رابرت هازن
ترجمه: حسن سالاري
ما در عصري زندگي مي كنيم كه هر روز و هر لحظه كشفيات علمي تازه اي صورت مي گيرند و فناوري هاي نوين چهره جهان پيرامونمان را دگرگون مي كنند. كافي است فقط به روزنامه مورد علاقه خود مراجعه كنيد. ديروز، امروز يا فردا، شما با عناويني درباره گرم شدن كل جهان، كلون سازي (شبيه سازي)، فسيل هاي كشف شده در شهاب سنگ ها يا غذاهاي حاصل از گياهان تغيير ژنتيكي يافته، روبه رو مي شويد. مواد نامانوس با محيط زيست، پيشرفت هاي پزشكي، DNA در عرصه قضاوت و داوري هاي جديد از موضوعاتي هستند كه به طور مستقيم بر زندگي ما تأثير مي گذارند. شما به عنوان يك مصرف كننده، يك تاجر و يك شهروند، اگر مي خواهيد در جوامع نوين امروزي فعالانه مشاركت داشته و تأثيرگذار باشيد، بايد ديدگاه هاي خود را درباره اين موضوعات و ديگر موضوعاتي كه ريشه علمي دارند، مشخص و منسجم سازيد.
موضوعات علمي و مرتبط با فناوري هاي نوين، بيش از گذشته در سخنراني هاي ملي ديده مي شود؛ بحث و گفت وگو پيرامون آسيب هايي كه به لايه ازون وارد شده،  باران اسيدي، تهديدهاي اقتصادي تغييرات آب و هوا و گونه هاي مهاجم از جمله آنها هستند. درك اين گونه بحث و گفت وگوها، به اندازه خواندن آنها اهميت دارد.
همه شهروندان بايد سواد علمي داشته باشند تا بتوانند جهان پيرامونشان را به خوبي درك كنند و با آگاهي كامل تصميم بگيرند. از اين رو، همه دانشمندان و آموزشگران علوم بايد به ايجاد شرايطي كمك كنند كه همه ما دانش پايه اي لازم براي زندگي موفقيت آميز در جهان در حال تغيير امروز و فردا را به دست آوريم. اما سواد علمي چيست؟ چه اهميتي دارد؟ و چگونه مي توان همه شهروندان را صاحب سواد علمي كرد؟
سواد علمي چيست؟
- سواد علمي مجموعه اي از مفاهيم، تاريخ و انديشه هايي است كه به ما كمك مي كند موضوعات علمي زمانمان را درك كنيم.
- سواد علمي زبان نامأنوس، تخصصي و سرشار از اصطلاحات پيچيده متخصصان شاخه هاي مختلف دانش نيست. كسي از شما نمي خواهد براي درك اهميت پيشرفت هاي پزشكي، داروهاي جديدي بسازيد يا براي درك نقش ايستگاه فضايي در اكتشافات فضايي، مدار آن را در فضا محاسبه كنيد.
- سواد علمي در جامع ترين اصول علمي و دانش عمومي ريشه دارد. يك شهروند داراي سواد علمي، از واژگان و حقايقي آگاه است كه براي درك مفهوم اخبار روزانه ضروري اند.
- اگر شما موضوعات علمي مجلات و روزنامه ها را خوب درك مي كنيد (اگر شما مقالات مرتبط با مهندسي يا سوراخ هاي لايه ازون را به همان راحتي مقالات ورزشي، سياسي يا هنري مي فهميد) شما سواد علمي داريد.
بدون شك، اين تعريف از سواد علمي، همه را راضي نمي كند. برخي از دانشگاهيان عقيده دارند كه آموزش علوم بايد دانشجويان را با دشواري هاي رياضيات و دايره واژگان پيچيده اي آشنا كند. آنان بر اين باورند كه همه بايد مزه واقعي علم را آن گونه كه هست، تجربه كنند. اما من معتقدم آناني كه اصرار دارند همه بايد در سطحي عميق از علوم آگاهي داشته باشند، دو جنبه مهم، اما مجزاي دانش  علمي را با هم اشتباه مي گيرند. كار علمي انجام دادن با استفاده از علم تفاوت دارد و سواد علمي با اين دومي سروكار دارد.
