يان سمپل
ترجمه: حسن سالاري
با آغاز سال ۲۰۰۲ ميلادي، ثروتي معادل ۴۰۰ ميليارد پوند به صورت اسكناس يورو در ۱۲ كشور اروپايي عرضه شد. يورو به سرعت به بزرگترين پول رايج پس از دلار تبديل گرديد و حتي بسيار بزرگ تر از پول هايي كه جايگزين آن ها شده بود. اما اين تحول عظيم، فرصت هاي اقتصادي كلان و بي سابقه اي را براي جاعلان اسكناس به همراه آورد.
جعل، فعاليتي است كه به اندازه پول قدمت دارد و هنوز هم از رونق چشمگيري برخوردار است. براساس اطلاعات سازمان ملي اطلاعات جزايي انگلستان (NCIS) در سال ۱۹۹۶ فقط در انگلستان بيش از ۱۰ ميليون پوند اسكناس جعلي مصادره شده است. اكنون حجم عظيم اسكناس يورو كه در كشورهاي مختلف در گردش است، هدف وسوسه انگيزي براي جاعلان اسكناس شده و از آن جا كه افراد زيادي براي نخستين بار چشمشان به جمال اين پول رايج جديد روشن مي شود، رد و بدل كردن اسكناس هاي تقلبي هيچ زمان به اين سادگي نبوده است. شاهد اين ادعا اين كه در همان هفته نخست عرضه انبوه يورو، پنج مورد جعل اسكناس گزارش شد. از جمله يك فنلاندي تلاش مي كرد يك اسكناس ۳۰۰ يورويي را مبادله كند حال آن كه هنوز چنين واحدي وجود نداشت.
هركدام از اسكناس هاي يورويي جديد با شاخصه هاي امنيتي به ظاهر مطمئني آماده مي شوند تا جعل اسكناس را تا حد امكان غيرممكن سازند. اما بسياري از جاعلان اسكناس نگران اين شاخصه هاي ظريف و هوشمند انه نيستند، زيرا بسياري از ما آن قدر سرمان گرم است كه فرصت بررسي دقيق نقدينگي خود را نداريم. بانك ها براي اين كه بتوانند اسكناس ها را كاملا ايمن سازند، به شاخصه هاي امنيتي واضح و روشني نياز دارند كه در عين حال جعل آن ها نيز مشكل باشد و اين ممكن است به مفهوم تغيير اساسي سمت و سوها و استفاده از پلاستيك به جاي كاغذ باشد.
اسكناس هاي پلاستيكي در سال ۱۹۸۸ در استراليا عرضه شدند و مشكل تكثير آن ها عامل كاهش چشمگيرجعل اسكناس در اين كشور عنوان مي شود. پلاستيك مي تواند پيشرفته ترين شاخصه هاي امنيتي را در خود داشته باشد و مهم تر اين كه شناسايي جاعل را بسيار آسان مي كند. به هر حال، نبايد تصور كنيد جعل اسكناس هاي يورو بسيار ساده است.
هر اسكناس واقعي، پنج شاخصه امنيتي اصلي دارد. در هنگام توليد كاغذ اسكناس، «ته نقش» و «نخ اسكناس» در ساختمان همه آن ها وارد مي شود و بالاي هر اسكناس اثر برجسته اي حك مي شود.
اسكناس هاي بيست يورويي و پايين تر از آن، يك نوار آلومينيومي ظريف با هولوگرام و يك نوار رنگين كماني دارند كه زير نور روشن مي درخشد. واحدهاي بالاتر از ۵۰ تا ۵۰۰ يورو- يك قطعه هولوگرافيك و جوهري دارند كه وقتي شما اسكناس را خم مي كنيد از ارغواني به سبز زيتوني يا قهوه اي تغيير رنگ مي دهد.
اين شاخصه هاي امنيتي قابل مشاهده هنوز نقطه آغاز كار هستند.
براي كساني كه با مقادير زيادي پول سر و كار دارند، مثل مغازه دارها و صندوق داران بانك ها، بايد به فكر شيوه هاي خودكار وارسي اسكناس بود. ريزنوشته هايي كه تنها با كمك ذره بين مي توان آنها را مشاهده كرد، مواد مغناطيسي، جوهرهاي فلورسانس و رشته هايي كه درون كاغذ جاي مي گيرند و زير نور فرابنفش يا مادون قرمز مي درخشند، از جمله شاخصه هاي امنيتي هستند كه در اين راه مي توانند به ما كمك كنند.
