Hamshahri Newspaper

فرشاد محمودي
• يك بار ديگر من به سوال مربوط به سخنراني بوش برگردم، با اين نگاه به نظر شما آن اظهارات چه توجيهي دارد؟
هيچ توجيهي ندارد. همچنان در آمريكا تندروهاي نظامي گرا و صهيونيست ها نقش بسيار محوري دارند و تأثير عميقي درسياست خارجي آمريكا به خصوص در اين منطقه مي گذارند. اين رفتار هم محصول همين پديده ها بود. در يازده سپتامبر سال ۲۰۰۱ شايد يك ساعت بعد از حمله تروريستي به برج هاي نيويورك، از اولين افرادي كه به تحليل پديده پرداختند باراك و ساير مقامات اسرائيل بودند. آنان اصرار داشتند كه هدف مشخص است. ايران و سوريه است. اين خط را آنان براي ماه ها دنبال كردند. حمله به افغانستان و موضع آمريكا و ما در مورد مسائل افغانستان بسيار آنان را نگران مي كرد. اتهام حمايت ما از تروريسم كاملاً مورد ترديد قرار گرفته بود و ما بسيار راحت تر از گذشته درباره تروريسم دولتي اسرائيل و حقوق مردم فلسطين با ديگران گفت وگو مي كرديم. به همين دليل هم اسرائيلي ها ماجراي كشتي كارين ـ آي را شكل دادند تا فضا را در مورد ما تغيير دهند. آنان مدعي شدند كه ما توسط اين كشتي براي اولين بار داخل سرزمين هاي اشغالي اسلحه فرستاده ايم. آنان به طرز گسترده اي سراغ همه مخالفان و موافقان ما در عالم رفتند و گفتند كه ايران از شرايط افغانستان سوءاستفاده كرده و كاري كرده كه تاكنون سابقه نداشته است. اين قصه ساختگي نمي تواند توجيه كننده اظهارات موهن آقاي بوش باشد، اما مويد آن است كه دعواي ما و آمريكا در دنيا براي خيلي ها نان دارد و آنان علاقه مندند كه اين تنور داغ بماند.
• سياستي كه ما در بحران عراق در پيش گرفته ايم در همين مسير قرار دارد؟
ما مخالف جدي حمله آمريكا به عراق بوديم و در حقيقت نگران ماجراجويي هاي يكجانبه گراي آمريكا بوديم. اما به هر حال عليرغم اين مخالفت جدي سياست بي طرفي در پيش گرفتيم. صرفنظر از اينكه اين سياست كاملاً درست بود، هيچ كس نمي توانست جز اين سياست را در كشور دنبال كند. در واقع اگر اعتراضي هم به سياست خارجي بود نسبت به بعضي نرمش هاي جزئي ما با رژيم صدام بود. واقعيت اين است كه مردم ما از سقوط رژيم صدام خوشحال شدند و دلشان مي خواست كه چنين اتفاقي درعراق بيفتد. هيچ رئيس حكومتي به اندازه صدام در حق مردم ما ظلم و جنايت نكرده است. همه گرفتاري هاي ما پس از انقلاب با جنگ خانمان سوزي آغاز شد كه صدام آتش آن را برافروخت. جوانان ما در اوايل انقلاب با روحيه بالا به فكر ساختن كشور بودند اما حمله عراق به ايران همه آرزوها را به باد داد و فرصت هاي زيادي از ايران گرفته شد. جواناني كه بايد در راه سازندگي قدم برمي داشتند، راهي جنگي شدند كه هشت سال باارزش را از ما گرفت و هزينه اقتصادي و انساني زيادي را تحميل كرد. در واقع صدام نماينده همه آناني بود كه نمي خواستند انقلاب اسلامي به سرانجامي برسد. بنابراين مردم ما قبل از اينكه به شكل سقوط صدام فكر كنند از نفس اين حادثه استقبال كرده اند.
البته در مرحله بعد نگراني هم واقعي است. نسبت به اهداف آمريكا، نسبت به تمايلات تندروها در واشنگتن، نسبت به آنچه در عراق مي گذرد و نسبت به آينده عراق نگرانيم. ما در عراق منافع داريم. عراق همسايه بزرگ ما با مرزهاي طولاني است كه براي حفظ آن مرزها خون بسياري ريخته شده است. اينكه چه كسي در آن سوي مرزها حكومت مي كند با منافع و امنيت ملي ما ارتباط مستقيم دارد. بنابراين ما خواهان نقش طبيعي خودمان در روند تحولات عراق هستيم. اگر رژيم صدام جنايتكار بوده ما بيش از هر كشوري جنايات او را مهار كرده ايم و از اين منظر خسارت ديده ايم. همه معارضان صدام از دوستان ما هستند و هيچ كشور ديگري چنين رابطه اي با اين معارضين نداشته است. چه آنان كه در ايران مهمان ما بودند و چه آنان كه در اروپا يا جاي ديگر ساكن بودند. چه شيعه و چه سني، چه كرد و چه عرب و... ما به شكلي با همه اينها رابطه صميمانه داشته ايم و اين نيروها مي روند كه ساختار حاكميت آينده عراق را شكل دهند. ما موثرترين كشور منطقه در رابطه با تحولات عراق بوده ايم و طبعاً بايد نقشي متناسب با آن هم در شكل گيري آينده عراق ايفا كنيم. طبعاً جامعه بين المللي و آمريكا نيز نمي توانند چنين نقشي را انكار كنند و ناديده بگيرند، هر چند كه مايل به آن نباشد.
