علي شيدفر
مراسم اهداي جوايز اسكار كه مهم ترين رويداد سينمايي سال است، در سال ۲۰۰۳ با حال و هوايي متفاوت برگزار شد و از شكوه و جلال هميشگي آن خبري نبود. جنگ و اعزام نيروهاي آمريكايي به عراق، فضاي زندگي عادي را در اغلب جهان دگرگون كرده بود و ميليون ها چشم كه هر سال در ۲۶ مارس، اسكار را دنبال مي كردند، كانال هاي تلويزيوني خود را براي آگاهي از رويدادهاي جنگ كنكاش مي كردند.
اسكار متفاوت
جنگ فضاي مراسم اسكار را نيز تحت تأثير قرار داده بود و واكنش هنرمندان نسبت به اين پديده، اسكار را به تريبوني براي اظهار نظر پيرامون جنگ تبديل كرده بود.
چهره هايي چون «نيكول كيدمن»، «داستين هافمن»، «سوزان سراندون»، «تيم رابينز»، «آدريان برودي»، «كريس كوپر»، «زناتا جونز» و در صدر آنها مايكل مور به هنگام دريافت جوايز خود بر ضد جنگ و سياست هاي جنگ طلبانه بوش سخن گفتند.
كريس كوپر در هنگام دريافت اسكار «بهترين هنرپيشه نقش مكمل» گفت: «با همه مشكلاتي كه جهان امروز با آن روبه رو است، براي همه آرزوي صلح مي كنم.»
آدريان برودي برنده اسكار «بهترين بازيكن مرد» با شور و هيجاني خاص اعلام كرد: «به هر كسي كه اعتقاد داريد بياييد براي رسيدن به صلح دعا كنيم.»
او با اشاره به اين كه صميمي ترين دوستش در كويت به سر مي برد، آرزو كرد همه سربازان سالم به خانه هايشان برگردند.
نيكول كيدمن بهترين بازيگر اسكار ۲۰۰۳ پس از دريافت جايزه گفت: «راسل كرو به من گفت گريه نكنم، اما اكنون نمي توانم جلوي گريه ام را بگيرم. شايد اين سؤال مطرح باشد، اكنون كه دنيا در ناآرامي به سر مي برد، چرا بايد در اين مراسم شركت مي كردم؟ جواب من اين است كه براي هنر و كارم ارزش زيادي قائل هستم. با اين حال، مشكلات زيادي در دنيا وجود دارد. من براي همه كساني كه عزيزان خود را از دست مي دهند، دعا مي كنم.»
اما هيچ كس به اندازه مايكل مور جسارت به خرج نداد. او در حالي كه موسيقي مي كوشيد سخنانش را پايان يافته اعلام كند، گفت: «ما با جنگ مخالفيم. شرم بر تو باد آقاي بوش.بي ترديد روزگارت به پايان مي رسد ...»
سخنراني مايكل مور كه با تشويق و تأييد اغلب هنرمندان روبه رو شد، تا مدت ها بعد از مراسم نيز در شبكه هاي خبري بازتاب فراواني داشت. واكنش هنرمندان در داخل سالن و اعتراض مردم عليه جنگ در بيرون، اسكار ۲۰۰۳ را به دوره متفاوت و به ياد ماندني تبديل كرد.
كن و فدريكو فليني
پنجاه و ششمين جشنواره جهاني كن نيز در روز چهاردهم ماه مه ۲۰۰۳ با تجليل از استاد بزرگ سينماي ايتاليا فدريكو فليني گشايش يافت و در دهمين سالگرد درگذشتش ياد و خاطره او را گرامي داشت.
كن كه معتبرترين جشنواره هنري جهان است، تاكنون چهره هاي درخشاني را كشف و به دنياي سينما ارائه داده است. هر سال سينماگراني با تجربه هاي تازه از هر گوشه دنيا كه آثاري در شكل هاي مختلف ديجيتال، VHS، بتا و دي وي دي ساخته اند به اينجا مي آيند تا عرصه اي براي نقد و بازبيني خود بيابند. افزايش تعداد فيلم هاي كن در هر سال، نشان از اعتبار روزافزون اين جشنواره و روند رو به رشد صنعت سينماي جهان دارد.
در كن ۲۰۰۳ سيزده كشور با ۲۰ فيلم به بخش مسابقه راه يافتند. در سال ۲۰۰۲ در اين بخش ۲۱ فيلم از ۱۵ كشور و در سال ۲۰۰۱ دوازده كشور با ۲۳ فيلم حضور داشتند. سميرا مخملباف فيلمساز ۲۳ ساله ايراني كه تاكنون ۳ فيلم بلند ساخته و در كن ۲۰۰۰ با فيلم تخته سياه درخشيده است، امسال براي دومين بار و با فيلم ساعت پنج عصر، در بخش مسابقه كن شركت داشت. جعفر پناهي فيلمساز ديگر ايراني نيز در كن ۲۰۰۳ با فيلم طلاي سرخ در بخش نوعي نگاه حضور يافت و فيلمش در آئين اختتاميه اين بخش به نمايش درآمد.
