Hamshahri Newspaper

واگذاري زمين به دانش آموختگان كشاورزي از جمله راهكارهايي است كه به منظور ايجاد اشتغال و استفاده بهينه از تخصص اين افراد مورد توجه دست اندركاران قرار گرفت. اين طرح كه قبل از ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگي و كشاورزي مطرح شده بود به دليل مشكلاتي كه در زمينه اعمال مديريت بر بخش واگذاري زمين در اين دو وزارتخانه وجود داشت توفيق چنداني نيافت اما با ادغام دو وزارتخانه مذكور و تشكيل وزارت جهاد كشاورزي اميد مي رفت در انجام اين كار تسريع شود. واگذاري زمين به اين افراد در قالب طرح كارآفرينان از ابتداي برنامه پنج ساله سوم مورد توجه قرار گرفت و در كنار آن پرداخت تسهيلات بانكي به اين دانش آموختگان نيز آغاز شد. گرچه برخي آمارها حكايت از كاهش نرخ بيكاري اين دانش آموختگان دارد و اخيراً عنوان شده اين نرخ از ۲۸ درصد در سال گذشته به ۲۲ درصد در سال جاري رسيده و كاهش ۶ درصدي را نشان مي دهد، اما از مجموع ۱۵۹ هزار و ۱۴۳ نفر تحصيل كرده بخش كشاورزي ۲۲ درصد در بخش دولتي، ۲۱ درصد در بخش دولتي غيرمرتبط، ۳۵ درصد در بخش غيرمرتبط با كشاورزي، ۲۲ درصد جوياي كار و تنها ۸ درصد اين افراد كه داراي مدرك دانشگاهي هستند در بخش كشاورزي مشغول فعاليت هستند. اين در حالي است كه به گفته متوليان امر هزينه دانشجوي كشاورزي كه به طور مطلوب آموزش ديده باشد ۸/۱ برابر دانشجوي پزشكي ۵/۲ برابر دانشجوي فني، مهندسي و علوم پايه و ۷/۲ برابر دانشجوي رشته هاي علوم اجتماعي است. همچنين نرخ سود و كارمزد تسهيلات اعطايي به دانش آموختگان كشاورزي از ۵/۱۳ درصد به ۸ تا ۱۲ درصد كاهش يافته و اين افراد در سال جاري مي توانند متناسب با نوع فعاليت خود مشمول ۱۰ تا ۴۰ درصد بخشودگي در سود و كارمزد تسهيلات اعطايي بانك كشاورزي شوند.
با وجود تمهيدات انديشيده شده سهم ايجاد اشتغال و به كارگيري اين افراد در چارچوب سياست هاي اشتغالزايي بسيار ناچيز است. وجود مشكلاتي در خصوص استقبال نه چندان مناسب اين دانش آموختگان و فرآيند نسبتاً دشوار برخورداري از زمين و تسهيلات بانكي در قالب اين طرح از عوامل مؤثر در اقبال نه چندان خوب اين دانش آموختگان به طرح مذكور است. همچنين نبود اطلاع رساني مناسب در زمينه اين طرح و ناتواني در ايجاد فضاي فكري لازم براي به كارگيري اين دانش آموختگان از نقاط ضعف مشهودي است كه در چرخه پيگيري فرآيند واگذاري زمين و ميزان توفيق طرح در اداره كل منابع طبيعي استان تهران، سازمان جنگل ها و مراتع و وزارت جهاد كشاورزي با آن مواجه مي شويم. ديدگاه هاي علاءالدين پسيان رئيس سازمان امور اراضي كشور پيرامون روند واگذاري زمين به دانش آموختگان كشاورزي و مشكلات اجرايي اين طرح را مي خوانيد:
* واگذاري زمين به دانش آموختگان رشته كشاورزي بر چه مبنايي صورت گرفته و اهداف اين طرح كدام است؟