• چه ساختاري در عراق مورد نظر ماست؟
ما خواهان دموكراسي در عراق هستيم. هيچ كس ديكتاتوري ديگر را به هر شكلي در عراق تحمل نمي كند. ساختاري مردم سالار كه بر اساس رأي برابر مردم عراق تعيين شود، به اعتقادات مردم احترام بگذارد و براي مردم عراق آزادي و توسعه و براي منطقه صلح و دوستي و امنيت را به ارمغان بياورد، حكومت مناسبي است. حكومتي كه دوستي با همسايگان عراق را طلب كند و در پي ماجراجويي و بحران سازي نباشد. اميدواريم هر چه سريع تر دولت قانوني متشكل از رهبران عراقي در بغداد مستقر شده و حضور نيروهاي خارجي نيز پايان يابد.
• آيا در دوره شش ماهه منتظر مي شويد تا ببينيد چه اتفاقي مي افتد؟
به هر حال اين دوره بايد تا حد ممكن كوتاه شود. فكر مي كنم آمريكايي ها هم تدريجاً به خاطر مشكلات موجود به اين نظر برسند. وقتي من با استراليايي ها هم صحبت مي كردم آنان نيز بر ضرورت كوتاه كردن اين دوره انتقالي تأكيد مي كردند. اصولاً بايد تلاش شود كه با استقرار هر چه سريع تر دولت عراقي حضور نظاميان نيز پايان يابد و براي اين مرحله بايد با همكاري همه طرف هاي موثر هر چه سريع تر دولت انتقالي و روند همه پرسي و تعيين قانون اساسي و انتخاب و استقرار دولت منتخب مردم شكل بگيرد. طبعاً ما علاقه مند هستيم كه اين مراحل تحت نظر سازمان ملل باشد و اصولاً جايگاه طبيعي اين امور سازمان ملل متحد يا ساختاري متشكل از كشورهاي موثر منطقه و خارج منطقه زير نظر سازمان ملل متحد است.
• به عقيده شما آيا مصالحه اي بين آمريكا و صدام يا نزديكان صدام بوده است؟
تطميع بخشي از نيروهاي دشمن و جذب آنان جزئي از جنگ است و احتمال اينكه افرادي يا فرماندهي با آمريكا كنار آمده باشند وجود دارد. اما اگر تصور شود كه اين كنار آمدن ها عامل شكست صدام بوده است، اصلاً درست نيست. صدام يك شكست نظامي قطعي در برابر توان تكنولوژيك آمريكا خورده است. هواپيماهاي عراق زمين گير شدند. موشك هاي عراق همه پس از شليك منهدم شدند، نيروهايي كه با آمريكا درگير شدند همه از راه دور نابود شدند و آمريكا نهايتاً حدود ۱۲۰ كشته داد كه نيمي از آنها در اثر اشتباهات خودشان كشته شدند. اينها واقعيات جنگ عراق است. يكي از آرزوهاي نظامي گرايان آمريكا نمايش همين توانايي ها بود كه موفق به نمايش آن شدند. پس از سال ها كه اين توان نظامي بالا هيچ كاربردي و مزيتي براي آمريكا نداشت، در اين جنگ مزيت اين تكنولوژي به نمايش درآمد.
