محمد امين
ما،  با مترادف فرض كردن دو واژه «تربيت» و «اخلاق»، تعبير خاصي براي تربيت درست كرده و آن را مقابل آموزش (= تعليم) قرار داده ايم. براي همين است كه مي گوييم آموزش و پرورش! در واقع،  واژه پرورش در اين عبارت، بيانگر همان تأكيد بر وجه اخلاقي اسلام است. در صورتي كه تربيت مفهومي كلي تر و عام تر بوده و اخلاق را هم در بر مي گيرد
براي مفهوم تربيت (=پرورش) تعاريف متعددي وجود دارد كه اكثر اين تعاريف كلي و نامشخص هستند. در يك تعريف جامع و دقيق، تربيت به جريان يا فرايندي منظم و مستمر گفته مي شود كه هدف آن هدايت رشد همه جانبه شخصيت پرورش يابندگان در جهت كسب و درك معارف بشري و هنجارهاي مورد پذيرش جامعه و نيز كمك به شكوفا شدن استعدادهاي آنان است.(۱)
در اين تعريف،  چند نكته قابل استنباط است:
۱- يك نظام پرورشي موفق هم فرد را در شكوفا ساختن استعدادهاي ذاتي اش كمك مي كند و هم او را به عنوان يك فرد آگاه از مسائل جهاني و متعهد به ارزش هاي جامعه اي كه به آن وابسته است پرورش مي دهد. (۲) به عبارت ديگر تربيت هم جهت گيري فردي دارد و هم جهت گيري جمعي.
۲- يك نظام پرورشي موفق،  تك بعدي عمل نمي كند بلكه به همه ابعاد شخصيت توجه دارد.
۳- يك نظام پرورشي موفق به صورت فرايندي منظم و مستمر عمل مي كند و بنابراين همه مراحل تربيت بايد ارتباطي فرايندي و سيستمي داشته باشند.كليدي ترين مفهوم در نكات ياد شده «رشد همه جانبه شخصيت» است. ما انسان ها را تربيت مي كنيم تا همه ابعاد وجودي آنان به صورت متعادل رشد كند و اگر چنين اتفاقي بيفتد،  انسان ها از لحاظ فردي و جمعي،  افرادي كارآمد و شايسته خواهند بود. روانشناسان، شخصيت را يك «كل يكپارچه» مي دانند و اعتقاد دارند كه اگر چه مي توان براي شخصيت ابعادي را متصور شد، اما اين ابعاد به صورت در هم تنيده و تعاملي عمل مي كنند. براي شخصيت انسان پنج بعد مي توان در نظر گرفت: جسماني، شناختي، عاطفي، اجتماعي و اخلاقي. وقتي از رشد همه جانبه شخصيت صحبت مي كنيم،  در معناي دقيق تر، هدف رشد انسان در همه پنج بعد ياد شده است. نظام تربيتي بايد به همه ابعاد شخصيتي توجه داشته باشد و همه اين ابعاد را با هم به رشد و تكامل برساند. اما در عمل، اين اتفاق نمي افتد. و به دلايل زيادي يكي دو بعد شخصيت بيشتر مورد توجه قرار مي گيرند. يكي از كاستي هاي اساسي نظام تربيتي ايران آن است كه اين نظام بيش از اندازه به تربيت شناختي اهميت مي دهد و از جنبه هاي ديگر غافل مي ماند. توجه به اين نكته نيز لازم است كه نظام هاي پرورشي براساس اهداف و ضرورت هاي خود، ممكن است به ابعاد خاصي از شخصيت توجه بيشتري نشان دهند و يا براي يكي از اين ابعاد اولويت بيشتري قائل باشند.
نظام تربيتي اسلام براي بعد «اخلاقي» تربيت اولويت بيشتري قائل است و آن را مقدم بر ساير ابعاد شخصيتي انسان به حساب مي آورد. اين به اين معنا نيست كه اسلام به جنبه هاي ديگر شخصيت توجه ندارد، بلكه تعبير درست آن است كه اسلام نقطه شروع تربيت را اخلاق مي داند.
قرآن مي فرمايد: «يتلوا عليهم آياته ويزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمه»(۳) ... كه آياتش را بر آنها بخواند و پاكشان دارد و كتاب و فرزانگي به آنها بياموزد.
از پيامبر اسلام نقل است كه : بعثت لاتمم مكارم الاخلاق(۴) برانگيخته شده ام براي تكميل مكارم اخلاق.
