۱۹ مارس ۲۰۰۳ حمله نظامي آمريكا به عراق كه برخي هدف آن را تسلط آمريكا بر نفت عراق قلمداد كردند، آغاز شد.
اين جنگ كه بعد از حدود ۴۵روز با اعلام رسمي جورج دبليوبوش پس از اشغال بغداد و سرنگوني صدام خاتمه يافته تلقي شد، اين اعتقاد را در برخي تحليلگران بوجود آورده بود كه آمريكا پس از اشغال عراق و تسلط بر منابع سرشار نفت اين كشور كه دومين ذخيره جهان پس از عربستان سعودي را دارد اين كشور را از اوپك منفك كرده و به بهانه بازسازي اين كشور با صادرات نامحدود نفت به بازارهاي جهاني در مدت كوتاهي اوپك را از هم خواهد پاشيد.
اما چنين نشد. نه تنها عراق از اوپك خارج نشد بلكه بار ديگر در اين سازمان حضور يافت و اوپك در واقع دوره جديدي از فعاليت خود را آغاز كرد. در شرايطي كه پس از اشغال عراق صادرات اين كشور محدود و بسيار كمتر از سطح صادرات اين كشور حتي تا چند روز پيش از آغاز حمله نظامي آمريكا به عراق يعني ۲ ميليون بشكه در روز بود، عراق در نخستين اجلاس اين سازمان پس از اشغال آمريكا شركت كرد و به شكل غيرمنتظره اي صادرات خود را تا ۹۵۰ هزار بشكه كاهش داد.
اين اقدام موجب شد تا قيمت نفت ثبات بيشتري يافته و روند روبه رشدي را تجربه كند.
از آن زمان و عليرغم روند رو به صعود قيمت نفت دولت آمريكا برخلاف سال هاي گذشته هيچ گاه براي كاهش قيمت نفت تلاش آشكار و پيگيري نداشته است. از زمان روي كار آمدن دولت جورج دبليوبوش قيمت نفت روند باثبات و فزاينده داشته است. استراتژي اين كشور كاهش اتكاي مصرف انرژي به منابع نفت خاورميانه بوده است و اين سياست ضرورت سرمايه گذاري در طرح هاي بهره برداري از منابع نفت آلاسكا و ديگر كشورها را ضروري مي كند. سرمايه گذاري، اكتشاف و بهره برداري از منابع نفتي به جز در منطقه خاورميانه كه از هزينه هاي عملياتي پاييني برخوردار است در ديگر نقاط جهان تا زماني سودآور است كه قيمت نفت بالاتر از ۲۰ دلار باشد.
تنها،حوزه هاي نفتي خاورميانه است كه با هزينه هاي اندك كه برخي آن را براي هر بشكه نفت حداكثر ۱۰ دلار اعلام مي كنند مي تواند در زماني كه قيمت ها كمتر از ۲۰ دلار است سودآور باشد. اكثر كارشناسان نفتي جهان انتظار ندارند كه تا حضور دولت بوش در قدرت قيمت نفت از ۲۰ دلار كمتر شود.
انفجارهاي پياپي لوله هاي نفت و ذخيره هاي نفتي در عراق، انفجارهاي پياپي در عربستان سعودي در طول سال ۲۰۰۳ ضمن افزايش شكنندگي سياسي در اين منطقه به سرعت در بازارهاي نفت بازتاب يافته و منجر به افزايش قيمت مي شد.
اين امر موجب افزايش سرمايه گذاري در توليد و بالا رفتن ظرفيت صادرات همه كشورهاي صادركننده نفت عضو و غيرعضو اوپك شده است. پس از يك دوره ركود سرمايه گذاري در منابع نفت جهان در دو دوره رياست جمهوري بيل كلينتون كه در بخش اعظم دوره رياست جمهوري وي قيمت هاي نفت در جهان همواره كمتر از ۲۰ دلار بود، جهان شاهد سرمايه گذاري هاي گسترده در توليد نفت در جهان است. رونق سهام شركت هاي نفتي بزرگ در بورس هاي جهان به دليل افزايش سود سالانه آنان از ديگر آثار اين تحول بود. ارزش سهام بسياري از شركت هاي بزرگ نفت رشد و سود آنان بويژه در سال ۲۰۰۳ چشمگير بود.
نفت و روسيه
روسيه كه در دوره حكومت كمونيستي دچار فرسودگي شديد در صنايع نفت و گاز شده بود با ذخاير نفت و گاز گسترده در سالهاي اخير به شدت مورد توجه شركت هاي بزرگ آمريكايي و اروپايي قرار گرفته است.
روسيه و كشورهاي آسياي مركزي بويژه قزاقستان در سال ۲۰۰۳ شاهد سرمايه گذاري هاي كلان شركت هاي نفتي در صنايع نفت و گاز بودند. ميلياردها دلار در كشورهاي نفت خيز تازه استقلال يافته پس از فروپاشي اتحاد جماهيرشوروي سرمايه گذاري شده است و برخي كارشناسان پيش بيني مي كنند كه در دهه آينده اين كشور ها به رقيب پرقدرت اوپك تبديل شوند.
اوپك در حال حاضر كمتر از ۴۰ درصد سهم بازار نفت جهان را در دست دارد.
اختلاف هاي سياسي پيش از انتخابات پارلماني ماه دسامبر روسيه موجب شد تا بزرگترين صاحبان سهام و مديران شركت نفتي «يوكوس» روسيه بازداشت و روانه زندان شوند. اين رخداد كه با تهديد و ايجاد شرايط پرمخاطره و نگراني براي سرمايه داران نوپاي روس ايجاد شد پيروزي طرفداران ولاديمير پوتين رئيس جمهور روسيه را در انتخابات اخير پارلمان در پي داشت. كه با يك بازي سياسي پيچيده توانست رقيبان كمونيست و ليبرال غرب گراي خود را به كمك احزاب دست راستي از ميدان به در كند و اكنون به پيروزي در دوره بعدي انتخابات رياست جمهوري چشم دوخته است. ميخائيل خودوركوفسكي مدير عامل يوكوس و بزرگترين سهامدار اين شركت نفتي كه بزرگترين سرمايه دار روس نيز بوده است در اين جنگ قدرت دستگير و روانه زندان شد. وي اواخر اكتبر سال ۲۰۰۳ به دستور دادستان مسكو دستگير شد. پيش از اين «افلاطون لبدف» ديگر سهامدار عمده اين شركت نيزبازداشت شده بود.
دستگيري و اخلال در مديريت اين شركت كه بزرگترين توليدكننده نفت روسيه محسوب مي شود علاوه بر آشفتگي در اقتصاد روسيه احتمال اخلال در برنامه هاي افزايش توليد نفت اين كشور را بالا برده است. اما به نظر مي رسد كه ولاديمير پوتين سرمايه گذاران نفتي در غرب را مطمئن ساخته كه اين عمليات قضايي كه از سوي بسياري از ناظران خارجي كاملاً سياسي ارزيابي شده به شكل محدود و حساب شده رهبري مي كند و هدف وي فروپاشي اقتصاد اين كشور نيست بلكه جلب آراي طبقات متوسط روس است كه براساس نظرسنجي ها در آرزوي بازگشت كمونيسم هستند.
