آمريكا از سه ماه پيش تاكنون دو قطعنامه درباره عراق و براي جلب حمايت بين المللي از اعزام نيرو به اين كشور تهيه كرده اما موفق نشده است آنها را به تصويب شوراي امنيت برساند. قطعنامه ديگري نيز اين روزها در جريان است و رايزني آمريكا با اروپا و روسيه درباره آن ادامه دارد. الكساندر كاناوالوف مدير موسسه ارزيابي هاي استراتژيك آكادمي علوم روسيه چندي پيش در گفت و گويي با بخش فارسي راديو ايران درباره اين موضوع به آمريكايي ها هشدار داد كه اگر بخواهند نقش سازمان ملل را در عراق كمرنگ كنند ممكن است در اين كشور جنگ داخلي رخ دهد.
وي همچنين گفت تشكيل دولتي متنفذ كه بتواند بر سراسر عراق حكومت كند، ضروري و در عين حال در آينده نزديك غيرممكن است. مشروح اين گفتگو به شرح زير است:
*آقاي كاناوالوف، با توجه به اينكه در شوراي امنيت رايزني پيرامون تهيه قطعنامه جديد در خصوص عراق در جريان است، وضعيت عراق را چگونه مي بينيد؟
-پيش از اين روسيه به آمريكا هشدار داده بود كه اقدامات نظامي در عراق، قطعاً داراي عواقب منفي خواهد بود و پيروزي نظامي بر نيروهاي بعثي و پيشروي نيروها تا بغداد، مسئله مهمي نيست بلكه موضوع مهم، ايجاد ثبات و تامين زندگي عادي در اين كشور است.
ايالات متحده بسيار درگير و غرق مسائل عراق شده است. همان طور كه اتحاد جماهير شوروي تصميم گرفت وارد افغانستان شود و ظرف مدت شش هفته به اهداف خويش رسيد ومي خواست آنجا را ترك كند ولي ۱۰ سال درگير مشكلات افغانستان بود. بنابراين تكرار اين تاريخ در عراق براي آمريكا خطرناك خواهد بود.
حيات سياسي ايالات متحده از يك دوره انتخاباتي تا دوره ديگر مي باشد و من احساس مي كنم كه آمريكائيان ديگر پي برده اند تعداد تلفات در ميان نظاميان آنان در دوران به اصطلاح صلح بحران در واقع به بيش از تلفات عمليات نظامي اوليه رسيده و اين قضيه ممكن است براي انتخابات مضر باشد. به نظر من آمريكا به تنهايي قادر به تثبيت اوضاع در عراق نيست.
عراق كشوري با جامعه اي پيچيده، شامل سني ها، شيعيان، اعراب، كردها و جمعيت ترك زبان مي باشد و تمام اينها در مجموع جامعه اي اختلاف برانگيز را بوجود آورده است كه تاريخ طولاني و سختي داشته و مسلماً امروزه تشكيل دولتي كه كنترل اوضاع عراق، را بدست بگيرد كار آساني نخواهد بود .
براي مثال برگزاري انتخابات آزاد در عراق به منزله روي كارآمدن اسلام گرايان در اين كشور مي باشد.
* آقاي كاناوالوف، ارزيابي شما از مذاكرات و رايزني هاي انجام شده در رابطه با تصويب قطعنامه جديد شوراي امنيت در خصوص بحران عراق چيست؟
-ايالات متحده و انگلستان تمايلي ندارند كه كنترل عراق را به طور كامل به سازمان ملل متحد واگذار نمايند ولي اگر نقش سازمان ملل به طور اساسي افزايش نيابد، عراق در آستانه يك جنگ داخلي قرار خواهد گرفت.
به نظر من در مواضع آمريكا در شرايط فعلي به آرامي نرمشهايي ديده مي شود و كم كم حاضر شده اند كه نيروهاي حافظ صلح بين المللي در عراق امور را در دست بگيرند. اما خواستار اين هستند كه فرماندهي اين نيروها در دست آمريكائيان باشد ولي روسيه و ساير كشورهاي جهان خواهان آن هستند كه فرماندهي واحد حافظ صلح را يك ژنرال آمريكايي به عهده نداشته باشد بلكه اين مسئله با مجوز سازمان ملل متحد صورت گيرد.
