نگارخانه خيال روز ۲۹ مهر با به نمايش گذاشتن ۱۷۹ اثر نقاشي و مجسمه از ۶۷ هنرمند افتتاح شد. اين نگارخانه تازه و بزرگ، ساختمان وسيعي است چسبيده به نگارخانه صبا كه توسط فرهنگستان هنر ساخته شده و دري به خيابان ولي عصر دارد.
به گفته محمدرضا كشاورز، دبير فرهنگستان، خانه صبا به عنوان يك خانه كلنگي در اختيار اين فرهنگستان قرار گرفته بود تا پس از تخريب، به جاي آن ساختمان مناسبي ساخته شود. اما مهندس ميرحسين موسوي، رئيس فرهنگستان هنر، در بازديد از آن به اين نتيجه رسيد كه خانه صبا، ارزش فرهنگي فراواني دارد و بايد حفظ شود. خانه صبا بازسازي شد و بعد، در كنار آن فضايي براي احداث ساختماني تازه فراهم آمد.
طرح و نقشه اين ساختمان كه هم اينك نگارخانه خيال ناميده مي شود، كار مهندس موسوي است و بناي آن در چند ماه به پايان رسيده است. در حال حاضر نگارخانه هاي صبا و خيال در مجموع ۲۵۰۰ متر زيربنا دارد.
كشاورز در مورد اهميت ساخت چنين فضايي عقيده دارد كه تعداد گالري ها و ميزان توليد و فروش آثار هنري از شاخص هاي مهم توسعه يافتگي است، بنابر اين فرهنگستان هنر با اين كه بيشتر وظيفه آكادميك دارد، به فعاليت هايي هم كه به ارتقاء سطح زيبايي شناسي مردم كمك مي كند، اهميت مي دهد. ايجاد گالري بزرگ خيال، در يك خيابان پررفت و آمد شهر از اين نوع فعاليت هاست.
فرهنگستان هنر براي افتتاح براي نگارخانه، آثار نقاشان و مجسمه سازان مطرح معاصر را- از كمال الملك تاكنون- از كاخ موزه هاي سعدآباد و نياوران، موزه رضا عباسي، بنياد مستضعفان و جانبازان، موزه هنرهاي معاصر تهران، موزه صنعتي كرمان، سازمان ميراث فرهنگي، حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي و مجموعه شخصي بعضي هنرمندان به امانت گرفته و به نمايش گذاشته است.
در اين مجموعه نقش ها و تنديس هايي از كمال الملك، سهراب سپهري، محصص، ملكيان، عربشاهي، اويسي، يكتايي، پيل آرام، تناولي، آغداشلو، صادق تبريزي، ديبا، زنده رودي، طاهرزاده و... به چشم مي خورد.
فضاهاي پرنور و بزرگ گالري خيال، امكان مناسبي براي برپايي نمايشگاهي ارزشمند فراهم كرده است. هرچند روي بعضي ديوارها، به ويژه در تالارهاي شمالي- جنوبي نورهاي مزاحمي از نورگيرهاي سقف به تابلوها مي تابد كه آزاردهنده است. كارت مشخصات بسياري از آثار نيز ناقص است، نام كامل هنرمند روي آنها نوشته نشده و اطلاعي از محل نگهداري دايمي آنها ديده نمي شود. علاوه برآن بعضي بي دقتي ها قدري عجيب به نظر مي رسد.
تابلويي در مجموعه هست كه كنار آن نام كمال الملك به عنوان نقاش نوشته شده است، در حالي كه روي خود تابلو مشخصات كامل موضوع نقاشي و نقاش ثبت شده است. سمت راست پرتره به خط درشت نوشته شده است: «علي خان ظهيرالدوله ايشيك آغاسي باشي دربار (رئيس تشريفات سلطنتي) در سن ۲۱ سالگي و سمت چپ نوشته شده است: «رقم بنده درگاه ابوالحسن ابن صنيع الملك غفاري در طهران في شهر ربيع الثاني سنه ۱۳۰۱».
موضوع اين نقاشي، چهره ظهيرالدوله معروف است كه مدفن او را اينك به نام گورستان ظهيرالدوله مي شناسيم. او به لقب صفا عليشاه هم شناخته مي شود، زيرا رئيس يكي از فرقه هاي دراويش شاه نعمت الهي بوده است.
نقاش اين پرتره هم پسر عموي كمال الملك، ابوالحسن (يحيي خان) است- صنيع الملك غفاري، عموي كمال الملك است، نه پدرش- ضمن اين كه همه مي دانند نام كمال الملك محمد غفاري بود، نه ابوالحسن.
دبير فرهنگستان هنر، برگزار كننده نمايشگاه توضيح مي دهد كه تابلوهاي كمال الملك را از سازمان ميراث فرهنگي امانت گرفته اند و اين تابلو را هم به عنوان اثري از او به فرهنگستان معرفي كرده اند. (او همين جا تأكيد دارد كه فرهنگستان هنر از تمام دستگاه هاي فرهنگي كشور كه در برپايي نمايشگاه همكاري كرده اند، سپاسگزار است و از اين پس نيز، چشم انتظار ياري آنان مي ماند.)
ماجراي دلگير كننده بي دقتي هايي كه بر سر آثار هنري مي رود، به اينجا ختم نمي شود. در بخشي از نمايشگاه تعداد زيادي از نقاشي هاي سهراب سپهري به نمايش درآمده كه برخلاف ساير آثار، دريافتن اين نكته كه تابلوها از كجا به امانت گرفته شده، آسان است. اما نه فقط از اين رو كه در كارت مشخصات تابلو، محل نگهداري دايمي آن ذكر شده است، بلكه از اين رو كه روي تابلوها برچسب اموال اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي كرمان زده شده است، نه روي قاب كه روي خود نقاشي، روي بوم! (بر كارت مشخصات اين تابلوها هم البته نام موزه صنعتي كرمان ذكر شده است.)
از اينها كه بگذريم، تماشاي مجموعه اي از آثار هنرمندان معاصر ايران فرصتي مغتنم است كه گويا قرار بود تا نيمه آبان فراهم بماند، اما تمديد شده است. نگارخانه خيال همچنين از اواخر بهمن تا فروردين سال آينده ميزبان نمايشگاه دوسالانه گرافيك ايران خواهد بود كه انجمن گرافيست ها برگزار مي كند.
عكس ها : راهب هماوندي
