عباس اسدي
ازدواج يكي از نيازهاي اساسي، روحي، عاطفي و جسمي تمام انسان هايي است كه اميد به آينده را در افق ذهن خود به تصوير مي كشند،ازدواج ميوه بر درخت نشسته و رنگين كماني است كه در استعداد ذاتي پرتوافشاني مي كند و با بهره مندي از آن انسان ها پرده اي جدي، تأثيرگذار و آينده نگري از زندگي را مي آغازند.
ازدواج راهي براي پدر شدن، همسر شدن، اميدوار بودن و گشودن درها و دروازه هاي تازه به زندگي و تعامل با ديگر انسان ها است. ازدواج بهترين دموكراسي ، حق رأي، آزاديخواهي، رهايي از خودكامگي، مسئوليت پذيري و دگرخواهي است. برخي چون نيچه از منظري بدبينانه گفته اند: ازدواج قلعه اي است كه آنهايي كه داخل آن هستند مي خواهند بيرون بيايند و آنها كه بيرون هستند مي خواهند داخل شوند. اما ازدواج در نگاه اعتقادي و با تكيه بر آنچه الگوهاي اخلاقي، گفته اند تكمله اي بر دين، باور و پذيرش حس پدري، تكفل و تلاش و تكاپو؛ اميد به آينده براي خود و ديگران است،مگر نه اين كه آدمي وقتي ازدواج مي كند ديگر خود نيست و ديگري است، ديگر يك رأي و نظر نيست كه هر كجا و هرچه بخواهد همان شود. شكستن حلقه هاي درهم تنيده خودخواهي و گشودن دروازه هاي اميد، آرزو، تلاش، فعاليت و انسان محوري و باورمدارانه است. ازدواج يعني در گذاشتن خود و در هم شكستن قلعه اي كه از هر سو ما را محاصره كرده است.
با وجود آن كه درباره ازدواج، مزايا و پيامدهاي مثبت آن بزرگان دين و الگوهاي اخلاقي ما سخن ها زياد گفته و نقطه مقابل آن «طلاق» منفورترين چيزها نزد پروردگار شناخته شده است، اما طي دو دهه به ويژه در پنج سال اخير شمار ازدواج ها رو به كاهش نهاده و به نسبت شمار طلاق ها افزايش يافته است تا جايي كه نگراني هاي عمده اي را برانگيخته و به يك معضل بزرگ اجتماعي تبديل شده است. در اين ميان مسئولان، كارگزاران نظام و صاحبان انديشه به سهم خود تلاش كرده اند تا رخوت و ركود را در اردوي مزدوجين از ميان برداشته و با اهرم هاي تشويقي، جوانان را به ازدواج تشويق كنند.
به تازگي شهرداري تهران با مجوز شوراي شهر تهران تا سقف يك ميليون تومان به زوج هاي جوان وام اهدا مي كند، هر چند اين اقدام تازه و درخور تحسين انتقادهايي را برانگيخته و برخي اين حركت را سياسي قلمداد كرده اند، اما همين كه اين حركت لبخند رضايت و خشنودي را بر لب هاي زوج هاي جوان مي نشاند و آنها را اميدوار به تشكيل زندگي مي كند، جاي تقدير و سپاس دارد. دكتر محمود احمدي نژاد شهردار تهران درباره اين اقدام شهرداري مي گويد: بعضي ها تلاش مي كنند به همه چيز رنگ و بوي سياسي بدهند كه اين نگرش بزرگترين ضربه به كشور است.
شهردار تهران با اشاره به مواد ۱۶ و ۱۷ قانون بودجه شهرداري اظهار داشت: براساس اين مواد قانوني، شهرداري مي تواند كمك به نهادها و سازمان ها و نيز اشخاص داشته باشد و در همين راستا شهرداري تهران با همكاري يكي از صندوق هاي قرض الحسنه مبلغ ۴۰۰ ميليارد ريال سرمايه گذاري كرده و در قالب وام تا سقف
۱۰ ميليون ريال بدون كارمزد به جوانان كمك خواهد كرد.