مهرناز سعيدوفا و جاناتان روزنبام كه كتاب جديدشان درباره كيارستمي با موفقيت قابل توجهي روبه رو شد، سخنراني كوتاهي نيز درباره سبك و تأثير كارهاي جديد كيارستمي ايراد كردند. جمشيد اكرمي نيز در يكي از نشست هاي اين جشنواره از مشكلات صادرات فيلم هاي ايراني به خارج از كشور سخن گفت. او با اشاره به دو فيلم رنگ خدا و سفر قندهار به عنوان پرفروش ترين فيلم هاي ايراني به نمايش درآمده در آمريكا با فروشي بالاتر از يك ميليون دلار، گفت: فروش فيلم هاي ايراني در اين يكي دو سال اخير سير نزولي داشته اند. به اعتقاد اين منتقد ايراني تماشاگران آمريكايي براي درك مضامين اجتماعي فيلم هاي ايراني به زمان بيشتري نياز دارند. با اين همه واكنش پنجم ساخته تهمينه ميلاني بهترين فيلم از سوي تماشاگران شيكاگو انتخاب شد. آنتوني كافمن منتقد نشريه ايندي وايز نيز اين فيلم را هاليوودي ترين فيلم سينماي ايران خواند و آن را وامدار فيلم «تلما و لوييز» ارزيابي كرد.
حضور در جشنواره هاي جهاني
سينماي ايران در سال ۲۰۰۳ نيز همچون سال هاي گذشته در جشنواره اي جهاني حضوري درخشان داشت و جوايز بسياري را به خود اختصاص داد. تعداد جوايزي كه سينماي ايران از جشنواره هاي خارجي به ارمغان آورد، گرچه در مقايسه با سال گذشته كمتر بود، اما حضور سينماي ايران و به خصوص حضور سينماگران ايراني به عنوان داور در جشنواره ها چشمگيرتر از هميشه بود. تعداد داوري هاي سينماگران ايراني در سال ۲۰۰۳ به بيش از ۳۰ مورد رسيد.
جشنواره شيكاگو نيز كه مهم ترين و قديمي ترين مركز نمايش فيلم هاي ايراني است، امسال چهارمين دوره خود را از ۱۲ مهر تا ۱۱ آبان با نمايش ۱۱ فيلم ايراني برگزار كرد. تهران ساعت هفت صبح، كولي، روز كارنامه، نفس عميق، واكنش پنجم، نامه هاي باد، رقص در غبار، گاگومان، آبادان و دو فيلم مستند تباكي و زنانه، آثاري بودند كه در مركز فيلم حين سيگل شيكاگو به نمايش درآمدند و بازتاب قابل توجهي در رسانه هاي آمريكا داشتند.
در سال ۲۰۰۳ حنا مخملباف نوجوان ۱۴ ساله ايراني نامزد دريافت يكي از جوايز اصلي جشنواره فيلم ونيز شد. او با اولين فيلم بلندش كه لذت ديوانگي عنوان داشت، با فيلمسازان نام آور جهان براي دريافت جايزه صدهزار يورويي به رقابت پرداخت.
لذت ديوانگي، مستندي است درباره آخرين فيلم خواهرش سميرا مخملباف كه هنگام كار در افغانستان ساخته شده است و براي هفته منتقدان جشنواره ونيز انتخاب شده بود. حنا مخملباف به عنوان دستيار تهيه فيلم سيب در موفقيت غيرمنتظره سميرا مخملباف نقش مؤثري داشته است. او كه در خانواده اي فيلمساز رشد يافته، اولين فيلم كوتاهش را زماني كه ۸ سال بيشتر نداشت، در جشنواره فيلم لوكارنو به نمايش گذاشت.
سميرا مخملباف معتقد است لذت ديوانگي ازهر دو فيلم ساعت پنج عصر و قندهار- ساخته محسن مخملباف- بهتر است.
جشنواره فيلم ونيز هر سال از ۲۷ ماه اوت تا ۶ سپتامبر در شهر زيباي ونيز در ايتاليا برگزار مي شود.
درگذشتگان
سينماي جهان در سال ۲۰۰۳ چند چهره برجسته خود را از دست داد. گري گوري پك، كاترين هيپورن، لني رنفيشتال، چارلز برانسون، اليا كازان، جان شلزينگر و ... از سينماگراني بودند كه در اين سال چشم از جهان فروبستند و به اسطوره ها پيوستند.
فيلمساز نامدار هاليوود «جان شلزينگر» روز ۲۵ ژوئيه در سن ۷۷ سالگي بر اثر حمله قلبي دارفاني را وداع گفت. او كه در سال ۲۰۰۰ بعد از ساختن يكي از موفق ترين فيلم هايش دچار سكته شد تا پايان زندگي از صندلي چرخدار استفاده مي كرد و قادر نبود به راحتي سخن بگويد.
كابوي نيمه شب از مشهورترين آثار اين فيلمساز است كه در سال ۱۹۶۹ ساخته شد و نامزد دريافت ۷ جايزه اسكار بود و سرانجام موفق به دريافت ۳ جايزه شد. يكشنبه خونين نيز از ديگر آثار اوست كه در سال ۱۹۷۱ نامزد دريافت چند اسكار بود.
جان شلزينگر در طول فعاليت سينمايي خود هنرمنداني چون داستين هافمن، جان وين، تام كورتني و جولي كريستي را به دنياي هنر معرفي كرد.
داستين هافمن درباره او مي گويد: جان شلزينگر فيلمسازي بود يگانه كه نظير نداشت و سينماي جهان تا ساليان دراز مانند او را نخواهد يافت.
