رامين رهبر يعقوبي 
با وجود آنكه تمدن يونان باستان از ۴ هزار سال پيش پديد آمده است، اما فرهنگ ايشان بر زندگي امروزين ما نيز تاثير گذاشته است. اثر اين فرهنگ غني باستاني اغلب بر هنر، فلسفه، علوم پايه، رياضيات، ادبيات و علوم سياسي امروز جهان است. بررسي وضعيت زندگي مردم آتن به دلايل بسياري حايز اهميت است: يكي اينكه آتن مركز رشد و نمو اين فرهنگ باستاني بوده و ديگر اينكه مردم آن، فيلسوف، متفكر، معمار و طراحان جنگ هاي استراتژيك بوده اند. دستاوردهاي مهم تمدن آتني براي مردم جهان عبارتند از: محاكمه توسط هيات ژوري، اساتيد يوناني، دموكراسي، تراژدي و كمدي، تئاتر و مسابقات المپيك.
در گذشته، يونانيان شاه يا ملكه مشخصي نداشتند، بلكه هر شهر بزرگ از نظر سياسي جدا از شهرهاي ديگر اداره مي شد. به همين دلايل هم زندگي روزمره مردم آتن با زندگي مردم ديگر شهرهاي بزرگ يوناني متفاوت بود. اما از آنجا كه مردم تمامي اين شهرها به يك زبان صحبت مي كردند، يوناني محسوب مي شدند و همه ايشان به خداياني مشخص اعتقاد داشتند. ميراث فرهنگي مشتركي داشتند و خودشان را يوناني مي دانستند. تقريبا همه شهرهاي بزرگ يوناني به واژه «پليس» ختم مي شدند و مشخصه ها، اهداف، قوانين و فرهنگ خاص خود را داشتند، اما در يك چيز مشترك بودند و آن وفاداري به زادگاه خود بود.
در آتن كهن، مردان بيشتر به اداره امور دولتي مي پرداختند و زمان زيادي را به دور از خانه سپري مي كردند، اگر اين مردان به مشاغل سياسي اشتغال نداشتند يا به كشاورزي مي پرداختند يا شكار و يا تجارت. مردان آتني هنگامي كه به ميهماني ها مي رفتند علاوه بر نوشيدن آشاميدني  ها، علاقه داشتند تا با يكديگر كشتي بگيرند، اسب سواري كنند و به بازي هاي المپيك بپردازند. اين در حالي بود كه اين مردان خوش گذران زنان و دختران خود را در خانه رها كرده بودند.
زنان آتني در بيرون از خانه آزادي محدودي داشتند. ايشان فقط مي توانستند در دوره هاي خاصي از سال به عروسي ها، مراسم مذهبي، عزاداري و عيادت همسايگان بروند. مديريت كارهاي خانه به دست زنان بود و وظيفه آنان گرداندن امور خانه و بزرگ كردن كودكان بود، اما بسياري از اين زنان آتني، كارهاي خانه را خود انجام نمي دادند، بلكه براي اين كار از برده ها استفاده مي كردند. زنان برده آشپزي مي كردند، خانه را تميز مي كردند و در مزارع به كار مي پرداختند. مردان برده نيز از در خانه مراقبت مي كردند تا مطمئن شوند هنگامي كه مرد خانه از خانه دور است، هيچ كس به جز زنان همسايه به خانه وارد نمي شوند و عموما همين برده هاي مرد به آموزش پسر بچه ها مي پرداختند. زنان و دختران آتني حق نداشتند تا بازي هاي المپيك را از نزديك ببينند، زيرا ورزشكاران اين رشته هاي ورزشي همگي كاملا برهنه به ميدان مسابقات مي رفتند. اگر زنان يوناني صاحب اسب بودند اين امكان براي آنان وجود داشت تا در مسابقات ارابه راني شركت كنند و برنده شوند.
