دوشنبه ۴ آبان ۱۳۸۳
براي مقايسه
چندزبانگي در آمريكا
دكتر حسن ستايش كار شناس دفتر برنامه ريزي و تأليف كتب درسي
005109.jpg
موضوع زبان انگليسي در اعلاميه استقلال ايالات متحده و يا حتي در قانون اساسي مصوب ۱۷۸۹ اين كشور هم مطرح نشده است. ظاهراً علت اين بوده كه در آن زمان، تأكيد و توجه به يك زبان خاص خلاف اصل آزادي گفتار به شمار مي آمد. اما ۲۳ سال پيش(در كنگره ۱۰۸ سال ۱۹۸۱) متممي به قانون اساسي اين كشور اضافه شد كه طي آن زبان انگليسي به عنوان زبان رسمي اين كشور معرفي گرديد. در ميان ۵۰ ايالت اين كشور، برخي از ايالت ها اين بند را در قانون اساسي شان آوردند. مثلاً مكزيك نو زبانهاي انگليسي و اسپانيايي را زبان هاي رسمي خود قرار داد. در هاوايي زبان هاي هاوايي و انگليسي و در ايالت هاي كلرادو، فلوريدا و نبراسكا فقط زبان انگليسي به عنوان زبان رسمي اعلام گرديد.
در سال ۱۹۸۸ ايالت آريزونا نيز يك اصلاحيه به قانون اساسي خود افزود كه طي آن زبان انگليسي زبان رسمي اين ايالت قلمداد شد. اين اصلاحيه شامل قانون اساسي ايالتهاي آلاباما، آريزونا، آركانساس، كاليفرنيا، جرجيا، الينويز، اينديانا، كانساس، كنتاكي، لويزيانا، مي سي سي پي، مونتانا، همپشاير نو، واكوتا جنوبي، تنسي، ويرجيانا و ويومينگ نيز گرديد. در سال ۱۹۹۶ سه ايالت مكزيك، اورگون و واشنگتن مصوبه اي به نام «+انگليسي» از تصويب گذراندند.
موقعيت زبانها در ايالات متحده
۱- در حال حاضر در ايالات متحده بيش از ۶۰ كانال تلويزيوني؛ ۸۵۰ ايستگاه راديو و ۴۰ عنوان روزنامه به زبان اسپانيايي وجود دارد.
۲- تقريباً ۱۶۰ ايستگاه راديو به زبان لهستاني و ۱۰۰ ايستگاه راديو به زبان آلماني و ۸۰ ايستگاه به زبان ايتاليايي و ۷۰ ايستگاه راديويي به زبان فرانسه وجود دارد.
۳- تا سال ۱۹۹۶ تعداد ۱۰ عنوان روزنامه به زبان آلماني و ۸ عنوان به زبان هاي لهستاني و ۵ عنوان به زبان ايتاليايي منتشر گرديده است.
۴- هيچ برنامه رسمي از طرف دولت براي آموزش زبان خارجي وجود ندارد. اما در سال ۱۹۹۴ با تصويب قانوني مقرر شد پيشرفت تحصيلي دانش آموزان از جمله زبانهاي خارجي بر مبناي اهداف و استانداردهاي برنامه درسي يكسان ارزشيابي شود.
۵- تمام مدارس اين ۵۰ ايالت در برنامه درسي خود زبانهاي خارجه دارند. ۴۰ ايالت حداقل به مدت ۲ سال دوره زبان خارجي مي گذرانند و ۱۰ ايالت بقيه تا سطح متوسطه به آموزش زبان دوم يا خارجي مي پردازند.
۶- ۴۰ درصد از دانش آموزان اين كشور در كلاس هاي نهم تا دوازدهم و ۲۵ درصد از كلاس هاي هفتم تا هشتم و ۵ درصد از كلاس هاي اول تا ششم داراي واحد زبان خارجه هستند.
۷- اسپانيايي مهمترين واحد زبان خارجه در مدارس اين كشور است. بعد از آن به ترتيب فرانسه، آلماني، روسي، ايتاليايي و ژاپني هستند. استقبال از زبان ژاپني مخصوصاً در سالهاي نخستين مدرسه رو به افزايش است.
۸- در كلاس هاي نهم تا دوازدهم تقريباً ۲۵ درصد دانش آموزان اسپانيايي و ۱۰ درصد فرانسه و سه درصد آلماني و كمتر از يك درصد ژاپني را به عنوان زبان خارجه مي خوانند.
