محمد اميري
اشاره: شايد شما جزو آن دسته از ۱۰ ميليون مسافران نوروزي نبوده ايد بلكه جزو آن گروه از تماشاگران برنامه هاي تلويزيوني شبكه هاي داخلي بوده ايد كه از صبح تا شب، برنامه هاي متنوع و جذاب رسانه ملي را تماشا كرده ايد!
تنوع شبكه هاي چند گانه تلويزيوني اين امكان را به شما داده كه فارغ از هر نوع ديد و بازديد عيد نوروز و رفت و آمدهاي اقوام و آشنايان به خانه، همچنان پاي تلويزيون بنشينيد و به همراهي آجيل و تنقلات نوروزي، برنامه هاي ديدني و جذاب آن را نيز قورت دهيد! اما همه مثل شما فكر نمي كنند، عده اي از اين مخاطبان حرفه اي به خاطر سفر به نقاط ديدني و خوش آب و هواي ايران، اصلاً حوصله ديدن تلويزيون را نداشتند تازه آنهايي هم كه حوصله داشتند امكان حمل اين جعبه جادويي حجيم را نداشتند ولي برخي از مغازه داران اين شهرهاي ديدني كه از ديد و بازديدهاي مزاحم در خانه خسته شده بودند سعي مي كردند با آوردن يك تلويزيون كوچك به محل كسب و كار خود به نوعي خود را سرگرم كنند. اما هميشه اين گونه نبود! مطلبي در زمينه برنامه هاي تلويزيوني رسانه ملي تهيه شده كه با هم آن را مي خوانيم:
تجربه نمايش برنامه هاي تلويزيوني نوروزي در سال هاي گذشته نشان داد كه هنوز مديران و دست اندركاران توليد و پخش برنامه هاي تلويزيوني ايران، شناخت مناسبي از ذائقه و سليقه مخاطبان تلويزيوني در طول تعطيلات نوروزي ندارند. بي گمان هر كسي كه شناخت اندكي از فرهنگ و آئين هاي نوروزي ايرانيان داشته باشد به خوبي مي داند كه در طول روزهاي تعطيلات نوروزي، به خاطر ديد و بازديدها، گب هاي خانوادگي و بالاخره انجام آئين هاي سنتي در بين خانواده ها، كمتر كسي فرصت ديدن برنامه هاي تلويزيوني را دارد چه رسد به اينكه برنامه هاي دنباله دار تلويزيوني را تماشا كند.
با اين حال، عليرغم چنين تجربه اي مديران و برنامه ريزان تلويزيوني همه شبكه هاي داخلي، قبل از شروع تعطيلات نوروزي با كش و قوس هاي فراوان در نحوه توزيع بودجه هاي توليد برنامه ها در تكاپوي آن بودند كه برنامه هاي جذاب و پرمخاطبي را توليد كنند. اما آنچه كه در اين نوع رقابت توليد انبوه برنامه هاي نوروزي ميان شبكه هاي ملي تلويزيوني، فراموش مي شود نظر سنجي واقعي از نگاه و ذائقه مخاطبان است. به عبارت ديگر مديران پيشكسوت تلويزيوني بايد بعد از تجربه پخش چند برنامه تلويزيوني بتوانند از طريق تحقيقات ميداني، بازتاب توليد و پخش چنين برنامه هايي را در ميان تماشاگران حرفه اي و غيرحرفه اي شبكه هاي تلويزيوني بسنجند تا شايد در تعطيلات نوروزهاي آتي بتوانند با خرج كرد مناسب به توليد برنامه هاي مردم پسند بپردازند.
اقبال عمومي دو سال قبل مردم از مجموعه تلويزيوني «شب دهم» نشان داد كه اگر در كنار توليد آثار تلويزيوني، سليقه و ذائقه مخاطبان در تعطيلات عيد نوروز نيز مد نظر قرار گيرد بي شك مي توان مردم گريزپاي از رسانه ملي را پاي جعبه جادو نشاند. مردم قبل از آنكه به ساخت و تكنيك برنامه هاي تلويزيوني توجه كنند علاقه دارند كه روايت هاي جذابي را از طريق گيرنده هاي تلويزيوني خود ببينند و بشنوند.
برخي از آثار تلويزيوني مخاطب پسند قبل از آنكه مقيد به بازيگران توانمند، دكور عظيم، سبك كارگرداني مطلوب و آب و رنگ فيلمبرداري باشند به نوعي با نحوه قصه و روايت مخاطبان خود را مجذوب مي كنند. امروزه تهيه كنندگان تلويزيوني قبل از آنكه به دنبال كارگردانان توانمند باشند بيشتر در جستجوي قصه هاي متفاوت و جذابي هستند كه مردم عادي آن را مي پسندند، چون مخاطبان عادي برنامه هاي تلويزيوني، بيش از هرچيزي به طور سنتي روايت برنامه ها را دنبال مي كنند تا شيوه تدوين، بازيگري ، گريم، صدابرداري و... را.