- سازمان امور اراضي دو محمل قانوني براي واگذاري زمين دارد. يكي قانون واگذاري و احياي اراضي مصوب ۲۶/۱/۵۹ شوراي انقلاب كه براساس اين قانون به افراد بي زمين و كم زمين ساكن روستا زمين واگذار مي شود. محمل قانوني ديگر اين سازمان ماده ۷۵ قانون وصول برخي از درآمدهاي دولت است كه در قالب اين ماده طرح هاي اقتصادي واگذار مي شود. بعداً در قانون برنامه پنج ساله سوم ماده ۱۰۸ تصويب شد كه در اين ماده دولت موظف شده به كارآفرينان و متخصصان، زمين هاي بلامعارض را براي فعاليت هاي توليدي كشاورزي واگذار كند. براساس آيين نامه هاي مواد ۷۵ و ۱۰۸، دستورالعمل اجرايي ماده ۷۵ را تهيه كرديم كه در آن بيشتر توجه به تشكل هاي توليدي است كه دانش آموختگان رشته كشاورزي و يا كارآفرينان تشكيل داده اند و كارآفرينان را نيز ملزم كرده ايم تا از هر ۱۰ سهامدار اين تشكل ها حتماً يك نفر دانش آموخته رشته كشاورزي باشد .در شرايط يكسان نيز هر تشكلي كه تعداد بيشتري از دانش آموختگان رشته كشاورزي را در عضويت خود داشته باشد براي دريافت زمين اولويت دارد. همه اين موارد جزو دستور العمل ماده ۷۵ و روح كلي ماده ۱۰۸ بوده كه پس از تلفيق اين دو ماده دستورالعمل مذكور تدوين شده است.
* در قالب اين طرح چه ميزان زمين به دانش آموختگان رشته كشاورزي واگذار شده است؟
- از ابتداي برنامه پنج ساله سوم كه اين طرح آغاز شده تا آخر سال ۸۲ حدود يك ميليون و ۲۰۰ هزار هكتار زمين در قالب ماده ۷۵ و ۱۰۸ واگذار شده كه از اين ميزان ۱۴۳ هزار و ۷۰۰ هكتار آن متعلق به طرح هاي اقتصادي بوده كه دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي در قالب تشكل ها ،زمين گرفته اند و بقيه نيز در قالب تعاوني هاي مشاع به ميزان ۸۹۴ هزار و ۴۷۸ هكتار به افراد بي زمين يا كم زمين بومي و ساكن روستا واگذار شده كه بيشترين زمين واگذاري به اين افراد بوده است. از ويژگي هاي واگذاري زمين به دانش آموختگان رشته كشاورزي در چارچوب طرح مذكور آن است كه چون اين افراد از دانش لازم برخوردار هستند، بيشتر فعاليت در زمينه كشت هاي گلخانه اي و متراكم كه احتياج به علم كشاورزي داشته و مستلزم رعايت اصول فني كشت مي باشد مورد توجه قرار گرفته است تا با حداقل زمين معيشت خانواده اي تأمين شود.
* علاوه بر واگذاري زمين چه حمايت هاي ديگري از اين افراد براي فعاليت در بخش كشاورزي صورت مي گيرد؟
- براي بهبود بنيه مالي افرادي كه از سرمايه لازم براي آغاز فعاليت برخوردار نيستند سعي شده تا در قالب مساعدتهاي مختلف مانند پرداخت ۲۰۰ ميليون ريال تسهيلات اعتباري توسط بانك كشاورزي اقدام گردد همچنين وزارت جهاد كشاورزي نيز در قالب طرح هاي مختلف مانند آبياري تحت فشار و طرح هاي طوبي تسهيلات با كارمزد كم (۸ درصد) پرداخت مي كند و بقيه اين كارمزد از محل يارانه هايي كه در قالب قانون بودجه تخصيص يافته، تأمين مي شود.