در هر حال، آنچه مسلم به نظر مي رسد،  اين است كه در تربيت از نگاه اسلام، اخلاق، انسان بودن و پاكي نفس جايگاه ويژه اي دارد. از همه مطالب عنوان شده تا اين قسمت مي خواهيم به يك نتيجه گيري بسيار مهم برسيم. تأكيد اسلام به بعد اخلاقي در تربيت، به دليل عدم درك صحيح،  يك تعبير انحرافي و نادرست در نظام تربيتي ايران پيدا كرده است.
ما،  با مترادف فرض كردن دو واژه «تربيت» و «اخلاق»، تعبير خاصي براي تربيت درست كرده و آن را مقابل آموزش (= تعليم) قرار داده ايم. براي همين است كه مي گوييم آموزش و پرورش! در واقع،  واژه پرورش در اين عبارت، بيانگر همان تأكيد بر وجه اخلاقي اسلام است. در صورتي كه تربيت مفهومي كلي تر و عام تر بوده و اخلاق را هم دربرمي گيرد. به عبارت ساده تر، ما براي اين كه بگوييم به اخلاق و تزكيه اهميت مي دهيم از واژه «تربيت» استفاده مي كنيم.
شايد قضيه بسيار ساده به نظر مي رسد، اما همين قضيه ساده، انحرافات و كج فهمي هاي فراواني را در نظام تربيتي ايران به دنبال داشته است. به جاي آن كه بگوييم در نظام تربيتي ايران از بين ابعاد شخصيت،  به بعد اخلاق اهميت بيشتري مي دهيم،  اخلاق را معادل تربيت تصور كرده و بر اين اساس، آموزش را يك چيز و پرورش را چيزي ديگر پنداشته ايم.
دكتر شعاري نژاد در كتاب فلسفه آموزش و پرورش مي گويد: «در فرهنگ كشور ما از زمان هاي بس قديم، دو مفهوم تعليم و تربيت را به كار مي برده اند كه بعدها آن دو كلمه را به آموزش و پرورش ترجمه كردند و هميشه چنين تصور شده و مي شود كه يك مربي يا يك مؤسسه آموزشي (اعم از رسمي و غيررسمي) دو كار درباره كودكان و نوجوانان انجام مي دهد: يكي آموزش يعني آموختن يك عده مواد و موضوع هاي خاص به ايشان، و ديگري پرورش يعني انسان بار آوردن آنان.  در امر آموزش، فقط به معلومات يا مواد درسي توجه شده است در صورتي كه در امر پرورش، تهذيب اخلاق و تزكيه نفس مورد عنايت است. آموزش با تن آدمي سرو كار دارد و در حالي كه پرورش با روح و عقل وي! آموزش بدون پرورش زيان بخش خواهد بود؛ زيرا مثل اين است كه شمشير به دست فرد بدهند ولي مواد و روش استفاده از آن را به او نياموزند....» ايشان به تحليل نتايج حاصل از اين نگرش پرداخته و آن را مردود مي داند.(۵)
پس، در نظام تربيتي ايران كه مدعي پيروي از اسلام است، اگر به اخلاق و تزكيه اهميت داده مي شود معنايش اين است كه در رشد ابعاد شخصيتي انسان ها، اخلاق اولويت دارد و رشد جسماني، شناختي و عاطفي و اجتماعي بايد زير سايه اخلاق انجام گيرد، براين اساس فرقي نمي كند ما چه درسي مي دهيم،  فيزيك، شيمي،  رياضي،  ورزش،  ديني و غيره در همه مواد و موضوعات درسي و همچنين در همه عوامل تربيتي اعم از معلم، مدير،  معاون، مستخدم و غيره بايد اخلاق جريان داشته باشد. چون نظام تربيتي ما عملاً از اجراي چنين روندي عاجز است و علاوه برآن درك مناسبي هم از موضوع ندارد و لذا همچنان بر طبل «آموزش» و «پرورش» مي كوبد و از اين انحراف آشكار تربيتي دست بردار نيست.
آنچه در اين ميان،  نياز به توجه و دقتي ويژه دارد «نقش و جايگاه معلم» است،  معلم در يك نظام تربيتي چه جايگاهي دارد؟ پاسخ به اين سئوال بستگي به نگرش نظام تربيتي دارد. يك واقعيت شايد عجيب آن است كه ما در ايران درباره جايگاه آموزش معلم، دچار بزرگنمايي و غلو شده ايم،  نقش معلم در آموزش مهم است اما نه به اندازه اي كه تصور مي شود.
