كمي زود به مدرسه رسيدم يك ساعت تا ساعت مقرر شده براي انتخابات مانده بود. هفت سال است كه در اين مدرسه به عنوان معاون مشغول كار هستم. ده روز پيش نماينده اي از اداره به مدرسه آمد و جلسه توجيهي انتخابات را برگزار كرد. همكاران نسبت به من لطف خاصي دارند و اسم مرا نيز به عنوان كانديداي مديريت در برگه هاي مخصوص معرفي كانديداها نوشتند ولي من اصلاً تمايلي به احراز اين مقام ندارم. بويژه كه مي بينم آموزش و پرورش بعد از سالها خدمت، با مديران دلسوز خود چه معامله اي مي كند. تقريباً بيشتر سنوات خدمتم را به عنوان معاون در مدرسه دخترانه سپري كرده ام. پنج سال گذشته را هم با خانم «م» همكاري كرده ام.
خانم «م» زن ميانسالي است كه حدود بيست و چهار سال سابقه خدمت دارد. به گفته خودش، هيجده سال از اين خدمت را مدير بوده و در مناطق و مدارس مختلفي كار كرده و از پنج سال پيش به دنبال بازنشسته شدن مدير سابق مدرسه، ابلاغ اين مدرسه برايش صادر شد. او تنها آمد و به رغم روش مديران ديگر، تقاضاي جابجايي هيچ كس را نكرد؛ حتي معاونان مدرسه را. ابتدا كمي از او مي ترسيديم و خيلي با احتياط با او برخورد مي كرديم. نكند دنبال بهانه مي گردد تا ما را جابجا كند؟ نكند كارها و برنامه هاي ما را نپسندد؟ و...
ولي بعد از چند ماه، دوستي عميقي بين او و كادر مدرسه برقرار شد. برنامه ها و طرح هاي جالبي داشت كه ابتدا با مقاومت روبه رو مي شد. ولي به تدريج و با پي گيريهاي مكرر، موبه مو اجرا شد و پس از اجرا همه معتقد شدند كه طرح هاي خوبي بودند و اجراي آنها باعث رشد و پيشرفت كيفي مدرسه شد. او مدرك تحصيلي بالايي ندارد و ديپلمه است، ولي مديري است، مدبر و آگاه به رموز مديريتي. بسيار مطالعه مي كند و عاشق نوآوري و خلاقيت است. افراد را خوب شناسايي مي كند و به كار مي گيرد. به مردم احترام مي گذارد و قبل از تصميم گيري با افراد متخصص مشورت مي كند. تقريباً در مدرسه همه را به ياري مي گيرد و اين رفتار او باعث شده كه همه كاركنان مدرسه در مورد مسايل و مشكلات احساس مسئوليت كنند. در طي اين چند سال، مدرسه را كاملاً زير و رو كرده، با اين كه مدرك تحصيلي من، بالاتر از اوست؛ ولي در اين سال هاي همكاري، نكات بسياري را از او آموخته ام كه در هيچ كتاب و كلاس مديريتي نمي توانستم پيدا كنم. اما متأسفانه امروز آخرين روز مديريت اوست!
غير از من، سه نفر ديگر از معلمان و يك نفر از منطقه (معلم راهنماي منطقه) كانديداي مديريت مدرسه هستند.
دلم گرفته بود و با اندوه فراوان، دوروبرم را نگاه مي كردم. كانديداها هر كدام در گوشه اي چند نفر را دور خود جمع كرده و مشغول گفت وگو بودند. آرام به يكي از گروه ها نزديك شدم.
خانم «د» مي گفت: من اصلاً اعتقادي به سخت گيري ندارم. مدير بايد مشكلات معلمان را در نظر بگيرد و انعطاف داشته باشد. مسلماً معلمي كه كودك زير دبستاني دارد، نمي تواند وقت زيادي به مدرسه اختصاص دهد. يا وقتي معلمي در خانه مريض دارد كه نمي تواند...
