هفته گذشته آريل شارون نخست وزير اسرائيل براي ديدار چهارروزه به هند رفت. اين نخستين ديدار نخست وزير اسرائيل از هند، ۱۰ سال بعد از برقراري كامل روابط ديپلماتيك در سال ۱۹۹۲ ميان دو كشور بود. در آن سال نارشيما رائو نخست وزير وقت هند و رهبر حزب كنگره برقراري كامل روابط ديپلماتيك ميان اسرائيل و هند را اعلام كرد. سفر هفته گذشته شارون نشان دهنده همگرايي روبه رشد منافع هند و اسرائيل است. همزماني اين سفر با دومين سالگرد ۱۱ سپتامبر در نگاه اول ممكن است يك اتفاق به نظر بيايد اما در حقيقت اين طور نيست سفر چهارروزه شارون به هند(دوشنبه تا پنجشنبه هفته گذشته) اهميت روابط هند و اسرائيل را از دو جهت نشان مي دهد. نخست تفاهم دوجانبه درباره مبارزه مشترك با جهاد اسلامي و «تروريسم» و دوم تأييدي بر اهميت نقش اسرائيل در كمك به هند در موارد حساس از طريق كمك تسليحاتي و اطلاعاتي حتي در صورت وجود فشارهاي بين المللي. هرگونه تحليل روابط هند و اسرائيل نيازمند در نظر گرفتن اين جنبه هاي مهم است.
تأييد ژئو استراتژيك همگرايي منافع هند و اسرائيل و اهميت آن را «بريجش مشيرا» مشاور امنيت ملي در دولت هند در سخنراني اخير خود در كميته يهوديان آمريكا به طور خلاصه بيان كرده است. او با اين استدلال كه كشورهاي دموكراتيك كه هدف اوليه تروريسم بين الملل هستندبايد «ائتلاف پايداري» تشكيل دهند و راهكارهاي چندجانبه اي براي مقابله با اين تهديد بينديشند، گفت: هند، آمريكا و اسرائيل شامل اين توضيح مي شوند و چنين ائتلافي اراده سياسي و اقتدار اخلاقي براي اتخاذ تصميمات جسورانه در موارد افراطي تحريكات تروريستي را خواهد داشت.
هدف از اين پيشنهاد ايجاد يك نيروي قدرتمند ثبات عليه هسته هاي بالقوه بنيادگرايي و راديكاليسم است. هدف اصلي اين است كه صحنه اقيانوس هند و راههاي شرقي آن به اروپا از وجود نيروهاي راديكال و بنيادگرايي كه روز به روز متحد تر مي شوند پاك شود.
از نظر هند اهميت اين موضوع را نمي توان ناديده گرفت، به ويژه در شرايطي كه پاكستان يك پاي جنگ غيرمستقيم است و سناريوي پرآشوب منطقه با بي ثباتي در خاورميانه، افغانستان، آسياي مركزي و پاكستان در حال تشديد شدن است.
همگرايي منافع هند و اسرائيل در نشست گروه كاري مشترك دو طرف در ۲۲ ژوئن (اول تير) مورد توجه قرار گرفت. در اين نشست «زوي گابي» معاون دبير كل وزارت خارجه اسرائيل گفت: ما خود را در اردويي واحد براي مبارزه با تروريسم مي بينيم و بايد بر اين اساس روابط خود را توسعه دهيم.
يكي از مقامات وزارت خارجه هند نيز در آن نشست با تأييد اين موضوع گفت: هند از يادگيري تجربه اسرائيل در مقابله با تروريسم بهره مي برد.
موضعي كه پاكستان نسبت به روند رو به رشد روابط ميان هند و اسرائيل اتخاذ كرده بسيار شگفت انگيز است. يكي از سخنگويان دولت پاكستان چندي پيش با ابراز نگراني از همكاري هاي دفاعي هند و اسرائيل گفت، اين همكاري مي تواند تأثير منفي بر وضعيت امنيتي جنوب آسيا داشته باشد. آنچه تعجب آور است اين كه پاكستان در حالي چنين اظهار نظري مي كند كه ژنرال پرويز مشرف رئيس جمهور اين كشور به صراحت از برقراري روابط ديپلماتيك با اسرائيل سخن مي گويد.