به گفته وي مزدوجين شامل دريافت وام با بازپرداخت
۳۰ ماهه مي شوند كه يكي از آنان ساكن يا شاغل در محدوده مناطق ۲۲ گانه شهرداري تهران باشند و يا مزدوجين يا والدين آنان حداقل پنج سال قبل از تاريخ عقد ازدواج در تهران سكونت و يا اشتغال داشته باشند.
اعطاي وام ازدواج به زوج هاي جوان از سال ها قبل در كشور رواج يافته ولي هيچگاه متناسب با رشد تورم افزايش نيافته و از ديگر سو شرايط دريافت وام براي زوج هاي جوان از شبكه بانكي آنچنان درهم تنيده و مشكل آفرين است كه در برخي موارد زوج هاي جوان عطاي آن را به لقايش مي بخشند.
كارشناسان به ويژه جامعه شناسان راه هاي برون رفت از بي رونقي ازدواج را ابتدا ناشي از مسائل فرهنگي و در مرحله بعد مسائل اقتصادي مي دانند. آنها بر اين باورند اگر سنت هاي غلط، غيرقابل دفاع و دست و پاگير ازدواج با فعاليت هاي فرهنگي از ميان بروند، مشكلات اقتصادي فرصت عرض اندام نخواهند يافت. آنها تأسي به روش گذشتگان و بزرگان دين،تسهيلات روان و بي دردسر مالي به زوج ها از طريق شبكه بانكي كشور و تلاش براي تأمين سرپناه زوجين را از روش هايي مي دانند كه مي تواند به رونق و اقبال جوان به سنت حسنه ازدواج مؤثر باشد.
كوره راه ازدواج
اگر چه ازدواج يك سنت مقبول و قابل دفاع است اما نقطه مقابل آن طلاق منفورترين حلال نزد پروردگار دانسته شده است با تأسف فراوان آمار طلاق در ايران طي ده سال گذشته رو به فزوني گذاشته و كانون خانواده هاي زيادي را سست و بي بنيان كرده است به گونه اي كه افزايش آمار طلاق و تكرار پي درپي آن نگراني هاي عمده اي را موجب شده است. جدايي و طلاق كه گويي در سال هاي قبل در كشور قبحي بزرگ محسوب مي شد و باورها، اعتقادات و واقعيت هاي اجتماعي كشور در تناقض بود امروزه متأسفانه ميزان طلاق در كشورمان و به خصوص تهران به طرز باور نكردني در حال افزايش است.
افزايش اين پديده در جوامع شهري و به ويژه در شهرهاي بزرگي مانند تهران اين باور را براي همگان به وجود آورده كه اين رويه سلامت خانواده ها و جامعه را با خطر مواجه مي كند.
كارشناسان معتقدند با توجه به مشكلاتي كه طلاق براي مردان، زنان و جامعه به وجود مي آورد، اين پديده به نسل آينده ضربات جبران ناپذيري وارد خواهد كرد. كارشناسان توجه خانواده ها به امر ازدواج، ايجاد فرصت مناسب و كافي براي آشنايي زوجين، حمايت بيشتر قانون از زنان در ازدواج و طلاق از تدابير مهمي است كه بايد در جامعه هرچه سريع تر اتخاذ شود.
روزنه اي براي فراگيري ازدواج
ازدواج هاي دانشجويي يكي از راهكارهاي دستيابي به تشويق جوانان به سنت حسنه ازدواج است. اين روش تا حد زيادي مي تواند با فراگير شدن الگويي براي ساير قشرهاي اجتماعي و نويد دهنده يك ازدواج ساده با تكيه بر باورهاي ديني باشد، ازدواج هاي دانشجويي تا چه ميزان توانسته است گرايش به ازدواج را ميان قشرهاي جامعه به ويژه در ميان قشرهاي دانشگاهي افزايش دهد پرسشي است كه در پاسخ آن محمدعلي وكيلي دبير ستاد ازدواج دانشجويي مي گويد: برگزاري ازدواج هاي دانشجويي سن ازدواج را در كشور كاهش داده و به مطلوب ترين سن يعني ۲۳ سال رسانده است و اين در حالي است كه ميانگين سن ازدواج در كشور بالاي ۲۷ سال است.
