كيومرث بيات
مراد از معماري صنعتي مانند هر عبارت تركيبي اختصاصي برگرفته از معماري نظير معماري مسكوني، معماري آموزشي، معماري درماني و ... ، معطوف به تقسيم بندي حوزه عمل معمار و گوياي نقش معماري و اثر گذاري آن در عرصه طراحي مجموعه هاي صنعتي، توليدي، كارخانه ها و مشابه آن و عينيت و پاسخ دادن به نيازها ي كلي و جزئي آنهاست.
متاسفانه اغلب معماران حوزه تاثير معمار در طراحي مجموعه هاي صنعتي را يا نمي شناسند يا بسيار محدود مي دانند يا به دلايل مختلف علاقه يا شانس ورود و پرداختن به آن را نداشته اند. از سوي ديگر ظاهرا هنوز هم مثل سه چهار دهه پيش، دانشكده هاي معماري هيچ برنامه و هدف خاصي را در جهت ايجاد اشتياق در دانشجويان معماري و معماران نسبت به مقوله معماري صنعتي دنبال نمي كنند در حاليكه نياز روز افزون كشور به احداث و توسعه فضاهاي توليدي و صنعتي و تعدد وتنوع و ارتقاي سطح صنايع و ورود روزانه فن آوري هاي جديد پيشرفته و حتي ناشناخته به عرصه زندگي عمومي و همچنين پاسخ به نيازهاي ملي وتامين آن در كليه زمينه ها به هر حال معماران را روزي بر سر راه موضوعي صنعتي قرار داده و اجبارا به تفكر و جست وجو وادار خواهد كرد.
مصالحي نظير شيشه، كاشي، تيرآهن و سيمان را همه مي شناسيم و روزانه در مورد مصرف آنها تصميم گيري مي كنيم، آيا فكر كرده ايم كه همزمان چند معمار در زمينه طراحي كارخانه هاي توليد اينگونه مصالح و ده ها فرآورده ديگر فعال هستند؟
روزنامه، لاستيك، بيسكويت، پارچه، سيگار، مواد سوختي، لوازم خانگي، خودرو، هواپيما، گوشت، شكر،  كاغذ، داروهاي گوناگون و صدها محصول ديگر را كه روزانه مصرف مي كنيم قطعا در كارخانه ها و سايت هاي صنعتي توليد شده اند كه همكاران معمار ما در خلق كالبد و فضاي توليد هر يك بر اساس نيازها و تعاريف خاص صنعتي آنها نقش داشته و دارند.
ممكن است در وهله اول تصور شود كه به عنوان مثال يك كارخانه عبارت از سوله ايست كه در زمين محصوري قرار گرفته و به تناسب، يك يا چند ساختمان ديگر نيز در حول و حوش آن قرار دارد. اين تصوري بسيار غير حرفه اي وناشيانه از يك كارخانه است. واحدهاي صنعتي چه كوچك و چه بزرگ در واقع مجموعه  هايي زنده و پويا هستند كه غالبا نبض حركت آنها در تمامي شبانه روز ضربان دارد و كاركنان آنها با هرنوع طبقه و گرايش اجتماعي عضو خانواده آن صنعت هستند و نسبت به خوب و بد خانه دوم خود يعني سايت صنعتي حساس، دلبسته و نگرانند.
سايت هاي صنعتي هر يك در واقع محله ها يا حتي شهرهايي مستقل هستند كه شاغلان در آنها تحت مديريتي واحد و در محدوده اي تعريف شده وظايف تعيين شده يك شهروند وابسته به آن مجموعه را برعهده دارند.
همانگونه كه مشاغل تعريف شده در يك سايت صنعتي از تنوع برخوردارند، فضاهاي تشكيل دهنده يك مجموعه صنعتي نيز از تنوع بسيار بهره مند است.
بخش عمده پرسنل به تعداد شيفت هاي كاري مستقيما با موضوع صنعت يا توليد مربوط هستند، نظير كارگران و كاركنان بخش هاي توليدي وفني، آزمايشگاه، تحقيقات، انبارها، نيروگاه، تعميرگاه و ... . همزمان تعداد زياد ديگري نيز مرتبط با صنعت ليكن از حرفه هاي عمومي برخوردارند، نظير كاركنان اداري و مالي، نگهباني، باغباني،  آشپز، پزشك، ترابري و ... ثمره تلاش اين گروه عظيم همان محصولاتي است كه ما روزانه به صورت مستقيم يا غير مستقيم از آنها استفاده مي كنيم.