• آيا مي توانم از اين نتيجه بگيرم كه تقويت توان نظامي تأثيري در كاهش تهديد ندارد؟
به هر حال ارتقاي توان دفاعي لازم است. اين توان بخشي از طمع ورزي ها را كنترل مي كند. به خصوص اگر اين توان محصول تلاش و موفقيت صنعتگران و متخصصان خودمان باشد، حتما باارزش است. اما اگر براي مصونيت در برابر دشمن و به خصوص آمريكا به سلاح متكي باشيم حتماً شكست مي خوريم. نمايش توان نظامي حتي ممكن است به آمريكا در توجيه ديگران براي ضرورت حمله خود كمك كند. قدرت ملي ما قبل از هر چيز به مردم متكي بوده است. آنچه بازدارنده بوده و مي تواند باشد انسجام ملي ماست. لذا اگر قرار باشد نگران چيزي باشيم دقيقاً استحكام پيوندهاي ميان مردم و مردم و حكومت است. در خرداد سال ۱۳۶۶ قبل از آنكه سياست خارجي دولت جديد كارآمدي خود را نشان دهد، مشاركت مردم و رأي آزاد آنان به آقاي خاتمي در كاهش تهديدات موثر بود. امروز هم يكي از مواردي كه ممكن است ديگران را به طمع بيندازد عدم مشاركت مردم در شهرهاي بزرگ در انتخابات شوراهاست. چيزي كه به شدت در برون مرزها مورد توجه موافقان و مخالفان ما قرار گرفته است. اگر قرار است كاري در داخل بكنيم مهم ترين آنها توجه به پيام مردم در انتخابات شوراها و تلاش براي اصلاح روندي است كه به اين عدم مشاركت منجر شده است. تكرار چنين پديده اي در انتخابات بعدي حتماً تأثير خيلي بيشتري دارد.
• پيشنهادي هم ايران داد و برگزاري رفراندوم را مطرح كرد. البته بعضي اوقات اين گونه تصور مي شود كه وزارت خارجه اصلاً طرح را پيگيري نمي كند و فراموش شده است. چگونه مي شود راهكاري عملي براي وضع موجود پيدا كرد؟
رفراندوم قبل از حمله چيز ديگري بود كه دوره اش هم تمام شد، ولي در آينده بايد اين همه پرسي اتفاق بيفتد. به هر حال براي تاييد قانون اساسي همه پرسي بايد در آنجابرگزار شود.
• زير نظر سازمان ملل؟
مكانيزم ها بايد تعريف شود سازمان ملل مناسب ترين است. حالا تصويب قانون اساسي احتياج به رفراندوم دارد كه اين مسائل خيلي طبيعي است و بايد اتفاق بيفتد. آن موردي كه ايران مطرح كرد راه حلي براي جايگزيني عمليات نظامي بود. يعني اين كه جامعه جهاني راه حل غيرنظامي را دنبال كند دوره اش تمام شد. اما اين كه در عراق بايد انتخابات صورت گيرد، بله، در ساختار دموكراتيك جديد بسيار طبيعي است و بايد اتفاق بيفتد.
• منظور اين است كه طرح چنين ديدگاه هايي چقدر به پيشروي سياست خارجي كمك مي كند و ناديده گرفتن آن تا چه ميزان موجب انزوا و انفعال مي شود؟
همه آن هايي كه تلاش كردند جنگ صورت نگيرد، راه حل هاي مختلف ارائه كردند، البته راه حل ها به جواب نرسيد براي اين كه آمريكا مصمم بود عمليات نظامي انجام دهد. اين كه ما يا بخشي از نظام ارزيابي مان اين بود كه اين عمليات نظامي اتفاق خواهد افتاد و احتمال وقوعش خيلي زياد است، توجيهي براي توقف تلاش ما نبود. ما بايد تلاش مي كرديم و كه اگر راه حل قابل قبولي پيدا مي شد، بسيار مهم بود و طبعاً پيشنهاد راه حل و بيان طرح در اين شرايط يك ريسك محسوب مي شود ولي متقابلاً اگر راه حل غيرنظامي پيدا مي شد منافع بسيار بزرگي داشت.
•اين اواخر به نظر مي آيد كه رابطمان با تركيه پيشرفت كرده، مي خواستم ارزيابي شما را در اين رابطه بدانم. به خصوص بعد از سركار آمدن دولت اسلام گرا به رهبري حزب عدالت و توسعه.
البته ما سعي كرديم روابطمان با تركيه متاثر از مسائل داخلي اين كشور نباشد. اين كه چه كسي نخست وزير است و چه كسي رئيس جمهور نبايد تاثيري در روابط ما داشته باشد و كم و بيش هم اين روش دنبال شده است. يعني به هر حال روابط ما اگر گاهي هم شده از يك حدي پايين تر نيامده و طرفين نمي خواهند اين روابط تيره بشود. در واقع مرز ايران و تركيه چند صد سال است كه به همين شكل بين اين دو ملت باقي مانده است. خيلي از مرزها در دنيا از جمله كشور ما تغيير كرده، اما مرز ما با تركيه ثابت مانده است. اين براي طرفين مهم است. بنابراين طرفين تلاش و عزمشان متقابل است و مي خواهند كه مرزهاي دو كشور و مرزهاي صلح و دوستي براي دو كشور باقي بماند و اين نكته مهمي است. طرفين مي خواهند به امنيت مشترك دو كشور بينديشند و در اين راه قدم برداشته اند در سال هاي اخير در مسير اعتمادسازي امنيتي بيشتر گام برداشته ايم. شايد در سال ۱۳۶۶ شرايط بدي داشتيم. سفير ما از تركيه اخراج شد و ما هم سفير تركيه را اخراج كرديم و روابطمان تنزل پيدا كرد و بسياري از پروژه ها و طرح هايي كه ما با تركيه داشتيم متوقف شد. لحن مطبوعات عليه يكديگر بسيار تند شد و چند ماهي مطبوعات تركيه مملو بود از مسائل مختلف عليه ايران. بعدها حوادث مرزي اتفاق افتاد. حوادثي كه منجر به كشته شدن چند تن از شهروندان ايراني شد و همه اين ها مسائلي بود كه در دو كشور بحران زا شده بود. ما تلاش دو طرفه كرديم و در اين رابطه ابتكارات زيادي را دنبال كرديم تا اعتمادسازي امنيتي نهادينه شود. كه در نهايت منجر به تقويت همكاري نهادهاي ذي ربط در دو كشور شد.