وي مي افزايد: امروز برگزاري ازدواج هاي دانشجويي بدون استفاده از بودجه قبلي مقبوليت و خاستگاه ويژه اي در بين دانشجويان پيدا كرده تا حدي كه هر سال اين استقبال ۳۰ درصد افزايش مي يابد ضمن آن كه باعث زنده شدن روح عدالت، تعاون، همبستگي و تقويت فرهنگ ملي در ميان آنها مي شود.هر چند كه نحوه تبليغ عمومي اين مراسم و محدوديت حضور بستگان عروس و داماد در آن گلايه ها و انتقاداتي را به وجود آورده است.
رئيس ستاد ازدواج دانشجويي تأكيد مي كند: برگزاري اين گونه مراسم براي رفع تمام مشكلات جوانان در كشور كافي نيست و بايد مسئولان و دولت براي ازدواج آنها فكري بينديشند همچنين جوانان و دانشجويان بايد از نظر شغل، مسكن، مركز مشاوره بعد از ازدواج، ساخت خوابگاه هاي متأهلين از سوي بخش ها و سازمان هاي مختلف حمايت شوند.
وي مي افزايد: ما در حد توان خودمان تلاش كرديم، موانع ازدواج را برداشته و ازدواج را آسان تر كنيم و آن را در كشور نهادينه سازيم، اين حركت جزيي از سياست هاي كلان دولت است. بنابراين، نمي توانيم پاسخگوي تمام مشكلات جوانان و دانشجويان باشيم، چون تمام اين كار در حيطه مسئوليت هاي ما نيست.
شانس كم براي ازدواج دختران
برخي بر اين باورند كه شمار پسران از دختران پيشي گرفته و شانس دختران در دهه۸۰ حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد كم شده است.
بر اين اساس ميان سالهاي ۷۹ تا ۸۹ دختران ۱۰ تا ۲۰ ساله كه از سال ۱۳۷۵ به سنين ازدواج رسيده اند، به دليل عدم تعادل در تعداد دختران و پسران، مازادي از دختران مجرد ايجاد خواهد شد كه شانسي براي ازدواج ندارند.
نتايج تحقيقات افشين جعفري مژدهي عضو هيأت علمي مؤسسه عالي آموزش و پژوهش مديريت و برنامه ريزي كه به بررسي عدم تعادل در وضعيت ازدواج در ايران پرداخته است مي افزايد: تغيير ساختار سني و جنسي جمعيت به عنوان يك عامل اوليه و مستقل، فارغ از تأثيرپذيري از عوامل گوناگون منجر به بروز اختلال در وضعيت ازدواج در جامعه مي شود.
اطلاعات موجود نشان مي دهد در هر مقطع تعداد دختراني كه به سن ازدواج رسيده اند بيش از تعداد پسراني است كه در سنين ازدواج قرار دارند و اين عدم تعادل در تعداد دختران و پسران موجود در سنين ازدواج در تمامي اين گروه هاي سني مشاهده مي شود.
براساس نتايج اين مطالعه، تحولات جمعيتي دهه هاي اخير در ايران بويژه در دهه ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵ ساختار سني - جنسي جمعيت را به طور قابل توجهي تغيير داده است. اين تغيير ساختاري جمعيت در ايران پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي متعددي را به دنبال داشته كه در مقاطع زماني گوناگون، به شكل انواع مشكلات اقتصادي و اجتماعي خود را به جامعه تحميل كرده است، چنان كه در حال حاضر درگير معضل افزايش عرضه نيروي جوياي كار و به تبع آن بيكاري هستيم.
گفت و گو با جوانان
گفت وگو با جوانان و آنها كه در سن ازدواج هستند بيش و پيش از آن كه دغدغه ازدواج داشته باشند، اضطراب و دل نگراني هاي آنها به بعد از ازدواج بازمي گردد. آنها مي گويند برپايي جشن ازدواج و انتخاب همسر كار چندان سخت و دشواري نيست اما اين كه بتوان اين ازدواج و زندگي با همسر آينده را به صورت ايده آل پيش برد كار مشكل و دردسرآفريني مي باشد.
