محمد علي خسروي
برگزاري نمايشگاه و همايش در ايران به صورت مفيد و كارآمدي از حدود يك دهه پيش رونق گرفته است و باتوجه به نبود تجربه كافي در اين زمينه از آغاز با كاستي هايي مواجه بوده كه بسياري از اين كاستي ها برطرف شده است و امروزه شاهد تربيت نيروهاي كارآمد و تشكل هاي قوي و توانا در ساماندهي و برگزاري اينگونه نمايشگاه ها در كشور هستيم.
رشد كيفي گردهمايي ها، نمايشگاه ها و همايش ها در ايران در گذشته مشهود است و مقايسه اي ميان رويدادهاي مشابه در يك دوره چندساله در كشور، رشد توانايي ها در اين بخش را نشان مي دهد.
علي رغم اين، در سال هاي اخير برگزاري اين نمايشگاه ها روندي يكنواخت و ثابت به خود گرفته و هرگونه تحول، نوآوري و رشد در آن به طور كلي متوقف شده است.
علي رغم تغيير نيازها و ضرورت هاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي در ايران و جهان در سال هاي اخير اما برگزاري گردهمايي ها و نمايشگاه ها با شرايط و نيازهاي روز جامعه و مخاطبان هماهنگ نيست.
يكي از مسايلي كه عدم هماهنگي و برخورد فعال دست اندركاران اين امور را به خوبي نشان مي دهد، اين است كه هيچگاه براي تامين نيازها و رفع مشكلات موجود درمورد محل برگزاري اين رويدادها برنامه ريزي نشده است.
سال ها محل دائمي نمايشگاه هاي كشور در تهران مهمترين و منحصربه فردترين محل براي برگزاري اين رويدادها بود و با گذشت زمان و رشد جمعيت و شكل گيري تحركات اقتصادي در حول محافل و شركت هاي فعال اقتصادي، هيچ برنامه ريزي و تلاشي براي آينده اين فعاليت ها صورت نگرفته است.
شايد مهمترين و ريشه اي ترين دليل اين امر دخالت موثر عوامل دولتي در اين زمينه است كه موجب شده تا دست اندركاران در اين زمينه به پي ريزي يك فعاليت اقتصادي درازمدت با بنيادي قوي و متكي بر نيازهاي روزافزون جامعه روبه رشد ايران فكر نكرده اند.
برگزاري نمايشگاه بين المللي صنعت تهران بهانه اي است تا ضمن بررسي اهميت و آثار برگزاري اينگونه مراسم به مشكلات و ضعف هاي آن بپردازيم. نمايشگاهي كه با استقبال وسيع شركت هاي خارجي و داخلي مواجه شده است و آثار مفيدي بر اقتصاد كشور خواهد داشت ولي همانگونه كه اشاره شد به دليل فقدان هدف گذاري و برنامه ريزي دقيق و منظم آثار عميق و پايداري در اقتصاد كشور برجا نخواهد گذاشت.
يكي از دلايل اصلي اين امر توقف رشد فعاليت هاي نمايشگاهي در سطحي ثابت و رشد خطي آن در سال هاي اخير است.
جهان امروز به واقع عصر اطلاعات است و انفجار اطلاعات و فن آوري هاي نوين اطلاع رساني، امكانات وسيع و گسترده اي دراختيار بشر گذاشته است ولي در ايران ظاهرا بهره گيري از اين روش ها در سطح يك عامل تزئيني كاهش يافته است.
يكي از مهمترين ضعف هاي همايش ها و نمايشگاه ها در كشور فقدان سامانه هاي اطلاع رساني دقيق و كارآمد است.
امروزه اگر به پايگاه اطلاع رساني اينترنتي برخي از نمايشگاه هاي بزرگي كه همه ساله در كشور برگزار مي شود دقت شود مشاهده مي شود كه اطلاعات آن مربوط به نمايشگاه هاي قبلي است و براي دستيابي به اطلاعات آخرين نمايشگاه و يا نمايشگاه  بعدي بايد با مراكز مربوطه به صورت حضوري و يا تلفني تماس برقرار كرد. مهم ترين نمايشگاه هاي بزرگ و بين المللي كشور ازجمله نمايشگاه نفت، گاز و پتروشيمي دچار چنين عارضه اي هستند.
هدف چيست
فقدان برنامه ريزي و هدف گذاري و تهيه يك استراتژي براي نمايشگاه هاي بين المللي و ملي و تدوين معيارهاي حداقل براي اينگونه همايش ها گمشده اي است كه به دليل حاكميت تفكري راكد ناشي از تلاش دست اندركاران اينگونه نمايشگاه ها براي حفظ شرايط موجود و عدم نوآوري و تحول ايجاد شده است.
