محوطه تاريخي شوش با وجود آن كه در فهرست پروژه هاي بزرگ ملي كشور تعريف شده، اما در وضع اسفناكي قرار گرفته است.
شهر باستاني شوش از كهن ترين شهرهاي جهان است اما به دليل عدم توجه كافي مسئولان با مشكلاتي از قبيل تخريب و تصرف تپه هاي تاريخي، تبديل شدن محوطه هاي باستاني به زباله داني و تفكيك نكردن زمين هاي كشاورزي از محوطه هاي باستاني روبرو است.
محوطه تاريخي شوش همتراز پروژه هاي بزرگي نظير تخت جمشيد، چغازنبيل و گنبد سلطانيه است و اگر چه مسئولان ميراث فرهنگي مي توانند با اخذ اعتباري قابل توجه از محل ا عتبار پروژه هاي ملي، فعاليتهايي را جهت حفاظت و رسيدگي بيشتر انجام دهند اما اين اتفاق در سالهاي گذشته هيچگاه در مورد محوطه تاريخي شوش رخ نداده است.
محمدحسن محب علي معاون حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي با تاييد اين مطلب مي گويد: قبول دارم كه كوتاهي هاي بسياري در مورد محوطه تاريخي رخ داده و اين پروژه ملي به امان خدا رها شده است.
وي به همين علت هفته گذشته به خوزستان رفت تا به وضعيت اين شهر رسيدگي كند .محب علي معتقد است: مديران پروژه محوطه تاريخي شوش هيچگاه نتوانستند مديري شايسته و دايمي براي آن باشند. به همين دليل مديران مختلفي اين مسئوليت را بر عهده گرفتند. هم اينك نيز به دنبال انتخاب يك مدير لايق و كارآمد براي محوطه تاريخي شوش هستيم و تا زماني كه چنين فردي پيدا نشود، وضع به همين منوال ادامه خواهد داشت.
عليرضا قلي نژاد در حال حاضر مسئوليت پروژه شوش را برعهده دارد. وي علاوه بر اين مسئوليت، به طور همزمان مديريت دو استان فارس و خوزستان را كه هر كدام در زمينه ميراث فرهنگي داراي آثار زيادي هستند، پذيرفته بود تا آن كه در اوايل سال جاري رسما از مسئوليت مديريت ميراث فرهنگي خوزستان كنار رفت.
البته مشكلات محوطه تاريخي شوش بيش از آن كه به جابه جايي و رفت و آمد مديران مربوط مي شود، معلول عوامل متعدد ديگري است كه اكنون حتي مدير ميراث فرهنگي شوش را به مرز استعفا كشانده است.
سيد رسول بروجني در اين باره مي گويد: محوطه تاريخي شوش با فضاي ۴۰۰ هكتار در وسط شهر شوش قرار دارد به همين دليل برخي اين فضا را مزاحم كار خود تلقي مي كنند.
وي مشكلات ميراث فرهنگي شوش را عدم درك تاريخي مي داند و مي افزايد: بسياري از اين مشكلات با يك درك تاريخي نسبت به اهميت ميراث فرهنگي حل مي شود، اما مسئولان و به تبع آنها مردم توجهي به ارزش تاريخي شوش ندارند. گذشته از تخريب هاي بسياري كه سه نمونه آن در سال جاري صورت گرفت، محوطه تاريخي شوش محل زباله داني و دفن آنها شده است. حتي شنيده شده كه كاركنان شهرداري براي راحتي كار خويش زباله ها را به داخل كاخ شاهور پرتاب مي كنند.
وي گلايه مي كند: وقتي كاركنان شهرداري اين كار را انجام بدهند، به تبع آن مردم هم زباله هايشان را در محوطه تاريخي شوش مي ريزند، كودكان و نوجوانان روي زمين هايي كه از اجدادشان به يادگار مانده، بازي مي كنند و كشاورزان براي غني كردن خاك كشاورزي خود تپه هاي باستاني را به يغما مي برند. اين مسائل دست به دست هم داده تا استعفايم را به اداره كل ميراث فرهنگي خوزستان اعلام كنم چرا كه احساس مي كنم يك نفره از پس اين همه مشكلات برنمي آيم.