به سبب نياز كشور به صنايع و كارخانه هاي پيشرفته و مدرن و غني بودن سرزمين ما از لحاظ منابع اوليه خدادادي ناگزير، حركت بخش طراحي به ويژه معماري به عنوان آغاز كننده طرح ها به سمت صنعت، اجتناب ناپذير خواهد بود . به هر حال هرگونه سرمايه گذاري بيشتر حول تربيت معماران صنعتي و اهميت دادن به نقش آنان قطعا بيهوده نبوده، بلكه كشور را درآينده از پشتوانه محكمي در حيطه يكي از نيازهاي حتمي آن برخوردار خواهد ساخت.
يك مجموعه صنعتي بزرگ يا متوسط علاوه بر فضاهاي صرف صنعتي نظير سالن توليد و بخش هاي پشتيباني آن،  داراي اجزاي ديگري از ساير گرايش هاي معماري نظير ساختمان اداري، آزمايشگاه، واحدهاي تحقيقاتي،  تاسيسات ورزشي، درمانگاه، آموزشگاه حرفه اي، رستوران و غذاخوري، ميهمانسرا، مسجد، منازل مسكوني كاركنان و ... است كه تركيبي از اين ساختمان ها با كاربري هاي متنوع به علاوه سالن توليد و فضاهاي جنبي آن، مجموعه واحد صنعتي را تشكيل مي دهند و وظيفه معمار صنعتي طراحي منسجم، مرتبط و هماهنگ اين اجزا در يك كليت منطقي ويكپارچه با كاركردي مشترك و منظم و حساب شده است.
به رغم تنوع بي شمار صنايع موجود و تحول وتكامل هر روزه آنها و در دسترس قرا رگرفتن صنايع جديد، طراحي مجموعه هاي صنعتي در برخي اصول كلي مشترك بوده ، ليكن به اقتضاي ويژگي هر صنعت، پروژه نيز از گوناگوني و تفاوت محسوسي برخوردار مي شود، به عنوان مثال طراحي يك كارخانه توليد داروهاي خشك خوراكي با كارخانه داروهاي تر با داروهاي استريل يا داروهاي گياهي يا داروهاي دامي و نهايتا كارخانه توليد مواد اوليه دارويي با ساير كارخانه هاي توليدي و حتي با يكديگر كاملا متفاوتند و اين در حاليست كه ما هنوز از دستيابي به دانش فني داروهاي پيشرفته استراتژيك محروم هستيم.
ساختمان هاي اداري، رفاهي و جنبي كارخانه ها نيز متاثر از نوع صنعت و هماهنگ با آن در غالب پروژه ها با تعاريف متفاوت بايستي پيش بيني شوند. بديهي است عوامل اقليمي، ابعاد و شيب و سمت جغرافيايي زمين، نوع و سمت دسترسي اصلي، تعاريف مربوط به توسعه آتي، انتخاب مصالح و پوشش هاي مناسب، درجه و كلاس فضاها، جزئيات ويژه ساختماني، تامين شبكه هاي تاسيساتي ونهايتا زمانبندي، سياست ها و بودجه طرح نيز در طراحي نقش تعيين كننده خواهند داشت.
وظيفه معمار صنعتي بسيار فراتر از طراحي نقشه سايت و چند ساختمان با كاربري هاي گوناگون است ليكن رعايت كليات پيش گفته، شناخت و زندگي در محيط هاي صنعتي و كارگري و درك مستقيم روح و مفاهيم رايج در آنها، بازديد مجموعه هاي صنعتي موجود در داخل وخارج و تحليل و مقايسه آنها در جزء و كل و همچنين طراحي متناسب با ويژگي هر صنعت و فضاهاي مرتبط با آن و تسري اين نكات در كل مجموعه و كنترل و ايجاد نسبت هاي متعادل بصري تا حدود زيادي زمينه را براي دستيابي به طرح مطلوب فراهم خواهد كرد.
عضو هيات امناي انجمن مفاخر معماري ايران 

