اشاره: كريم مشروطه چي (سؤنمز)، شاعر معاصر تبريزي كه اكنون در هفتادوپنجمين سال حيات خود به سر مي برد، در حال حاضر به يكي از پركارترين پديدآورندگان آثار تركي تبديل شده است.
سؤنمز كه در محافل ادبي ترك زبان ايران از وي به عنوان يكي از پيشگامان شعر نوين آذربايجاني ياد مي شود، در بيرون از مرزهاي ايران از جمله جمهوري آذربايجان و تركيه نيز شهره عام و خاص است. در چند ماه اخير، از سؤنمز چهار كتاب به چاپ رسيده كه علاوه بر محتوا، از لحاظ شكل ظاهري و آماده سازي اثر نيز ستودني است. در اين يادداشت كوتاه اين آثار مورد بررسي قرار گرفته است.
|
|
«آغيرايللر» به معناي «سال هاي سخت»، منظومه بلند درددل گونه اي است كه سؤنمز در بهار ۱۳۵۶ در وزن منظومه حيدرباباي استاد شهريار و خطاب به فرزندان خود سروده، ولي در واقع، بخشي از درد دل هاي نسل خود را با زباني ساده و دلنشين، سليس و شاعرانه با نسل بعد از خود در ميان گذاشته است. شاعر، علاوه بر منظومه مذكور، تصنيفي را كه در سال ۱۳۳۳ بنا به پيشنهاد و تشويق مرحوم جليل جداري، استاد كم نظير تصويربافي قالي و هنرمند آماتور ساز و آواز آذربايجاني، به عنوان «آچيل سحر» و با مضمون و آهنگ تصنيف مردمي و ماندگار «مرا ببوس» سروده بوده، به انضمام دو قطعه سرود ديگر كه در سال ۱۳۵۸ روي مارشهاي «انقلاب» و «آذربايجان» از ساخته هاي مرحوم استاد علي سليمي به رشته نظم كشيده، در اين دفتر داخل كرده است. باقي آثار اين دفتر، اشعاري است كه همزمان با آغاز انقلاب سروده شده است. همچنين منظومه ديگري به نام «وفاي سگ» در داخل همين مجموعه آورده شده كه طرح روي جلد كتاب نيز روايتگر اين منظومه است.
مضمون آثار داخل در اين مجموعه، اجتماعي و در برخي موارد ملي است. چنانچه خود شاعر، در قطعه شعري كه «به جاي مقدمه» آورده است، نخستين دفتر شعر خود را به روان پاك شهداي انقلاب كه با نثار خون خود، فرهنگ و زبان او را از قيد و بند ممنوعيت رژيم پهلوي رهايي بخشيده اند، اهدا نموده است. در پايان منظومه آغيرايللر سؤنمزمي گويد:
اوگوندن كي ديليم لهجه ساييلدي
ياتميش طبعيم بير ديسكينيب آييلدي
بوآييقليق اؤلكه ميزه ياييلدي
دامارلاردا غيرت قاني قاينادي
پاسلي قلم اليميزده اوينادي
اشعار اين كتاب و برخي اشعار ديگر، در سال ۱۳۵۸ و بلافاصله پس از پيروزي انقلاب، توسط شاعر به طور شتابزده به چاپ رسيد، چرا كه بيم داشت زبان تركي باز هم ممنوع شود. اين كتاب، به دليل كم تجربگي در زمينه نشر، ذوق و سليقه او و خوانندگان كتابهاي تركي را ارضا نكرد. از اين رو و با توجه به قواعد تثبيت شده املايي و رسم الخطي زبان تركي در ۲۴ سال اخير، شاعر نسخه جديدي از «آغيرايللر» را با كيفيتي درخورتقدير، در ۸۰ صفحه و به قيمت ۵۰۰ تومان توسط نشر انديشه نو به بازار نشر آثار تركي عرضه كرده است.
علاوه بر اين، منظومه شام آخر عيسي (عيسانين سون شامي)، كه قطعه شعر بلندي است در ۷۲ صفحه؛ با دو الفباي تركي و لاتين، مجموعاً در ۱۴۴ صفحه توسط انتشارات انديشه نو و به قيمت ۹۰۰ تومان منتشر شد. در اين منظومه، شاعر ماجرايي از نقاش معروف لئوناردو داوينچي را نقل مي كند كه در دو مقطع زماني، در حال نقاشي ازچهره كودكي حضرت عيسي(ع) و يهودا (حواري بريده از مسيح) است. كودك زيبارويي از طرف لئوناردو به عنوان مدل كودكي حضرت عيسي (ع) برگزيده مي شود و بر ديوار كليسا نقش مي بندد. پس از سالها و هنگامي كه نقاش در پيدا كردن چهره اي كه بتواند او را مدلي براي نقاشي يهودا كند، در مي ماند و از جايي به جاي ديگر سر مي كشد، با چهره اي مواجه مي شود كه مي تواند به خوبي مصداقي از يك يهوداي خائن باشد و از او به عنوان مدل دعوت به همكاري مي كند. وقتي يهوداي مدل در كليسا حاضر مي شود، به نقاش مي گويد كه او همان كودكي است كه سالها پيش، مدل كودكي عيسي شده است و آن گاه...
اين منظومه، يكي از انساني ترين آثار شعري در دوران معاصر است كه به زبان تركي سروده شده است.
علاوه بر اين دو كتاب، رمان- سفرنامه «حسرت چلنگي» يا تاج گل حسرت، از ديگر آثار كريم مشروطه چي (سؤنمز) است كه حاصل يادداشت هاي او به جمهوري آذربايجان و ديدار او با شاعران، نويسندگان و فرهيختگان اين كشور است. در اين كتاب، مؤلف در كنار گزارش ديدارهاي خود، دغدغه هايش در مورد فرهنگ و هنر و ادبيات معاصر را هم بازتاب داده است. اين كتاب نيز در ۳۶۸ صفحه از سوي ناشر قبلي آثار سؤنمز و به قيمت ۲۰۰۰ريال منتشر شده است.
سؤنمز، همچنين يكي از مترجمان منظومه ماندگار استاد شهريار «حيدربابايا سلام» به زبان فارسي است. علاوه بر اين شاعر، ميرصالح حسيني، ناصر منظوري، دكتر محمدعلي سجاديه و چند نفر ديگر هم، حيدربابايا سلام را به فارسي ترجمه كرده اند. در كتابچه كوچكي كه محمدرضا هيئت منتشر كرده، سؤنمز و هيئت درباره منظومه حيدربابا و ترجمه هاي فارسي آن و نيز ترجمه سؤنمز به گفت وگو نشسته اند. اين كتابچه در ۴۸صفحه بر روي پيشخوان كتابفروشي ها قرار گرفته است.
م.اصلان