امروزه از اين عقيده كه ويژگي هاي معلمان،  كلاس هاي درس يا مدارس بر يادگيري دانش آموزان تأثير زياد دارند، چندان حمايت نمي شود. اگر چه ممكن است پژوهش هاي دقيق تر و حساس تر آينده، سرانجام،  روابط بيشتري از آنچه تا كنون به دست آمده پيدا كنند، ما همچنان معتقديم كه آنچه براي يادگيري آموزشگاهي مهم است، آموزش (تدريس) است،  نه معلم(مدرس). (۶) اين بيان،  از روانشناس تربيتي معروف بنجامين بلوم و حاصل پژوهش هاي متعدد او و همكارانش است. شايد در ايران قبول چنين موضوعي براي بسياري از معلمان و صاحب نظران دشوار باشد اما مسئله اي است كه نياز به تأمل و تعمق دارد. اما، يك نكته نبايد فراموش شود، چيزي كه قبلاً گفته شد، فرض ما بر اين است كه در نظام تربيتي ايران،  اخلاق مقدم بر ساير جنبه هاي شخصيت است. اگر چنين ايده اي به معناي واقعي در نظام تربيتي ايران تحقق مي يافت يا تحقق بيابد آن گاه جايگاه معلم نيز متفاوت خواهد بود. در نظام هاي تربيتي قديم ايران و به خصوص در نظام طلبگي، بيشترين انتظار از معلم آن بود كه معلم اخلاق باشد. برجستگي اخلاقي، مهمترين ويژگي معلمان و اساتيد محسوب مي شده و محور آموزش نيز همين ويژگي بوده است. بنابراين  ، اگر يك نظام تربيتي اخلاق و تزكيه را مقدم بر ساير ابعاد رشد شخصيت مي داند پس بايد در همه كاركردهاي خود اين موضوع را محور قرار دهد. در چنين شرايطي معلم نيز جايگاهي خاص خواهد داشت. اگر در تربيت براي اخلاق اولويت قائليم پس معلم ركن تربيت خواهد بود. همه معلمان و نه افرادي كه به اشتباه مربي پرورشي ناميده مي شوند و بديهي است كه با اين ديدگاه نبايد وضعيت معلم و معلمي اين چنين باشد. در نظام تربيتي اسلام، «معلم ركن تربيت است» چون مي تواند مقدمه انسان سازي باشد. وقتي گفته مي شود «معلمي شغل انبياء است» منظور همين نكته است نه آن كه تنها فقط فقر و زهد انبياء را با معلم مقايسه كنيم.!
معلم و معلمي در ايران مي تواند و بايد ركن تربيت باشد و اين به صلاح همه جامعه است. نگاه با اين نگرش به معلم و معلمي همه چيز را تغيير مي دهد. از جمله وضعيت معيشتي معلمان را. اگر معلمي در ايران جدي گرفته نمي شود به اين دليل است كه چنين نگاهي نسبت به او وجود ندارد و فقط به عنوان فردي تصور مي شود كه كلاس مي رود و فيزيك و شيمي و غيره تدريس مي كند. حتي در شرايط نابسامان فعلي، باز هم بسياري از معلمان با ويژگي هاي اخلاقي مثبت خود، ساير ابعاد شخصيتي دانش آموزان را تحت تأثير قرار مي دهند. يكي از شروط اصلي احيا و جايگاه معلم و معلمي در ايران و به دنبال آن بهبود وضعيت معلمان، اين است كه نگرش هاي معيوب و نادرست اصلاح شود. اگر تربيت مهمترين مسائل جامعه ما محسوب مي شود و اگر در تربيت به وجه انسان سازي آن بيشتر بها مي دهيم و اگر معلم ركن تربيت است نبايد معلمان چنين شرايطي داشته باشند.
پي نوشت ها:
۱ و ۲ - روانشناسي پرورشي،  دكتر علي اكبر سيف، چاپ اول از ويراست پنجم، ۱۳۷۹
۳- سوره آل عمران آيه ۱۶۴ و سوره جمعه آيه ۲
۴- الحديث (روايات تربيتي از مكتب اهل بيت)،  جلد اول
۵- فلسفه آموزش و پرورش،  دكتر علي اكبر شعاري نژاد،  چاپ دوم ۱۳۷۰،  اميركبير
۶- ويژگي هاي آدمي و يادگيري آموزشگاهي، بنجامين بلوم،  ترجمه دكتر علي اكبر سيف،  چاپ مركز نشر دانشگاهي، ۱۳۶۳

رشد اقتصادي استوار چين و ميل به بهبود سطح زندگي باعث انقلاب بي سروصدايي در نظام آموزشي اين كشور شده است. بسياري معتقدند اين مدارس بيش از حد سختگيري نشان مي دهند و درعوض نسبت به خلاقيت بي توجه هستند.