• اين مسائل بعد از روي كارآمدن دولت جديد بود.
كدام دولت؟
• دولت جديد تركيه.
خير. اين مسئله بعد از روي كار آمدن دولت آقاي خاتمي آغاز و دنبال شد. ارتباط مجدد و روابط دوجانبه، اعزام سفرا، فعال شدن كميته هاي امنيتي هر دو كشور و بعد هم تحرك در روابط اقتصادي. موضوع مهمي كه براي آن تلاش شده توسعه پايدار روابط اقتصادي است ما روابط اقتصادي خوبي داريم و سعي كرده ايم روابط اقتصادي را تقويت كنيم. بخش خصوصي هر دو كشور علاقه دارند كه با هم كار كنند و اين تمايل قابل توجه است و ظرفيت متقابلي براي كار وجود دارد، كه همه اين ها زمينه هاي خوب مستحكم شدن روابط بين دو كشور است. من به گسترش روابط اقتصادي خوشبين هستم و اين خوشبيني من در سفري كه با آقاي عارف به تركيه داشتيم خيلي بيشتر شد بحث صدور گاز به تركيه و ترانزيت گاز از طريق تركيه به اروپا، موضوعات مهمي است. تركيه نياز به انرژي دارد و متقابلاً احساس مي كند، بيش از اين كه امروز هست مي تواند روابط اقتصادي با ايران داشته باشد. البته يك نگراني هم در تركيه وجود دارد. تركيه زماني صادرات انبوهي به ايران داشته، اقتصاد ما تعقل پيدا كرد و اكنون خيلي از اين كالاها در ايران توليد مي شود. بعضي از آن ها حتي كيفيت بهتري هم نسبت به كالاهاي تركيه دارد. ما صادركننده سنتي مواد شوينده و محصولات بهداشتي بوديم و در مقطعي خاص به دليل تحولاتي از جمله جنگ واردكننده شديم. اين كمبود جبران شد و شاهد افت صادرات تركيه به ايران بوديم و صادرات ما به تركيه رشد كرد مقامات ترك نگران موازنه تجاري هستند و ما به آنان اطمينان داده ايم كه در شرايط مساوي به لحاظ كيفيت ترجيح مي دهيم از تركيه واردات داشته باشيم تا كشوري كه خريدار كالاي ما نيست.
• ديدگاهي مي گويد بعد از روي كارآمدن دولت اسلام گرا در تركيه، ايران هم يك مجموعه خط قرمزها را رعايت مي كند تا موجب تضعيف شدن دولت اسلام گراي تركيه نشود. اين امر تا چه حد درست است؟ چقدر ما سعي مي كنيم سياست دوري و دوستي را در پيش بگيريم؟ و خيلي اين صميميت را تبليغاتي نكنيم؟
به هر حال دولت ها هر چه قدر روابط صميمانه اي با هم پيدا كنند، دولت هايي هستند كه در كشور خودشان به دنبال منافع ملي خويش هستند. دولت تركيه الگويي است كه مربوط به تركيه است. تفاوت ها و شباهت هايي با الگوي ما دارد اين الگو در چارچوب تركيه تعريف خودش را دارد. تفاوت هاي اين كشور با ايران ساختاري است. همچنان كه تفاوت هاي تركيه با كشورهاي ديگر چنين است. روابط دولت ها با فرض پذيرش اين اختلاف ها و تفاوت ها است. يعني تفاوت ها نمي تواند چيزي را تغيير دهد. آنچه مهم است منافع ملي دو كشور، منافع مشترك به عنوان محور تفاهم بين كشورها است. اصل مسئله اين است كه هر دولتي كه بر تركيه حاكم باشد ما در چارچوب منافع مشترك و عدم دخالت در امور ديگر و احترام متقابل بايد بتوانيم رابطه مان را حفظ كنيم. ما نمي خواهيم مسائل مان متاثر از اين باشد كه كدام حزب در تركيه حاكم مي شود. البته وقتي حزبي، كه با ما ديدگاه نزديك تري دارد دولت حاكم مي شود، طبعاً با چنين دولتي روابط صميمي تري مي توانيم برقرار كنيم. ولي اين دولت صميمي نيز در پي مصالح كشور خودش است.