*منظورتان اين است كه در صورت تصويب قطعنامه جديدي در شوراي امنيت براي ورود واحدهاي نظامي چند مليتي تحت فرماندهي آمريكا، روسيه و كشورهاي اروپايي با آن موافقت خواهند كرد؟
_نمي دانم، در اينجا بايد اين مسئله را در نظر داشت كه فرماندهي ايالات متحده با نام سازمان ملل صورت مي گيرد يا اينكه فرماندهي آمريكا با نام ايالات متحده خواهد بود. اين دو مسئله كاملاً با يكديگر متفاوت هستند.
اگر نقش سازمان ملل به طور اساسي افزايش نيابد، عراق در آستانه يك جنگ داخلي قرار خواهد گرفت.
آمريكائيان در حال حاضر درعراق حضور دارند و اين واقعيتي است كه بايد مد نظر داشت. اگر آمريكا عمليات خود را در عراق متوقف و از اين كشور فرار كند و كشور را با مشكلات خود و درگيري هاي داخلي تنها بگذارد، اين امر به ضرر روسيه و جامعه جهاني خواهد بود .هيچ كس تمايل ندارد كه چنين اتفاقي بيفتد و عراق به كشوري نظير افغانستان در زمان حكومت طالبان تبديل شود.
* آقاي كاناوالوف، آيا به نظر شما بهتر نبود كه آمريكائيان در شرايط فعلي افكار عمومي داخلي عراق را به سمت خويش جلب نمايند تا اينكه به تصويب قطعنامه جديد براي چند مليتي كردن اقدامات در عراق متوسل شوند؟
_ مسلماً خيلي بهتر بود ولي موضوع اينجاست كه افكار عمومي عراق گوناگون است نظرات مختلفي در اين كشور وجود دارد، نقطه نظرات سني ها، شيعيان و كردها وجود دارد كه به هيچ وجه هم با يكديگر هماهنگي ندارد.
اگر دولتي در عراق تشكيل مي شد كه توان كنترل كردن تمام عراق را داشته باشد و بتواند با نيروهاي داخلي به توافق برسد، در اين صورت تمام نيروهاي خارجي مجبور مي شوند عراق را ترك كنند.
فعلاً ما شاهد اقدامات تروريستي در داخل عراق هستيم و حتي عليه رهبران مذهبي اين كشور هم ترور صورت گرفته است و من مي دانم كه اين مسئله حتي باعث نگراني ايران مي شود.
من مي بينم كه تركيه هم بي صبرانه نگران سرنوشت كردها و مردم ترك زبان عراق است. چرا كه ترك ها بسيار نگران هستند كه كردهاي عراقي در حال تحكيم مواضع خويش باشند.
*به نظر شما نهايتاً روسيه با اعزام نيروهايش به عراق موافقت خواهد نمود يا خير؟
_ قبل از هر چيز روسيه ترجيح مي دهد كه نه به عنوان نيروي حافظ صلح بلكه به عنوان نيروي بين المللي در بازسازي اقتصادي عراق همكاري كند. عراق كشوري غني است و كاملاً قادر است زندگي مرفهي را براي شهروندان خويش فراهم كند.
ولي در رابطه با اعزام نيروهاي حافظ صلح بايد بگويم كه بر اساس اظهارات وزير دفاع روسيه در صورت تصميم گيري شوراي امنيت، در اين مورد هيچ اشكالي ديده نمي شود. البته اگر من جاي وزير دفاع بودم، با احتياط بيشتري عمل مي كردم.
براي اينكه اگر همين الان نيروهاي روسي به واحدهاي آمريكايي ملحق شوند، سربازان روسي نيز مثل سربازان آمريكايي هدف گلوله هاي عراقي ها قرار خواهند گرفت.
در واقع خود را درگير اوضاع نمودن، كار آساني است، ولي بيرون آمدن از آن بسيار دشوارتر خواهد بود.
* در حال حاضر كدام كشورها حاضر خواهند شد كه فرزندان خود را به عراق اعزام كنند؟
_كشورها با يكديگر تفاوت هاي زيادي دارند، كشورهايي هستند كه در انتظار عضويت در ناتو مي باشند مثل لهستان كه براي اعزام نيروهايش به عراق، انگيزه قوي داشت. اوكراين نيز فرزندان خويش را فرستاد. بنابراين مي بينيد كه چنين كشورهايي كم نيستند.
