آب براي حيات- براي آشاميدن، استحمام، آشپزي، نظافت، كشاورزي، موتور اتومبيل ها و ماشين آلات و حمايت از نظام هاي زيستي- ضروري است. اما آب به آساني در دسترس همه نيست. بعضي از فقيرترين افراد در جهان براي آوردن يك سطل آب به منظور آشاميدن و تهيه غذا مجبورند قبل از طلوع آفتاب مسيري طولاني را، معمولاً چند كيلومتر، پياده طي كنند. بيش از يك ميليارد نفر چنين شرايطي دارند. در بعضي جاها كم آبي با بدي كيفيت آب به علت آلودگي و فاسد شدن محيط زيست همراه است. كم آبي و بهداشت ناكافي منجر به افزايش بيماري هاي ناشي از مصرف آب غيربهداشتي، محدود شدن امكانات توسعه اقتصادي و افزايش تنش سياسي و مدني مي شود. به طور خلاصه، بدون آب، رشد با مانع مواجه مي شود.
اهميت نقش حياتي آب در توسعه پايدار كاملاً و به حد روزافزوني شناخته شده است. اما تأمين تقاضاهاي متناقض و متضاد نيازمند اقدام هماهنگ و اعتبار قابل توجه است. براي تأمين نيازها، دولت ها، سازمان هاي بين المللي، جوامع محلي، جامعه مدني و صاحبان حرفه ها و مشاغل جهان مشغول كار روي طرحهاي نوآورانه اي هستند كه ثابت مي كنند بر اين موانع مي توان غلبه كرد. دشواري معمولاً در چگونه به دست آوردن اعتبار و دانش و مهارت، تركيب درست حمايت خارجي محلي، براي به ثمر رساندن اين تلاش ها نهفته است. سازمان ملل متحد علاوه بر ارائه شيوه هاي انجام كار، توصيه و مشاوره فني و تريبون و محلي براي مشاركت در درس هاي آموخته شده، يك شريك اصلي در بسياري از اين طرح ها است. در اينجا به بعضي از اقدامات در اين زمينه اشاره مي شود.
جمع كردن آب باران
زنان ماساي (Masai)  در« كنيا» به يك ابتكار نوآورانه و جديد ضد خشكسالي ملحق شده اند كه اميد مي رود زمان صرف شده براي يافتن و جمع آوري آب سالم و تميز كافي را به شدت كاهش دهد. اين طرح شامل جمع آوري آب باران در كانتينرها و مخازن ارزان قيمت خاص و كندن منبع هاي كوچك يا «حوضچه هاي زميني» است. اين كار به زنان امكان مي دهد آب شيرين و غيرآلوده را در نزديكي خانه خود ذخيره كنند و مجبور نباشند براي آوردن آب كيلومترها دورتر بروند.
اين طرح بخشي از يك ابتكار گسترده تر بين المللي است كه اعتبار آن را دولت سوئد تأمين كرده و به وسيله مراقبت از زمين آفريقا، كه اين طرح را به نمايندگي از برنامه محيط زيست ملل متحد (UNEP) تهيه كرده اجرا مي شود. طرح هاي مشابه در نپال، هند و بوتان و در جزيره تونگا در اقيانوس آرام در دست اجرا است.
تاكنون مخازني كه ظرفيت ذخيره كردن بيش از ۵۲۰ هزار ليتر آب باران جمع آوري شده را دارند، در سه نقطه در كنيا نصب شده است. از جمله برنامه هاي مرتبط با اين طرح در آينده يعني پس از اين كه خاك حوالي اين منابع و حوضچه هاي كوچك آب، رطوبت كافي پيدا كنند و شرايط مطلوب فراهم شود، ايجاد باغچه هاي كوچك براي كاشتن سبزي و ميوه است.
اين طرح همچنين تغييرات مهم در امر اجاره و تصرف زمين، كه از قديم روي شيوه زندگي جوامع گله دار چادرنشين مانند «ماساي» تأثير مي گذاشته، به وجود خواهد آورد. در ناحيه «كاجيادو» كه بيشترشان ماساي هستند، چوپاناني بوده اند كه از زمين بيشتر براي چراي گله هاي خود استفاده كرده اند. اما حالا دارند اين زمين ها را به صورت قطعاتي بين افراد و گروه ها قسمت مي كنند. اين تغييرات جديد در مالكيت زمين به اين معني است كه جامعه ساكن در آن بايد شيوه متنوع تري را براي زندگي خود در پيش گيرد و اين امر فشار براي ذخيره آب محلي قابل اطمينان را افزايش مي دهد.