• دوستي و صميميتي كه بين ايران و تركيه رشد كرده، آيا در كشورهاي ديگري از جمله آذربايجان كه رابطه خوبي با تركيه دارند اثر گذاشته است؟
تاكيد مي كنم كه بازسازي روابط با تركيه دائمي و آغاز دوستي مربوط به دولت جديد نيست و متاثر از سياست چند ساله ما در رابطه با تركيه است. ما با دولتي كه با او احساس صميميت نمي كرديم، مشكلات خودمان را به حداقل رسانديم و زمينه هاي همكاري را افزايش داديم. انتقال گاز ايران به تركيه در دوران آقاي اجويت تحقق يافت. نخست وزيري كه هيچ گاه به ايران نيامد و ديدار متقابلي هم در آن زمان انجام نشد. انتقال گاز جزو امتيازات دولت اجويت محسوب مي شد و او هم اين مسئله را به عنوان اقدام مثبت دولتش تبليغ كرد. اين واقعيت هاي روابط اقتصادي با تركيه است از خط لوله گاز. ما و تركيه هر دو منقطع مي شويم و روابط اقتصادي ماندگار نمي تواند از دولت ها و تغيير دولت ها تاثير بگيرد، اما به طور طبيعي مثلاً آقاي گل و آقاي اردوغان روابطشان با ما صميمي تراست و ما هم از اين مسئله خوشحاليم. مهم اين است كه ما براي تمام رهبران تركيه به عنوان رهبران همسايه احترام قائل هستيم و مي خواهيم با همه آن ها رابطه صميمانه اي داشته باشيم، حتي با مقامات نظامي آن ها. ركودي كه در اين زمينه فكر مي كنيم بايد از بين برود و صميميت ها شكل بگيرد، نه به خاطر اين كه ما اختلاف نظري با تركيه نداريم. به هر حال آن ها عضو ناتو هستند. با اسرائيل رابطه خوب دارند و ما مخالف آن هستيم بلكه به دليل پيوندهاي ميان ما و تركيه كه به دوستي هاي ديرينه و همسايگي بدون بحران طي قرن ها مرتبط است آن ها همسايه ما محسوب مي شوند و پيوندهاي فرهنگي حتي ميان نظاميان بسيار زياد است. علائق مشترك زياد داريم.
• يكسري مشكلات هم با آذري ها بر سر سياست هاي دوگانه اي كه آن ها در قبال ايران داشتند، سياست هاي دوگانه اي كه آن ها در قبال ايران داشتند، بحث پان آذريسم و بعضي از تمايلات استقلال خواهانه و ... آن ها در ديدارهايشان با ايراني ها صحبت از همكاري و دوستي مي كنند اما عملاً در كشور خودشان فضا را براي پان تركيست ها باز و بازتر مي كنند. آقاي علي اف رئيس جمهور آذربايجان در كلام همراه ايراني ها است اما در داخل كشور طور ديگري عمل مي كند. ما چگونه با اين قضايا كنار مي آييم؟
چند سالي مسئوليت حوزه كشورهاي مشترك المنافع در ساختار وزارت خارجه جزو اروپا بود. اما به خاطر سنخيت بسيار زيادي كه با كشورهاي همسايه غيرعرب وجود داشت، اين ها در كنار هم قرار گرفتند. يعني كشورهاي مشترك المنافع هم آمدند مجموعه آسيا، اقيانوسيه و مشترك المنافع كه عملاً همسايگان غيرعرب آسيايي و اروپاي شرقي دركنار هم اداره مي شوند. آسيا و تركيه و اوكراين و روسيه و آسيا در يك مجموعه قرار گرفتند در دوره اي كه مسئوليت اين حوزه را تثبيت كنند. اشتباهات قابل توجهي هم من بر عهده دارم. تلاش شده تا به سمت اعتمادسازي و صميميت بيشتر با اين كشورها حركت كنيم. به هر حال اين كشورها، در حال تحول هستند. كشورهايي هستند كه مي خواهند، هويت خودشان را تثبيت كنند. اشتباهات قابل توجهي هم دارند كه ناشي از عوامل مختلفي از جمله مسائل داخلي آنان است. بايد آنان را درك كرد و حد و اندازه آنان و اشتباهاتشان را شناخت و از بزرگ كردن اين اشتباهات و ناديده گرفتن زمينه هاي تفاهم چيزي را حل نمي كند. به خصوص ما كه در موضع يك كشور بزرگ منطقه قرار داريم، بايد سعي كنيم