مريم غفاري - عباس اسدي
با وجود آن كه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي وزارتخانه اي غيرسياسي است، به دليل آن كه كاركرد آن با سلامت قشرهاي گوناگون جامعه پيوند خورده است بيش از ساير وزارتخانه ها به تيغ استيضاح گرفتار شده و در اين ميان مسعود پزشكيان وزير بهداشت فعلي از اين استيضاح جسته و توانسته است دوبار رأي اعتماد از نمايندگان مجلس ششم را بگيرد.
پزشكيان را همزمان با اجراي بزرگترين واكسيناسيون جهان در طبقه پنجم ساختمان بيماريهاي واگيردار ملاقات مي كنيم، آرام و متواضع، دغدغه اصلي اش بهداشت و سلامت جامعه است. آنجا كه بحث به ويروس ايدز مي رسد، پزشكيان آهي كشيده و بر بي خبري جامعه از آثار زيانبار اين ترور خاموش تأسف مي خورد، براي چند لحظه اي سكوت مي كند و سپس تنها راه مهار و پيشگيري از اين ويروس دهشتناك را آگاه سازي عمومي مي داند.گرچه محوريت مصاحبه با وزير بهداشت واكسيناسيون سرخك و سرخجه است اما موضوعاتي چون لايحه جامع كنترل دخانيات و دلايل افزايش قيمت دارو نيز به موضوع محوري گفت و گو پيوند خورد . وزير هم گرچه در تنگناي زمان گير كرده بود اما با حوصله به پرسش هاي گروه اجتماعي روزنامه پاسخ داد.
اين پرسش و پاسخها را در صفحه ۹ بخوانيد .
زير ذره بين
هيچ وقت از ما سئوال نكردند كه چرا واكسن نزديد ولي ۸ سال به خاطر يك دستگاه ساده اي كه بود و نبودش اصلاً در سلامت و جان انسانها تأثيرگذار نيست بارها و بارها در جاهاي مختلف از ما سؤال مي كنند كه چطور شد؟ ولي اگر واكسن نزنيم و هزاران معلول سالانه در مملكت بوجود مي آيند، آيا اين معضل نيست؟!
*چه ضرورت هايي وزارت بهداشت را برآن داشت تا در يك اقدام ملي، ۳۳ ميليون نفر را تحت پوشش واكسيناسيون سرخك و سرخجه قرار دهد؟
-آمار تكان دهنده اي كه از سازمان بهداشت جهاني در دست داريم ضرورت اجراي اين طرح را بخوبي مشخص مي كند: سالانه ۱۱ ميليون انسان در جهان به خاطر بيماري هاي قابل پيشگيري با واكسن از بين مي روند يعني رقمي بيشتر از همه مرگها و كشتارهايي كه در جنگهاي جهاني رخ داده است.
در گزارش پروفسور ساكس به سازمان بهداشت جهاني (WHO) در مورد آفريقاي جنوبي و كشورهاي توسعه نيافته آمده: اگر براي پيشگيري هزينه نكنيم ۸ ميليون نفر در كشورهاي در حال توسعه و فقير خواهند مرد. حال اگر آمار كشورهاي توسعه يافته را هم اضافه كنيم حدود ۱۱ ميليون مرگ، قابل پيشگيري است.
پروفسور ساكس مي گويد: اگر ۶ كشور سرمايه دار و توسعه يافته، يك در هزار توليد ناخالص داخلي (GDP)شان را (يعني از يك دلار يك هزارم اش) را بدهند، سالانه از مرگ ۸ ميليون انسان جلوگيري خواهد شد.
در كشور ما قبل از اين كه عمليات واكسيناسيون در سال ۱۳۴۵ شروع شود، سالانه ۱۵۰ الي ۵۰۰ هزار نفر مبتلا به سرخك داشتيم كه از اين تعداد ۱۰ الي ۱۵ درصد مي مردند و تعدادي كه زنده مي ماندند دچار تب و تشنج و عوارض مختلف ديگر مي شدند. در رابطه با سرخجه نيز در حال حاضر سالانه هزار كودك متولد مي شود كه از هر هزار تولد يك نفر با معلوليتهاي مادرزادي نظير، كري، كوري، مشكلات مغزي، قلبي و... به دنيا مي آيد كه به علت مواجه شدن مادر با سرخجه است. تصور كنيد اگر ده سال پشت سر هم اين اتفاق بيافتد ما ده هزار نفر آدم با معلوليت هاي مختلف خواهيم داشت. اكنون در كشور ما سالانه ۱۵ هزار نفر بيمار سرخك داريم. شيوع اين بيماري در سنين بالاي ۵- ۶ سالگي است. علت هم اين است كه در سنين پايين تر، بچه ها از زمان تولد تا مدرسه سيرانجام واكسن ها را طي مي كنند.