در نمايشگاه بين المللي صنعت تهران نيز علي رغم اهميت آن و حضور وسيع و گسترده شركت هاي داخلي و خارجي دغدغه اكثر شركت كنندگان به ويژه شركت كنندگان خارجي اين بود كه نمايشگاه بعدي در كجا برگزار مي شود.
علاوه بر اين فقدان سامانه هاي اطلاع رساني دقيق در اين نمايشگاه كه عارضه اكثر نمايشگاه ها و همايش هاي جاري در كشور است دامن اين نمايشگاه را نيز گرفته بود.
اكثر شركت كنندگان از عدم تامين نيازهاي خود در زمينه معرفي و شناسايي فعاليت هاي خود به دليل نبود برنامه ريزي دقيق گله مند بودند.
اولريش شايندست رييس اداره روندهاي اقتصادي و آمار اتحاديه توليدكنندگان تجهيزات برقي و الكترونيكي آلمان كه به عنوان مسئول فني تدارك حضور شركت هاي آلماني در نمايشگاه صنعت تهران حضور داشت گفت: برگزاري نمايشگاه تهران فرصت مناسبي براي شركت هاي آلماني براي مشاركت در طرح ها و فعاليت هاي اقتصادي در ايران و همكاري با همتايان ايراني است.
وي از تخصصي شدن برگزاري نمايشگاه ها در تهران به عنوان يك حركت مثبت ياد كرد و تاكيد كرد كه در گذشته و در نمايشگاه بين المللي تهران آلمان حضور گسترده اي داشت و حتي يك سالن بزرگ نمايشگاه را به طور كامل به خود اختصاص مي داد، ولي اين نمايشگاه ها از كارايي لازم برخوردار نبود و رويكرد جديد و تخصصي شدن آن به تبادل تجاري و بازرگاني ميان طرفين كمك بيشتري مي كند.
راينهارت ويلن بوخر مسئول اجرايي برنامه ريزي حضور شركت هاي آلماني نيز با تاييد اظهارات همكار خود از تمايل شركت هاي آلماني براي مشاركت گسترده تر در اينگونه نمايشگاه ها خبر داد و تاكيد كرد، عدم اطمينان به برگزاري نمايشگاه هاي بين المللي به دليل احتمال تغيير محل برگزاري آن نوعي ترديد و عدم اطمينان در اين زمينه ايجاد كرده است.
وي افزود كه ثبات تصميم گيري مهمترين اصل براي برنامه ريزي تجاري است و در اين زمينه بدون وجود يك برنامه ريزي دقيق نمي توان اقدام كرد.
وي افزود: ما براي حضور گسترده تر در نمايشگاه هاي بعدي بايد برنامه ريزي كنيم و اين نشانه مفيد و كارآمدبودن حضور شركت هاي آلماني در نمايشگاه حاضر است.
مسئول غرفه هاي ديگر كشورهاي حاضر ازجمله شركت هاي فرانسوي و ايتاليايي نيز كه هريك با برنامه ريزي هاي متنوع و براساس مطالعات بازارسنجي، گروهي از شركت هاي فعال توليدكننده وسايل و ماشين آلات صنعتي را گرد آورده بودند از حضور در نمايشگاه و مفيدبودن آن ابراز رضايت مي كردند و برضرورت برنامه ريزي براي نمايشگاه هاي بعدي تاكيد داشتند.
فقدان برنامه ريزي
در مراجعه به نمايشگاه بين المللي همواره نبود برنامه ريزي و ارائه اطلاعات لازم براي هدايت مراجعه كنندگان از ضعف هاي مشهود و دايمي است.
در نمايشگاه صنعت تهران نيز اين امر به روشني ديده مي شد.شايد به دليل اينكه معلوم نبود چه كسي مسئول اطلاع رساني است تا روز سه شنبه و يك روز مانده به پايان كار نمايشگاه در محل ورودي ها و برخي مناطق تابلوهاي راهنما نصب نشده بود و مراجعه كنندگان براي رسيدن به محل برگزاري نمايشگاه صنعت بايد مراجعه كنندگان ديگر را دنبال مي كردند تا شايد به محل موردنظر خود برسند و يا بارها از افراد گوناگون سئوال كنند تا نشاني موردنظر را بيابند.
همه اين موانع و مشكلات براي مراجعه كنندگان با نبود يك مركز كه به افراد علاقمند اطلاعات لازم را ارايه دهد تكميل مي شد.