هواداران فيلم هاي خارجي تلويزيون بر اين باور هستند كه مجموعه فيلم هاي به نمايش درآمده از شبكه هاي مختلف تلويزيوني جزو گروه فيلم هاي پراكشن و حادثه اي بودند تا فيلم هاي خانوادگي ملايم.
صحنه هاي خشونت آميز قتل با سلاح هاي سرد و گرم، زد و خوردهاي متناوب، آدم ربايي و گروگانگيري، سرقت، ترور، تخريب، ارعاب از جمله چاشني مرسوم در چنين فيلم هاي تلويزيوني بود. كسي نمي داند آيا نمايش چنين برنامه هاي تلويزيوني پرحادثه اي به خاطر ترويج فرهنگ سرگرمي و تفريح بوده يا اينكه دست اندركاران نمايش چنين فيلم هاي تلويزيوني علاقه داشتند در كنار پركردن وقت آنتن سيما، نيم نگاهي هم به ذائقه مخاطبان مشكل پسند جوان نيز داشته باشند؟
اما يك نكته در اين ميان فراموش شده است و آن اينكه هنوز با گذشت سال ها از شكل گيري شبكه هاي متنوع داخلي، شيوه پخش و مان بندي نمايش برخي فيلم ها مثل شبكه هاي تلويزيوني خارجي طبقه بندي شده نيست. به تعبيري ديگر معمولاً شبكه هاي تلويزيوني حرفه اي در خارج از كشور با توجه به گروه بندي سن مخاطبان سعي مي كنند قبل از نمايش برخي از فيلم ها با ارائه نشانه هايي، محدوديت سني تماشاي فيلم ها را به خانواده ها تذكر دهند. اما متأسفانه اين رويه هنوز در شبكه هاي تلويزيوني داخلي آن چنان مرسوم نيست، بنابراين اغلب مخاطبان خرد و كلان ايراني، در كنار هم به تماشاي فيلم هاي پرحادثه و بدآموز مي نشينند. البته پخش چنين فيلم هايي كه هميشه به نوعي با چاشني خشونت و حادثه همراه هستند در شبكه هاي تلويزيوني
|
|
داخل عليرغم حذف برخي صحنه هاي غيراخلاقي آن، هيچ وقت از ابتذال آنها نمي كاهد به گونه اي كه تماشاگران در حين حذف بخش هايي از آن سريعاً با تدوين صحنه هاي تخيلي،فيلم را دنبال مي كنند، پديده اي كه براي كودكان و نوجوانان ايراني در اكثر مواقع بدآموزي هايي را به دنبال دارد. البته ما قصد نداريم بزهكاري هاي موجود در گروه هاي سني نوجوانان و جوانان ايراني را به پخش و نمايش چنين فيلم هايي از تلويزيون ربط دهيم ولي مي توان به جرأت ادعا كرد در جامعه اخلاق گراي ايراني، فراواني آماري نمايش چنين فيلم هايي، آن هم در صميمي ترين عيد ايراني كه مروج همدردي، همراهي و شادكامي خانواده هاست مي تواند براي چنين گروه هاي سني خطرآفرين باشد.
درست است كه دست اندركاران پخش برنامه هاي تلويزيوني مدعي هستند اين نوع فيلم هاي تلويزيوني را به صورت پخش كنترل شده و هدفمند در دسترس مخاطبان نوجوان و جوان ايراني قرار مي دهند ولي آيا مي توانند بپذيرند كه اين نوع فيلم ها با شرايط توليدي كشورهاي مبدأ مي تواند براي فرهنگ ايراني مقبول باشد؟ ارزيابي ميداني انجام شده از برخي مخاطبان حرفه اي و نيمه حرفه اي تلويزيوني شبكه هاي داخلي، در طول تعطيلات نوروزي نشان داد كه نتايج حاصله از نمايش چنين برنامه هاي تلويزيوني آنچنان هم مطلوب نيست. با هم به اين نوع نگرش نگاهي مي افكنيم:
* برنامه هاي تلويزيوني «شبكه اول سيما» صرفاً در زمينه ارائه برنامه كودكان و نوجوانان با اجراي «پورنگ» براي اغلب بچه ها جذاب بود، از اين رو خانواده ها براي انتخاب كانال تلويزيوني مناسب هميشه با بچه ها دعوا داشتند، با اين حال ديدن برنامه جذاب و باحال و هواي كودكان و نوجوانان براي بزرگترهاي خانواده هم جذابيت داشت. اما در كنار چنين برنامه اي، شبكه اول سيما برخلاف سال هاي گذشته كه مجموعه هاي تلويزيوني «خوش ركاب»، «شب دهم» و «نوروزي ها» را در برنامه هاي نمايشي خود داشت امسال آنچنان برنامه جذابي را براي مخاطبان مشكل پسند خود ارائه نكرد، برنامه تلويزيوني طنز + O نيز برخلاف تبليغات مطبوعاتي و آنونس هاي آن نتوانست انتظار مخاطبان را برآورده كند. طنز كلامي حاكم در فيلمنامه، نبود طنز موقعيت و استفاده متنوع از بازيگران طنز پرداز و حتي ترانه پاياني با گويش كوچه و بازاري نيز نتوانست در ميان مخاطبان عام نيز جايگاهي پيدا كند. به كارگيري بازيگران مجموعه تلويزيوني خوش ركاب نيز در كنار بازيگران مجموعه هاي موفق طنز «ساعت خوش»، «بدون شرح» و ساير برنامه هاي تلويزيوني توفيق لازم را از سوي مخاطبان براي تهيه كننده شبكه اول در پي نداشت.