تا دولت ها را به سمت تفاهم سوق دهيم، اختلافات را كم كنيم و اشتباهاتي كه از آنها سر مي زند را تذكر دهيم و به سمت اصلاح پيش رويم. رقيبان و مخالفان ما در دنيا و در منطقه بسيار علاقه مندند ايشان كشورها را از ما دور كنند و حتي از آنان بر عليه ما بهره بگيرند لذا تدابير ما بايد با درك درست همه اين جوانب باشد. در مورد آذربايجان با درك جوانب. با واقع بيني اين تلاش صورت گرفته و خوشبختانه ارتباطات صميمانه اي بين آقاي علي اف و آقاي خاتمي در سال اخير ايجاد شده و اين ها كمك مي كند به تقويت روابط. به نظر من، در روابط آذربايجان به سمت بهبود و صميميت گام برداشتيم. البته ما يك مسئله بسيار مهم با كشورهاي حاشيه درياي خزر داريم و آن هم حل مسئله خزر است كه مسئله مهمي است و به منافع ملي ما و كشورهاي ديگر مربوط است. در اين زمينه هم گفت وگوهاي خوبي را با آذربايجان انجام داده ايم. كشورهاي حاشيه درياي خزر نياز دارند كه با ايران رابطه صميمانه اي داشته باشند و ما هم هيچ دليلي نداريم تا با اين كشورها رابطه صميمانه اي نداشته باشيم. هر چه كه اين كشورها به سمت آرامش بروند، خطاهايشان هم كمتر مي شود. به هر حال اين كشورها بازارهاي اقتصادي خوبي براي كشور ما هستند و فرصت هايي براي ما وجود دارد. آن ها هم كالاهايي دارند كه ما بدان نياز داريم، مثلاً ما از خيلي از كشورها مي توانيم با قيمت مناسبي برق بخريم يا نفت و فرآورده با قيمت مناسب بخريم و نفت و انرژي خودمان را با قيمت بهتر صادر كنيم. توليدكننده غله و پنبه هستند و نياز دارند كه از مسير ترانزيت ما براي صادراتشان استفاده كنند كه اين ها زمينه همكاري را به وجود مي آورد و منافع متقابل خوبي هم دارد و ما از همه اين ها استقبال كرديم. البته در اين ميان روسيه كشور مهمي است كه روابط ماندگار و عميقي را با اين كشور پايه ريزي كرده ايم و علاقه مند هستيم تا روابط اقتصاديمان را با اين كشور گسترش دهيم. فكر مي كنم كه مسير خوبي در ارتباط با كشورها طي مي كنيم نه به اين معني كه مسائل مان با اين كشورها حل شده است چرا كه به هر حال اختلاف نظرها وجود دارد.
• آقاي خرازي پيشنهاد تازه اي را براي ثبات و امنيت منطقه ارائه كرده اند كه اسم آن را سه به اضافه سه گذاشتند كه سه كشوري است كه آقاي خرازي تشريف بردند يعني آذربايجان، گرجستان و ارمنستان به اضافه روسيه و تركيه و ايران. با توجه به حضور ناتو در منطقه و گرايشات متفاوت اين كشورها بر سر اين موضوع چقدر بحث شده و تا چه حد عملي است؟
ما معتقديم كه در تحولات قفقاز به دليل همسايگي اين كشورها با ايران منافع داريم و امنيت ملي مان تاثيرپذير است از رشد تحولات قفقاز. سه كشور مسائل خودشان را دارند و سه همسايه قدرتمند ايران، تركيه و روسيه هم هستند و ما فكر مي كنيم كه اين تركيب مناسبي است تا بتوانيم درباره امنيت منطقه گفت وگو و همكاري كنيم. اينكه تا چه حد اين پيشنهاد تحقق پيدا كند، به هر حال وقتي يك پيشنهادي مطرح مي شود همه بايد نظر بدهند. چارچوب خوبي است و تبعاً ما گفت وگو خواهيم كرد اما وقتي اين مسئله تحقق پيدا مي كند كه همه كشورها بپذيرند.
• به روسيه اشاره كرديد. وزير انرژي اتمي روسيه، از قبل اعلام كرد كه ما همكاري هاي خيلي شفافي با ايران داريم و اين زير نظر آژانس است ولي بعد گويا سياست تازه اي را در پيش گرفتند و پس از حمله آمريكا به عراق گفتند فعاليت هاي ايران در انرژي هسته اي شفاف نيست.