اين نمايشگاه بايد زمينه ارتباط دائم و موثر صنعتگران داخلي و خارجي را برقرار كند و دبيرخانه اي دائمي داشته باشد تا پس از برگزاري نمايشگاه و تا زمان نمايشگاه بعدي اطلاعات لازم را به علاقمندان ارايه كند. ايجاد يك پايگاه اطلاع رساني اينترنتي مي تواند در اين زمينه موثر باشد كه البته ظهور تجارت الكترونيك در ايران هنوز احساس نمي شود و بسياري از افراد و دست اندركاران برگزاري نمايشگاه ها و همايش هاي بين المللي در ايران هنوز اين رخداد را درك نكرده اند.
در نمايشگاه امسال ۶۹۱ شركت داخلي و خارجي حضور داشتند كه بيشتر محصولات عرضه شده نيز شامل وسايل، تجهيزات پيشرفته توليدي و صنعتي بود.
از كل شركت هاي حاضر ۴۳۳ شركت از ۲۴ كشور خارجي در نمايشگاه امسال شركت كرده بودند كه تحول عمده اي در كيفيت محصولات عرضه شده نسبت به سال هاي گذشته مشاهده مي شد.
علاقمندي شركت هاي خارجي براي حضور در ايران ناشي از توجه آنان به نياز كشور به فن آوري هاي نوين براي تامين امكانات لازم براي توسعه كشور است. اقتصاد ايران درحال تحول جدي است و حضور جدي آنان در نمايشگاه اخير و ديگر نمايشگاه ها نشانه اهميت ايران در اقتصاد جهان است.
براي هماهنگي با اين توجه جهاني بايد زمينه هاي لازم در كشور فراهم شود و يكي از مهم ترين امور به عنوان سه پل ارتباط تجاري با طرف هاي خارجي، ساماندهي برگزاري نمايشگاه ها و همايش هاي بين المللي است.

اسحاق جهانگيري وزير صنايع براي چندمين بار و طي هفته هاي گذشته براي حمايت از زيرمجموعه هاي اين وزارتخانه واردات خودرو دست دوم را مورد نكوهش قرار داد ولي تاكيد كرد در چارچوب مصوبات دولت و مجلس با واردات خودرو موافق است.
وي علاوه بر اين افزود: واردات خارج از چارچوب قانون را قبول ندارد و اگر در حوزه اختيارات وي باشد از واردات خارج از چارچوب مصوبات جلوگيري خواهد كرد.
اظهارات پياپي وزير صنايع با تاكيد بر مقابله با بيكاري به عنوان مهمترين چالش پيش  روي كشور در مخالفت با واردات خودرو دست دوم از اختلاف جدي اعضاي هيات دولت در اين مورد حكايت دارد.
با توجه به كافي نبودن توليد خودرو در كشور و پايين بودن كيفيت و بالابودن قيمت آن، چالش هاي جدي خروج خودروهاي فرسوده از چرخه مصرف  در كشور و ايجاد تحول در صنعت پرسابقه توليد خودرو ايران كه سال ها بدون تحول جدي به فعاليت خود ادامه مي دهد، موضع طرفداران واردات خودرو را در دولت تقويت مي كند، چالشي كه وزير صنايع پاسخ روشني براي آن ندارد و در سال جاري عليرغم افزايش درآمدهاي نفتي نگراني از كسري بودجه و تامين درآمدهاي مورد نياز كشور كه بخشي از آن در بودجه سال جاري بايد از طريق واردات خودرو تامين شود هنوز برطرف نشده است.
با توجه به تعيين تعرفه ۱۳۰ درصد براي واردات خودرو بنظر نمي رسد كه ميزان واردات درآمد قابل توجهي از اين محل براي دولت ايجاد شود و اين معضل نيز موضع وزير صنايع را براي حمايت از زيردستان خود تضعيف مي كند.
ديروز دفتر صنايع ماشين سازي و نيرو محركه وزارت صنايع اعلام كرد كه ۴۰۴ هزار خودرو سبك و سنگين در نيمه نخست سال جاري در كشور توليد شده است، كه نسبت به سال گذشته ۱۹ درصد رشد داشت.
از كل خودروهاي توليد شده ۳۴۸ هزار دستگاه خودرو سواري بوده است.اگر چه براساس اين آمارها توليد خودرو در كشور متحول شده و رشد قابل توجهي در سال هاي اخير داشته است ولي توليد اين ميزان خودرو هنوز يك بازار رقابتي در كشور ايجاد نكرده و همچنان قيمت ها دچار تحول جدي نشده است.
