«پت و مت» يك جفت كوچك هشت هزارتومان. فروشنده توضيح مي دهد كه اندازه هاي بزرگ و كوچك دارد قيمت هاش مختلف است.
«ملوان زبل» هم هست قيمتش خيلي گرون تر است.
ويترين فروشگاه پر از عروسك هاي جورواجور است هر كدام جذابيت و زيبايي خودش را دارد. بيشتر رهگذران به فروشگاه كه مي رسند پا سست مي كنند نيم نگاهي به ويترين مي كنند و باز به سرعت دور مي شوند. بيشتر خريداران گروه سني جوان و نوجوانند تا كودكان.
انگار عروسك از بازي كودكان حذف شده و به وسايل مورد علاقه بزرگترها اضافه شده است. چند سالي است كه بيشتر جوانان ما چند عروسك را در ميان وسايل شخصي شان دارند.
راهيابي عروسك هاي جورواجور به زندگي جوانان ـ دختر يا پسرـ ويژگي جديدي است. اين روزها جوانان ما بدون عروسكشان مسافرت نمي روند.
شيوا ۳۰ ساله است وقتي به سفر مي رود عروسك كوچكش را حتماً در كوله پشتي اش مي گذارد اين عروسك يك اردك كوچك است كه يك نام مخصوص به خودش دارد.
هر چند بسياري از صاحبنظران معتقدند كه اين پديده بيشتر در ميان دختران جوان رايج است تا پسران اما آنچه از نيم نگاهي به خودروهاي سطح شهر به دست مي آيد حضور عروسك هايي است كه به آينه اتومبيل ها نصب شده است يا پشت شيشه عقب آرام نشسته و تو را نگاه مي كند.
همان جا مي توان دچار ترديد شد كه واقعاً دخترها بيشتر از پسرها به عروسك علاقه دارند؟
راننده خودروهايي كه عروسك ها را آويزان كرده اند بيشتر پسرها هستند تا دخترها.
وقتي از چند پسر جوان ـ ۲۵ تا ۳۰ ساله ـ مي پرسم عروسك داريد يا نه؟ مي خندند اما كمي دقيق تر هر سه مي گويند كه عروسك هايي توي خانه يا ماشين هايشان دارند.ظاهراً زندگي بدون عروسك براي جوانان طبقه متوسط و مرفه ايراني سخت است.
هر چند با شيطنت مي گويند كه اين عروسك ها را هديه گرفته اند اما پس از چند سال مي شود اين هديه را به كودكي در فاميل بخشيد ولي نگهداري آن بيانگر علاقه اي است كه جوانان به عروسك هايشان دارند.
پايان كودكي
يك روان شناس حضور عروسك در زندگي جوانان را به بلوغ آنها مربوط مي داند و به تحليل كودكي مي پردازد.
او معتقد است كه خانواده به عنوان يك الگو به بچه ها آموزش مي دهد كه با استفاده از اسباب بازي هايشان در واقع تكليف جنسيت شان را مشخص كنند. استفاده از لباس هاي مخصوص به دختران يا پسران و يا استفاده از عروسك براي دختران و اسباب بازي هايي مانند ماشين براي پسران سبب مي شود كه كودكان به درستي در قالب جنسيتي شان قرار بگيرند.
وي علاقه مندي شديد كودكان به اسباب بازي هايي كه مخالف جنسيت شان است را ناشي از رفتار پدر و مادر مي داند؛ مادري كه از وظايفش و زن بودنش ناراضي است در واقع به فرزند دخترش مي آموزد كه پسربودن بهتر است و فرزند نيز با پوشيدن لباس هاي پسرانه سعي در پنهان كردن دخترانگي اش دارد. پسرها نيز در برخورد با پدري كه از وضعيت اجتماعي اش ناراضي است به اسباب بازي هاي دخترانه پناه مي برند.
همچنين الگوهاي رفتاري غلط از سوي خانواده سبب مي شود تا در بزرگسالي براي فرزندان مشكلاتي پيش آيد.
هر چند در جوامعي كه مشكلات اقتصادي زياد است، ارتباط ميان كودك با پدر و مادر كمرنگ مي شود، وقتي فاصله ميان فرزند و والدين زياد شود، دوره تخيل كودكان طولاني مي شود به اين معنا كه پايان دوره تخيل كه در واقع آغاز بلوغ است در فاصله سني ۱۱ تا ۱۴ سال تمام نمي شود، طولاني شدن دوره تخيل نيز باعث بروز رفتارهاي خاصي مي شود.