* در اين طرح زمين با چه شرايطي و به چه ميزان به اين افراد واگذار مي شود؟
- شرط واگذاري زمين داشتن تشكل توليدي توسط دانش آموختگان و كارمند دولت نبودن آنها ست. در اين طرح مساحت زمين مطرح نبوده و بايد طرح داراي توجيه فني و اقتصادي باشد و در چارچوب ماده ۱۰۸ حتي واگذاري زمين به تشكل هاي توليدي تا مساحت ۲ هزار هكتار در قالب طرح هاي كارآفريني نيز در نظر گرفته شده است. در خصوص دانش آموختگان رشته كشاورزي با توجه به دانش فني آنها و محدوديتي كه در زمينه منابع آب وجود دارد، كشت هاي گلخانه اي توصيه شده و مساحتي واگذار مي شود كه معيشت آنان تأمين گردد. واگذاري زمين بر مبناي عرف محل نيز براي كشاورزان كم زمين يا بي زمين در نظر گرفته شده و براساس تعداد خانوار، مساحت آن افزايش مي يابد اما عرف محل در استانهاي مختلف متفاوت است.
با توجه به محدوديت منابع آب و افزايش تعداد دانش آموختگان دانشگاههاي كشور و از آنجا كه جذب همه اين افراد در سيستم دولتي مقدور نيست ،طرح واگذاري زمين به دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي مورد توجه قرار گرفته و اين افراد مي توانند با مراجعه به مديريت امور اراضي در استانها با كسب اطلاع از شرايط دريافت زمين و در قالب تشكل هاي توليدي نسبت به اين كار اقدام كنند.
* در چه شرايطي زمين به تملك اين دانش آموختگان در خواهد آمد؟
- در قالب اين طرح زمين ابتدا به شكل اجاره واگذار مي شود تا پس از اجراي طرح توسط اين افراد به آنان واگذار شود. در سالهاي اول اجراي طرح به دليل پايين بودن بازدهي زمين، حداقل مال الاجاره بين ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ تومان براي هر هكتار از آنان دريافت مي شود. با توجه به همت تحويل گيرنده زمين و با تأييد عوامل نظارتي اين سازمان مبني بر به بهره داري رسيدن زمين توسط دانش آموختگان، زمين مورد نظر بدون اين كه كار انجام شده اين افراد نقشي در افزايش قيمت آن داشته باشد براساس قيمت پايه و به عنوان زمين بكر به افراد مذكور فروخته مي شود چون ارزش افزوده زمين متعلق به تشكل هاي اقتصادي خواهد بود.
* واگذاري زمين در قالب اين طرح چه تفاوتي با طرح هايي مانند طوبي دارد؟
- مقررات واگذاري زمين در همه طرح ها يكسان است اما در قالب طرح هايي مانند طوبي علاوه بر تسهيلات داده شده در قالب ماده ۷۵ ، تسهيلات خاصي براي كشت گونه هاي خاص مانند ميوه هاي خشكباري و صادراتي به مجريان اين طرح ها داده مي شود. مثلاً در طرح طوبي براي حفر چاه در زمين هاي موات يا منابع ملي ابتدا ۱۰۰ متر زمين از سوي وزارت نيرو به مجريان اين طرح داده مي شود و در صورتي كه حفاري به نتيجه برسد متناسب با ميزان آب، زمين داده مي شود. حال اگر اين حفاري به نتيجه نرسيد، در طرح طوبي اعتباري پيش بيني شده تا كل هزينه حفاري توسط دولت پرداخت شود و تشكل در جاي ديگري به حفاري مي پردازد. اين همه براي ترغيب علاقه مندان به كشت زيتون و ساير دانه هاي روغني صورت مي گيرد چرا كه ۹۰ درصد روغن نباتي كشور وارداتي است.