اما اينك بسياري از مدارس روشهاي منسوب به مدارس غربي را در پيش گرفته اند كه تا مدتي قبل با بدبيني به آن مي نگريستند. اولياي اين مدارس درصدد آن هستند با اين كار بتوانند فارغ التحصيلان تواناتري توليد كنند. در حال حاضر۷۰۰ مؤسسه آموزشي به خصوص در حاشيه ساحل توسعه يافته شرقي آن به همكاري با شركاي غربي روي آورده اند و برنامه هاي درسي داراي انضباط شرقي و خلاقيت غربي است.
نيوشياهوا مدير دبيرستاني در پكن گفت: «در گذشته درميان دانش آموزان و والدين اين تفكر حاكم بود كه تنها هدف ورود به دبيرستان راهيابي به دانشگاه است. ما اكنون تأكيد بيشتري بر رشد آتي دانش آموزان مي كنيم، رشد پايدار و نيز رشد شخصيت افراد.»
هزاران سال نظام آموزشي چين در چنبره امتحاناتي بود كه دانش آموزان با قبولي در آن مي توانستند به رده هاي فوقاني قدرت صعود كنند. هنوز هم كسب نمره قبولي در اين امتحانات اهميت فراواني دارد. به رغم آزادسازي نسبي آموزش پس از به قدرت رسيدن حزب كمونيست در سال ۱۹۴۹، سنت كسب نمره قبولي يا مردودي همچنان به قوت خود باقي است. درواقع نمره يك امتحان مي تواند سرنوشت محصل را تعيين كند.
امتحان ورودي دانشگاهها نه فقط كابوس دانش آموزان بلكه والدين است. درنتيجه آموزش در چنين نظامي، دانش آموزان چيني بر حسب معيارهاي بين المللي ازلحاظ نظريه قوي، اما از نظر كاربرد عملي وتفكر نقادانه ضعيف هستند. كارشناسان خاطرنشان مي كنند مشكل نظام آموزشي چين آن است كه تأكيد زيادي بر يادگيري حفظي دارد. بسياري معتقدند اين نظام بايد تغييركند. برخي از والدين كه استطاعت آن را دارند، بچه هاي خود را به مدارس خارجي كه تازه در پكن يا شهرهاي ديگر داير شده است، مي فرستند. حضور فزاينده خارجي ها و نيز تمايل گروهي از والدين براي هزينه كردن روي آموزش بچه هايشان سبب رشد مدارس خارجي در شهرهايي مانند پكن، شانگهاي و گوانگ ژو شده است.
اما ورود به دانشگاههاي خارجي مستلزم آن است كه دانش آموزان ابتدا دوره نه ساله تحصيل اجباري را به پايان برسانند. آنگاه خانواده هايي كه استطاعت دارند، با پرداخت ۸۰۰۰ تا ۲۱۰۰۰ دلار شهريه در سال بچه هايشان را به مدرسه بين المللي يا دوره پيش دانشگاهي مي فرستند كه از ۱۶ سالگي آغاز مي شود.
در حالي كه اجازه تحصيل تمام وقت در مدارس خارجي، موضوع حساسي است كه بعيد است دولت مركزي به اين زودي به آن بپردازد. محدوديتهاي فعلي باعث جلوگيري از فعاليت مدارس خارجي در اين كشور نشده است.
در حال حاضر ۲۵ مدرسه بين المللي از آمريكا، فرانسه، آلمان، ژاپن، سنگاپور و تايلند، در چين شعبه داير كرده اند. چيني ها نمي توانند به طور تمام وقت در اين مدارس تحصيل كنند، بلكه فقط مي توانند درسهايي را در آنها بگيرند.

اداره كل اوقاف و امور خيريه استان تهران، به منظور انس و ارتباط و آشنايي با كتاب وحي و نشر و ترويج فرهنگ غني قرآني، بيست و ششمين دوره مسابقه هاي حفظ و قرائت قرآن كريم، ويژه برادران و يازدهمين دوره مسابقه هاي حفظ و قرائت قرآن كريم ويژه شكوفه ها را برگزار مي كند.