گروه دوم دور خانم «ف» جمع شده بودند و خانم «ف» با حرارت درباره ارزشيابي و اعطاي گروه تشويقي صحبت مي كرد. اعتقاد داشت كه گرفتن گروه تشويقي حق همه معلمان است.
به گروه سوم با احتياط بيشتري نزديك شدم، خانم معلم راهنماي منطقه در مورد ايجاد امكانات رفاهي براي معلمان داد سخن داده بود و چنان با حرارت مشغول صحبت بود كه اصلاً متوجه حضور و سلام من نشد. گروه بعدي با شور بيشتري مشغول بحث بودند. موضوع بحث هم مشكلات و كاستي هاي سال قبل بود و سرگروه محترم كه از مخالفان سرسخت مدير مدرسه بود، از كاستي هاي سال قبل و نحوه رفع آنها صحبت مي كرد و وعده و وعيد مي داد.
حوصله گوش كردن به صحبت هاي هيچ كدام از گروه ها را نداشتم. به ياد مبارزات سياسي احزاب افتادم. به اين فكر مي كردم كه اين نوع سياسي بازي ها، چه جايي در مدرسه ( كه امن ترين مكان دنياست) دارد؟ آخر اين بازي ها به كجا مي انجامد؟
با اين افكار نزد مدير محبوبم رفتم، كه با قيافه اي نااميد و دلسرد پشت ميز كارش نشسته بود و مشغول خواندن خبرنامه نگاه بود. وقتي با خوشرويي جواب سلامم را داد، با خود عهد بستم كه اگر حتي همه آراي معلمان هم به نفع من بود، زير بار چنين مسئوليت متزلزلي نروم.
آذر آفاقي

آموزش رياضيات تنها آموزش مجموعه اي از مهارتها نيست، بلكه رشد و پرورش انتقال و آموزش پاره اي از مفاهيم رياضياتي نيز است
در صورت آموزش صحيح رياضي، فراگيران با آموختن اين علم، هم قدرت تفكر منطقي خود را تقويت مي كنند و هم نسبت به رفع نيازهاي زندگي روزمره خود تواناتر مي شوند و مقدمه اي براي موفقيت در دوره هاي بعدي محسوب مي شود. هدف از آموزش رياضي در دبستان، علاوه بر آموزش مفاهيم رياضي و محاسبات مورد نياز روزمره، پرورش تواناييهاي ذهني دانش آموز و ايجاد نظم فكري در وي است.
بنابراين به هيچ وجه، نبايد دانش آموز را به حفظ كردن قواعد رياضي بدون درك آنها، واداشت. براي حصول نتيجه مطلوب، كتاب و شيوه آموزش آن و هر وسيله آموزشي بايد بر مبناي فعاليت دانش آموز تنظيم شده باشد تا دانش آموز بتواند در جريان فعاليت خود مفاهيم را فراگرفته و قواعد را كشف كند و در حد مناسبي به فكر كردن هدايت شود و بتواند آنچه را فراگرفته است، در حل مسايل پيرامونش به كار گيرد.
آنچه بسياري از افراد از آموزش رياضيات مي دانند، اين است كه كودك در گوشه اي بنشيند و مسايل كتاب درسي و آموزشي را حل كند. بخشي از اين اعتقاد به روش سنتي آموزش رياضيات در مدارس مربوط مي شود. ولي بخش ديگري از اين اعتقاد، مربوط به نگرش ما نسبت به مفاهيم رياضيات است.
تحقيقات روانشناسي يادگيري در حيطه رياضيات نشان مي دهد كه يادگيري كودكان در پيش از دبستان و دبستان در خلال فعاليتهاي علمي (عيني به ذهني) صورت مي گيرد و تنها كار با مفاهيم مجرد، اين مفاهيم را در كودك دروني نمي سازد.
رياضي يك زبان است، زباني كه علايم، نشانه ها و نمادهاي خاصي را به كار مي گيرد و مثل هر زباني محملي است براي انتقال مجموعه اي از مفاهيم و انديشه ها با اصول و قواعدي كه صرف و نحو معمول زبانها را به ذهن متبادر مي سازد.