به عنوان سطح امنيتي بالاتر، مقادير ناچيزي از موادي سري در اسكناس ها گنجانده مي شود كه به پرتوهاي الكترومغناطيسي پرانرژي مانند پرتوهاي ايكس واكنش مي دهند. وقتي پول ها براي وارسي به بانك برده مي شوند، نخست مورد وارسي معمولي قرار مي گيرند و در نهايت در معرض پرتودهي قرار مي گيرند كه به توليد پيغام شاخص (براي مثال، يك طيف فلورسانس) مي انجامد.همه كشورها مي توانند اين فناوري ها را به خدمت بگيرند اما فقط تعداد معدودي از افراد در بانك هاي مركزي از جزئيات كار با خبر مي شوند. به اين ترتيب، راه با هوش ترين جاعل ها نيز سد مي شود.
اين موانع امنيتي باعث مي شوند، كلاه گذاشتن بر سر بانك ها مشكل شود اما آيا به مردم عادي هم كمك مي كنند؟ جاعلان اسكناس تلاش نمي كنند همه شاخصه هاي پول هاي واقعي را در پول هاي تقلبي بگنجانند.
نه تنها به اين خاطر كه پرهزينه و مشكل است بلكه به اين خاطر كه آنان به چيزي نياز دارند كه بتواند مردم عادي را گمراه كند؛ كاري كه زياد سخت نيست و به اين همه دردسر نياز ندارد. بنابراين، به نظر مي رسد بايد به شيوه هاي كارآمد ديگري روي آوريم. شاخصه هاي امنيتي در عين كارآمدي بايد آن قدر ساده باشند كه به راحتي تشخيص داده شوند.شايد ا سكناس هاي پلاستيكي بهترين راه چاره باشند.
در حال حاضر، سالانه صد ميليارد اسكناس پلاستيكي در سرتاسر جهان عرضه مي شود و پيش بيني مي شود تا سال ۲۰۰۵ بيش از ۳۰ درصد اسكناس ها از اين نوع باشند. از ويژگي هاي اين اسكناس ها اين است كه شاخصه هاي امنيتي زيادي را مي توان در آنها گنجاند.
پس از اين، اسكناس هاي پلاستيكي از ورقه شفاف پلي پروپيلن بريده شده و پيش از آ نكه جزئيات ديگر روي آنها اعمال شود، پشت آنها با لايه كدري (اما نه به طور كامل) پوشانده مي شود. در واقع، بخش هايي از پشت اسكناس با لايه كدر پوشانده نمي شوند كه به صورت پنجره هاي شفافي در اسكناس ظاهر مي شوند.چنين كاري براي جاعلان اسكناس دشوار است.
اين پنجره ها به بانكداران اجازه مي دهند شاخصه هاي امنيتي كارآمدتري را در اسكناس بگنجانند. براي مثال، مي توان با استفاده از دو جوهر كه رنگشان شبيه يكديگر به نظر مي رسد اما وقتي از خلال يك فيلتر رنگي ديده مي شوند، متفاوت جلوه مي كنند، طرحي را روي اسكناس پياده كنيد. اين گونه طرح ها «متامريسم» ناميده مي شوند و به كمك آن ها به سادگي مي توان فهميد كه اسكناس واقعي يا تقلبي است. اين شيوه در برزيل مورد آزمايش قرار گرفته و با نتايج رضايت بخشي همراه بوده است. براي اين كه عموم مردم بتوانند به راحتي از اين شيوه بهره گيرند، مي توان روي اسكناس تعبيه كرد كه در حكم فيلتر رنگي عمل كند و مردم با تا زدن آن روي طرح متامريسم، اسكناس را مورد بررسي قرار دهند.
برخي متخصصان تلاش مي كنند روي اسكناس ها پنجره هاي پولاريزه تعبيه كنند؛ به نحوي كه وقتي يك پنجره شفاف روي پنجره ديگر قرار گيرد، آن ها سياه شوند و زماني كه ۹۰ درجه چرخانده شوند، بار ديگر شفاف شوند. مي توان در پنجره هاي روي اسكناس، عدسي هاي ظريفي كار گذاشت تا بتوان به كمك آن ها نوشته هاي بسيار ريز روي اسكناس را وارسي كرد.
گروهي ديگر پوشش هاي بسيار نازكي را طراحي كرده اند كه به معدودي از طول موج هاي نور اجازه عبور مي دهند. هر پوشش يا فيلتر از مجموعه اي از لايه هاي بسيار نازك از دي اكسيد تيتانيوم و سيليس ساخته شده است. نور بين لايه ها بازتاب مي يابد و به نحوي تداخل پيدا مي كند كه رنگ هاي خاصي جذب مي شوند و رنگ هاي ديگري عبور مي كنند. برخي نيز روي اسكناس هاي پلاستيكي فيلترهاي شفافي تعبيه كرده اند كه وقتي اسكناس تا مي شود و دو فيلتر روي هم قرار مي گيرند، به رنگ قرمز يا آبي روشن درمي آيند. جعل اين شاخصه امنيتي بسيار مشكل است و مهم تر اين كه افراد عادي به راحتي مي توانند با تا زدن اسكناس به واقعي يا تقلبي بودن آن پي ببرند.