رشته هاي مورد مسابقه اين دوره ها شامل: حفظ كل قرآن كريم، حفظ ۱۰ و ۲۰ جزء پيوسته قرآن كريم مي شود.
علاقه  مندان به علوم قرآني مي توانند جهت ثبت نام تا روز چهارشنبه ۲۷ خرداد ماه در شهرستانها، به ادارات اوقاف و امور خيريه و در تهران به نشاني: خيابان شهيد دكتر بهشتي، حد فاصل خيابان سهروردي و ميدان تختي، پلاك ۲۱۸ (تلفن ۶-۸۷۳۵۱۱۱)، اداره امور ديني و فرهنگي اداره كل اوقاف و امور خيريه استان تهران مراجعه كنند.
ارائه يك برگ تصوير شناسنامه و يك قطعه عكس هنگام ثبت نام الزامي است. شرط سني ويژه شكوفه ها از ۳۱/۵/۶۷ به بعد است و محفوظات داوطلبان نيز بايد از اجزاي پيوسته اول قرآن كريم باشد. اين مسابقه ها در روزهاي شنبه ۳۰ خرداد تا چهارشنبه ۳ تيرماه در حسينيه احمديه، واقع در ميدان منيريه تهران برگزار خواهد شد.

بهره برداري از پروژه هاي مرحله چهارم طرح توسعه حرم مطهر حضرت  عبدالعظيم(ع)
بهره برداري از پروژه هاي مرحله چهارم طرح بزرگ مذهبي و ملي توسعه حرم مطهر حضرت عبدالعظيم(ع) در شهرري آغاز شد.
محسن شريفي، عضو هيأت امنا و معاون هماهنگي و امور اجرايي حرم مطهر حضرت عبدالعظيم(ع) در اين زمينه به خبرنگار ما گفت: كتابخانه عمومي، خانه علم و آسمان نما، دارالشفاء كوثر، موتورخانه مركزي، دارالضيافه و آشپزخانه و مسجد مرحوم حاج شيخ محمدتقي بافقي (ره)، از جمله طرح هايي است كه در اين مرحله مورد بهره برداري قرار گرفت.
رئيس دفتر مقام معظم رهبري در اين مراسم گفت: امام خميني(ره) در زماني كه انقلاب اسلامي را پايه گذاري كرد همه مكاتب غربي بر جهان حاكم بودند.
وي با بيان اينكه كساني هم هستند كه با دشمني با اين انقلاب بازگوكننده افكار غربي ها هستند، گفت: عده اي با پيروي از غرب با ارائه مقالات در مطبوعات به اساسي ترين اعتقادات مردم اهانت مي كنند.
رئيس دفتر مقام معظم رهبري با اشاره به فناوري ساخت سلول هاي اصلي انسان در كشور گفت: فقط ۱۰ كشور جهان به اين دانش دست يافته اند كه يكي از آنها جمهوري اسلامي ايران است كه متأسفانه اطلاع رساني مناسبي در اين زمينه نشده است.
معرفي طرح هاي مرحله چهارم
كتابخانه عمومي
ساختمان كتابخانه در زميني به وسعت ۲ هزار متر مربع و زيربناي حدود ۳ هزار متر مربع و سه طبقه ساخته شده است. اين كتابخانه داراي دو سالن مطالعه ۴۲۰ نفري براي برادران و خواهران و مخزن كتاب با ظرفيت ۸۰۰ هزار جلد است.
در حال حاضر اين كتابخانه داراي بيش از ۴۰ هزار جلد كتاب است كه ۸۵۰ جلد آن كتاب خطي نفيس و ۳ هزار جلد كتاب چاپ سنگي و سربي  قديمي است.
خانه علم و آسمان نما
خانه علم و آسمان نما برخوردار از مجموعه ابزار و تجهيزات علمي دقيقي است كه به منظور آشنايي علاقه مندان با علم نجوم و فيزيك تجربي فراهم آمده است. خانه علم از جمله مراكز علمي منحصر به فردي است كه از رهگذر برخورداري از تجهيزات مدرن مانند: تلسكوپ مدل۵- E و سالن آسمان نما «پلانت ريوم» امكان نمايش اجرام و كرات آسماني و بررسي هاي لازم در اين موضوع را مهيا ساخته است. مجموعه خانه علم شامل: آسمان نماي مسطح، تابلوي ساختار و تحول كيهان، تصاوير متحرك، نور مادون قرمز، امواج مافوق صوت،  عمل و عكس العمل توليد برق دستي و تصوير پنهان است.
