اثرات منفي براي موتور بيشتر خواهد بود ولي به لحاظ مصرف سوخت مقرون به صرفه تر و امكان استفاده نامحدود از آن بيشتر است.
بي ام و، رقيب مرسدس، از استراتژي دوم (ئيدروژن در موتورهاي معمولي) استفاده مي كند. كارشناسان و محققان بي ام و و روش استفاده از سلول هاي سوخت را بهره گيري از «سلول هاي احمق» مي نامند. علت آن نام انگليسي «سلول هاي سوخت» (Fuel cell) است كه با اصطلاح Fool cell (به معناي سلول هاي احمق) مشابهت دارد.
پروفسور هربرت كوهلر، رئيس بخش تحقيقات دايملر كرايسلر، نيز از هيچ اقدامي براي برتر دانستن روش شركتش نسبت به روش حريف فروگذار نمي كند. دو هفته پيش او در ريكجاويك فرايند سوزاندن ئيدروژن در موتورهاي كلاسيك و معمولي را اقدامي كاملاً «نابخردانه» ذكر كرد.
راو نيز در جريان بازديد از ريكجاويك نخواست در مخالفت با هربرت كوهلر حرفي به زبان آورد، اما كاملاً همه گفته هاي وي را تاييد نكرد: «من در اين زمينه كمي محتاط هستم. »
منبع: اشپيگل
