Hamshahri Newspaper

مريم غفاري
وارد سالن كه مي شوند دو گروهند: يكي اهداءكنندگان، با لبخندي تلخ، ولي از سررضايت، كه آنها به دعوت فرزندانشان كه ميزبانان اصلي اين همايش اند و اكنون در بين ما نيستند آمده اند و گروهي ديگر گيرندگان هستند، با لبخندي كه آزاد شدن از درد و رنجي جانكاه و حياتي دوباره را حكايت مي كند، اين نخستين همايش پزشكي است كه نوعدوستي، گذشت و عاطفه در آن موج مي زند.انسان هايي كه در بدترين شرايط روحي زندگي شان (يعني غم از دست دادن عزيزان) زيباترين تصميم ها را گرفتند، چنين كاري جز از انسان هايي آزاده و بزرگ برنمي آيد. امروزه در سراسر جهان بيماران بسياري را مي توان يافت كه به دليل از بين رفتن عملكرد يكي از اعضاي بدن، عليرغم انجام درمان هاي مختلف طبي و جراحي ، امكان زندگي مؤثر و فعاليت هاي قابل قبول اجتماعي از آنان سلب شده و مرگي قريب الوقوع و يا معلوليتي جانكاه را انتظار مي كشند. در مورد اين قبيل بيماران تنها راه و بهترين راه جهت بهبود و بازگشت به زندگي ، «پيوند» است. بانك فرآورده هاي پيوندي ايران وابسته به دانشگاه علوم پزشكي تهران، چندي پيش همايشي با عنوان «خانواده بزرگ پيوند اعضا» با حضور مسئولين، خانواده هاي اهداء كننده و گيرندگان اعضاء برگزار كرد. مطلب حاضر حاصل گفت وگويي است كه با دكتر سيد محمد كاظميني، رياست مركز مديريت پيوند و بيماري هاي خاص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و دكتر آقايان، معاون اجرايي بانك فرآورده هاي پيوندي ايران كه در ادامه از نظرتان مي گذرد.
دكتر آقايان، معاون اجرايي بانك فرآورده هاي پيوندي ايران، در خصوص هدف برگزاري اين همايش سالانه مي گويد: در كشورهاي پيشرفته معمولاً اهداء اعضا بين فرد دهنده و گيرنده به صورت كاملاً محرمانه است و هيچكدام از طرفين يكديگر را نمي شناسند و همه امور با نامه نگاري است و ملاقات حضوري انجام نمي شود ولي كشور ما داراي مردمي بااحساس است و اين امر باعث شده ما در كارمان چند سال جلوتر بيافتيم. بر اين اساس هدف مركز اين است كه طرفين با يكديگر ملاقات داشته باشند و وزارت بهداشت به ما آئين نامه اي داده بود كه حتي الامكان از ملاقات حضوري جلوگيري شود تا متعاقباً يك سري مشكلات روحي براي خانواده هايي كه اهداء كننده هستند،پيش نيايد.به همين دليل ما ديديم بهترين كار اين است كه هر ساله يك همايش بگذاريم و همه را در قالب يك مجمع به نام خانواده بزرگ پيوند جمع كنيم. در اين همايش،هم اهداء كنند گان و هم گيرندگان و هم مسئولين امر، پزشكان و پرستاران حضور دارند.
*قانون مربوط به پيوند اعضا كي و چگونه تصويب شد؟
- قانون مربوط به پيوند اعضاي بيماران فوت شده يا بيماراني كه مرگ مغزي آنان مسلم است در فروردين سال ۱۳۷۹ تصويب شد ودر سال ۱۳۸۱ نيز آئين نامه اجرايي آن مورد تأييد قرار گرفت.
يكي از وظايف اصلي ما بر اساس اين قانون ساماندهي پيوند و اتخاذ روش هاي جديد براي استفاده از اعضاي بيماراني است كه به مرگ مغزي دچار شده اند. در رابطه با تعريف مشخص از مرگ مغزي، پروتكلي نيز تهيه شده كه براساس آن ۴ نفر از هر دانشگاهي از مقام وزارت حكم مي گيرند كه مرگ مغزي فرد را تشخيص بدهند.
* چه قسمت هايي از فرد فوت شده قابل پيوند است؟
- دكتر كاظميني،متأسفانه بلافاصله پس از مرگ، اكثر اعضاي حياتي، قابليت زنده بودن و طبعاً قابليت پيوند خود را از دست مي دهند. قلب، ريه ها، كبد، كليه ها و ... پس از توقف دائم ضربان قلب ديگر قابل پيوند نيستند، اما اين مطلب به اين معني نيست كه راه كمك به همنوع و جلب رضاي خدا بر خانواده هاي خداپرست و انسان دوست بسته شده است. زيرا قسمت هايي همانند استخوان ها، دريچه هاي قلبي، قرنيه ها، بخش هايي از پوست و بعضي از جدارهاي داخلي بدن تا ۴۸ ساعت پس از فوت نيز داراي سلول هاي فعال و قابل برداشت و نگهداري جهت پيوند هستند. اين امر در صورتي انجام خواهد شد كه اعضاي خانواده و بستگان درجه يك متوفي رضايت خود را به مراكز ذي صلاح اعلام نمايند. در اين صورت تنها همان قسمت هايي كه رضايت دهندگان مشخص نموده اند جهت پيوند به بيماران برداشت خواهد شد.