مطالعه عميق در يك زمينه بخصوص از علم، هميشه باعث آفرينش فردي باسواد علمي نمي شود. در حقيقت، گاهي با دانشمنداني روبه رو مي شويم كه خارج از محدوده فعاليت هاي تخصصي خودشان از موضوعات علمي آگاهي ندارند. زماني من از بيست و چهار فيزيكدان و زمين شناس خواستم تفاوت بين DNA و RNA (يعني يكي از پايه  اي ترين مفاهيم در زيست شناسي مولكولي) را بيان كنند. تنها سه نفر از آنان توانستند به پرسش من پاسخ دهند و آنان كساني بودند كه اين آگاهي در زمينه كاري آنان مفيد بود. به احتمال زياد، اگر از زيست شناسان مي خواستم تفاوت بين نيمه هادي و ابرهادي را توضيح دهند، به نتيجه مشابهي دست مي يافتم. بنابراين، برخي از دانشمندان خارج از تخصص خودشان مانند هر شخص ديگري از موضوعات علمي آگاهي ندارند و به واقع فاقد سواد علمي هستند.
براي اين كه بفهميم سواد علمي به واقع چيست، شايد بهتر باشد بدانيم كه چه چيزي سواد علمي نيست. سواد علمي اغلب با سواد تكنولوژيك اشتباه گرفته مي شود. سواد تكنولوژيك يعني توانايي استفاده از دستگاه هايي مانند كامپيوتر و ضبط و پخش  ويديويي كه براي بسياري از حرفه هاي جوامع امروزي ضروري است، اما با تعريفي كه ارائه كرديم، از سواد علمي مجزا مي شود. خلاصه، سواد علمي دركي وسيع از مفاهيم پايه اي علوم است.
وسعت اين مساله تا كجاست؟
بررسي ها نشان مي دهد كه حتي در جوامع پيشرفته درصد قابل ملاحظه اي از مردم(حتي كساني كه تحصيلات دانشگاهي دارند)، فاقد سطح علمي كافي هستند.
- در پژوهشي كه در دانشگاه هاروارد انجام شد، مشخص گرديد كه كمتر از ده درصد كارشناسان ارشد مي توانند توضيح دهند چرا هوا در تابستان، از زمستان  گرمتر است.
- در پژوهش ديگري كه در دانشگاه جرج ماسون انجام شد، بيش از پنجاه درصد دانشجويان كارشناس ارشد نتوانستند فرق بين اتم و مولكول را به درستي تعيين كنند.
به نظر من چنين نتايجي دور از انتظار نيستند و نبايد آنها را استثنا قلمداد كرد. در واقع، ما در اغلب دانشگاه ها با دانشجوياني روبه رو هستيم كه از درك بسياري از مقالات مهمي كه در روزنامه ها منتشر مي شوند، عاجزند.
اين مسأله به دانشگاه ها محدود نمي شود. ما در دبيرستان ها و مدرسه ها نيز با چنين مشكلي روبه رو هستيم. بر اساس پژوهشي كه در آمريكا انجام شده است، كمتر از هفت درصد بزرگسالان،  بيست و دو درصد دانشجويان و بيست و شش درصد استادان دانشگاه داراي سواد علمي هستند. بنابراين، مي توان نتيجه گرفت حجم عده اي از شهروندان قرن بيست و يكم، توانايي هاي علمي لازم براي زندگي در اين قرن را ندارند؛ قرني كه با كشفيات علمي و تغييرات انقلاب  گونه فناوري هاي نوين گره خورده است.