از سوي ديگر دكتر كيهان نيا ـ روان شناس و متخصص اختلالات رفتاري نوجوانان و جوانان ـ معتقد است هرگاه به دلايلي در بازي هاي كودكانه اختلال ايجاد شود و يا به نوعي جلوي كودكي كردن بچه ها را بگيرند اين بچه ها پس از بزرگ شدن كودكي خود را تكرار مي كنند.
مدل هاي جورواجور
«رسم و رسوم» و «آداب و سنتي» كه در جامعه حاكم است درواقع سبب مي شود تا رفتارهايي به شكل رايج در جامعه شكل بگيرد.
كشش جوانان به سوي عروسك هاي موجود در بازار را مي توان بسته به ويژگي اين عروسك ها دانست.
عروسك هاي موجود در بازار داراي ويژگي هايي هستند كه ممكن است به دليل هيجان و جذابيت آنها را بخرند. به عنوان مثال عروسكي كه صداهاي گوناگوني پخش مي كند و يا حركات سرگرم كننده اي دارد بيشتر مورد توجه قرار مي گيرد.
دكتر قاسم زاده ـ روان شناس ـ در اين باره مي گويد: «با توجه به جذابيت هايي كه در اين عروسك ها وجود دارد مي توان خريداري آنها را به خصوصيت اصلي جواني نسبت داد جواني معمولاً سن هيجان طلبي است و در اين دوران دختران و پسران سعي مي كنند بيشتر وسايل هيجان انگيز را تجربه كنند. خريد اين نوع عروسك ها را مي توان به همين ويژگي هيجان طلبي جوانان نسبت داد.»
او با تاييد اين كه تا چند سال قبل نشانه اي از عروسك، در زندگي جوانان نمي شد يافت مي گويد: «نسل امروزي با نسل گذشته تفاوت هاي زيادي دارد، به نظر مي رسد مسئوليت پذيري جوانان امروز كمتر است و شايد همين يكي از دلايل عمده روي آوردن آنها به انواع تفريحات باشد. درواقع والدين بيش از آن كه مسئوليت پذيري را ـ در دوران كودكي ـ به جوانان آموزش بدهند، آنها را بي مسئوليت بار آورده اند.»
دكتر قاسم زاده مد را موثر بر نوع رفتارهاي جامعه مي داند. او با تاكيد بر اثرات سوء فاصله ميان والدين و فرزندان جاي خالي اين فاصله را زنگ خطري براي جوانان مي داند.
اين روان شناس معتقد است: «وقتي پدر و مادر در خانه نداشته باشيم ناچار به دنبال چيزي مي گرديم. چيزي به نام مد كه رايج است و در واقع ما از پديده مد نمي توانيم گريزان باشيم. جامعه ما و دوامش بستگي به چگونگي پر كردن خلاء براي زندگي دارد. اين مدها ممكن است از هر جايي و به هر وسيله اي وارد شود. تا وقتي فاصله هاي نجومي ميان نسل پدر و مادرها و نسل فرزندان وجود دارد مدهايي كه روز به روز تغيير مي كنند درواقع الگوي رفتاري جوانان خواهند بود.»
پيروي از مد در ميان جوانان آنقدر رسوخ كرده كه در صورت عدم تمايل نيز براي «تابلو نشدن» از اين پديده پيروي مي كنند.
مثلاً پسران وقتي در مراحل اول ازدواج قرار دارند و از سوي همسر جوانشان يك عروسك به عنوان كادوي تولد هديه مي گيرند، لبخند رضايتي مي زنند و سعي مي كنند هر طور شده ناراحتي شان را پنهان كنند و براي ابراز علاقه به همسر هم كه شده آن عروسك را دوست بدارند.
يا وقتي دختري به عنوان عيدي از همسر جوانش يك عروسك بزرگ گرانقيمت هديه مي گيرد حتي اگر از قيافه عروسك هم خوشش نيايد مجبور است تا سال هاي زيادي پس از آغاز زندگي مشتركشان عروسك را در هال خانه شان نگهداري كند و تظاهر كند به اين كه دوستش دارد.
در هر حال الان مد، مد عروسك است. عروسك كوچكي كه به كوله پشتي آويزان مي كنند. عروسك هايي كه جاكليدي است، عروسكي كه به عنوان دوست و همدم در اتاق خواب جوان ها زندگي مي كند و تجارت عروسك كه همچنان پرسود و بادوام ادامه دارد، بسته به نوع عروسك و شركت سازنده قيمت آن هم تغيير مي كند.
عروسك هاي «شني» هنوز قيمت زيادي دارند. عروسك شخصيت هاي معروف كارتون ها و فيلم هاي زمان كودكي جوانان در صدر جدول فروش جا خوش كرده است.
مينا شهني