در آتن باستان، يوناني ها فرزندان خود را از زمان به دنيا آمدن تا سن ۳۰ سالگي «جوان» مي ناميدند. هنگامي كه كودكي در خانواده متولد مي شد، رسم بر آن بود كه پدر، نوزاد تازه به دنيا آمده را در حالي كه هر دو كاملا برهنه هستند در آغوش گيرد و در اطراف خانه به رقصيدن بپردازد. در همين زمان بود كه دوستان و خويشاوندان هداياي خود را تقديم مي كردند. به محض آنكه خانواده اي صاحب فرزند پسر مي شد بر سر در خانه اش شاخه اي زيتون مي گذاشت و اگر فرزند ايشان دختر مي شد حلقه اي از نخ پشمي بر سردر خانه اش مي زد.
در آتن، دخترها در خانه مي مانند تا بزرگ شوند و به سن ازدواج برسند. ايشان همچون مادرانشان تنها مي توانستند در دوره هاي خاصي از سال به جشن ها، سوگواري ها، عروسي ها و ديدار با همسايگان بروند. وظيفه اصلي آنها در خانه كمك كردن به مادر بود و در صورت لزوم، آنان ناگزير بودند تا در مزارع به پدرانشان كمك كنند.
در آتن هنگامي كه پسران، كم سن و سال بودند وظيفه داشتند تا در خانه بمانند و به پدرانشان در امور زراعت، دريانوردي و ماهيگيري كمك كنند به محض آنكه سن ايشان به ۶ و يا ۷ سال مي رسيد آنان را به مدرسه مي فرستادند.
تقريبا براي تمام آتني ها برخورداري از كمك برده ها اهميت زيادي داشت. بردگان به نظافت خانه مي پرداختند، آشپزي مي كردند و در كارهاي مزرعه، صنايع و معادن و حتي در كشتي ها به اربابان خود كمك مي كردند. در آتن باستان نيروي پليس را بردگان تشكيل مي دادند. زندگي اين بردگان آتني تفاوت چنداني با فقراي يوناني نداشت. البته كارهايي نيز وجود داشتند كه بردگان حق انجام آن را نداشتند از جمله اينكه حق رفتن به مدرسه را نمي يافتند و حق نداشتند در كارهاي سياسي دخالت كنند و يا نام خود را بر زبان بياورند، بلكه نام آنان همان بود كه اربابان براي ايشان انتخاب مي كردند. آنان جزو مايملك اربابان به حساب مي آمدند و از مزاياي شهروندي برخوردار نبودند. اين افراد به روش هاي مختلفي به بردگي در مي آمدند بعضي ها در جنگ اسير مي شدند، بعضي ها فرزند بردگان بودند، بعضي ها فرزندان آتني بودند كه بر تپه و يا دروازه شهر رها شده بودند و بعضي، كودكاني بودند كه خانواده فقير آنها ناگزير به فروختن ايشان شده بود و بعضي از ايشان كودكاني بودند كه از خانواده هاي خود ربوده شده بودند. زندگي اين بردگان بر فرهنگ آتن باستان تاثير بسزايي داشته است به طوري كه بعضي از تاريخ نگاران معتقدند كه در آتن باستان به اندازه تعداد شهروندان، برده وجود داشته است.
كودكان آتني با اسباب بازي هاي مختلفي بازي مي كردند از جمله جق جقه، حيوانات سفالي، ارابه هايي كه با نخ كشيده مي شدند، يويو و عروسك هاي سفالي. آتني ها حيوانات زيادي را در داخل خانه نگه مي داشتند، از جمله: پرندگان، سگ، بز، لاك پشت و موش، اما عجيب اينجاست كه ايشان علاقه اي به نگهداري از گربه ها نداشتند!
در قرن هاي ششم و پنجم پيش از ميلاد مسيح خانه هاي آتني ها تشكيل مي شد از دو يا سه اتاق كه اين اتاق ها معمولا از سنگ، چوب و آجر سفالي ساخته مي شدند. خانه هاي بزرگ، آشپزخانه حمام، محل غذاخوري مردان و اتاقي براي اقامت زنان داشتند. با وجود آنكه زنان آتني در دوره هايي كوتاه مي توانستند خانه را ترك كنند ولي ايشان مي توانستند از مزاياي برخورداري از باغچه استفاده كنند و در آن هواخوري كنند.