چرا سواد علمي اهميت دارد؟
چرا بايد نگران اين باشيم كه شهروندانمان سواد علمي دارند يا نه؟ چرا بايد به فكر درك و فهم خودتان از علم باشيد؟ سه دليل مختلف ممكن است شما را متقاعد كند كه چرا سواد علمي مهم است:
۱) از نظر كشور داري. همه ما با مسائل عمومي روبه رو هستيم كه بحث پيرامون آنها به زمينه علمي نياز دارد و بنابراين همه ما تا حدودي بايد سواد علمي داشته باشيم. دولت هاي دموكرات كه از آموزش علوم حمايت مي كنند، حامي پژوهش هاي علوم پايه اند، منابع طبيعي را به خوبي اداره مي كنند و از محيط زيست حفاظت مي كنند، تنها به كمك شهروندان داراي سواد علمي قوام مي يابند. بدون رأي دهنده آگاه ( و نماينده آگاه و صاحب سواد علمي) برخي از اساسي ترين اهداف يك جامعه مردم سالار تحقق نمي يابند.
۲) از نظر زيباشناختي. جهان ما بر طبق چند قانون طبيعي و فراگير عمل مي كند. هر كاري كه شما انجام مي دهيد، هر چيزي كه شما از لحظه خواب بيدار شدن در صبح تا لحظه به خواب رفتن در نيمه شب تجربه مي كنيد، بر طبق اين قوانين طبيعي رخ مي دهد. بينش علمي ما از جهان، بي نهايت زيبا و باشكوه است و عالي ترين دستاوردهاي تمدن بشري را به روشني نشان مي دهد. شما با درك وحدت بين ظرف پر از آبي كه روي گاز در حال جوشش است و جابه جايي آهسته قاره ها، وحدت بين رنگ هاي مسحور كننده بال يك پروانه و رفتار ذرات بنيادي ماده، هم از لحاظ فكري و هم از لحاظ زيباشناختي ارضا مي شويد. فردي كه سواد علمي دارد، درست مانند كسي است كه نمي تواند بخوابد و در دنياي ديگري زندگي مي كند كه بدون شك زيباتر و پربارتر است.
۳) انسجام فكري. جوامع امروزي به نحو تنگاتنگي با كشفيات علمي گره خورده اند، به نحوي كه در اغلب موارد آنها در طرح ريزي مشرب فكري يك دوران نقش كليدي ايفا مي كنند. براي مثال، مفهوم كوپرنيكي گردش سيارات به دور خورشيد، نقش مهمي در زدودن تفكرات قرون وسطايي داشت. همين طور چارلز داروين با كشف سازوكار انتخاب طبيعي، راه ساده تري براي درك طبيعت فراهم ساخت. بنابراين، پيشرفت هاي علم اركان جامعه را متحول مي كنند. پس بدون سواد علمي چگونه مي توان رشته هاي عميقي را درك كرد كه حيات فكري جامعه را انسجام مي بخشند؟
چه كار بايد كرد؟
مسأله را مطرح كرديم و اكنون به راه حل مي پردازيم. شما و خانواده تان چگونه مي توانيد صاحب سواد علمي شويد؟ خوشبختانه، آموزشگران علوم طبيعي دهه گذشته به راه حل هاي كارآمدي دست پيدا كرده اند.
۱) آموزش مقدماتي. آموزش علوم در مدارس بايد با رويكرد كاوشگري تدريس شود. يعني به جاي آن كه دانش آموزان را با انبوهي از اطلاعات روبه رو كنيم، آنها را در موقعيتي قرار دهيم كه براي يك مسأله و تحقيق پيرامون آن ترغيب بشوند. از اين رو، لازم است معلمان در رويكرد آموزش خود تجديد نظر كنند و بر مسئولان است كه شرايط را براي آموزش آنان در اين زمينه مهيا سازند.
۲) آموزش دانشگاهي. اصلاحات بايد به دانشگاه ها نيز كشيده شود. آموزش علوم به روش تلفيقي تا سطوح خاصي از آموزش دانشگاهي ضروري به نظر مي رسد. دانشجويان بايد بدانند آگاهي از دانسته هاي ساير شاخه هاي علوم براي پيشرفت علمي و نيز زندگي بهتر در جهان مصبوغ از علم ضروري است.