در واقع وزير انرژي روسيه كه معمولاً به خاطر رابطه با ايران در معرض انتقاد قرار مي گيرد، اين بار آمده توضيح داده كه كمپاني هاي ديگري هم كار مي كنند كه ربطي به روسيه ندارند و خواسته با اين بيان بگويد، نوعي سياست دوگانه يا استاندارد دوگانه در اعمال فشار به كمپاني هاي روسي وجود دارد. پيشرفت هاي اخير هسته اي ما با همكاري روسيه اتفاق نيفتاده بلكه يك كار داخلي است و اين مسئله همان قدر كه براي كشورهاي ديگر غيرمنتظره بوده براي روسيه هم غيرمنتظره بود. ما هيچ دليلي كه سياست روسيه تغيير كرده باشد نداريم و اين موضوعي است كه در چارچوب منافع ملي و استقلال روسيه بدان نگاه مي شود و روسيه حق خودش مي داند و مصمم است كه با صنايع هسته اي ايران همكاري كند و اين همكاري را توسعه دهد.
• اين مسئله چند بار تكرار شده و به نظرم مي آيد كه بعضي اوقات اين سر نخ را به دست آمريكايي ها مي دهند كه اين بازي را به راه بيندازند و با سياست ريسك پذيري كه دارند بردشان را مقابل آمريكا قوي تر كنند.
اگر منظور شما اين است كه روسيه با اين اظهارات سعي مي كند كارش را با ما ادامه داده و در عين حال فشارهاي آمريكا را هم كم كنند ممكن است و بعيد نيست. اما اگر منظورتان اين است كه فشارهاي آمريكا واقعي نيست من اين را درست نمي دانم. آمريكا تلاش كرده كه همكاري هسته اي روسيه و ايران را متوقف كند و موفق نشده است. اجراي قرارداد هسته اي با ايران براي روسيه حيثيتي است و روسيه واقعاً براساس اصول و استقلال خودش مصمم است كه اين همكاري را ادامه دهد و زير بار فشارهاي آمريكا نرود و ما هم اين موضع را ارج مي نهيم. البته ممكن است روسيه از اين كه ما چرخه سوخت را خودمان داشته باشيم خوشحال نباشد چون سوخت نيروگاه هاي ما بدون اين چرخه شديداً وابسته به خريد دائم از روسيه بود و در شرايط جديد نيازي به خريد از روسيه نخواهد بود. اما از سوي ديگر موفقيت ما در پيشرفت علمي در زمينه هسته اي ممكن است فشار به روسيه را كاهش دهد. زيرا تا قبل از اين عزم آمريكا بر اين قرار داشت كه كشورهاي ديگر را قانع به عدم همكاري با ما بكند و مصمم بود كه مانع دستيابي ما به توان علمي هسته اي بشود. اما وقتي ما با توان داخلي به پيشرفت هاي مهم هسته اي دست يافته ايم طبعاً همكاري روسيه با ما از اولويت قبلي براي آمريكا برخوردار نيست و آمريكا طبعاً به فكر تعامل با خود ما بايد بيفتد.

تشكيل دولت جديد يمن و سفر خاتمي
دولت جديد يمن امروز كار خود را آغاز مي كند و اين در حالي است كه خاتمي رئيس جمهوري تا چند روز ديگر وارد صنعا پايتخت يمن مي شود. «عبدالقادر با جمال» نخست وزير اين كشور كه ۲۶ آوريل گذشته از سوي مجلس نمايندگان يمن جهت تشكيل كابينه جديد معرفي شده بود، ليست اعضاي هيأت دولت را معرفي كرده است. به نوشته روزنامه القدس العربي چاپ لندن اين تغييرات چندان گسترده نيست و تنها به «تعديل كابينه» خلاصه مي شود. اكثريت اعضاي مجلس نمايندگان يمن از حزب حاكم هستند و به همين جهت تمايل چنداني به تغييرات گسترده در دولت از خود نشان نداده اند.

تحريك تركيه

«جوفر بلاك» هماهنگ كننده مبارزه با تروريسم جهاني در وزارت خارجه آمريكا اعلام كرد ما از تركيه خواسته ايم، تلاش گسترده اي را براي فشار شديد عليه ايران آغاز كند. وي با قرار دادن ايران، سوريه و كره شمالي در رأس تروريسم جهاني با تروريست خواندن حزب الله، حماس و جهاد اسلامي گفت كه ايران از اين گروه ها پشتيباني مي كند و ما از تركيه مي خواهيم كه براي تعيين مرز اين پشتيباني ها، عليه ايران وارد عمل شود. به نوشته روزنامه جمهوريت چاپ تركيه «بلاك» كه سال ها در سازمان جاسوسي آمريكا (سيا) فعاليت مي كرده با تأكيد بر اينكه مبارزه با تروريسم به عراق محدود نمي شود و همه كشورهاي خاورميانه را در بر خواهد گرفت گفت: آمريكا هنوز كارهاي مهمي در خاورميانه در پيش رو دارد كه شامل كشورهايي مي شود كه راهبرد جدي براي مبارزه با ترورسيم اتخاذ نكرده اند.