بازار انحصاري خودرو ايران عامل اصلي عدم توجه به كيفيت و قيمت تمام شده توليد در اين صنعت است و در حال حاضر براي رقابتي شدن آن در آينده نزديك از سوي وزارت صنايع راه حلي ارائه نمي شود.

چارچوب مذاكرات آينده  سازمان جهاني تجارت به وسيله ۱۴۷ كشور عضو اين سازمان پس از دو هفته مذاكرات فشرده و بي وقفه با حضور نمايندگان و وزيران تجارت شركت كننده تصويب شد. به گفته رئيس شوراي عمومي اين چارچوب مي تواند بر احتمال پايان موفقيت آميز مذاكرات مهم دور دوحه بيفزايد.
اگرچه اين چارچوب توافق نهايي نيست اما شامل تعهدات مهمي است كه مدير كل WTO را قادر ساخت از آن به عنوان يك پيروزي تاريخي ياد كند. در طي جلسه شوراي عمومي بسياري از نمايندگان اعتقاد داشتند كه تأخير ايجاد شده در روند مذاكرات كه پس از شكست اجلاس مكزيك ايجاد شده بود، رفع شده است. براي اولين بار دولتهاي عضو با حذف كامل يارانه هاي صادراتي و كاهش اساسي در حمايت هاي داخلي موافقت كرده اند. ساده  كردن قوانين گمركي و تجاري، حركت به سمت تجارت آزاد، فراهم آوردن شالوده اي براي ادامه گفت وگوها و ايجاد ضوابطي كه منافع بيشتري براي كشورهاي در حال توسعه به همراه دارند، از ديگر دستاوردهاي اين مذاكرات بود.
در بخش دسترسي به بازار پيش نويس تصويب شده انعطاف پذيري بيشتري را در مقايسه با متن هاي قبلي براي كشورهاي در حال توسعه نشان مي دهد. كاهش تعرفه ها بر اساس فرمول دسته بندي tiered formula  كه بر آن اساس رديف هاي تعرفه ابتدا به گروه هاي مختلف تقسيم بندي شده و سپس با درصدهاي متفاوت كاهش مي يابند، انجام خواهد شد. به طوري كه تعرفه هاي بالاتر كاهش بيشتري را متحمل خواهند شد. تعداد دسته ها، ضوابط دسته بندي، مقدار كاهش تعرفه در هر دسته و مباحثي همچون مكانيسم  حفاظتي ويژه به مذاكرات آينده موكول شده است. تعداد مناسبي از رديف هاي تعرفه به عنوان محصولات حساس براي هر دو گروه كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته تعريف مي شوند كه در مورد كاهش تعرفه ها و افزايش تعرفه هاي سهميه اي استثنائاتي خواهند داشت. متمايز نمودن محصولات حساس به درخواست اتحاديه اروپا و گروه ۱۰ شامل وارد كنندگان محصولات كشاورزي مانند سوئيس و ژاپن در متن گنجانده شده است. علاوه بر اين بر لزوم بهبود اساسي در دسترسي به بازار براي هر كدام از محصولات حساس تأكيد شده است كه به نظر مي رسد اين تضاد يكي ديگر از چالش هاي آينده مذاكرات كشاورزي باشد. در متن جديد الزام حداقل كاهش در نرخ هاي تعرفه خارج سهميه اي براي محصولات حساس از متن حذف شد. همچنين براي كشورهاي در حال توسعه به طور خاص علاوه بر دوره هاي اجرايي طولاني تر و كاهش كمتر در تعرفه ها و تعهدات كمتر در زمينه گسترش تعرفه سهميه اي، محصولاتي به عنوان محصولات ويژه جهت معافيت يا انعطاف بيشتر با توجه به ضوابط امنيت غذايي و توسعه روستايي تعريف شده است.