* در صحبت هايتان به نقص ايمني واكسيناسيون اشاره كرديد لطفاً در اين باره توضيح بيشتري بفرماييد؟
- هر واكسن ايجاد ايمني اش در بدن متفاوت است واكسن سرخك ۹۰ تا ۹۵ درصد ايمن مي كند و ۵ الي ۱۰ درصد ناقص باقي مي ماند. نحوه تزريق، نوع دارو، سيستم دفاعي بدن و خود ويروس هم عللي است كه باعث نقص ايمني مي شوند كه در نتيجه مي بايست عمل واكسيناسيون تكرار شود تا آن نقص را پوشش دهد.
* با توجه به تأكيدي كه بر ضرورت اجراي اين طرح مي فرماييد چرا كشور ما در بين كشورهاي منطقه مديترانه شرقي جزو آخرين كشورهاست كه اين طرح را اجرا مي كند؟
- ۱۸ كشور تاكنون اين طرح را اجرا كردند ولي همه اين كشورها را اگر جمع كنيد جمعيت كشور ما را ندارند. دوم اينكه علل مختلف سياسي، اجتماعي، فرهنگي، مديريتي و همچنين تغيير نگاه ها در جامعه و سيستم مديريتي كشور همگي از جمله دلايلي است كه باعث تأخير ما در انجام اين كار شده است. ما بيشتر تحت فشار هستيم كه دستگاه بياوريم نه اينكه واكسن بزنيم. در صورتي كه هر روز شاهد كشتار جمعي اين ويروسها در بين مردم جهان هستيم. هيچ وقت از ما سؤال نكردند كه چرا واكسن نزديد ولي ۸ سال به خاطر يك دستگاه ساده اي كه بود و نبودش اصلاً در سلامت و جان انسانها تأثيرگذار نيست بارها و بارها در جاهاي مختلف از ما سؤال مي كنند كه چطور شد؟ ولي اگر واكسن نزنيم و هزاران معلول سالانه در مملكت بوجود مي آيند، آيا اين معضل نيست؟!
* چرا براي اجراي اين طرح اين فصل را انتخاب كرديد آيا ابتلاء به ويروس سرخك در اين هنگام بيشتر است يا دليل ديگري دارد؟
-خير. براي اينكه زمان مي خواستيم تا واكسن هايمان برسند. ما حدود ۴۰- ۴۵ ميليون واكسن خريديم. در دنيا كارخانه اي وجود ندارد كه اينقدر واكسن توليد كند. براي اينكه اين مقدار دارو داشته باشيم بيشتر از يك سال وقت گذاشتيم به علاوه اينكه بايد كنترل مي كرديم و از سلامت آن مطمئن مي شديم كه ببينيم آيا اين واكسن ها عارضه اي غيرمتعارف نخواهند داشت و آيا تأثيرگذاري لازم را دارند. همچنين زماني را براي تربيت نيروها و هماهنگي با سازمانها و واحدهاي مختلف داشته باشيم، چون كار بسيار وسيعي است و خريد ۴۰ ميليون واكسن و توزيع آن در كشور و همينطور نگهداري واكسن در درجه حرارت مشخص، انتقال و... هم بايد چك مي شدند و بسيار مشكل و وقت گير بود.