* آيا همه قسمت هايي كه اهدا مي شوند مورد استفاده قرار مي گيرند، يا ممكن است بعضي از آنها به صورتي غير قابل استفاده در بيايند؟
- دكتر آقايان: متأسفانه عليرغم تلاش فراوان دست اندركاران امر پيوند و با وجود نياز فراوان بيماران، به علت مشكلات برداشتن اين گونه نسوج از افراد فوت شده و احتمال تأثير نامطلوب عامل ايجاد كننده مرگ بر روي قسمت هاي مختلف بدن، همواره اين احتمال وجود دارد كه نسوج برداشت شده نهايتاً قابل استفاده نباشد. همچنين وجود عوامل عفوني مي توانند باعث نامطلوب بودن نسوج شوند.
علاوه بر اين، فرد ممكن است مبتلا به بيماري هايي باشد كه فقط در آزمايش و بررسي مشخص شوند. البته اين مركز براساس بالاترين استانداردهاي جهاني تهيه نسوج پيوندي و با استفاده از پرسنل متخصص و تجهيزات پيشرفته تمام تلاش خود را در جهت حداكثر استفاده مي نمايد، ولي با وجود مراحل پيچيده آماده سازي و فرآوري و استفاده از مواد نگهدارنده و درماني مختلف، به علت تغييرات بافتي پس از مرگ و... ممكن است در پايان مشخص گردد كه اين نسوج قابليت استفاده جهت بيماران را ندارند. نسوجي هم كه قابليت پيوند آنها به اثبات برسد، در شرايط ويژه به مدت طولاني قابل نگهداري هستند تا براي گيرنده اي كه مشخصات پزشكي متناسبي دارد مورد استفاده قرار گيرند.
با اين وجود و با احترام به نيت خير اهداكنندگان محترم، اين مركز تمامي خانواده هاي نيكوكار اهداكننده را جزيي از جمع خانواده بزرگ اهداكنندگان كشور مي داند و از تمامي آنها جهت شركت در مجامع ساليانه اي كه به صورت مجتمع و با حضور تمامي خانواده هاي اهداكنندگان و گيرندگان اعضا و نسوج پيوندي برگزار مي شود، دعوت مي نمايد.
* آيا براي اهدا، آزمايش هايي هم انجام خواهد شد؟
- بله، بر روي يك نمونه كوچك خون، آزمايش هاي بيماري هاي مسري همچون ايدز و هپاتيت انجام خواهد شد. اين امر جهت جلوگيري از انتقال اين بيماري ها به گيرندگان پيوند است. ادامه آزمايش هاي محرمانه خواهد بود. البته اين مركز طبق وظيفه خود جهت پيشگيري از ابتلاء افراد در معرض خطر و با درمان هاي لازم مراتب آزمايشهاي مثبت و يا مشكوك را به بستگان در معرض خطر اطلاع خواهد داد.
* اگر فردي تصميم به اهدا بگيرد، چه روندي را بايد طي كند؟
- افراد مي توانند در صورت تمايل به اهدا و يا گرفتن اطلاعات تكميلي به بانك فرآورده هاي پيوندي ايران كه به صورت شبانه روزي و در تمامي روزهاي هفته آماده خدمت رساني مي باشند تماس بگيرند.
با تكميل نمودن فرم هاي مربوط به اهداء اعضا در ليست اهداكنندگان قرار خواهيد گرفت و ضروري است كه خانواده شما نيز از اين تصميم شما اطلاع داشته باشند.
* در كشور ما رايج ترين پيوند كدام است و اگر آماري در اين زمينه هست،اعلام كنيد؟
- دكتر كاظميني: در كشور ما رايج ترين نوع پيوند، پيوند كليه مي باشد. از سال ۶۳ به بعد بيش از ۱۵ هزار نفر پيوند شدند و در سال گذشته ۱۶۸۰ مورد پيوند كليه داشته ايم. بيماراني كه نارسايي كليه دارند به كمك پيوند دياليز مي توان آنها را درمان كرد كه پيوند بهترين نوع درمان است. در ايران ۴۷ درصد از اين بيماران از طريق پيوند درمان مي شوند،در صورتي كه در آمريكا ۲۸ تا ۳۰ درصد پيوند شده اند و ما در اين خصوص در كل دنيا رتبه پنجم را داريم. در پيوند مغز استخوان ۳۰۰ مورد و در قرنيه بيش از ۲۰۰۰ مورد پيوند داشته ايم.