مواد زيستي نيز مي توانند دست جاعلان را از سر اسكناس ها كوتاه كنند. پيش از اين، استفاده از رابطه آنتي ژن- آنتي بادي و رابطه مكملي دو رشته DNA در امنيت بخشي به اسكناس ها مورد توجه قرار گفته بود . اما شايد نخستين فرآورده زيستي كه مي تواند به نحو كارآمدي اسكناس ها را از خطر جعل ايمن سازد، جوهري است كه اساس آن بر پروتئيني به نام «اكتريورو واپسين» مي باشد.
اين پروتئين، يك بخش كليدي در ماشين فتوسنتزي باكتري Habbacterium Sallinarum است. شما مي توانيد اين مولكول را از باكتري استخراج و به عنوان جوهري با خواص بي نظير از آن استفاده كنيد. وقتي اين پروتئين در معرض نور سبز قرار مي گيرند، رنگ آن از ارغواني به زرد تغيير مي كند. رنگ آبي اين تغيير را برعكس مي كند.
گروهي از متخصصان امنيت اسكناس، اين پروتئين را در تركيب جوهر چاپ اسكناس وارد كرده اند تا از آن به عنوان شاخصه امنيتي استفاده شود. اين شيوه علاوه براين كه كار تشخيص اسكناس هاي جعلي را از تقلبي آسان مي كند، كار جعل اسكناس را بسيار مشكل مي سازد. نور روشن يك دستگاه فتوكپي يا اسكنر باعث تغيير رنگ جوهر مي شود. در نتيجه، آنچه كه توليد خواهد شد، بسيار متفاوت خواهد بود.
از باكتريورو دوپسين به نحو ديگري نيز مي توان بهره گرفت. اين پروتئين از ۲۴۸ اسيد آمينه تشكيل شده كه بسياري از آن ها را مي توان با اسيد آمينه هاي ديگري تعويض كرد، بدون آن كه خصوصيات تغيير رنگ آن تحت تاثير قرار گيرد. شما با قراردادن اسيدآمينه ها در نظمي خاص مي توانيد اطلاعاتي را به صورت رمز در ساختمان اين پروتئين بگنجانيد. اين اطلاعات را تنها با دستگاههاي پيشرفته و گران قيمتي مانند «طيف نگار جرمي» مي توان خواند.
مبارزه عليه جعل اسكناس به شركت هاي توليدكننده اسكنرهاي با قدرت تفكيك بالا و چاپگرهاي رنگي نيز كشيده شده است. بانك ها به اين شركت ها فشار آورده اند تا اسكنرهايي بسازند كه نتوانند از اسكناس ها كپي برداري كنند يا چاپگرهايي بسازند كه هر سند توليد شده را به طور مخفيانه نشانه گذاري كنند.
براساس طرح بسيار جالبي مي توان در نقاط مربوط به نشانه هاي روي اسكناس، اطلاعات مخفي گنجاند كه در حين اسكن كردن اسكناس، توسط دستگاه اسكنر شناسايي شوند و براساس نرم افزاري كه طراحي شده به توقف عمليات اسكن سازي بينجامند. گروه ديگري از متخصصان در حال طراحي اسكنرهايي هستند كه هنگام اسكن كردن اسكناس مي توانند به پليس اطلاع دهند.
براي ايجاد الگوهاي ظريف در اسكناس ها از خطوط نازكي استفاده مي شود. شما مي توانيد با تغيير نامحسوس ضخامت خطوط اسكناس ها اطلاعاتي را در آن ها مخفي كنيد كه تنها به وسيله اسكنر يا دستگاه فتوكپي مي توان آن ها را خواند. اگر كسي بخواهد اسكناسي را اسكن كند، نرم افزار موجود در اسكنر اين رمزها را شناسايي مي كند و پرينتي كه از تصوير اسكناس عرضه مي شود، حاوي پيام هشداردهنده خواهد بود.
برخي از دستگاههاي كپي برداري خط تلفن دارند و تلاش براي كپي كردن يك اسكناس مي تواند به اطلاع پليس از وقوع جعل اسكناس منجر شود.
منبع: Newscientist