اروپا مانع است
«آندره آس بورو» استاد سياست بين الملل دانشگاه فرانكفورت در گفت وگو با خبرگزاري كار ايران در آلمان تصريح كرد، اروپا نبايد به آمريكا اين اجازه را بدهد، كه عليه ايران وارد جنگ شود. «آندره آس بورو» كه از كارشناسان مطرح روابط بين الملل در آلمان است و در دهه شصت از بنيانگذاران يكي از مهم ترين جنبش هاي دانشجويي به شمار مي رفت، هم اكنون نيز تلاش هاي صلح طلبانه خود را ادامه مي دهد. وي از تلاش اروپا به منظور تضمين گرفتن از ايران براي صرفنظر كردن از سلاح هاي شيميايي، هسته اي و ميكروبي به عنوان پيش شرطي براي گسترش روابط با اين كشور استقبال كرده و خاطرنشان ساخت، اگر اروپايي ها در اين زمينه موفق شوند، ايالات متحده ديگر هيچ بهانه اي براي اقدام عليه ايران در دست نخواهد داشت. سخنگوي كميته حقوق اساسي و دموكراسي آلمان گفت كه اروپا به شدت از اين مسئله نگران است كه مبادا ايالات متحده ايران را به عنوان هدف بعدي خود مورد تهاجم قرار دهد. به اعتقاد آندره آس بورو به راه انداختن جنگ تبليغاتي آمريكايي ها عليه ايران در خصوص فعاليت هاي هسته اي اين كشور با اين هدف صورت گرفته است. در اين شرايط اروپاييان درصدد برآمده اند كه در مورد ايران پيش دستي كرده و با ترغيب اين كشور به صرفنظر كردن از سلاح هاي كشتارجمعي هرگونه بهانه اي را از آمريكايي ها بگيرند. با اين حال آندره آس بورو در پاسخ به اين پرسش كه آيا تلاش اروپا در اين زمينه نوعي رقابت جويي با ايالات متحده است، گفت: اروپايي ها اين كار را در چارچوب دكترين جديد امنيتي خود انجام مي دهند، ولي اين دكترين تازه به اين معنا نيست كه اروپا مي تواند آمريكا را از حمله احتمالي به يك كشور ديگر بازدارد. به اعتقاد استاد علوم سياسي دانشگاه فرانكفورت تنها كاري كه از دست اروپايي ها برمي آيد، استفاده از روش هاي غيرنظامي است. آنها بايد بر جنبش طرفدار صلح در جهان تكيه كنند و در عرصه هاي سياسي و بين الملل نيز همكاري نزديك تري با كشورهاي فقير جهان داشته باشند و از نيروي آنها در اين راه استفاده كنند.

بمب هاي كوچك هسته اي
طرح توليد سلاح هاي هسته اي كوچك براي استفاده عليه كشورهايي چون ايران مراحل نهايي خود را در آمريكا طي مي كند. به گزارش خبرگزاري كار ايران از برلين، تهديد هسته اي آمريكا عليه ايران و سوريه وارد مرحله خطرناكي شده است. هفته نامه اشپيگل در نسخه اينترنتي خود از تصويب پيش نويس طرح توليد سلاح هاي هسته اي كوچك در آمريكا در روز جمعه گذشته در يكي از كميته هاي مهم مجلس سناي آمريكا خبر داد. بر اساس اين طرح پانزده و نيم ميليون دلار صرف كارهاي تحقيقاتي به منظور توليد يك بمب كوچك هسته اي خواهد شد كه كارايي ويژه اي دارد. اين بمب كه قدرت تخريبي آن شش برابر بيشتر از بمب هيروشيما است، در اعماق زمين فرو رفته و سپس منفجر مي شود. بر اساس اين طرح سياست هسته اي آمريكا دگرگون خواهد شد. در طول جنگ سرد سلاح هاي هسته اي ماهيت بازدارنده داشتند. اما اكنون اين سلاح ها كارايي خود را تا حدود بسيار زيادي از دست داده اند. چرا كه در حال حاضر كمتر كشوري احتمال حمله هسته اي آمريكا را عليه خود جدي مي گيرد. اما با توليد سلاح هاي هسته اي تاكتيكي احتمال استفاده از آنها نيز بيشتر مي شود. بدين ترتيب يك بار ديگر سلاح هاي هسته اي به ابزاري واقعاً بازدارنده تبديل مي شود. آمريكايي ها اعلام كرده اند كه در صورت لزوم از اين سلاح ها عليه كشورهايي چون ايران، ليبي، كره شمالي و سوريه استفاده خواهند كرد. واشنگتن پيشتر اعلام كرده بود، چنانچه نيروهاي آمريكايي در وضعيت دشواري قرار گيرند يا با استفاده از سلاح هاي شيميايي و ميكروبي مورد حمله واقع شوند، ايالات متحده آمريكا در استفاده از سلاح هاي هسته اي درنگ نخواهد كرد.