آتني ها علاقه زيادي به داستان ها و روايات داشتند. يكي از مهم ترين فعاليت هاي هر خانواده اين بود كه ايشان در اوقات خاصي در باغچه وسط خانه گرد هم مي آمدند تا به داستان ها و حكايت ها گوش فرا دهند.
راوي اين داستان ها و حكايت ها عموماً پدران و مادران بچه هاي آتني بودند. در باغچه وسط خانه زنان آتني به استراحت مي پرداختند، با همسايگان صحبت مي كردند و به خياطي مي پرداختند. آتني ها علاقه زيادي داشتند كه غذاي خود را در باغچه وسط خانه بخورند. وسايل آشپزي يونانيان كوچك و سبك بود به طوري كه ايشان مي توانستند در هر زمان از روز بساط آشپزي را به كنار باغچه منتقل كنند. در روزهاي آفتابي زنان آتني ها عادت داشتند تا سايه باني بر فراز باغچه بر افرازند زيرا در باور آتني ها برخورداري از چهره اي رنگ پريده نشاني از زيبايي دارد.
در امتداد ساحل بيرون از شهر آتن، زمين  مناسبي براي كشاورزي وجود نداشت به همين منظور آتني ها از سيستم آبياري پيشرفته اي استفاده مي كردند. آنان به پرورش محصولاتي نظير زيتون، انگور و انجير مي پرداختند. آتني ها اگر بز را به عنوان حيوان خانگي نگهداري مي كردند، اين امر بيشتر به خاطر شيرو پنيري بود كه از حيوان به دست مي آوردند. در دشتهاي اطراف آتن خاك خوبي براي كشت گندم وجود داشت كه محصول آن را مي توانستند در تهيه نان استفاده كنند. غذاهايي كه در بين آتني ها محبوبيت زيادي داشت عبارت بودند از ماهي، غذاهاي دريايي و شراب دست ساز خانگي. يوناني ها اصلاً علاقه اي به خوردن گوشت حيوانات چهارپا نداشتند.
لباس پوشيدن يوناني ها خيلي ساده بود در تابستان مردان و زنان آتني پارچه اي كتاني به خود مي پيچيدند و در زمستان پارچه اي پشمي. بيشتر خانواده هاي آتني لباسشان را خود مي دوختند. اين لباس ها تشكيل مي شد از رداي بلند كتاني و يا پشمين، كه عموماً آنرا به رنگ روشن يا سفيد درمي آوردند. خياط اين لباس ها عموما مادران، دختران و يا زنان برده بودند. از آنجا كه آتني ها به شهر خود و بودن در شهر خود افتخار مي كردند بر لباس هايشان نشاني از شهر آتن را مي چسباندند. مردان و زنان آتني به عطريات علاقه زيادي داشتند، اين عطريات از جوشاندن گل ها و علف هاي خوشبو به دست مي آمد. نخستين كلاه در جهان را آتني ها اختراع كردند اين كلاه فقط براي مسافرت استفاده مي شد. زنجيري باريك دو طرف كلاه را بهم متصل مي كرد و كلاه را محكم نگه مي داشت.
مردان و زنان آتني علاقه زيادي به آيينه داشتند و به موهاي خود شانه مي كشيدند. آنان موهاي خود را فر مي دادند و به دقت آرايش مي كردند و با استفاده از موم هاي معطر و لوسيون هاي مخصوص كه درست كرده بودند به موهاي خود حالت مي دادند. موي اغلب زنان بلند بود و ايشان علاقه داشتند كه موهاي خود را ببافند و در بالاي سر قرار دهند و يا در پشت سر همچون دم اسب رها كنند. هدبندهاي آتن باستان از روبان و يا فلز ساخته شده بود و ميان مردم محبوبيتي زياد داشت در آن دوران كمتركسي پيدا مي شد كه موهايش بلوند باشد. از آنجا كه آتني ها علاقه زيادي به افراد بلوند داشتند احتمال دارد كه ايشان در زمان هاي قديم سعي در رنگ كردن موهايشان كرده باشند. مردان موهاي خود را كوتاه نگاه مي داشتند و اجازه مي دادند تا ريش هايشان بلند شود. اين فقط سربازان بودند كه اجازه داشتند تا ريش هايشان را بتراشند. در آتن باستان سلماني ها محبوبيتي ويژه داشتند و بخشي از زندگي اجتماعي اين مردم به حساب مي آمدند. در سلماني ها مردان آتني نه تنها اخبار ورزشي و سياسي آن روزگار را براي يكديگر نقل مي كردند، بلكه فلسفه و شايعه سازي در همين مكان ها طرفدار زيادي داشت.