* در بخش تأمين هزينه ها، يونيسف هم حمايتي از شما داشته است؟
-يونيسف حدود ۲۰۰ هزار دلار كمك كرده است. در واقع كمك يونيسف در اين امر به ما در دو بخش است. يكي در بخش تبليغات آن هم به شيوه انفجاري كه در كوتاه ترين مدت بيشترين بهره را بگيريم، به اين شكل كه تبليغات از يك سئوال شروع و هر روز بزرگ و بزرگتر مي شود و دوم اينكه ما براي اينكه ارزش يابي از خودمان داشته باشيم از يونيسف خواستيم اين كار را انجام دهد. ولي در كل بيشترين سرمايه را جمهوري اسلامي خودش گذاشته و نزديك ۱۶ ميليارد تومان يعني بالاي ۲۰ ميليون دلار بوده كه با ۲۵۰- ۳۰۰ هزار دلار كه يونيسف كمك كرده است قابل مقايسه نيست. امروز يكي از نمايندگان محترم به عنوان اعتراض نوشته بود كه اين واكسن ها عارضه دارند و اين مطالب را از يك مجله انگليسي نقل مي كرد. اين مطلب نشان مي دهد اولاً در انگلستان اين واكسن را تزريق مي كنند و دوم اينكه براي هر واكسن ۲۶۰ الي ۵۰۰ پوند پول مي گيرند يعني با پول ما حدود ۳۰۰ الي ۶۰۰ هزار تومان پول دريافت مي كنند ،در حالي كه در ايران داريم رايگان اين كار را مي كنيم. اين كه عارضه هم ايجاد شود طبيعي است،بالاخره هر عمل جراحي كه انجام مي شود و هدفش نجات جان انسانهاست يك درصدي هم عارضه در پي دارد.
* كودكاني كه زير ۵ سال سن دارند و احياناً گروهي از آنها واكسن سرخجه را دريافت نكرده اند تكليفشان چيست؟
-سرخجه در درجه اول در دختران و آن هم در سنين ازدواج اهميت دارد چون خود بيماري سرخجه بيماري كشنده و خطرناكي نيست ولي اگر در موقع بارداري مواجه با اين بيماري صورت بگيرد ناهنجاريهاي جنيني و معلوليت به دنبال خواهد داشت. در برنامه وزارت بهداشت است كه به اين گروه از كودكان به محض وارد شدن به مدرسه واكسن MMR تزريق شود.
* از آنجا كه در سياست محوري وزارت بهداشت،پيشگيري مقدم بر درمان است.در حال حاضر در كشور ما ايدزويروس پنهاني است كه اسمش را مي توان ويروس فرصت طلب گذاشت كه از فرصتها استفاده مي كند و افراد را مبتلا مي نمايد براي پيشگيري از ظهور و بروز آن چه برنامه هايي در دست اجرا داريد؟
|
|
|
-اگر شما يك تروريست را پيدا كنيد كه هر روز يك نفر را مي كشد، مملكت در قبالش چه مي كند؟ مشخص است كه به شدت عكس العمل نشان مي دهد،اين ويروسها هم دارند آدم مي كشند ،ما بايد كاري بكنيم كه محيط زندگي و مخفي گاه اين ويروس را ناامن كنيم ،يعني اجازه ندهيم اين ويروس مخفي شود و دوباره به عده ديگري حمله كند. شما مشاهده كنيد خيلي از ابزارهاي پزشكي صرفاً ابزارهايي هستند كه جان انسانها را نجات نمي دهند فقط قدرت تشخيص را بالا مي برند مثل اكو، تست ورزش، سي.تي.اسكن، MRI و... اگر اين دستگاه ها نباشند كار انجام مي شود و آدم به خاطر نبود آنها نمي ميرد، ولي اگر به ويروس نپردازيم ميليونها انسان مي ميرند. توجه داشته باشيد، بحث سلامت غيرقابل واگذاري به بازار است. بحثي در سلامت وجود دارد به اين مضمون كه من سالم هستم، شما هم سالم هستيد. از من يك بيماري به شما منتقل مي شود و شما مجبوريد تاوان چيزي را بپردازيد كه خودتان هيچ تقصيري نداشتيد و منفعتي هم نداشتيد و پول خرج مي كنيد و هزينه مي كنيد تا برگرديد به حالت اوليه، جامعه هم بايد از ماليات، عوارض و... را جبران كند تا سلامت مردم خودش را تضمين كند.
ايدز مسئله اي است كه اگر ما به آن نپردازيم و خودش را به ما نشان ندهد ديگر كار از كار گذشته است. در بحث ايدز اگر واقعاً آگاهي جامعه وجود داشته باشد ما امن هستيم و مشكلي پيدا نخواهيم كرد. فعلاً تنها راه جلوگيري از ايدز در جامعه، آموزش و اطلاع رساني و رفتار سالم جنسي است؛ هركسي مراعات كند گرفتار نمي شود.