برا ساس سرشماري ۱۹۹۰ آمار زبانهايي كه (غير از انگليسي) در ايالات متحده تكلم مي شود به شرح ذيل است:
اسپانيايي ۱۷۳۴۵۰۰۰ نفر
فرانسه ۱۹۳۰۰۰۰ نفر
آلماني ۱۵۴۸۰۰۰ نفر
چيني ۱۳۱۹۰۰۰ نفر
ايتاليايي ۱۳۰۹۰۰۰ نفر
فيليپيني ۸۴۳۰۰۰ نفر
هلندي ۷۲۳۰۰۰ نفر
كره اي ۶۲۶۰۰۰ نفر
ويتنامي ۵۰۷۰۰۰ نفر
پرتقالي ۴۳۱۰۰۰ نفر
يوناني ۳۸۸۰۰۰ نفر
ژاپني ۴۲۸۰۰۰ نفر
عربي ۳۵۵۰۰۰ نفر
اردو ۳۳۱۰۰۰ نفر
روسي ۲۴۲۰۰۰ نفر
عوامل مهم آموزش دوزبانه در آمريكا
مطالعات چندين ساله ويرجينيا كالير و واين  توماس در زمينه زبان آموزي نشان مي دهد كه چهار عامل مهم در آموزش دوزبانه وجود دارد كه در موفقيت يا افت تحصيلي دانش آموزان زبان اقليت در ايالات متحده مؤثر است. اين عوامل عبارتند از مؤلفه هاي اجتماعي- فرهنگي، زباني، علمي و شناختي. مؤلفه هاي ياد شده مدلي را براي آموزش زبان دوم به عنوان زبان آموزشي را تشكيل مي دهند كه از آن به نام مدل كالير(Model Collier) ياد مي  شود.
مؤلفه اجتماعي- فرهنگي به عنوان عامل مهمي در فراگيري زبان دوم به عنوان زبان آموزشي اهميت به سزايي دارد. دانش آموزاني كه در ايالات متحده در نظام آموزش دو زبانه انتقالي يا آموزش زبان دوگانه شركت مي كنند ممكن است دستخوش تبعيض ها و تعصبات قومي قرار گيرند و عملاً وضعيت نازل گروه اقليت زباني خود و همتايانشان را تجربه كنند. اين تأثيرات محيطي ممكن است در بهداشت رواني مانند خودباوري، اضطراب، ارتباط با همكلاسان و موفقيت درسي آنها اثر بگذارد. به همين دليل ويرجينيا كالير بر اهميت يك محيط مناسب فرهنگي- اجتماعي براي اين گونه دانش آموزان تأكيد مي ورزد.
عامل دوم، عامل زبان اول است. موفقيت درسي در زبان دوم مستلزم اين است كه دانش آموز در زبان اول از نظرشناختي تا حد زيادي رشد كرده باشد. يعني نبايد در رشد زبان اول وقفه اي وجود داشته باشد زيرا رشد زبان يك فرايند در طول زندگي است و نمي تواند در يك دوره دو ساله يا حتي پنج ساله اتفاق بيفتد. هر كودكي در طول تحصيل واژگان بيشتري را فرا مي گيرد، درك معنايي او افزايش مي يابد، نحو او پيچيده مي شود، الگوهاي گفتمان رسمي تر مي شود و جنبه هاي پيچيده اي از كاربردشناسي و تمايزات واجشناختي ظريفي در فراگيري زبان اول به وجود مي آيد. مهارت هاي او در خواندن و نوشتن روز به روز بيشتر مي شود. در بزرگسالي هم كاربرد زبان مادري مانند يك زبان تازه تكامل مي يابد و تجربيات متنوعي رخ مي دهد، ظرافت در معنا گسترش مي يابد زيرا فراگيري زبان يك فرايند بي پايان در طول زندگي است.
آموزش زبان دوم مانند زبان اول يك پديده پيچيده و در حال تكامل است. بنابراين اگر يك كودك ناچار باشد از طريق زبان دوم به تحصيل بپردازد نيازمند سطح بسيار بالايي از تسلط زباني است كه فقط از طريق تحصيلات عاليه قابل حصول است.
چه مدت طول مي كشد تا بتوان به يك زبان دوم به عنوان زبان آموزشي تسلط پيدا كرد؟
كالير استدلال مي كند براي دانش آموزان دوزبانه مشكل است كه از نظر تسلط در زبان دوم به سطح گويندگان زبان بومي ارتقا يابند. زيرا گويندگان زبان بومي بيكار ننشسته اند تا گويندگان غيربومي به آنها برسند.