* آنها منافع سياسي خاصي را دنبال مي كنند؟
_ روسيه قبل از تصميم گيري در مورد اعزام واحدهاي نظامي خويش بايد بارها در اين رابطه فكر كند. روسيه در اين قضيه تحت تاثير دو عامل بسيار مهم قرار دارد. روسيه به هيچ وجه تمايل ندارد كه در هيچ درگيري نظامي مداخله كند و علاقه اي ندارد كه به طرفداري از يكي از طرفين مناقشه اقدامي نمايد. ما به اندازه كافي سربازان خويش را در چچن از دست مي دهيم و همين براي ما كافي است. اين موضوع عامل بي ثباتي جدي در سياست داخلي به شمار مي رود. علاوه بر اين روسيه اصلاً تمايل ندارد كه اوضاع عراق به صورت فرار نيروهاي آمريكايي و انگليسي از كشور و روي كارآمدن افراط گرايان اسلامي در آنجا پيش رود، چرا كه در اين صورت وضعيت وخيم تر خواهد شد.
*آقاي كاناوالوف، نظر شما در خصوص اخبار منتشره در خصوص دعوت موقت عراق از «ايگورگايدار»معاون نخست وزير سابق روسيه براي سرو سامان دادن به اوضاع عراق چيست؟ آيا اين مسئله امكان پذير است؟
-بله درست است، البته وي به تنهايي دعوت نشده و در واقع به عنوان مدير مركز مطالعات اقتصادي به اتفاق رجال اقتصادي از ساير كشورها به عراق دعوت شده است.
آمريكائيان در حقيقت واقع گرايانه عمل نكرده اند، چرا كه آنها هرگز با مسائل اقتصادي داخلي كشورهايي كه از زير يوغ رژيم توتاليتاريستي خلاصي يافته سر و كار نداشته اند و اصلاً نمي دانند كه در چنين شرايطي چه اقداماتي بايد انجام دهند.
در اين گونه موارد دستورالعمل هاي مربوط به بازار آزاد كارايي نخواهند داشت.
به همين دليل هم آمريكائيان به كساني مراجعه كرده اند كه اين دوره را پشت سر گذاشته اند. آمريكا به افرادي كه در مقايسه با آنان، آشنايي بيشتري به اينگونه شرايط دارند، روي آورده است.
*آيا به نظر شما اين مسئله باعث خواهد شد كه جامعه بين المللي نفوذ بيشتري در روند بازسازي عراق داشته باشد؟
_ بدون ترديد، اين امر امكان آن را افزايش مي دهد و در حقيقت خود گوياي اين است كه آمريكائيان به تنهايي از عهده اين كار برنمي آيند.
*آقاي كاناوالوف، برخي كارشناسان بر اين عقيده اند كه بي ثباتي و ناامني فعلي در عراق، تا حدودي به نفع آمريكاست و معتقدند كه ايالات متحده در واقع هيچ برنامه اي براي دوران پس از اتمام عمليات نظامي خويش در عراق نداشته است؟
- خير من با اين عقيده كه اوضاع به نفع آمريكاست، موافق نيستم چرا كه كشته شدن سربازان آمريكايي به نفع آنها نيست. . آمريكائيان به طور واضح داراي طرح عملياتي بزرگي بودند كه عبارت بود از: تشكيل دولتي براساس الگوهاي دموكراسي غربي و آمريكايي در عراق كه در حقيقت به الگويي براي كل جهان عرب و خاورميانه تبديل شود. تا نفوذ دموكراسي از طريق عراق به كشورهاي همسايه گسترش يابد و همين امر منجر به خاتمه يافتن مناقشات ميان اسرائيل و فلسطين گردد .در حقيقت خاورميانه را از منطقه صادر كننده بي ثباتي به منطقه اي هماهنگ با اقتصاد جهاني تبديل كنند كه در آنجا به جاي مسائل نظامي به مسائل اقتصادي پرداخته شود. البته اين طرح به نظر خوب مي رسد ولي اجراي آن به اين آساني مقدور نمي باشد.