برنامه مسابقه، كنگره و جشنواره بين المللي طراحي شهري با نام اختصاري۱ UDIC در آوريل 2005 توسط موسسه پژوهش هنر و معماري در لندن برگزار مي شود.
اين برنامه با همكاري دانشگاه ها و مراكز فرهنگي و علمي معتبر، در سطح بين المللي و با هدف جلب ايده ها و ديدگاه هاي جديد و بين المللي در حوزه طراحي شهري و كاربرد آنها به منظور ايجاد جهش در نظام تغيير سيماي عمومي شهر از راهبري پروژه تا عرصه اجرايي همچنين فراهم ساختن زمينه عرضه نقطه نظرات صاحبنظران طراحي شهري با ايجاد يك نظام مشورتي كلان بين المللي و هم انديشي در زمينه مسايل فضايي و كالبدي شهرها تا حصول و تدوين يك نگرش جامع مديريت شهري به صورت علمي اجرايي به طراحي شهري برگزار مي شود. علاقه مندان به آدرس زيرمراجعه كنند.
http://WWW.udiccc.org

در حالي مسابقه طراحي ساختمان شهرداري، شوراي شهر و تالار شهر بم پايان يافت كه هنوز اعتبار مصوب 18ميليارد توماني اين شهرداري از جانب سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور در اختيار آنها قرار نگرفته است. خدامراد جزيني زاده معاون فني و عمراني شهرداري بم ضمن اشاره به مورد فوق عدم دريافت اين بودجه را يكي از دلايل اصلي وضعيت آشفته تملك مردم، املاك مسيري و نياز به خريداري بعضي از املاك جهت تعريض مسير ها عنوان كردند. در اين بين جزيني زاده نحوه برگزاري و نتايج حاصل از داوري مسابقه طراحي ساختمان شهرداري، شوراي شهر و تالار شهر بم را رضايت بخش دانستند.
به زودي زيباشهر با همكاري شهرداري بم، آثار برگزيده اين رقابت را معرفي و نقد خواهد كرد. مقرر است طرح عليرضا مشهدي ميرزا، ساخته شود.

دستور كار 21برنامه اي مدون براي دستيابي به توسعه پايدار در قرن بيست و يكم است كه در سال 1992 1371 شمسي در ريودوژانيرو به تصويب رهبران جهان رسيد؛ اين دستور كار، الگويي مطلوب براي توسعه اقتصادي و ارتقاي كيفيت زندگي نسل حاظر بوده، بدون اينكه نسل آينده را از منابع محروم سازد و در كنار مسايل اقتصادي، به مسايل اجتماعي و زيست محيطي نيز توجه داشته و براي آنها راه حل ارايه كند. بعد از حدود يك دهه از تصويب دستور كار 21 اين الگوي جهاني براي توسعه پايدار بار ديگر محور مذاكرات بين دولت هاي جهان قرار گرفته است.
كتابچه دستور كار 21 به زبان ساده توسط سيد امير ايافت گردآوري شده، با همكاري دبيرخانه كميته ملي توسعه پايدار به چاپ رسيده است؛ اين كتابچه رايگان است.

شانزدهمين گردهمايي گروه انديشه ايرانشهر با عنوان ساختار فضايي شهر تهران يكشنبه 29 شهريور ماه 1383 ساعت 30:17 تا 00:20 در سالن اجتماعات بتهوون در خانه هنرمندان برگزار مي شود .
دكتر اسفنديار زبر دست دانشيار گروه شهر سازي دانشگاه تهران ، قرار است درباره گزارشي با عنوان تهران - مسايل فضايي - تاليف آلن برتو، كارشناس ارشد شهر سازي در بانك جهاني سخنراني كند؛ در اين جلسه دكتر كيان تاج بخش به عنوان دبير نشست و دكتر سپيده شفائي و مهندس مجيد غمامي اعضاي ميز گرد هستند.
متن انگليسي گزارش مورد بررسي در سايت اينترنتي http:alain-bertaud.com براي علاقه مندان در دسترس است.