۳) آموزش عمومي. نوشتن كتاب هاي علمي كه براي عموم مردم قابل فهم باشند، چه از سوي دانشمندان و چه از سوي اصحاب مطبوعات، بايد رونق بيشتري گيرد. برنامه هاي تلويزيوني و راديويي، بايد ضمن معرفي تازه ترين دستاوردهاي علمي پيرامون پيامدهاي اجتماعي آنها نيز اطلاع رساني كنند. صفحات اينترنت مكان مناسبي براي دنبال كردن اين هدف است. روزنامه ها و مجلات عمومي كه صفحه علمي دارند، بايد در انتخاب موضوعات و نحوه بيان آنها دقت بيشتري مبذول دارند.
اگر به اهميت سواد علمي پي برده باشيم، براي كسب و اشاعه آن تلاش  مي كنيم، به اين ترتيب، توپ در زمين ما خواهد بود و به زودي مزه پيروزي نهايي را مي چشيم.
منبع: www.actionbio org.sciece

دكتر دياناوار؛ از دانشگاه كاروليناي شمالي؛ روشي براي سنجش و كنترل وزن كودكان بين ۴ تا ۱۲ سال ارائه كرده است. استفاده از اين روش، براي سنجش ميزان تعادل يا عدم تعادل وزن كودك، مفيد است.
جدول امتيازات
۱ تا ۲ امتياز: يعني اينكه فرزند شما در معرض اضافه وزن قرار ندارد. فرزند خود را تشويق كنيد تا ورزش كرده و از غذاهاي سالم و بدون چربي استفاده كند.
۳ تا ۷ امتياز: يعني اينكه فرزند شما تا حدودي در معرض اضافه وزن قرار دارد. راهي براي افزايش فعاليت بدني او بينديشيد. رژيم غذايي مناسبي را براي كنترل وزن او درنظر بگيريد.
۸ تا۱۲ امتياز: يعني اينكه فرزند شما اضافه وزن دارد. زمان بي تحركي فرزندتان را كاهش دهيد وبرنامه منظمي براي او تنظيم كنيد تا حداقل روزي يك ساعت فعاليت بدني داشته باشد.
بهتر است براي همه افراد خانواده راهي براي افزايش تحرك بدني بينديشيد تا فرزند شما نيز طبق همين برنامه ورزش كند. حتماً وعده هاي غذايي و عصرانه او را كنترل كنيد. سعي كنيد بيشتر از ميوه ها و سبزيهاي تازه مصرف كند.
۱۳ تا ۱۶ امتياز: فرزند شما شديداً اضافه وزن دارد. خوردن و فعاليت بدني او را شديداً كنترل كنيد.
پرسش ها
۱- فرزند شما روزانه چند ساعت وقت صرف تماشاي تلويزيون، ويدئو؛ كامپيوتر و... مي كند؟
كمتر از ۱ ساعت در روز (۱ امتياز)، ۱ تا ۲ ساعت در روز (صفر امتياز)، ۲ تا ۳ ساعت در روز (يك امتياز)، بيش از ۳ ساعت در روز (۲ امتياز).
۲- فرزند شما روزانه چه مقدار ميوه و سبزي (غير از آبميوه) مصرف مي كند؟
بيشتر از ۵ بار در روز (صفر امتياز)، ۳ تا ۵ بار در روز (يك امتياز)، كمتر از ۳ بار در روز (۲ امتياز).
۳- روزانه چه مقدار فعاليت بدني انجام مي دهد؟
كمتر از ۳۰ دقيقه در روز (۲ امتياز)، بين ۳۰ تا ۶۰ دقيقه در روز (صفر امتياز)، بيشتر از ۶۰ دقيقه در روز (۱- امتياز).
فرزند من بيشتر روزهاي هفته را بيرون از خانه ودر حال فعاليت بدني و ورزش است.
بله (صفر امتياز)، خير (يك امتياز).
۴- روزانه چه ميزان آب با درنظر گرفتن مقدار آب موجود در شير و مايعات ديگر مصرف مي كند؟
زياد مصرف مي كند(صفر امتياز)، گاهي مصرف مي كند( يك امتياز)، به ندرت مصرف مي كند(۲ امتياز).
۵- آيا غذاي فرزند شما اغلب غذاهاي پرچرب است؟
اكثر اوقات (۲ امتياز)، گاهي اوقات (۱ امتياز)، به ندرت (صفر امتياز).