مشرف همچنين برخي گروه ها در كشورش را سرزنش كرده است كه «كاتوليك تر از پاپ» نباشند و وانمود نكنند كه فلسطيني تر از فلسطيني ها هستند. اين كشورها در برقراري روابط ديپلماتيك با يكديگر هر يك منافع خود را دنبال مي كنند. براي اسرائيل روابط با پاكستان موجب كم شدن ضديت با تل آويو شده و همچنين ممكن است واكنشي زنجيره وار را به همراه داشته باشد و كشورهايي چون اندونزي، مالزي و بنگلادش نيز اين مسير را دنبال كنند.
چنين رابطه اي همچنين مي تواند از نگراني هاي هسته اي اسرائيل در شرايطي كه مدارك و شواهد قدرت و توان تكثير هسته اي پاكستان روز به روز بيشتر مي شود، بكاهد. پاكستان هم كه نگراني هاي خود را دارد مي تواند بيشتر اعمال نفوذ كند، يا در كنار آمريكا و يا به تنهايي.
مهمترين جنبه همكاري هاي اسرائيل و هند از ديدگاه امنيت ملي همكاري هاي دفاعي است. بعد از فروپاشي شوروي، اسرائيل به دومين تأمين كننده سيستم هاي تسليحاتي براي هند تبديل شد. سيستم هاي دفاع هوايي مستقر در دريا، تجهيزات مديريت مرزي كه شامل حصار الكترونيك و تصويرگر حرارتي مي شود و همچنين تجهيزات الكترونيك خودكار صنعت هوانوردي از جمله اين سيستم هاست.
اسرائيل برنامه تسليحاتي مشتركي را با هند آغاز كرده كه اين رابطه را عميق تر مي كند. به نوشته نشريه آمريكايي ديفنس ژورنال، بر اساس مواد اين برنامه هند و اسرائيل در توليد سيستم هاي تسليحاتي با تكنولوژي بالا همچون توسعه سيستم دفاعي موشكي همكاري مي كنند.
اين پيشنهاد همكاري از دو جهت اهميت دارد: نخست پذيرفتن رفع مشكل از سوي آمريكا از فروش سيستم تسليحاتي پيشرفته از جمله انتقال تكنولوژي به هند كه به معني به رسميت شناختن موقعيت برتر هند در منطقه و همگرايي منافع استراتژيك است و دوم، از ديدگاه هندي ها، ظهور اسرائيل به عنوان منبع جايگزين فروش تكنولوژي پيشرفته به قيمت قابل قبول است.
اگر روند كنوني ادامه يابد، اسرائيل تا سال ۲۰۰۸ جاي روسيه را به عنوان بزرگترين تأمين كننده سلاح براي هند مي گيرد.
اهميت نوسازي و بهبود كيفيت توان نظامي هند را نمي توان ناديده گرفت. از نظر هند نوسازي توان نظامي و به ويژه تقويت سخت افزارها يك ضرورت براي مقابله با پاكستان است. پاكستان، دشمن اصلي هند، توانسته است با ارتقا، تكنولوژي و واردات به قيمت مناسب تعادل را در اين زمينه حفظ كند. اين حقيقت كه موفقيت در دنياي امروز تنها با پيشرفت تكنولوژيك ممكن است (به ويژه با توجه به درس هاي جنگ اخير خليج فارس) روز به روز روشن تر مي شود.پيشرفت تكنولوژيك و استفاده از سلاح هاي دقيق، هدفي است كه تل آويو مي تواند در رسيدن به آن به هند كمك كند و رمز روابط هند و اسرائيل هم در همين است.
از سوي ديگر با توجه به روابط عميق ميان آمريكا و صنايع دفاعي اسرائيل، با اجراي اين برنامه سهام آمريكا در بازار دفاعي هند افزايش مي يابد و فروش سيستم هاي تسليحاتي توليد مشترك تسهيل مي شود.