* زمين اين طرح از چه محلي تأمين مي شود؟
- زمين اين طرح از محل انواع اراضي دولتي كه به نام امور اراضي سند گرفته شده و براساس تفاهم به عمل آمده با سازمان جنگل ها تأمين مي شود و در آغاز هر سال مساحتي در استانهاي مختلف تعيين مي شود كه اين رقم در دو سال اخير ۱۸ هزار و ۶۵۰ هكتار از انواع اراضي در اختيار منابع طبيعي بوده است. در اينجا بانك زمين ،سازمان جنگل ها ست كه با ۱۸ هزار و ۶۵۰ هكتار زمين و پراكنش استاني، متناسب با توسعه فعاليت هاي باغباني، زمين در اختيار سازمان امور اراضي قرار مي دهد تا به متقاضيان واگذار كند.
* چه مشكلاتي در زمينه استقبال دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي از اين طرح وجود دارد؟
- فكر مي كنم بايد دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي عطش بيشتري نسبت به انجام كارهاي اجرايي در مقايسه با كارهاي اداري داشته باشند. با توجه به تسهيلاتي كه دولت در اين زمينه در نظر گرفته بايد فضاي فكري جديدي در جامعه ايجاد و تبيين شود كه اشتغال الزاماً به معناي كارمند دولت شدن نيست تا گرايش دانش آموختگان به انجام كارهاي اجرايي بيشتر شود.
همچنين سازمان امور اراضي به عنوان واگذار كننده زمين و بانك كشاورزي به عنوان اعطاءكننده تسهيلات بايد روش هاي جاري خود را روان كنند تا دانش آموخته رشته كشاورزي با روبرو شدن با دشواري هاي موجود در اين زمينه، از ورود به فعاليت در چارچوب اين طرح پشيمان نشود. سعي كرده ايم با اصلاح روش هاي موجود و در چارچوب طرح تكريم ارباب رجوع، روش هاي كار را ساده كنيم. تمركز واگذاري زمين در قالب سازمان امور اراضي يكي از اقداماتي بوده كه در اين راستا صورت گرفته تا دچار سردرگمي نشوند. از وزارت نيرو نيز انتظار مي رود تا آب مطمئن را براي فعاليت دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي فراهم كند چرا كه اين وزارتخانه مي تواند حتي در منطقه ممنوعه نيز طبق تبصره ۱۸ قانون بودجه اجازه برداشت آب براي اين افراد را بدهد. بايد كارها روانتر، سريعتر و ارزانتر انجام شود و تا حد ممكن مشكلي كه در زمينه بوروكراسي اداري وجود دارد مرتفع شود.
* در قالب اين طرح تاكنون چه تعداد از دانش آموختگان رشته هاي كشاورزي به كار گرفته شده اند؟
- طي سال گذشته در قالب طرح طوبي مقرر شده بود تا ۲۹ هزار هكتار زمين واگذار شود كه از اين ميزان ۲۴ هزار و ۸۱۰ هكتار زمين واگذار و براي ۴ هزار و ۷۱ نفر ايجاد اشتغال شده است. در سال ۸۱ ميزان تعهد واگذاري زمين ۱۴ هزار هكتار در قالب طرح طوبي بوده كه ۱۲هزارو۹۰۰ هكتار زمين واگذار شده است.
* آيا پس از واگذاري زمين، حمايت هاي ديگري نيز از اين دانش آموختگان صورت مي گيرد؟
- در طرح طوبي توزيع نهال رايگان جزو وظايف دولت است. همچنين اين امر كه در سال هاي اول واگذاري به دليل آنكه عايدي زمين كم است تنها بين ۱۰۰ تا هزار تومان مال الاجاره دريافت مي شود از ديگر حمايت هايي است كه از اين افراد به عمل مي آيد. همچنين حمايت هاي ديگري مانند زيرپوشش بيمه محصولات كشاورزي قرارگرفتن، كمك هاي ستاد خشكسالي يا اعتبارات تبصره هاي قانوني كه براي خشكسالي واگذار مي شود نيز در نظر گرفته شده كه به صورت عمومي است. همه اين موارد حمايت هاي دولت از دانش آموختگان اين رشته ها و كارآفرينان براي ورود به حوزه كشاورزي است.