۶- خوردن غذا در خانواده شما يك رفتار مثبت و لذت بخش است.
بله(صفر امتياز)، خير( يك امتياز).
فرزند شما در اغلب تيمهاي ورزشي مدرسه عضو است يا اينكه در بعضي از كلاسهاي ورزشي و آن هم به ندرت شركت مي كند؟
بله( صفر امتياز)، خير (يك امتياز).
۷- فعاليتهاي ورزشي قسمتي از برنامه زندگي شما و خانواده تان است؟
بله(صفر امتياز)، خير (يك امتياز).
۸- آيا شما به عنوان والدين كودكان خود؛ وزن متعادلي داريد؟
بله/ هم پدر و هم مادر وزن متعادل دارند(صفر امتياز)
خير/ پدر يا مادر اضافه وزن دارند (يك امتياز)
خير/ هم پدر و هم مادر اضافه وزن دارند (دو امتياز)
مجموع امتيازات ۸ سؤال ذكر شده و بررسي آنها در جدول امتيازات نتيجه مورد نظر را به شما مي دهد.
منبع: www.USA today.com
ترجمه: مهتاب صفرزاده خسروشاهي

قندها در طبيعت به وفور يافت مي شوند. از ميان آن ها، نشاسته و ساكارز (قند معمولي) جايگاه ويژه اي در برنامه غذايي ما دارند. با وجود اين، اين مواد شيرين، زندگي را به كام گروه نه چندان اندكي از انسان ها تلخ كرده اند. چاقي، بيماري عصر ماست. افراد چاق به رژيم غذايي با كالري كم نياز دارند. از آن جا كه قندها از ميزان كالري بالايي برخوردارند و به راحتي به چربي تبديل مي شوند، كاهش ميزان مصرف آن ها در برنامه غذايي اين افراد ضروري است. اما ميل انسان به خوردن مواد شيرين ، يكي از عواملي است كه احتمال موفقيت چنين رژيم هايي را كاهش مي دهد.
قندها در بيماران مبتلا به مرض قند (ديابت) نيز مشكلات فراواني مي آفرينند. در حقيقت، در اين بيماران، قند حكم سم مهلكي را دارد كه اثرات مخرب خود را بر تمامي بخش هاي بدن اعمال مي كند. از طرف ديگر، مهمترين عامل پوسيدگي دندان ها، مصرف بيش از اندازه مواد قندي است.
شيرين كننده هاي مصنوعي از جمله «ساخارين» و «آسپارتام» به ما امكان داده اند نوشابه ها، شكلات ها و مرباهاي رژيمي توليد كنيم.
اين شيرين كننده ها انرژي قابل ملاحظه اي توليد نمي كنند و برخي از آن ها بدون آن كه وارد روندهاي سوخت و سازي بدن شوند، دفع مي شوند. ميزان شيريني اين تركيبات بالاست و مي توان با مقادير اندكي از آن ها،  رژيم هاي غذايي كم كالري و در عين حال ذائقه پسندي را براي افراد چاق ترتيب داد، به افراد ديابتي كمك كرد و دندان هاي سالم تري داشت. اين تركيبات كه مواد غذايي و نوشيدني هاي «بدون قند» را به ارمغان آورده اند، تحفه اتفاقات جالبي هستند.
ساخارين: اين شيرين كننده سيصد برابر شيرين تر از ساكارز است و يك شيميدان آلماني به نام «كنستانتين فالبرگ»  آن را كشف كرد. وي در سال ۱۸۷۹ در دانشگاه «جان هاپكينز» روي تركيبات آلي كار مي كرد. يك شب پس از بازگشتن از آزمايشگاه و هنگام صرف شام، متوجه مزه شيرين عجيبي در دستان خود شد. فالبرگ احتمال داد كه آن مزه از ماده اي در آزمايشگاه سرچشمه مي گيرد. صبح كه به آزمايشگاه بازگشت به دقت روي ميزها، قفسه ها و ظروف آزمايشگاه را وارسي كرد تا سرانجام به سرچشمه شيريني پي برد. وي با تحقيقات بيشتر توانست ساختمان شيميايي ماده شيريني را تعيين كند كه آن را ساخارين ناميد و راه را براي توليد انبوه آن هموار كرد.