با توجه به رشد روز افزون جمعيت در مناطق شهري، از يك سو، و محدوديت منابع از ديگر سو، لزوم تخصيص انديشمندانه منابع اساسي حيات شهر در جهت اهداف اجتماعي مطرح مي شود. در اين راستا است كه برنامه ريزي شهري به عنوان يك نظام علمي با استفاده از تئوري ها و تكنيك هاي ويژه خود، تخصيص منابع را براي حل مسايل اجتماع و رسيدن به اهداف آن تحقق خواهد بخشيد.
دكتر علي اصغر ملك افضلي در كتاب انتخاب استراتژيك در برنامه ريزي شهري، با شيوه اي كه در كتابهاي مرحوم پرفسور منوچهر مزيني قابل پيگيري است، سعي دارد تجارب مطالعاتي 10 ساله خود را در زمينه ناموفق بودن برنامه ريزي هاي جامع شهري و منطقه اي در شهر ها و مناطق ايران در اختيار علاقه مندان قرار دهد.

بهرام هوشيار يوسفي
چهارشنبه، هجدهم شهريور ماه جاري كميته ملي توسعه پايدار با همكاري شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران ، وزارت كشور ، بنياد مسكن انقلاب اسلامي و استانداري كرمان در محل سالن اجتماعات وزارت مسكن و شهرسازي ميزبان همايشي بودند كه آن را كارگاه تخصصي تدوين منشور توسعه پايدار بم، ناميدند. در اين كارگاه منشور توسعه پايدار بم كه حاصل توافق تعهدات مقامات و مسوولان دستگاه هاي ذيربط در بازسازي و احياي بم با ديدگاه توسعه پايدار در زمينه عوامل زيست محيطي، كالبدي، اقتصادي، روانشناختي، فرهنگي و اجتماعي است ، تدوين شد. منشور بم، سعي بر آن دارد تا با ارايه الگويي مناسب علاوه بر توسعه همه جانبه اقتصادي،  اجتماعي، كالبدي و زيست محيطي، كيفيت زندگي نسل حاضر در شهرستان بم را ارتقا بخشيده و ضامن بقاي منابع طبيعي براي استفاده نسل هاي آينده باشد. موارد فوق نظرات رسمي برگزار كنندگان پيرامون همايش بود.
و اما توسعه پايدار؛ رضا مكنون نايب رئيس كميته ملي توسعه پايدار در پيشگفتار مجموعه مقالات همايش راهبردي توسعه پايدار درمورد توسعه پايدار مي   گويد: توسعه پايدار راه تازه اي براي رسيدن به آرمان هاي بشر همراه با حفظ منابع و امكانات براي آيندگان است كه قوانين و راهكارهايي را مي   طلبد تا مسير هموارتر شود...
واقعيت اين است كه چه بسا ترجمه اصطلاح sustainable Development به توسعه پايدار در زبان فارسي نوعي تناقض نمايي پارادوكس را ايجاد كند. خسروزرتاب، بنيانگذارگروه ديده بان لرزه اي و طراح طرح جامع زلزله در اين مورد مي گويد: توسعه پايدار عبارت نادرستي است چون توسعه في نفسه پايدار است. توسعه اي كه ناپايدار باشد اصولا عدم توسعه است... وي با اشاره به بي برنامگي هاي موجود در روند بازسازي بم در انتقاد به همايش تدوين منشور پايدار بم مي افزايد: پيش از هرگونه پر رنگ سازي بعضي اصول يا تدوين هر نوع منشور بايد به تعاريف موضوعات به طور دقيق پرداخته شود، به طور مثال در اين همايش به محيط زيست و توجه به آن در توسعه بم اشاره مي شود ولي هرگز تعريف دقيقي از نحوه اين توجه ارايه نمي شود.
بايد اعتراف كرد آنچنان كه مهندس زرتاب نيز بدان اشاره دارد، نحوه برخورد مديريت دولتي در حوزه نوسازي بم بيشتر حايز وضعيتي شعار گونه و ديوان سالارانه است و در اين بين نوع نگرش در اين همايش نيز متاسفانه از اين قاعده مستثنا نبوده. عدم وجود كارشناسان سازه در پانل ها و ارايه نظرات سازه اي از طرف معماران كه بعضا خالي از اشكال نبود، عدم وجود نمايندگاني از مردم بم در همايش در حاليكه لازم بود تعدادي ازنمايندگان محلي نيز براي ارايه خواسته هاي مردمي حضور داشته باشند، عدم ارايه تعاريف راهبردي و پرداختن به كليات مبهم و در نهايت ارايه همه اين مباحث در زماني كه ساخت و ساز و طراحي در بم شروع شده است! معلوم نيست چه كسي قرار است اين منشور را به كار گيرد، چه كسي آن را محترم شمارد،  چه كسي  به آن ضمانت اجرا بدهد و چه كسي...؟!
شايسته است مسوولان بازسازي بم كه مسووليت بس سنگيني بر دوش داشته و در برابر خداوند و مردم مي         بايست پاسخگو باشند، بار ديگر نحوه عملكرد خود را مورد بازبيني قرار دهند، هرچند همايش هاي اينچنيني مصداق نوشداروي بعد از مرگ سهراب را مي         يابند. با وجود آنكه- حال به هر سبب- مراحل اصلي وتحقيقاتي را - كه مهمترين زمينه در روند طراحي است - به طرفه العيني حذف مي كنند و... . بار ديگر از آنها تقاضا مي    كنيم،  قدراين مردم خوب و قانع را بدانند و برخوردي در خور و شايسته خوبي هاي اين مردم صبور داشته باشند و....
در انتها ازمسوولان بازسازي بم دعوت مي شود گزارش كاملي از آنچه پشت درهاي بسته هدايت بازسازي بم جريان دارد به مردم ارايه داده و پاسخگو باشند.
پي نوشت: مقالات همايش راهبردي توسعه پايدار - تارنگار وزارت مسكن