به گفته برخي از مخاطبان مورد پرسش، مجموعه برنامه هاي شبكه اول از مطلوبيت كمي برخوردار بود، علاوه بر آن اغراق به كار رفته در طنز مجموعه تلويزيوني + Oهم با فرهنگ مخاطبان ايراني بيگانه بود.
* شبكه دوم سيما با اينكه توانسته بود با ارائه برنامه هاي سرگرمي توأم با آموزش براي مخاطبان كودك و نوجوان، جايگاه خاصي را در بين گروه سني ياد شده ايجاد كند اما در پخش برنامه هاي داستاني در بين مخاطبان به ويژه فيلم هاي خارجي (هندي) با قصه هاي تكراري و فيلم هاي رنگ و رورفته، از مقبوليت قابل ملاحظه اي برخوردار نبوده البته نبايد فراموش كرد كه تك برنامه طولاني و مصاحبه طنز آميز «داريوش كاردان» در برنامه تلويزيوني «صندلي داغ» توانست به گونه اي سردي جذابيت، اين شبكه را در بين مخاطبان حرفه اي كاهش دهد. گفت وگوهاي غيرمتعارف، پرسش هاي طنزآميز، به كارگيري طنز در گفت وگوهاي طولاني به نوعي از خستگي مخاطبان مي كاست اما در برخي موارد ميهمانان برخود مجري تسلط داشتند به گونه اي كه از داغ بودن برنامه كمي مي كاست!
در يك ارزيابي شتابزده مي توان گفت شبكه دوم سيما نيزدر تعطيلات نوروزي از كارنامه قبولي خوبي برخوردار نبود.
* شبكه سوم سيما نيزبا گزينش برنامه هايي چون «مردان آهنين»، «نقطه چين»، «گل هاي برتر فوتبال»، برنامه هاي زنده نمايش فوتبال ايران و جهان و در نهايت نمايش متوالي فيلم هاي حادثه اي و پراكشن نمره قبولي قابل توجهي را در بين مخاطبان حرفه اي كسب كرد.
گذشته از انتقاد وارد به فيلم هاي انتخابي خارجي با دستمايه هاي خشونت و حادثه، مي توان گفت اين شبكه توانست در طول اين دوره كوتاه تعطيلات عيدنوروز از عهده ميخكوب كردن مخاطبان در ساعات اوج تماشاي تلويزيون مقبوليت مناسبي را در بين تماشاگران حرفه اي كسب كند. شايد در يك كلام گفته شود كه در اين ساعات پرمخاطب شبكه سوم تلويزيون توانسته بود فرصت استراحت خوبي را بعداز يك گفت وگوي طولاني به خانواده ها بدهد.
* شبكه چهارم به جز برنامه «سينما ۴»، آنچنان مخاطبان را به خود جلب نمي كرد.
* به باور تماشاگران تهراني شبكه پنجم سيما، صرفاً برنامه هاي تلويزيوني «اين سه نفر» و «بانويي ديگر» توانست انتظار مخاطبان خود را به نحوي برآورده كند اما با توجه به سابقه تنوع برنامه هاي زنده تلويزيوني جذاب در شبكه تهران، اغلب تماشاگران تلويزيوني ترجيح دادند ساير شبكه هاي تلويزيوني را نگاه كنند تا شبكه پنجم سيما را.
* شبكه تلويزيوني خبر، نيز در غياب تعطيلي كوتاه مدت روزنامه ها توانست مطلوبيت خاصي را در بين مخاطبان رسانه اي كسب كند، با اين حال برخلاف سال قبل كه شبكه خبر توانسته بود با ارائه اخبار بهنگام از وقايع جنگ عراق و آمريكا مخاطبان شبكه هاي تلويزيوني را با اخبار متنوع خود پاي جعبه جادو ميخكوب كند اما در عيد نوروز سال ۸۳ به جز اخبار روزانه خود از تنوع برنامه اي خاص برخوردار نبود. به باور يكي از مخاطبان حرفه اي شبكه هاي تلويزيوني بيش از آنكه به احيا و تحكيم آئين ها و سنت هاي باستاني مردم در عيد نوروز كمك كنند صرفاً در تكاپوي ترويج برنامه هاي سطحي و بي هويتي بود كه نتيجه اي جز هرز رفت بودجه ملي را در پي نداشت.