پيدا كردن تاكسي در آتن به راحتي صورت مي گيرد زيرا تاكسي را مي توان به راحتي در هر گوشه از خيابان هاي شلوغ آتن يافت. همچون بسياري از شهرهاي ديگر جهان، نقل و انتقالات داخل شهري با اتوبوس ارزان تر صورت مي گيرد. در ميان شهر آتن ميني بوس هايي هم مشغول به كار هستند كه بعضي از آنها به طور مجاني مسافران را در شهر جابه جا مي كنند. در شهر آتن مراكز خريد كاملا مشخص هستند و افراد مي توانند با مراجعه به اينگونه مراكز مايحتاج خود را خريداري كنند.
اتوبوس هاي آتن تقريبا در بيشتر خيابان هاي بزرگ شهر رفت و آمد مي كنند و در هر جا كه تابلو آبي رنگ ايستگاه اتوبوس موجود باشد، توقف مي كنند. باجه هاي بليت فروشي نيز در كنار اين ايستگاه ها وجود دارند. مبلغ بليت اتوبوس در آتن، همچون ديگر شهرهاي يونان، چيزي در حدود ۴۵/۰ يورو است. جداول مربوط به مسير حركت اتوبوس هاي داخل شهري در معابر شهر آتن نصب شده و در اغلب چهارراه ها به چشم مي خورند.
در آتن تبليغات مربوط به سفر به جزاير زيباي يوناني در هر جا به چشم مي خورد. اغلب جهانگردان كه علاقه دارند تا به اين جزاير سفر كنند، پايگاه اصلي شان شهر آتن است و در واقع شهر آتن ترمينال اصلي براي توقف و سفر به اين جزاير زيبا است. جزاير شگفت انگيزي نظير آئگينا، پوروس و هايدرا. از آنجا كه فاصله شهر آتن تا ساحل دريا را مي توان در كمتر از يك ساعت پيمود، مردم اين شهر به خصوص جهانگردان مي توانند به راحتي از سواحل نزديك به اين شهر استفاده كنند. كيفيت اين سواحل نسبت به ديگر سواحل اروپايي در سطح مطلوبي قرار دارد در كنار اين سواحل مي توان يوناني و يا خارجي هايي را ديد كه در حال بازي پلاژ هستند: بازي پلاژ شباهت زيادي به بازي تنيس دارد و طبق گفته آتني ها اين بازي از دوران كهن و يونان باستان به جاي مانده است. در بين مسابقات بين المللي بازي پلاژ نيز از جايگاه ويژه اي برخوردار است.
فروشگاه هاي زيرزميني شهر آتن عموما در مركز اين شهر يافت مي شوند. فروشگاه بزرگ در كنار خيابان بزرگ و قديمي اومونيا قرار دارد. خيابان اومونيا قديمي ترين خيابان جهان بوده و امروزه شاهد جنب و جوش آتني هاي پرشور است. خرابه هاي بناي آكروپوليس بر بالاي تپه هاي مركز شهر خودنمايي مي كنند. هنگامي كه يك نفر از آتن بر مي گردد، عموما از او مي پرسند كه آيا آكروپوليس را ديده است؟ آتني ها معتقدند كه بناي آكروپوليس و تپه هاي آن در واقع تاج شهر آتن هستند، اما سمبل واقعي اين تپه ها در حقيقت همان معبد پارتنون است. اين معبد در بين سال هاي ۴۳۲ تا ۴۴۷قبل از ميلاد مسيح بنا شد.