داود گرمساري از دانشجويان دانشگاه مي گويد: دختري از همكلاسي ها در دوران دانشجويي را برگزيده ام و تلاش داريم اگر شد با يكديگر زندگي مشترك را تشكيل دهيم. اما متأسفانه پدر و مادرم بدون هيچ مطالعه و بررسي حرفشان يكي است، كه نبايد با دختر غريبه ازدواج كني، آنها معتقدند كه ازدواج با دختر غريبه كه فرهنگ او را نمي شناسيم، توقعات زيادي را در پي مي آورد كه من و خانواده ام نمي توانيم آن توقعات و نيازها را تأمين كنيم.
وي مي افزايد: پدر و مادر بنده را چه رفتاري به اينجا رسانده است كه بدون مطالعه و تحقيق با ازدواج من مخالفت مي كنند.ترديد ندارم كه به احتمال، آنها برخي از سرنوشت چنين ازدواج هايي را ديده اند كه امروز نگران سرنوشت بنده هستند.
اين دانشجو مي گويد: اگر زوج هاي جوان با يكديگر صداقت داشته باشند و به گونه اي رفتار كنند كه حرف اول روز ازدواج آنها در آينده دستخوش تغيير نشود، به طور قطع و يقين در تغيير نگرش هاي والدين تأثيرگذار خواهد بود. سليمه اكبري دانشجوي دانشگاه صنعتي اميركبير نيز مي گويد: قوانين دست و پا گير و سنت هاي غلط رايج در جامعه در بسياري موارد جوانان را براي زندگي مشترك دچار ترديد مي كند، رفع اين مشكلات بر عهده رسانه هاي گروهي است تا شيوه هاي ازدواج جوانان را آسان كند و والدين بپذيرند شرايط تغيير يافته و ديگر نمي توان با شيوه هاي گذشته زندگي كرد.
وي مي افزايد: احترام پدران و مادران به جاي خود محفوظ و ما هر چه داريم از عنايت و الطاف آنها است. اما بزرگواري و بزرگ منشي ها آن زماني پايدار مي ماند كه شرايط روز را درك كنند و دغدغه و نگراني نسبت به فرزندان را در عمل اجرا كنند.
نتيجه
آنچه اكنون جوانان اين مرز و بوم نياز دارند تا با رفع آن گام در تشكيل زندگي گذارند. ابتدا نيازهاي فرهنگي، اخلاقي و عاطفي و در مرحله بعد نيازهاي مادي، معيشتي و رهايي از غم نان است.
متوليان امور فرهنگي جامعه از تريبون هاي مقدس نماز جمعه، ائمه جماعات، روحانيون و رسانه هاي ملي براي از ميان برداشتن موانع دست و پاگير فرهنگي پيشگيري از رسوخ فرهنگ و خرده فرهنگ هاي قومي و قبيله اي، تبليغ و ترويج ساده زيستي با گفتار و كردار و بسترسازي براي گرايش جوانان به باورهاي اعتقادي در بعد فرهنگي مي تواند تا حد قابل توجهي رويكرد جوانان به ازدواج هاي ساده، بي آلايش و سالم را افزون كند. اين مهم بر عهده متوليان دستگاههاي تبليغ، ترويج و اطلاع رساني است.
در بعد مادي و معيشتي ايجاد اشتغال، اميد به آينده، غلبه بر يأس و نوميدي دوران جواني و تسهيلات ويژه اي براي شكل گيري زندگي زناشويي مي تواند رغبت و اشتياق را به اردوي رخوت زده جوانان در باب ازدواج بازگرداند.
حركت تازه شهرداري تهران در اهداي وام به زوج هاي جوان فتح يك باب قابل تحسين، يك روش استعلاجي و يك شيوه براي تشويق و ترغيب جوانان به ازدواج مي باشد. اقدام شهرداري تهران همچنين زمينه اي را فراهم مي آورد كه مجريان و دست اندركاران امور ازدواج جوانان با الگوگيري از اقدام شهرداري تهران بپذيرند و بدانند جواني كه تصميم به ازدواج گرفته است و مي خواهد زندگي زناشويي را آغاز كند، بايد دست او را گرفت و كمكش كرد، كمك سازمان ها اين است كه او را در چنبره بروكراسي گرفتار نكنند.