برنامه دختران براي آن دسته از مخاطبان جوان و نوجوان دختر ايراني از اين بابت ماندگار است كه بر خلاف ساير برنامه هاي تلويزيوني تنها به مضامين سطحي نپرداخته است، اين برنامه توانسته با همياري نگاه مخاطبان به عمق وجودي انتظارات و نيازهاي مخاطبان دختر بپردازد. موفقيت و عدم موفقيت آن را به بازخوردهاي مثبت و منفي اين گروه از مخاطبان واگذار مي كنيم ولي از آن نظر كه جسورانه توانسته به اين مضامين بپردازد دست مريزاد مي گوييم.
سعيد غفاري تهيه كننده و كارگردان برنامه تلويزيوني دختران از سال ۷۰ وارد حرفه ارتباطات شده است و عمدتاً در حوزه هاي فرهنگي - اجتماعي فعال بوده است. كارشناسي ارشد رشته توليد را با گرايش كارگرداني از دانشكده صدا و سيما اخذ كرده است. از سال ۷۶ وارد عرصه توليد برنامه هاي تلويزيوني شده است كه حاصل آن چند برنامه مستند، طراحي و برنامه ريزي صبح بخير ايران، طراحي و برنامه ريزي سيماي خانواده شبكه اول سيما از جمله آنهاست.با او در زمينه تهيه و توليد برنامه هاي تلويزيوني و بالاخص برنامه «دختران» گفت وگويي انجام داده ايم كه آن را مي خوانيد:
مهدي شهري
* برنامه دختران را با چه هدفي توليد كرديد؟
- فرا رسيدن فصل تابستان براي مخاطبان جوان و نوجوان تلويزيون فراغتي را به همراه دارد كه ضرورت هاي توجه هر چه بيشتر را به آنها براي برنامه ريزان رسانه تلويزيون الزامي مي نمايد. از همين روي با آغاز فصل تابستان ۸۳ شبكه اول سيما با محوريت مخاطب جوان دو برنامه تابستاني را طراحي نمود. يكي از اين برنامه ها عنوان «دختران» را به خود گرفت كه در آن با موضوعيت و محوريت دختران جوان تلاش شد تا دلمشغولي ها، مسائل و دقايق و ظرايف دختران ايراني مورد جستجو، بررسي و توصيف واقع شود.
در عين حال در طراحي برنامه دختران با توجه به شرايط خاصي كه دختران در ايران دارند و بستر اجتماعي - فرهنگي موجود هدف اصلي برنامه برمدار موضوع مهارت هاي زندگي و اجتماعي و توسعه آن در ميان دختران قرار گرفت.
* آيا جدا كردن دختران در حوزه برنامه سازي نوعي جنسيت گرايي نيست؟
- در برخورد نخست و برداشت اوليه شايد چنين به نظر برسد كه جدا كردن برنامه دختران در حوزه برنامه اي نوعي جنسيت گرايي محسوب مي شود اما واقع امر اين است كه دختران و پسران در جامعه ما با توجه به شرايط فرهنگي - اجتماعي حاكم و نيز مسائلي كه طي دو دهه اخير طرح و بسط پيدا كرده است، نيازهاي خاص و متفاوتي دارند كه نمي توان با يك برنامه مشترك به همه آن نيازها پاسخ درست و مؤثري داد. لذا توليد برنامه اي با نام دختران و مخاطب خاص دختران، نوعي برخورد تخصصي با نياز دختران امروز جامعه ايران محسوب مي شود.
* ِآيا شبكه هاي تلويزيوني در اين زمينه برنامه مشابهي توليد كرده اند يا نه؟
- متأسفانه در طراحي برنامه هاي تلويزيوني به طور كلي و در شبكه هاي مختلف به طور خاص نيازسنجي شايسته و دقيقي صورت نپذيرفته است. لذا در شبكه هاي مختلف تلويزيون با عناوين مختلف برنامه هاي مشابهي توليد شده است.
هر چند كه تشابه را مي توان در گزينش مخاطب دانست و محتوا و نگاه آنها متفاوت بوده است. اما الگوي ايده آل اين است كه در هر شبكه بخشي از نياز مخاطب مورد توجه قرار گيرد و در اين زمينه به لحاظ ساختار و محتوا يكديگر را تكميل كنند.
* فكر نمي كنيد كه پسران نيز مثل دختران مسائلي دارند؟
- همان طور كه پيش تر اشاره كردم دو برنامه طراحي شد كه عنوان يكي ديگر پسري ايروني بود كه مسائل و موضوعات مربوط به پسران را مورد نظر قرار داده بود.