آسپارتام:اين شيرين كننده، دويست برابر شيرين تر از ساكارز است و «جيمز اشلاتر» در سال ۱۹۶۵ آن را كشف كرد. او براي توليد دارويي براي درمان زخم معده تلاش مي كرد. وقتي براي داشتن راحت تر قطعه كاغذ انگشت هاي خود را به دهان برد، متوجه مزه شيرين جالبي شد. اشلاتر آن ماده را جداسازي و ساختمان شيميايي آن را معلوم كرد. جالب اين كه، اين ماده بسيار شيرين از تركيب يك ماده بي مزه به نام «اسيد آسپارتيك» و يك ماده تلخ به نام «فنيل آلانين» به دست مي آيد.
سيكلامات:اين شيرين كننده، چهل برابر شيرين تر از ساكارز است و يك دانشجوي مقطع تحصيلات تكميلي به نام «ميشل اسودا» در سال ۱۹۳۷ آن را كشف كرد. او روي توليد تركيب ضد دردي به نام «سديم سيكلو هگزيل سولفامات» كار مي كرد. روزي هنگام كار در آزمايشگاه مشغول سيگار كشيدن بود و براي لحظه اي سيگار را روي ميز كارش قرار داد. وقتي بار ديگر سيگار را به دهان گرفت،  متوجه مزه شيرين ته سيگار شد. بي درنگ همه تركيباتي را كه روي ميز كارش بود، چشيد تا سرانجام عامل شيريني سيگارش را كشف كرد. وي آن را سيكلامات نام نهاد.
سوكرولوز:اين شيرين كننده بيش از ششصد برابر شيرين تر از ساكارز است و آن را يك دانشجوي خارجي كه به زبان انگليسي تسلط نداشت، در كالج سلطنتي انگلستان كشف كرد. وي در سال ۱۹۷۶ درخواست استادش مبني بر بررسي (Test) يك قند كلردار را به غلط، چشيدن (Taste) آن تركيب تعبير كرد. او متوجه شد كه آن تركيب، شيريني فوق العاده اي دارد و به اين ترتيب شيرين كننده ديگري را به دسته شيرين كننده هاي مصنوعي افزود.
پتاسيم اسسولفام:اين شيرين كننده، صد و سي بار شيرين تر از ساكارز است و آن را يك شيميدان آلماني به نام «كارل كلائوس» در سال ۱۹۶۷ كشف كرد. او كه مشغول بررسي چند تركيب شيميايي بود و هنگامي كه براي برداشتن راحت تر قطعه اي كاغذ سرانگشت خود را به دهان برد، متوجه مزه شيرين جالبي شد.
در تمامي موارد ياد شده، دانشمند در جست وجوي چيز ديگري است كه تحفه اتفاق نصيب او مي شود. اين كشف هاي اتفاقي را در زبان انگليسي Serendipity مي گويند. شايد شما از طريق كارتون سرنديپيتي با اين واژه آشنا شده باشيد. اين واژه ريشه در يك افسانه ايراني به نام «سه شاهزاده سرنديب» دارد كه در آن بازيگران اصلي داستان به طور اتفاقي، كشف هاي مهمي انجام مي دهند. البته، همان طور كه در داستان آمده، آنان از فراست و زيركي فوق العاده اي برخوردار بوده اند.
بنابراين، مي توانيم نتيجه بگيريم كه تحفه اتفاق، نصيب كساني مي شود كه از هوش و فراست فوق العاده اي برخوردارند. درست است كه برداشتن قطعه اي كاغذ يا كشيدن سيگار به كشف هاي مهمي انجاميدند، اما زيركي و پشتكار محققان نيز در اين راه نقش مهمي داشته است. چنان كه اغلب آنان براي پيدا كردن سرچشمه  شيريني تمام مواد موجود در آزمايشگاه يا حداقل روي ميزكارشان را بررسي كردند. در حقيقت آنان كشف دوباره اي انجام دادند.