دارالشفاء كوثر
دارالشفاء كوثر با ۶۵۰۰ متر مربع زيربنا داراي بخش هاي مختلف از جمله: كلينيك هاي تخصصي قلب و عروق، زنان و زايمان، چشم، گوش و حلق  و بيني، پوست، اعصاب و روان، ارتوپدي، داخلي، اطفال، طب، فيزيك و ارولوژي است.
موتورخانه مركزي
اين موتورخانه براي تأمين سرمايش و گرمايش مجموعه ساختمان هاي طرح توسعه و ساختمان هاي قديمي كه مساحتي بيش از ۱۲۰ هزار متر مربع دارد در زميني به مساحت ۱۵۰۰ متر مربع و با تجهيزاتي پيشرفته طراحي و اجرا شده است.
درالضيافه و آشپزخانه
ساختمان دارالضيافه (مهمانسرا) در زميني به وسعت ۱۵۰۰ متر مربع و با زيربناي نزديك به ۳ هزار متر مربع در ۲ طبقه احداث شده است. اين ساختمان داراي سالن پذيرايي ۱۵۰۰ متر مربعي براي سرويس دهي همزمان ۵۰۰ نفر است.
مسجد مرحوم شيخ  محمدتقي بافقي(ره)
اين مسجد كه در محدوده طرح توسعه آستان مقدس واقع شده بود در زميني كه توسط شهرداري منطقه ۲۰ به عنوان معوض زمين موقوفه مذكور خريداري شده است با هزينه آستان مقدس احداث گرديد.

انتشار شماره جديد كيهان فرهنگي
دويست و دهمين شماره كيهان فرهنگي ويژه فروردين ماه بر روي پيشخوان روزنامه  فروشي ها قرار گرفت.
اين شماره به گفت وگو با استاد دكتر غلامحسين ابراهيمي ديناني با عنوان «روايت عقل و عشق» اختصاص يافته است. ديناني از جمله پيشگامان علمي نگاه وحدت گرا به فقه و عرفان و فلسفه غرب است. در اين شماره همچنين مي خوانيم:
كتابشناشي دكتر غلامحسين ابراهيمي ديناني به قلم شهلا پروين زاد، عدل در نظر شيخ مفيد نوشته دكتر غلامحسين ابراهيمي ديناني، بازشناسي فلسفه اسلامي از محمدجواد اسماعيلي، سقراط و مامايي فلسفه به قلم عباس بخشي،  گزارش پرونده ۶۸۷ از ابراهيم زاده گرجي، جاذبه هاي گردشگري در سيستان و عشاير بلوچ نوشته ايرج افشار سيستاني، آغاز نقد ادبي به قلم عبدالعلي دست غيب و...
همچنين در اين شماره كيهان فرهنگي اعلام شده است كه مطالب مربوط به جلال آل احمد و شيخ رجبعلي خياط، جداگانه تدوين و طي روزهاي آينده به صورت كتاب در اختيار خوانندگان قرار خواهد گرفت.
«نگين ايران» منتشر شد
پنجمين شماره «نگين ايران» فصلنامه مطالعات و تحقيقات جنگ، ويژه تابستان ۱۳۸۲ منتشر شد. سرمقاله اين شماره نگين ايران به تجربه هاي جنگ هشت ساله و تصميمات راهبردي آن اختصاص يافته است.
حادثه ايرباس، از آغاز تا پايان/ تأملي فلسفي در علل آغاز جنگ ايران و عراق/ الگوسازي در دوران جنگ/ نقش توسعه طلبي ارضي رژيم بعث در وقوع جنگ ايران و عراق/ كاربرد سلاح هاي شيميايي در جنگ ايران و عراق/ غرب و منازعه دريايي در خليج فارس /هزينه هاي اقتصادي جنگ ايران و عراق، عناوين مطالب بخش مقالات است.
سخنراني غلامعلي رشيد در همايش مهندسي سپاه، مصاحبه ها، گزارش عمليات رمضان، جلسه فرماندهان سپاه پس از عمليات رمضان، مرحله پنجم عمليات رمضان: تلاشي براي احداث و وصل دو خاكريز، مصاحبه صدام حسين با روزنامه كويتي الانباء، عناوين مطالب بخش هاي ديدگاه ها، گزارش ها و اسناد، اين شماره نگين ايران است.
در پايان نيز نمايه فصلنامه نگين ايران از شماره ۱ تا ۴ و جنگ به روايت تصوير به چاپ رسيده است.