* در اين مجله تصويري دختران چه آيتم هايي را ارائه مي كنيد؟
- با توجه به محتواي محوري برنامه كه مهارت هاي زندگي و اجتماعي بود، آيتم ها يا بخش هاي برنامه دختران بر همين اساس طراحي شد. ما و گزارشگر جوان را در برنامه طراحي كرديم كه عمده بخش هاي توليدي و گزارشي برنامه توسط ايشان تهيه مي شود. بخشي داشتيم با عنوان «اين چند نفر» كه به سراغ دختران جوان در محيط ها و مشغوليت هاي متنوع مي رفتيم. بخش ديگري با عنوان «سريال ۲۰ سالگي» داشتيم كه به سراغ پيشكسوتان اعم از زن و مرد و نيز افراد مسن و با تجربه مي رفتيم و با دو پرسش زندگي را مرور مي كرديم. آن دو پرسش عبارت بودند از: از ۲۰ سالگي خودتان مهم ترين خاطره و اتفاق را براي ما بگوييد و درباره دختران امروز بلند بلند فكر كنيد. لازم به توضيح است كه ما در اين بخش آلبومي از افراد پيشكسوت و باتجربه را به دختران ايراني معرفي كرديم.
بخشي داشتيم با عنوان «نقطه سرسطر» كه هر روز پخش مي شد و به نوعي سر مقاله برنامه محسوب مي شد. «گزارش ويژه» و «كليد» از ديگر بخش هاي برنامه بود كه رويدادهاي خاص و نيز افرادي كه به نوعي منحصر به فرد بودند محل توجه قرار داده مي شدند.
در روزهاي پنج شنبه با بخشي تحت عنوان «ايستگاه آخر» ادبيات انتظار و مسائل اجتماعي امروز را مورد تأمل قرار مي داديم.
در روزهاي يكشنبه و سه شنبه نيز در هر هفته برنامه دختران با بخشي تحت عنوان «بچه همسايه» ميهمان يكي از دختران فعال و موفق بوديم.
«جايي همين نزديكي» عنوان بخش ديگري از برنامه بود كه با ساختار هماهنگ و تلفيق شايسته موسيقي، بناها و اماكن فرهنگي - تاريخي هر يك از شهرهاي تاريخي ايران را بازخواني مي كرديم.
* باز خورد مخاطبان از برنامه چه بوده است؟
- واقعيت اين است كه باز خورد مخاطب نسبت به برنامه بسيار شايسته و با علاقمندي بود. نامه هايي كه به برنامه ارسال شده است منبع بسيار مناسبي براي تحليل وضعيت دختران ايران و دلمشغولي هاي آنها است. از تمامي شهرها ما نامه دريافت داشتيم ... تلقي ها نيز به همين ترتيب بوده است.
لازم است عرض كنم بنابر اعلام روابط عمومي سازمان و نيز روابط عمومي گروه خانواده بيشترين حجم تماس ها مربوط به درخواست و پيشنهاد برنامه دختران بوده است. هر چند كه انتقاد و تشكر را نيز ما بسيار داشتيم.
شايد بتوانم عرض كنم كه ما به شعار برنامه كه جايگاه دختران ايراني بود، بسيار نزديك شديم.
* به نظر شما دليل گرايش دختران و زنان به برنامه هاي تلويزيوني چيست؟
- زنان و دختران به دليل جايگاهي كه دارند و نيز نقشي كه براي ايشان تعريف شده است بيشتر مخاطب برنامه هاي تلويزيوني هستند. از طرفي ارائه مفاهيم آموزشي كه رفع كننده نيازهاي آنها بوده و جنبه سرگرم كنندگي هم دارند گرايش زنان و دختران را نسبت به برنامه هاي تلويزيوني افزايش داده است.
* مخاطبان چه نيازهايي دارند كه شما كمتر در برنامه به آنها پرداخته ايد؟
- قدرشناسي و شادي شايد مهم ترين ويژگي هايي باشد كه به زعم بنده مي تواند دختران مخاطب را وابسته به برنامه هاي تلويزيوني گرداند. اطلاعات كاربردي، مفيد و مؤثر همراه با ايجاد لحظاتي پرانرژي و با نشاط مي تواند ضمن ايجاد بستر لازم براي جلب مخاطب به نيازهاي آنها نيز به نحو شايسته اي پاسخ دهد.