سازمان بهينه سازي مصرف سوخت كشور در نظر دارد با همكاري شبكه جهاني انرژي هاي تجديد پذير و نمايندگان 50 كشور جهان ، چهارمين همايش بهينه سازي مصرف سوخت در ساختمان را به همراه كارگاه آموزشي مربوطه برگزار كند.
محورهاي استفاد انرژي و عايق بندي، مديريت انرژي ساختمان، سيستم هاي گرمايش و سرمايش، معماري ساختمان در اقليم هاي مختلف، استفاده از انرژي هاي تجديد پذير، تدوين قوانين و مقررات بهينه سازي مصرف سوخت ساختمان هاو ... ، در اين همايش مورد بررسي قرار خواهند گرفت.
نكته جالب توجه برگزاري مسابقه اي بين معماران براي طراحي خانه اقليمي در كنار ساير برنامه هاي اين همايش است. علاقه مندان تا اول آبانماه امسال فرصت دارند خلاصه مقالات خود را براي اين همايش ارسال دارند.

اتحاديه بين المللي معماران UIA، سازماني بين المللي و غير دولتي است كه در سال 1948 در لوزان پا به تولد گذاشت؛ بعد از بيش 50 سال از تاسيس اين سازمان، در حال حاضر UIA به عنوان بزرگترين سازمان جهاني معماران همكاري نزديكي با سازمان هاي جهاني چون يونسكو و سازمان ملل دارد.
اتحاديه بين المللي معماران با دارا بودن 92 عضو به صورت اتحاديه ها و انجمن هاي معماراناز سراسر جهان، نمايندگي بيش از يك مليون معمار را بر عهده دارد. اخيرا مراحل اداري ثبت نام و پذيرش جامعه مهندسان معمار ايران به عنوان تشكل نمايندگي كننده معماران ايراني در UIA به پايان رسيده و احتمالا در اجلاس جهاني استانبول، ايران رسما به عضويت UIA در خواهد آمد و اعضاي جامعه مهندسان معمار ايران نيز به طور طبيعي عضو UIA خواهند شد. در شرايط متعارف هر كشور تنها مي تواند يك نماينده در UIA داشته باشد.

در آخرين شماره شهر و ساختمان كه به زلزله و به خصوص زلزله بم و رودبار اختصاص دارد، مي خوانيم : مروري بر حادثه زلزله رودبار ، از تلخي زيتون رودبار تا سياهي خرماي بم ، رودبار امن ترين نقطه جهان ، زلزله بم تجربه اي كه تكرار نخواهد شد ، كندوكاو در مساله زلزله هاي شهري ، مسجد صاحب الزمان بم در زلزله بي درنگ در گذشته روبه  روي آينده، استقرار تاسيسات زير بنايي پايدار و...
ماهنامه فني و مهندسي شهر و ساختمان كه شماره هشتم آن منتشر مي  شود به رغم نو پا بودن به عنوان يك مرجع حرفه اي در مسايل نظري در زمينه ساختمان حرف هاي بسيار براي گفتن دارد. شماره قبلي اين نشريه نيز كه بلافاصله بعد از زلزله بم منتشر شد، داراي مقالات با ارزش پيرامون زلزله است .