* افزايش قيمت دارو تهديد سلامت مردم است. اگر قيمت دارو افزايش پيدا كند جامعه به سمت داروهاي تقلبي و ارزان قيمت خواهد رفت و سلامت جامعه را تهديد مي كند واقعاً اين افزايش تا چه حد جدي است و اگر هست آيا ملاحظات و ضرورتهايي به همراه دارد؟
-در جلسه اي كه در شوراي قيمت گذاري در رابطه با افزايش قيمت دارو داشتيم قرار شد يك جلسه مجدد هم با حضور دست اندركاران دارو، بيمه ها و مديريت و برنامه ريزي و وزارت بهداشت داشته باشيم.
براساس اين طرح يك سري از داروها از چرخه يارانه خارج مي شوند، يعني قبلاً دلار يارانه اي مي دادند دارو توليد مي شد، حالا آن دلار يارانه اي پرداخت مي شود، ولي به يك سري از داروها تعلق نمي گيرد. وقتي دلار يارانه اي به دارو تعلق گرفت و يا داروي جديد وارد بازار مي شود طبيعي است كه بايد با دلار ۸۰۰ تومان خريداري شود و قرار شد در جلسه مجدد شوراي قيمت گذاري در رابطه با داروهايي كه خارج از سيستم يارانه ها هستند مجدداً صحبت شود و نهايتا اگر مي خواهند داروهايي كه خارج از اين تعرفه ها هستند قيمتش ثابت بماند بايد يارانه ها را از طريق بيمه به آن داروها پرداخت كنند.
*لايحه جامع كنترل دخانيات سرانجام چه شد؟
-در خصوص لايحه جامع كنترل دخانيات در دولت بحث داشتيم و چالش بزرگي هم دولت با گروه هاي صنعتي و اقتصاديون دارد. براساس نظر كارشناسي و تجربه بين المللي و بحث ها و تحقيقات علمي، سيگار عامل مرگ، بيماري و سرطان است و هيچ شكي در آن نيست. آنقدر تحقيقات در آن متواتر و زياد است كه هيچ كارشناسي نمي تواند منكر آثار زيانبار سيگار شود. استعمال دخانيات باعث شعله ور شدن بيماريها مي شود و بستر ظهور آنها را فراهم مي كند. سالانه در ايران ۳۰ هزار نفر به خاطر سيگار به طور مستقيم يا غيرمستقيم مي ميرند. سيگار عامل بروز سرطان، نارسايي قلبي و تنفسي است. بحث بعدي ما بيماريهاي غير واگير به اين شكل است كه در جامعه پخش مي شود و بار سنگين سلامت براي ما ايجاد مي كند.
عده اي خيال مي كنند اگر اجازه واردات به سيگار را بدهند، يا كارخانه براي توليد آن احداث كنند، اقتصاد پر رونق و درست مي شود. تجربه دنيا ثابت كرده كه سيگار هم اقتصاد را بيمارتر و هم سلامتي جامعه را تهديد مي كند. روزانه نزديك ۳ ميليارد و ۸۰۰ ميليون تومان به هوا دود مي شود. يك هزار ميليارد تومان را دود مي كنيم و دو برابر آن هم براي درمان بيماريهايي كه متعاقب آن بروز مي كند هزينه مي كنيم. حال سئوال اينجاست اشتغال زايي و رونق بازار با اين وضعيت چه تعريفي پيدا مي كند؟ اگر مي گويند عدد و رقم ما غلط است، تحقيق كنند. ما رفرنس مي دهيم و تسليم تحقيقات هستيم.
چالش ميان سلامت و اقتصاد، چالشي از سر نشناختن ضرورت هاست. ما تلاش مي كنيم در حوزه فعاليت خود سلامت را به جامعه ارزاني داريم و از هيچ كوششي در اين راه دريغ نخواهيم كرد.
*از اينكه وقتتان را در اختيار ما گذاشتيد، سپاسگزاريم و برايتان در انجام رسالت خطيري كه به عهده داريد، آرزوي موفقيت داريم.