* ايده اوليه طرح را چه كسي پيشنهاد كرد؟
- ايده اوليه متعلق به گروه خانواده و در واقع خود من بوده است. براي توليد برنامه نيز شايد با بيش از ۲۰ تا ۳۰ نفر از محققان مشورت شد و تلاش گرديد تا از طريق گروه تحقيقي كه شكل گرفت عمده تحقيقات انجام شده درباره دختران مطالعه گردد.
* به نظر شما دختران در چه زمينه هايي نسبت به پسران بيش از همه مشكل دارند؟
- آنچه بيش از هر چيزي در طي مدت توليد برنامه دختران براي اينجانب قطعي شده است، تصور احساس محدوديت در ميان دختران نسبت به پسران است. اين احساس هر چند كه زمينه هايي واقعي را با خود دارد ولي آنقدر نيست كه منجر به عكس العمل هاي رفتاري و يا احساسي شود.
اعتماد به نفس و احساس عزت نفس از ديگر مواردي است كه در نسبت با پسران، بايد بسترهاي آن را در ميان دختران تقويت كرد.
* به عنوان تهيه كننده از روند اجرايي برنامه دختران راضي هستيد؟
- رضايت از روند توليد برنامه هنگامي فراهم مي شود كه اهدافي را كه برنامه در نظر داشت به دست آورده باشد. با اين نگاه بايد عرض كنم كه برنامه مي توانست بسيار جذاب تر، مهيج تر، پرانرژي تر، پرنشاط تر و مؤثرتر باشد.
* در طول اجراي برنامه با چه مشكلاتي مواجه بوديد؟
- همان محدوديت هاي عارضي و تفاوت هايي كه عرف و نه شرع به دختران تحميل مي كند، برنامه دختران را نيز مصون نگذاشت. لذا مشكلات ما همين سمت و سو را در برداشت. نگرش هاي تك بعدي، سطحي و سليقه اي و عدم وجود سعه صدر لازم در روند توليد بسيار ما را فرسوده مي كرد. هر چند كه مدير محترم شبكه اول نقطه قوت ما براي ادامه كار با تحمل همه دشواري ها بود.
* برنامه ساختن در ايران به ويژه در شبكه هاي تلويزيوني چه محدوديت هايي دارد؟
- برنامه سازي تلويزيون يك دانش و مهارت تخصصي است و افراد خاص خود را طلب مي كند. با اين نگاه از مرحله طراحي پيام تا توليد پيام بايد نظام حاكم در يك شبكه تلويزيوني مكمل، مشوق و پشتيبان تهيه كننده و طراح يك برنامه باشد. در چنين شرايطي خلاقيت رشد مي نمايد و توليد يك برنامه تلويزيوني با موفقيت قرين مي شود.
عدم وجود چنين شرايطي، نه تنها عامل خلاقيت و توفيق يك برنامه و برنامه ساز نيست، بلكه با خود فرسودگي، سطحي نگري و توليد كليشه اي را به دنبال دارد. ضمن اين كه محصول كار نيز ديگر «رسانه اي» نيست.
* آيا با توجه به محدوديت هاي برنامه سازي در برنامه دختران توانستيد موفق باشيد؟
- در حد امكان و تا جايي كه فرصت و شرايط مناسب فراهم بود تلاش كرديم با حفظ چارچوب ها و بر فراز محدوديت ها، مسائل مربوط به دختران را مطرح كنيم.
* درباره برنامه دختران اطلاعاتي را ارائه دهيد.
- برنامه «دختران» از ابتداي تابستان هر روز بجز جمعه ها برنامه داشت. ساعت پخش برنامه در ۲ ماه نخست ۲۰/۱۱ دقيقه صبح بود و در يك ماه پاياني از ساعت ۰۸/۱۱ شروع مي شد. مدت برنامه نيز ۳۵ دقيقه بود. مجري برنامه خانم شيما بلوريان بود. نويسندگي برنامه بر عهده آقاي صادق مهدي غفراني بود، كارگرداني و توليد برنامه را حسن وارسته عهده دار شده بود. آقاي نيكدست مدير توليد برنامه بود. آقايان حميد اشرفي، كلانتري و احمد قرباني كارگردان تلويزيوني برنامه بودند.
و البته جمعي بيش از ۳۰ نفر همراه و همدل برنامه بودند كه اسامي همه آنها را به ياد ندارم. كه لازم است از همه ايشان قدرشناسي نموده و تشكر كنم.