تأييد فروش سيستم رادار فالكون به هند از سوي آمريكا كه با بي توجهي به مخالفت هاي پاكستان صورت گرفت، موجب مي شود كه هند به توانايي AWAC كه مدت هاست انتظار آن را مي كشد دست يابد. فروش دو سيستم راداري دوربرد «التا گرين پاين» به هند، بخشي از سيستم دفاع موشك بالستيك ارو كه با اين توجيه صورت گرفت كه اين سيستم ها شامل محدوديت هاي نظام كنترل تكنولوژي موشكي نيستند نشان دهنده اين رابطه روبه رشد است.
ادامه اين رابطه مي تواند بر مخالفت هاي آمريكا با نياز هند به انتقال تكنولوژي با استفاده دوگانه غلبه كند؛ همكاري در زمينه انرژي هسته اي غيرنظامي و همكاريهاي فضايي از جمله اين موارد هستند. توافق بر سر فروش يك سيستم تسليحاتي پيشرفته به هند در شرايط حساس و پرآشوب كنوني، نشان دهنده موقعيت روبه رشد قاره اي هند با منافع و توانايي هاي فراقاره اي است. اين همكاري ها همچنين از نظر بسياري از ناظران اقداماتي براي خارج كردن هند از موقعيت جنوب آسيايي خود و دادن نقش فعال استراتژيك به آن مناسب و مطابق با منافع آمريكاست.
اسرائيل بر اين باور است كه هند مي تواند به او در ارائه امكانات دريايي و ديگر امكاناتي كه تل آويو از آن بي بهره است كمك كند.
مارتين شرمان(از تحليل گران اسرائيلي) در روزنامه «اورشليم پست» در ۲۸ فوريه(۹ اسفند ماه گذشته) در يادداشتي با عنوان «از جنگ تا همگرايي: هند و اسرائيل اتخاذ استراتژيك محكمي تشكيل مي دهند») نوشت، اتحاد با هند براي اسرائيل مهم است چون تل آويو مي خواهد توان دفاع دريايي خود را توسعه دهد. برنامه ريزان دفاعي اسرائيل از اهميت حياتي دريا وزير دريا آگاهند.آسيب پذيري نهادهاي نظامي زميني اسرائيل بادستيابي كشورهاي ديگر منطقه به تسليحات مدرن افزايش يافته است.
تفكر استراتژيك در اسرائيل بر آن است كه براي اقيانوس هند به عنوان مكاني براي تقويت زيرساخت هاي لجستيك اهميت قايل شود. براي رسيدن به اين هدف همكاري با نيروي دريايي هند مهم است.
در مقاله روزنامه اورشليم پست آمده بود: «از اين نظر مهم است كه زيردريايي هاي اسرائيل در سال ۲۰۰۰ آزمايش هايي براي آزمودن توان پرتاب موشك هاي قادر به حمل كلاهك هسته اي در آب هاي اقيانوس هند و در سواحل سريلانكا انجام دادند. اتحاد ميان هند و اسرائيل كه به صراحت مورد تأييد آمريكاست يك نيروي ثبات بخشي در منطقه ايجاد مي كند كه به همراه رژيم هايي چون تركيه مي تواند در مقابله با نيروي راديكال تندرويي كه مخالف منافع هند و اسرائيل و آمريكا است در غرب و مركز آسيا مشاركت كند.»
در ادامه اين مقاله آمده است، «ملاحظاتي وراي ثبات منطقه اي محور هند- اسرائيل را پرمنفعت تر مي كند. مثلاً اين كه چالش رو به رشد چين براي برتري آمريكا، ضرورت ايجاد يك وزنه منطقه اي در مقابل سلطه چين را ديكته مي كند.»
ممكن است هند از اين اتهام طفره رود يا آن را ناديده بگيرد. اما بايد درباره منافع استراتژيك بلند مدت خود بحث و گفتگو كند و زمينه را براي تبديل شدن به يك بازيگر با نفوذ در دنيا از طريق توسعه تكنولوژيك و نظامي همزمان با توسعه اقتصادي فراهم نمايد.
آسيا تايمز
ترجمه نيلوفر قديري