منبع: www. Wfu.edu

گياه شفابخش
سويا از هر جهت غذاي كاملي است. مصرف سويا اثر مستقيم بر سلامتي انسان دارد. اما براي مصرف سويا، گاهي تغييراتي در آن ايجاد مي شود.
۱-محصولات حاصله از سويا
شير سويا و توفو (يك محصول پروتئيني سويا در خاور دور) نيازمند تصفيه قبل از مصرف هستند. گاهي نيز براي مصرف محصولات حاصله از سويا آنها را با مواد ديگر مخلوط مي كنند. مثلاً براي بهبود طعم توفو؛ آن را با ادويه يا آبميوه مخلوط مي كنند! بعضي نيز توفو را قبل از مصرف خيس مي كنند تا به اصطلاح طعم تلخ آن از بين برود.
اما از ديگر محصولات سويا مي توان به؛ آرد سويا، كنجاله سويا،روغن سويا و جوانه سويا اشاره كرد. همه محصولات حاصله از سويا براي انسان قابل مصرفند به جز كنجاله سويا. اما با وجود تغييراتي كه در سويا ايجاد مي كنند؛ مثل خيس كردن، تصفيه كردن و يا مخلوط كردن با ادويه ها براي طعم داركردن آن؛ مصرف طبيعي آن بهتر بوده و بيشتر توصيه مي شود.
۲-تغييرات ژنتيكي ايجاد شده در سويا
امروزه براي غني تركردن سويا از نظر مواد مغذي؛ تغييرات ژنتيكي روي دانه آن ايجاد مي كنند. چرا كه بعضي دانه ها از نظر تركيبات مغذي، غني نبوده و مردم علاقه اي به خريد و مصرف آن ندارند. عموماً دانه هاي زير اين حالت را دارند و مردم آنها را خريداري نمي كنند. بنابراين با ايجاد تغييرات ژنتيكي در دانه سويا، آنها را بهبود مي بخشند. اين قبيل دانه ها از نظر سلامت مشكلي نداشته و مصرف آنها مشكلي ايجاد نمي كند.
۳-فوايد سويا و محصولات جانبي آن
سويا دانه اي است غني از مواد مختلف و مهم براي بدن. اما نحوه مصرف آن در جوامع مختلف متفاوت است. چيني ها قبل از مصرف سويا آن را دو بار مي جوشانند تا به اصطلاح سموم آن خارج شود. در كارخانه ها نيز حدود ۴ تا ۶ ساعت سويا را تحت فشار، فرآيند مي كنند تا سويا با طعم بهتري وارد بازار شود. اما نحوه پخت و يا فرآوري آن، هر طور كه باشد؛ نبايد مواد مغذي آن را از بين ببرد. حال ببينيم فوايد دانه سويا و محصولات جانبي آن چيست؟
از سويا براي درمان مشكلاتي مثل؛ گرمازدگي، كهير، قرمزي پوست، افزايش فشار خون و رفع حالت عطش در بعضي از بيماري ها استفاده مي شود. از مخلوط سويا با زنجبيل براي بهبود افراد سرد مزاج كه دائماً حالت سرگيجه دارند، استفاده مي شود.
اما مهمترين نكته درباره سويا؛ پروتئين سويا است كه مي تواند به راحتي جاي مصرف گوشت قرمز را گرفته و باعث كاهش كلسترول بد يا «LDL» شود. براي افرادي كه كلسترول بالا دارند؛ تجويز اين داروي گياهي توسط پزشكان بسيار نتيجه بخش است. اما سويا محصولات جانبي نيز دارد مثل: ميزو؛ كه حاوي آنزيمهاي مهم براي تسهيل گوارش است و شويو؛ كه يك نوع سس سويا است و براي تهيه غذا بسيار مفيد است.
۴-ميزان مصرف سويا تا چه حد مجاز است؟
گاهي با آگاهي از مفيدبودن يك ماده غذايي، ميزان مصرف آن در جوامع مختلف بسيار بالا مي رود. اما نكته مهم در ارتباط با نحوه مصرف مواد غذايي مفيد مثل انواع دانه ها، روغنها، ميوه ها و سبزيها، تعادل در مصرف آنها است.