از بنگلادش تا زامبيا
بنگلادش داراي يكي از بالاترين تراكم هاي مردم فقيردر جهان است و با كمبود شديد منابع مواجه است. در اوايل دهه ۱۹۸۰ هزاران كشاورز در بنگلادش استفاده از پمپ هاي پايي- يك پمپ پايي ساده اما ابتكاري كه آب را از چاهها، لايه هاي آبدار كم عمق يا آبهاي سطحي مي كشد- را آغاز كردند تا به جاي كشيدن سطل هاي سنگين آب با آن باغهاي كوچك خانگي خود را آبياري كنند.
سازمان خواربار و كشاورزي(فائو) به اين نتيجه رسيد كه اين فن آوري در صورتي كه بتوان آن را با شرايط محلي آفريقا تطبيق داد و در محل توليد كرد مي تواند به كشاورزان آفريقا كمك كند. با همكاري «صندوق بين المللي براي توسعه كشاورزي »و با كمك «شركت هاي عمراني بين المللي»، كه يك سازمان غيردولتي است، در سال ۱۹۹۶ به توليد كنندگان محلي در زامبيا آموزش داده شد تا اين پمپ ها را بسازند و بفروشند. طولي نكشيد كه شبكه اي از خرده فروشان در سراسر اين كشور پراكنده شدند و بيش از هزار پمپ را به قيمت ۷۵ تا ۱۲۵ دلار بفروش رساندند. اقداماتي مشابه به وسيله توليد كنندگان محلي در بوركينافاسو، مالاوي، سنگال و جمهوري متحد تانزانيا آغاز شده است.

تأمين سرمايه
«ابتكار آب در آفريقاي غربي»، با هزينه تقريبي ۴۱ ميليون دلار، مشاركتي بين بخش هاي خصوصي و عمومي براي تأمين آب آشاميدني و بهداشت عمومي روستائيان در غنا، مالي و نيجر است.

تجربه رودخانه يانگ تسه
سيل هاي ويرانگر در رودخانه يانگ تسه- بزرگترين رودخانه آسيا به طول ۶۳۰۰ كيلومتر- در سال ۱۹۹۸ ناحيه اي به وسعت ۷۸/۲۵ ميليون كيلومتر مربع را فرا گرفت و ۳۶۵۶ نفر را به كشتن داد. آن سيل ها ۷/۵ ميليون خانه را برد و به هفت ميليون خانه ديگر خسارت وارد كرد، باعث جابه جا شدن نزديك به ۱۴ ميليون نفر شد و به صنايعي مانند كشاورزي بيش از ۳۱ ميليارد دلار خسارت اقتصادي وارد كرد. برنامه محيط زيست ملل متحد سه عامل اساسي زيست محيطي را كه تأثير باران هاي شديد را به نحو بارزي تشديد كرد، به شرح زير شناسايي كرد: كاهش شديد قدرت حفظ آب در جنگل ها و چراگاه ها به علت تخريب جنگل ها و چراي بيش از حد؛ كاهش قدرت ذخيره آب در قسمت هاي مياني و پاييني اين رودخانه به علت فقدان وجود درياچه و تالاب؛ و گل و لاي گرفتن رودخانه ها و تالاب ها در سرچشمه و  آبگير يانگ تسه به علت افزايش فرسايش خاك.
يك طرح ده ميليون دلاري كه با هماهنگي اداره حمايت از محيط زيست دولت چين (SEPA) و برنامه محيط زيست ملل متحد، تهيه شده، در نظر دارد هزاران درياچه و شبكه تخليه طبيعي خراب شده را احيا كند تا اين رودخانه كه سواحل و آبگيرهاي آن مسكن ۴۰۰ ميليون نفر است، هنگام باران هاي شديد و طولاني مشكل آفرين نشود. اين طرح، كه مرحله آزمايشي آن تكميل شده و در اواسط ۲۰۰۳ وارد مرحله اصلي خود خواهد شد، همچنين جنگل ها، چراگاه ها و ساير زيست بوم هاي اصلي طبيعي در قسمت هاي فوقاني و مياني يانگ تسه را احيا خواهد كرد تا از فرسايش و شسته شدن خاك توسط رودخانه كم كند. كارشناسان معتقدند اجراي چنين طرحهايي نه فقط مقدار آبي را كه يانگ تسه مي تواند نگه دارد افزايش مي دهد، بلكه ممكن است به مبارزه با گرم شدن هواي جهان از طريق جذب دي اكسيد كربن از جو كمك كند.