در زمينه حمايت داخلي سعي شده است منافع هر دو گروه از كشورها در نظر گرفته شود. پيش نويس بر كاهش اساسي در حمايت هاي داخلي با روش دسته بندي تأكيد مي كند. در نخستين سال اجراي موافقتنامه لازم است اعضا ميزان حمايت هاي اخلال آور تجاري خود را تا ۲۰ درصد كاهش دهند كه شامل جمع اقلام حمايتي، سطح حمايت هاي مجاز de minimis و يارانه هاي جعبه آبي است. براي اولين بار سقفي براي پرداخت هاي جعبه آبي و حمايت هاي محصولي بر پايه نرخ متوسطي كه بعداً تعيين خواهد شد، قرار داده شده است. برخي كشورهاي در حال توسعه مانند هند از كاهش سطح حمايت هاي مجاز معاف خواهند بود به شرطي كه كليه يارانه ها را براي تأمين معاش و منابع كشاورزان فقير صرف نمايند. به عنوان بخشي ديگر از رفتار ويژه و متمايز كشورهاي در حال توسعه از درصدهاي كاهشي كمتر و دوره هاي اجرايي طولاني تري برخوردار خواهند بود. در مورد يارانه هاي جعبه سبز مانند پيش نويس قبلي بر لزوم فرآيند شفاف تري براي طراحي يارانه هاي اين جعبه تأكيد شده است.
در مورد يارانه هاي صادراتي، پيش نويس ارائه شده حمايت بيشتري از مواضع كشورهاي در حال توسعه به عمل مي آورد. كليه اشكال يارانه صادراتي اعم از مستقيم و غيرمستقيم و تحت عناوين اعتبارات صادراتي، تضمين اعتبار يا برنامه هاي بيمه بايد تا يك تاريخ قطعي كه توافق خواهد شد، حذف شوند. در متن به شيوه هاي انحراف دهنده تجاري به كار رفته توسط بنگاه هاي تجاري دولتي كشورهاي در حال توسعه به منظور حفظ قيمت مصرف كننده داخلي و اطمينان از امنيت غذايي در نظر مي گيرد.بيشتر اعضا متن جديد را شروعي براي پايان يارانه ها دانستند. نماينده برزيل اظهار داشت متن نسبت به پيش نويس ارائه شده توسط اروپا و آمريكا در اجلاس مكزيك كه منجر به شكل گيري گروه ۲۰ شد، تغييرات زيادي نموده است.
يكي ديگر از نمايندگان كشورهاي در حال توسعه ضمن اظهار خشنودي نسبي از متن تصويب شده گفت هنوز بسياري از چيزها به مذاكرات آينده بستگي دارد.
*خبرنامه « WTO و كشاورزي در اينترنت» در سايت اينترنتي www.agri-peri.ir قابل دسترسي است.

براساس آمارهاي موجود در ۳ سال اخير تشكل هاي غيردولتي ايران سالانه ۴۵۰ هزار دلار كمك نقدي از صندوق بين المللي محيط زيست GEF دريافت كرده اند.
معاون اداره امور اقتصادي و بين المللي وزارت امور خارجه در پاسخ به پرسش خبرنگار ما گفت: در گذشته تشكل هاي غيردولتي NGO ها به طور متوسط سالانه ۳۰۰ هزار دلار كمك از صندوق بين المللي محيط زيست GEF دريافت كردند كه اين رقم در ۳ سال اخير به رقم ۴۵۰ هزار دلار در سال افزايش يافته است.
جواد امين منصور افزود: اين صندوق ساليانه مبالغي حدود چند صد هزار دلار را به تشكل هاي غيردولتي ايران NGO براي كمك به اجراي پروژه ها مي پردازد. اين مبلغ از سوي كميته راهبردي كه در اين راستا وجود دارد و چند نهاد دولتي عضو آن هستند، پرداخت مي شود.وي افزود: سقف اين حمايت ها براي هر پروژه رقمي حدود ۲۵ هزار دلار است و پروژه هاي مذكور از جمله پروژه هاي كوچك محسوب مي شود. طرح هايي مثل حفاظت از لاك پشت هاي دريايي در قشم از تسهيلات پرداختي از اين منابع استفاده مي كند.
معاون اداره امور اقتصادي وزارت امور خارجه در خصوص برگزاري كارگاه ۳ روزه پايداري زمين در قشم گفت: طبق برنامه صندوق بين المللي محيط زيست كارگاه آموزشي در خصوص پايداري زمين در سراسر جهان برگزار خواهد شد كه برگزاري كارگاه آموزشي ۳ روزه در جزيره قشم نخستين كارگاه از اين سري كارگاهها است.اين كارگاه آموزشي با شركت ۱۰ كشور غرب آسيا و حضور ۲۰ كارشناس ايراني و ۲۰ كارشناس خارجي از سوي برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد UNEP و با همكاري وزارت امور خارجه و سازمان منطقه آ زاد قشم، با هدف آشنا سازي و آموزش مسئولان در زمينه مديريت پايدار زمين و مواد آلاينده آن همچنين نحوه پروژه  نويسي براي برخورداري از حمايت مالي صندوق جهاني محيط زيست برپا شده است.