اگر چه سويا دانه بسيار مفيدي است، اما افزايش مصرف آن زيانبار است. مثلاً نبايد براي جايگزين كردن پروتئين سويا به جاي پروتئين گوشت دائماً از سويا استفاده كرد، چرا كه مصرف بي رويه اثرات جبران ناپذيري خواهد داشت.
پزشكان چيني و ژاپني معتقدند حداكثر ميزان مصرف سويا ۲ تا ۳ بار در هفته است. اين ميزان بهترين ميزان مصرف بوده و بيش از اين؛ نتيجه برعكس خواهد بود. اما چرا؟
با وجود اين كه سويا يك دانه گياهي است و مصرف دانه هاي گياهي مفيدند، اما به جهت غني بودن دانه سويا از نظر مواد مغذي؛ اين دانه جزو دانه هاي سنگين از نظر هضم قرار گرفته و نيازمند هضم مناسب است. بنابراين با افزايش مصرف؛ سيستم گوارش دچار مشكل شده و آنزيمها به خوبي عمل نكرده و سوياي هضم نشده در معده باقي مانده و حالت تهوع و يا عوارض ديگر ايجاد مي كند. بنابر اين با رعايت ميزان مصرف؛ به دستگاه گوارشتان استراحت بدهيد!
۵-فوايد سويا در خانمها
سويا را اولين بار زنان چيني براي تنظيم رطوبت و خشكي در بدن استفاده كردند. اين گياه التيام بخش بوده و در كاهش دردهاي زايمان در چين قديم مصرف مي شد. اما فوايد آن امروزه توسط پزشكان تاييد شده است. ببينيم اين فوايد چيست:
*سويا باعث ترشح فيتوستروژن و در نتيجه تخمك گذاري در خانمها را تنظيم مي كند.
*ترشح هورمونها را تنظيم مي كند.
*عادت ماهيانه را تنظيم مي كند.
*باعث افزايش ترشح شير در خانمهايي مي شود كه در دوران شير دهي قرار دارند.
*از ابتلاء به سرطان سينه جلوگيري مي كند.
*كنترل تقسيم سلولي در نقاط حساس بدن خانمها به سرطان مثل: رحم، تخمدان و سينه مي شود.
بنابراين پزشكان مصرف سويا را حد متعادل، براي خانمها ضروري مي دانند.
۶-سويا و نوزادان
مادراني كه قادر به دادن شير به نوزادانشان نيستند؛ از شير خشك استفاده مي كنند. اما با بزرگترشدن نوزاد؛ ميزان مصرف بالا رفته و نياز به تامين شير مورد كودك از طريق شير گاو و يا بز اجتناب ناپذير است. اما بعضي از كودكان توانايي هضم شير گاو و يا بز را ندارند. بنابراين بهترين شير، شير سويا است. تركيبات اين شير بسيار شبيه به شير مادر بوده و مي تواند جايگزين خوبي باشد.
۷-چه كساني بايد از مصرف سويا اجتناب كنند؟
با اين كه سويا فوايد فراواني دارد، اما پزشكان مصرف آن را براي بعضي افراد ممنوع كرده اند:
۱-افرادي كه دچار «پركاري» و يا «كم كاري» تيروئيد هستند.
۲-افرادي كه دچار مشكلات گوارشي هستند مثل: اشكال در دفع (يبوست يا اسهال)، التهاب دستگاه گوارش خصوصاً معده و روده.
۳-افرادي كه دچار تومور، ازدياد شيره معده و يا انگل دستگاه گوارش هستند.
اما علت ممنوعيت مصرف سويا براي اين افراد؛ سنگين بودن دانه سويا از جهت هضم است و چون در اين افراد مشكلات دستگاه گوارش وجود دارد، هضم سويا به خوبي انجام نمي شود.بنابراين در مصرف سويا زياده روي نكنيد و قبل از مصرف از سلامت دستگاه گوارش خود مطمئن شويد. سلامت باشيد.
منبع : soya & Health.com