اما حقيقت تلخ آن است كه آموزشگاههاي ما، آموزگاران و دبيران، خانواده ها و جامعه تأكيدي افراطي بر فراگيران فن محاسبه گري از خود نشان مي دهند، به گونه اي كه منجر به غفلت از آموزش صحيح مفاهيم، گسترش توانمنديها و دانش رياضيات شده است.
آموزش رياضيات تنها آموزش مجموعه اي از مهارتها نيست، بلكه رشد و پرورش، انتقال و آموزش پاره اي از مفاهيم رياضياتي نيز است، مفاهيمي كه مبناي درك رياضي را فراهم مي آورند و به واسطه آنها دانش آموزان با رياضي ارتباط برقرار كنند.
شوراي ملي آموزگاران رياضيات آمريكا در سال ۱۹۸۹ ملاكهايي را درخصوص دانش رياضي مطرح كرده است. دستيابي به روشهاي عمومي براي درك عميق تر از رياضيات كه به قرار زير است:
۱- فراگيرندگان رياضي، بايد بياموزند كه براي رياضي ارزش قايل شوند، يعني حضور پر نفوذ رياضي را در تمامي زمينه هاي زندگي درك كنند و به آن احترام بگذارند.
۲- فراگيرندگان بايد بياموزند كه استدلال رياضي داشته باشند، يعني رياضي در خدمت پرورش تفكرات انساني قرار گيرد.
۳- دانش آموزان بايد ياد بگيرند كه با دنياي اطراف خود ارتباط رياضي برقرار كنند.
۴- دانش آموزان بايد از توانايي هاي رياضي خود اطمينان حاصل كنند.
۵- بايد يكي ديگر از مهمترين اهداف آموزش و يادگيري رياضي اين باشد كه فراگيرنده در حل مسايل رياضي توانايي و مهارت و كارآمدي حاصل كند.
امروزه همه بايد بتوانند از دانش رياضيات به گونه اي استفاده كنند. عادي ترين و معمولي ترين شيوه استفاده از رياضيات به كارگيري روشهاي استدلالي و منطقي عقلاني در حل مسايل روزمره است.
رياضيات به عنوان يك تلاش انساني، علاوه بر كاربردهاي متعددش، باعث تقويت قوه استدلال و ايجاد نظم فكري در ذهن دانش آموزان مي شود.
ايجاد نظم فكري در قضاياي حساب و هندسه مي تواند موجب برانگيختن حس زيبايي شناختي انسان شود. منطق موجود در درسهاي رياضي باعث مي شود كه فرد از مهارت تفكر برتر برخوردار شود. چنانچه «ويوس» مي گويد: «رياضي، درسي است براي نمايش قدرت ذهن.»
آموزش صحيح رياضيات يعني پرورش افرادي منطقي؛ افرادي كه موضعي را بدون استدلال صحيح و منطقي نپذيرند، رياضيات همچنين نحوه استدلال را، در ذهن فراگير قوي مي كند.
اهداف آموزش مفاهيم رياضي مقدماتي و ساده
در سنين آموزش قبل از دبستان
* آماده سازي ذهني كودكان براي درك برخي از مفاهيم ساده و اساسي رياضي مقدماتي.
* ايجاد و پرورش نظم فكري و درست انديشيدن از طريق آشنايي با مفاهيم منطقي رياضي.
* زمينه سازي براي استفاده از مفاهيم ساده رياضي در زندگي روزانه.
* منظم كردن دانسته هاي مختلف و متفرق و بازسازي آنها.
* بالا بردن توان كودكان در انجام فعاليتها و محاسبات ساده و شفاهي رياضي.
* پرورش قواي ذهني و هماهنگي بين اين قوا از طريق بالا بردن تواناييها و دانسته هاي قبلي.
* گسترش مفاهيم زباني و خزانه لغات و فرهنگ لغات رياضي كودكان و كاربرد اين فرهنگ در زندگي يوميه.