بولتن شوراي جهاني آب
ترجمه: كيايي

در روزهاي پاياني هفته گذشته، به ويژه در روزهاي ۲۲ تا ۲۴ مردادماه، آلودگي هواي تهران به مرز هشدار رسيد. براي كارشناسان وقوع چنين پديده اي در فصل تابستان كه معمولا تبادل هوا و وزش باد مانع از جمع شدن گازهاي آلاينده برفراز شهر مي شود، عجيب و نگران كننده است و به نوعي به جمعيت انبوه كلان شهر تهران هشدار مي دهد كه هواي اين شهر، توان خودپالايي را از دست داده است.
در تهران كه از هر سو در محاصره كوهها قرار گرفته است بيشتر توسط جريان غربي- شرقي يعني بادهايي كه از غرب مي وزد و گاهي نيز جريان هاي شمالي، امكان تبادل هوا به وجود مي آيد. اما اكنون به دو دليل عمده، چنين امكاني به حداقل رسيده است و وضعيت هواي تهران به صورت روزافزون با خطر روبروست.
گسترش بي رويه شهر، ساخت و سازهاي بي برنامه به ويژه در ارتفاعات شمال و شمال غربي تهران- افزايش شمار خودروها كه به مراتب از ظرفيت كنوني شهر بيشتر است موجبات آلودگي شديد هواي تهران را فراهم كرده است. حتي تا يك دهه پيش، دستكم شب ها در فصل تابستان تهران با ترافيك سبك تري روبرو بود و روزها نيز تا اين اندازه مردم از سنگيني ترافيك رنج نمي بردند.
اما بر تعداد خودروها در تهران هر روز افزوده مي شود و به همان نسبت بر آلودگي هوا و پيامدهاي سوء آن مي افزايد. اكنون جاي ترديد باقي نمانده است كه آلودگي هواي تهران با توجه به پيامدهاي نگران كننده آ ن، نه يك مسئله شهري، كه يك معضل ملي است و حسب ضرورت بايد، راهكارهاي ممكن براي كاهش اين آلودگي در عالي  ترين سطوح كشور اتخاذ شود، به عبارت ديگر، نبايد تنها از شهرداري تهران توقع حل اين معضل را داشت. طبق آمار هر روز دستكم ۱۲۰۰ الي ۱۳۰۰ خودرو جديد به شبكه حمل و نقل تهران افزوده مي شود. اين مسئله در كجا بايد مورد توجه و بررسي قرار بگيرد؟
اگر تراكم خودرو در تهران، گسترش بي رويه شهر، ساخت و ساز در ارتفاعات و همچنين گسترش بي رويه كرج و منطقه حائل ميان كرج و تهران كه تبادل هوا در دالان حياتي غربي- شرقي را به خطر انداخته است در قالب يك مسئله ملي ديده نشود و در عالي ترين سطوح براي حل آنها چاره انديشي نگردد، بخشي نگري، همچنان باعث بحراني  ترشدن آلودگي هوا و افزايش مشكلات شهر خواهد شد. اراده حكومتي متكي به قانون بايد هر چه سريع تر، براي تعيين محدوده و حريم شهر، جلوگيري از ساخت و ساز بي رويه در مناطق پيش گفته و ساماندهي وضعيت خودروها در تهران اجرا شود، بي آنكه سازمان يا ارگاني خود را مستثني از قانون بداند. براي تهران فردا دير است. دستكم مي توان به هشدار يكي از مسئولان شهرداري تهران نيز توجه داشت كه گفته است، گورستان بهشت زهرا فقط تا ۱۵ سال ديگر ظرفيت دارد.
با همه اينها، شناخت دقيق و ريشه اي مشكلات كنوني تهران در پيش گرفتن برنامه هاي كلان و قا نونمند و اجراي قاطع آ نها،  مي تواند گره كور آلودگي هوا را بگشايد. بايد زمان و فرصت ها را غنيمت شمرد و عرصه كار را بر روي كارشناسان گشود.
بهارزاد