* اين كار محدوده سني تعريف شده اي دارد؟
- با توجه به ارزيابي كه مي شود يك محدوده سني خاصي داريم. قاعدتا ً در سنين خيلي بالا و يا خيلي پايين اين كار انجام نمي شود، مگر برحسب ضرورت. اين ارزيابي را پزشكاني متخصص انجام مي دهند و تشخيص مي دهند كه اين پيوند انجام بشود يا خير.
* اكثر اهداكنندگان در چه رده سني قرار دارند؟
- از آنجايي كه در جامعه ما آمار تصادفات خيلي بالاست و اكثراً هم جوان هستند، متأسفانه بيشتر اهداكنندگان جوانان هستند، كه در سن آقايان بيشتر اين مورد مربوط به تصادف با موتورسيكلت است كه به علت رعايت نكردن قوانين و نداشتن كلاه ايمني و... منجر به فوت فرد مي شود.
* كدام بخش از اعضا بيشتر مورد استفاده قرار مي گيرند؟
- دكتر آقايان: معمولاً مقاوم ترين اعضاء كليه ها هستند كه در اكثر موارد استفاده مي شود؛ ولي از اعضاي ديگر مثل قلب و ريه ها كه بسيار حساسند در بهترين مراكز دنيا آمار ۲۰ درصد مي دهند كه هم تكنيك بسيار پيچيده اي دارد و هم نگهداري آن عضو و رساندن براي پيوند به نحوي كه عفونت نكند، واقعاً مشكل است. در مراتب بعد كبد و قلب هستند كه هر كدام شرايط ويژه اي دارند.
* نسبت به كشورهاي ديگر در اين امر در چه سطحي قرار داريم؟
- ما آمار دقيقي از سطح عملكرد همه جا نداريم، بيشترين پوشش مركز ما تهران است كه از نظر آمار برحسب ميليون نفر درصد ۲۴ تا ۲۵ مي باشد كه با خيلي از كشورها مثل اسپانيا، آمريكا قابل مقايسه است و مقام پنجم در دنيا را داريم.
*گزينش شما از ليست بيماراني كه در انتظار اهداء عضو هستند،به چه شكلي است؟
- دكتر كاظميني: گزينش بيماران برپايه عدالت و همچنين نيازهاي فوري در نظر گرفته شده و انتخاب با مركز مديريت پيوند است كه براساس شاخص هايي نظير زمان انتظار، اولويت منطقه اي و ضرورت انجام پيوند بيماران انجام مي شود.
* آيا واحد فراهم آوري فقط در تهران فعال است يا در شهرهاي ديگر هم واحد داريد؟
- دكتر كاظميني: در شهرهاي شيراز، اصفهان، مشهد، اروميه، تبريز و يزد ما واحد فرآوري داريم و تا آخر امسال نيز واحدهاي شناسايي مرگ مغزي در مراكز استان ها تشكيل خواهد شد و شبكه ها انسجام پيدا مي كند.
خوشبختانه استقبال از اهداء اعضا توسط مردم خيلي خوب بوده است. حتي اين قانون وقتي در هيأت دولت مطرح شد همه آنها كارت اهداء اعضا را پر كردند كه اميدواريم اين شبكه در جهت خدمت رساني به كساني كه نارسايي اعضا و نسوج دارند، بتواند به خوبي به فعاليت اش ادامه دهد.
* بيشتر چه نوع خانواده هايي تصميم به اهداء عضو مي گيرند؟
- دكتر آقايان: بيشتر، خانواده هاي مذهبي هستند يعني مقدم بر سواد و تحصيلات، ديد مذهبي خانواده هاست، ما اميدواريم با ساماندهي امر پيوند در كشور و اتخاذ روش ها و تكنيك هاي روز جهان از ايثاري كه بستگان بيماران مبتلا به مرگ مغزي مي كنند در جهت گرم نمودن كانون خانواده هايي كه در اثر نارسايي اعضاء بدن عزيزانشان در رنجند نهايت استفاده را بكنيم.
* آيا پس از انجام اين كار با افرادي كه رضايت دارند از اعضاي بدن عزيزانشان استفاده كنيد هم ارتباطي داريد؟
- سعي مي كنيم تا حد امكان اين ارتباط را داشته باشيم ولي واقعاً آن طور كه شايسته و در شأن آنهاست نتوانستيم اين كار را كنيم. در مراسم ترحيم آنها شركت مي كنيم و در اين همايش ساليانه از آنها دعوت مي كنيم. ولي چون روز به روز هم اين تعداد افزايش پيدا مي كند، براي ما مقدور نيست آن طور كه شايسته است از آنها قدرداني كنيم چون يك كار واقعاً صددرصد خداپسندانه است.