* فراهم آوردن پيش نيازهاي لازم و مفيد به منظور سرعت بخشيدن به آموزش رياضي در آينده تحصيلي كودكان.
هدف از تدريس رياضي در آموزش عمومي و به ويژه در دوره آموزش ابتدايي پرورش قواي فكري، توانايي درست انديشيدن، به كار بستن صحيح دانش و معلومات در حل مسايل روزمره و پرورش ذهنهاي خلاق و مبتكر است، نه محدود كردن آنها به حفظ تعريف ها و قضيه هاي خشك رياضي؛ و هندسه نيز به عنوان بخشي از رياضي مي تواند سهم بسزايي در نيل به اين هدف ارزنده داشته باشد، بخصوص اين كه درس هندسه به عنوان درسي بنيادي علاوه بر اينكه مي تواند موجبات علاقه و رشد افراد در زمينه مشاغل سازنده اي چون معماري، تراشكاري، ريخته گري و ساير مشاغل توليدي ايجاد كند، مي تواند زمينه علاقه و رشد جوانان مستعد به ادامه تحصيل در رشته هاي فني و مهندسي را نيز فراهم سازد.
كليه دروس ابتدايي به ويژه درس رياضي، مي تواند در امر پرورش استعدادها و تواناييهاي كودكان سهم عمده اي داشته باشد. بدين منظور هندسه نيز به عنوان بخشي از رياضي، يكي از درسهاي مهم، مشكل و در عين حال پرجاذبه و شيرين دوران تحصيلي است و لازم است مورد توجه قرار گيرد.
متأسفانه تاكنون انگيزه مطالعه اين درس توسط فراگيران، ترس از امتحان و به دست آوردن نمره قبولي بوده است، نه علاقه به درس و مطالعه و پيشرفت در اين زمينه، هرگاه مفاهيم هندسه به شيوه عملي و كاربردي تدريس شود، ضمن اين كه برخي از مسايل درسي و يادگيري از پيش پا برداشته خواهد شد، در فراگيران شوق و علاقه به مطالعه و يادگيري اين درس ايجاد شده و رشد خواهد يافت. اصولاً وقتي مفاهيمي كه تدريس مي شوند، در زندگي فراگيران معني دار باشند و موافق درك و تواناييهاي آنها ارائه شوند، فراگيران ضمن علاقه مند شدن به آن، عملاً مسئوليت بيشتري را در امر يادگيري به عهده خواهند گرفت.
از طريق طرح فعاليتهايي كه مهارتهاي ذهني خلاقه را افزايش مي دهند، استعدادهاي كودكان شما را پرورش داده، سطح آنها را ارتقا مي بخشد. اين گونه مهارتهاي منطقي و استدلالي چگونگي فكر كردن را به كودك مي آموزد.
مهارتهاي فكر كردن مهارتهايي هستند كه براي آموختن هر چيز در هر دوراني از زندگي مورد نيازند.
مهارتهاي فكر كردن بر خلاف كلمات و شيوه هاي آموزش هيچ گاه تغيير نمي كنند. چنانچه كودكي چگونگي انديشيدن را بياموزد، كاميابي اش در مدرسه و حتي در زندگي تضمين شده است.
علاوه بر اين، هنگامي كه كودك توانايي خود را در زمينه انديشيدن به مسائل و يافتن راه حل براي آنها مي بيند، اعتماد به نفس بيشتري پيدا مي كند.
بديهي است رشد توانايي هاي كودك براي تفكر و يادگيري در الگوهاي منطقي، از طريق تجربه كودك با اشياء واقعي (دست كاري كردن) حاصل شود، زيرا كودكان از طريق فعاليتهايشان، با اشياي مختلف مي فهمند و درك مي كنند، نه از طريق مشاهده اشيا و يا چيزهايي كه راجع به اشيا به آنها گفته مي شود.
فريده صيادي- كارشناس تكنولوژي آموزشي