از آنجا كه طي كاوش هاي باستان شناسان آثار تاريخي زيادي از دل زمين هاي اطراف آتن بيرون كشيده شده است، در شهر آتن مي توان موزه هاي زيادي را يافت كه آثار نخستين تمدن هاي روي كره زمين را به نمايش مي گذارند.
شب است يا روز؟
به محض آنكه به شهر آتن وارد مي شويم خيلي زود در مي يابيم كه اين شهر اصلا خواب ندارد. خيلي ها مي پندارند كه شهرآتن، شبها بيدار است و روزها مي خوابد.
تا حد زيادي بايد گفت كه اين پنداشت درست است. در جهان هيچ شهري وجود ندارد كه هر شب اين همه ديدني و شنيدني داشته باشد. وقتي شب فرا مي رسد خيلي ها هوس مي كنند تا به تئاتر «هرودآتيكوس» بروند. اين تئاتر مكاني است كه نخستين نمايش هاي تئاتر بر كره زمين در آن به اجرا درآمد. در شب هاي زيباي آتن مي توان به كنسرت هاي موسيقي كلاسيك موتزارت در مگارون رفت. اين شهر پراست از باشگاه هاي شبانه و موسيقي محلي. اين جنب و جوش شهري در شب ها توانسته است آتن را متفاوت از ديگر نقاط جهان بنمايد. زندگي شبانه آتن بسيار پرهيجان است ولي براي جهانگرداني كه علاقه مند به تفريح هستند هزينه چنداني دربر ندارد. در منطقه قديمي پلاكا و در كوچه هاي باريك زيرآكروپوليس، رستوران هاي سنتي يوناني زيادي وجود دارد كه همگي بادقت تزئين شده اند. در اين رستوران ها نه تنها غذاهاي سنتي يوناني سرو مي شود بلكه محيط آنها بسيار دوستانه و گرم است.

آتني ها عاشق داستان و روايت بودند به طوري كه تلاش بسياري كردند تا حكايات، اسطوره ها و قصه هاي زيادي را در عصر خود خلق كنند. حكايتي نظير:  اديسه و درياي توفاني كه هنوز هم موردتوجه مردم جهان است.
زندگي روزمره و تحصيل در ميان تمامي يوناني ها از شهري به شهر ديگر متفاوت بود. اما آتني ها هميشه مي پنداشتند كه آتن مهد تمدن جهان است.
نزد آتني ها تحصيل چندين معنا داشت. ايشان مي پنداشتند تحصيل يعني افزايش جمعيت شهري و آموزش هنر به ايشان، آماده كردن اين شهروندان براي صلح و جنگ. در آتن دخترها در مدرسه تحصيل نمي كردند بلكه سواد نوشتن و خواندن در خانه به ايشان آموزش داده مي شد، در جايي كنار باغچه داخل خانه. تا سن ۵ و يا ۷ سالگي مادران و يا بردگان مرد وظيفه آموزش به پسربچه ها را داشتند.
از سن ۶ تا ۱۴ سالگي آنان به دبستان هاي نزديك به خانه خود مي رفتند كه در آن روزگار، كتاب هاي درسي گران و ناياب بودند براي همين هم موضوعات درسي را در سر كلاس خيلي بلند مي خواندند و پسربچه ها ناگزير بودند تا هر آنچه را كه به ايشان گفته مي شود ازبر كنند. آنها در مدرسه به جاي نيمكت از تخته اي كوچك استفاده مي كردند و روي آن مشق مي نوشتند.
در مدارس ابتدايي آنان ناگزير بودند كه دو چيز مهم را فراگيرند يكي سخنان هومر، شاعر حماسه سراي يوناني و ديگر نواختن چنگ. معلم ايشان كه اغلب مرد بود در هر لحظه كه اراده مي كرد مي توانست موضوعي را براي درس دادن به شاگردان خود انتخاب كند و تابع نظام خاصي نباشد. او ممكن بود براي درس دادن از نمايشنامه نويسي، تئاتر، سخنراني در ملاء عام،  ساختار دولتي، هنر، خواندن، نوشتن، رياضيات و حتي نواختن سازهاي يوناني درس خود را آغاز كنند.