منطقه خوزستان به دليل حاصلخيزبودن خاك، امكان كشاورزي به اهالي اين استان مي دهد. اما تركيب زمين هاي كشاورزي و محوطه هاي باستاني ناشناخته كه هيچگونه علامتي براي شناسايي آن وجود ندارد، باعث شده تا روند تخريب در اين استان جنوبي همچنان ادامه داشته باشد. براساس عكس هاي ماهواره اي كه اكنون در اختيار سازمان ميراث فرهنگي قرار گرفته، در يكي دو سال اخير بيش از ۷۰۰ تپه تخريب شده اند.
سيما عليزاده سرپرست ميراث فرهنگي خوزستان درباره وضعيت بحراني شوش و ميزان تخريب ها در اين استان توضيح مي دهد: يك سري از مشكلات به علت عدم هماهنگي شهرداري ها با اداره ميراث فرهنگي ناشي مي شود، به همين دليل طي جلسه اي كه اخيرا با شهرداري به ويژه شهردار شوش داشتيم، مقرر شد تا محوطه هاي باستاني از زمين هاي معمولي جدا و در آن فضاي سبز كار شود.
به نظر نمي رسد اين جلسه ها گره اي از وضعيت پيچيده و بحراني محوطه تاريخي شوش باز كند چرا كه در آ نها توافق كتبي صورت نمي گيرد و روند بي توجهي به اماكن تاريخي همچنان ادامه پيدا مي كند.
در همين حال علي قضايي شهردار شوش از قرارداشتن محوطه تاريخي شوش در اين شهر شكايت دارد و مي گويد: متاسفانه زمين هاي ميراث فرهنگي باعث آلودگي شهر شده است. هر بار كه باد در شهر شوش مي وزد گرد و غبار ناشي از اين تپه ها تمام شهر را فرا مي گيرد.
وي سازمان ميراث فرهنگي را مخاطب قرار مي دهد و مي گويد: يا سازمان ميراث فرهنگي در اطراف اين تپه ها حصاركشي كند يا به شهرداري اجازه دهد تا اين زمين ها (محوطه هاي تاريخي) را تبديل به بوستان و فضاي سبز كند.
وي افزود: هر مسافري كه به شهر شوش مي آيد، از اين ميراث فرهنگي فرار مي كند. شهر شوش به علت اين تپه هاي خاكي نازيبا و زشت شده است.
وي همچنين از توافق با اداره ميراث فرهنگي خوزستان اظهار بي اطلاعي كرده و مي گويد: تنها در محوطه اي در ورودي شهر شوش اجازه ايجاد فضاي سبز به ما داده شده است و ميراث فرهنگي براي شهر شوش يك دردسر است.
هر جايي از شهر را كه مي خواهيم آباد كنيم ميراث فرهنگي آن را تاريخي مي خواند.
شهر باستاني شوش از اوايل هزاره چهارم قبل از ميلاد تا اوايل دوره اسلامي مسكوني بوده است. اين شهر به عنوان كانون مذهبي ساكنان دشت خوزستان بنا شد اما پس از سقوط شاهنشاهي هخامنشي در سال ۳۳۲ قبل از ميلاد، به مرور بافت آن نابود شد و در قرون ميانه اسلامي به روستايي كوچك گرداگرد آرامگاه دانيال نبي تبديل شد.
پژوهش هاي باستان شناسي از اواخر قرن ۱۳ توسط انگليسي ها و فرانسوي ها تا قبل از انقلاب اسلامي در اين منطقه ادامه داشت.
باستان شناسان بر مبناي نتايج كاوش هاي خود محوطه تپه هاي باستاني شوش را به چهار بخش اكروپل، شهرشاهي، آپادانا و بخش پيشه وران تقسيم مي كنند.