پس از پايان دوره ابتدايي، آتني ها به دبيرستان مي رفتند تا چهار يا پنج سال ديگر را درس بخوانند. هنگامي كه ايشان ۱۸ ساله مي شدند به دبيرستان ارتش مي رفتند تا باز هم دو سال ديگر درس بخوانند. ايشان در سن ۲۰  سالگي فارغ التحصيل مي شدند.

دليل اصلي خشم يوناني ها نسبت به پادشاهان پارسي اين بود كه آتني ها و اسپارت ها از موفقيت  تجاري و رونق اقتصادي مناطق يوناني نشين آسياي صغير تحت حكومت پادشاهي پارس نگران بودند. يونانيان منطقه آسياي صغير به شاهنشاهي پارس كاملا وفادار بودند و به خاطر وجود اين شاهنشاهي امكان آن را داشتند تا با بابل يهوديه، مصر و ايلام به تجارت بپردازند.
به هنگام لشكركشي داريوش بر عليه سكاها، داريوش وارد قسمت  شمالي يونان اروپايي شد و مملكت باستاني ثراس را به عنوان بخشي از مملكت خود به پادشاهي پارس ملحق كرد. از دست دادن ثراس كه مركز اصلي فرهنگ يوناني بود به آتن امكان رشد ومطرح شدن به عنوان قطب اقتصادي و فرهنگي جهان يوناني را داد.

در آتن باستان جشن هاي عروسي پس از تاريك شدن هوا آغاز مي شد و عروس در حالي كه روسري به سر مي كرد از خانه خود به خانه شوهر منتقل مي شد، عروس وظيفه داشت تا در تمامي طول راه خود تا خانه همسرش بر ارابه اي بايستد، در همين اثنا خويشان عروس مجبور بودند تا با پاي پياده وي را بدرقه كنند و جهيزيه عروس را با خود بياورند. دوستان عروس و داماد با در دست گرفتن مشعل، تمامي طول راه را روشن نگه مي داشتند و براي دور كردن ارواح شيطاني بعضي از ايشان مشغول به نواختن موسيقي مي شدند. طي مراسم ازدواج عروس خانم سيب و يا هر ميوه ديگري را مي خورد تا ثابت كند كه از اين پس غذا و ديگر احتياجات وي از جانب شوهرش تامين خواهد شد. جهيزيه و هدايايي كه به عروس تقديم مي شد عبارت بودند از: سبد، اثاثه، جواهرات، آينه، عطر و گلدان هاي پر از سبزه.

اگر كودكي بوديد كه در دوران آتن باستان به دنيا مي آمديد آن وقت ناگزير بوديد تا درزمينه هاي هنري و علمي آموزش ببينيد و در هنگام جنگ و صلح به مردم شهرتان كمك كنيد. تا سن ۶ يا۷ سالگي مادر و يا مرد برده  اي كه به شما خدمت مي كرد وظيفه آموزش به شما را بر عهده مي داشتند. از ۷ تا۱۴سالگي بايد به نزديك ترين مدرسه مي رفتيد و درآنجا اشعار هومررا از بر مي كرديد و يا نواختن چنگ را مي آموختيد. در آنجا شما ناگزير بوديد مفاهيمي نظير درام، سخنوري، خواندن ونوشتن وحتي نواختن فلوت را نيز بياموزيد. در دبيرستان نيز بايد مطالب بيشتري درباره رياضيات، علوم پايه و حكومت ياد مي گرفتيد. در سن ۱۸ سالگي شما را به مدرسه نظامي مي فرستادند تا دو سال از عمر خود را در ارتش آموزش ببينيد و باور كنيد كه شهر آتن (پليس آتن) بهترين شهر يونان است.