در طول سالهاي تحصيل رشد زبان اول گويندگان بومي با سرعت زيادي ادامه مي يابد به طوري كه بايد گفت هدف رقابت با يك گوينده بومي يك هدف عبث براي يادگيري زبان دوم است.
مطالعات گسترده كالير حاكي از آن است كه در مدارس ايالات متحده كه تمام آموزش ها از طريق زبان دوم (آموزش شناور) ارائه مي شود و دانش آموزان به زبان دوم (انگيسي) تكلم مي كنند، بين ۷ تا ۱۰ سال طول مي كشد تا به تسلط زباني همتايان بومي انگليسي زبان خود برسند. برخي هم اساساً به سطح تسلط زباني بومي نمي رسند. دانش آموزاني كه قبل از مهاجرت به ايالات متحده به مدت دو يا سه سال از تحصيل به زبان اولشان تحصيل مي كنند، بين ۵ تا ۷ سال طول مي كشد تا از نظر تسلط به زبان به توانايي گوينده بومي برسند.كالير اين الگو را از ميان گروه هاي مختلف زباني و قومي و سياسي، اقتصادي دانش آموزان كشف كرده است.
مهمترين عامل تسلط به زبان دوم (انگليسي در ايالات متحده) ميزان تحصيلات رسمي دانش آموزان به زبان اولشان است. دانش آموزاني كه صرفاً به زبان دوم آموزش مي بينند، مخصوصاً از كلاس چهارم به بعد وقتي نياز هاي علمي و شناختي در برنامه درسي افزايش مي يابد در امر تحصيل پيشرفت چنداني پيدا نمي كنند. بنابراين يك مشخصه اساسي براي افزايش تسلط به زبان علمي دانش آموزان اين است كه امكان بيشتري از طريق زبان اول براي مهارت هاي تفكر علمي شناختي به وجود مي آيد. به اين ترتيب توانايي هاي تفكر، افزايش سواد، مفهوم سازي، دانش  موضوعي و راهبردهاي يادگيري كه در زبان اول گسترش مي يابد به زبان دوم هم منتقل مي شود. يعني همچنان كه واژگان و مهارتهاي سواد دانش آموزان در زبان اول رشد مي يابد در زبان دوم هم قابل تسري است.
بخش سوم مدل كالير رشد علمي است. برنامه درسي هر كلاسي مستلزم واژگان گسترده و صورت پيچيده اي از گفتمان است و كار علمي از طريق تدريس محتواي علمي معنادار اتفاق مي افتد. از آنجا كه ضعف در زبان دوم منجر به تعويق افتادن رشد علمي و شكست تحصيلي مي شود دانش آموزان نبايد زمان را از دست بدهند به خصوص وقتي كه برنامه درسي هم تكميل است و هم بسيار پيچيده.
بدين ترتيب كالير به اهميت رشد بي وقفه علمي دانش آموزان زبان دوم در دوره هاي ابتدايي و متوسطه تأكيد مي نهد. تأثير فهم زبان اول در رشد علمي زبان دوم اين است كه رشد مستمر علمي از طريق آموزش به زبان اول بهتر صورت مي گيرد. وقتي دانش آموزان مجبور باشند از يك زبان دوم رشد نايافته در مدرسه استفاده كنند (مانند آموزش شنا ور) كمترين تأثير را در رشد علمي مي گذارد. يعني رشد علمي اتفاق نمي افتد و يا نسبتاً كند انجام مي شود.
عامل چهارم در مدل كالير رشد شناختي است. او استدلال مي كند آموزش زبان دوم بايد ساده و نظام مند و به دور از توالي مصنوعي باشد. احتمال اين خطر هست كه نقش زبان به نقش هاي شناختي ساده محدود گردد، ولي رشد شناختي وقتي اتفاق مي افتد كه رشد زبان اول به عنوان يك عامل مهم هم در رشد شناختي و هم در تسلط زبان دوم مؤثر باشد.
كالير نشان مي دهد كه تمام چهار مؤلفه  اجتماعي- فرهنگي، علمي و شناختي و زباني لازم و ملزوم يكديگرند و اگر يكي در اثر بي توجهي به ديگري رشد يابد رشد كلي دانش آموز و كنش او آسيب خواهد ديد.
او نتيجه مي گيرد كه آموزش دوزبانه دوسويه در سطح ابتدايي مدارس برنامه بهينه اي براي موفقيت علمي درازمدت دانش آموزان زبان اقليت است. همچنين دانش آموزاني كه به مهارت هاي زبان اول خود و رشد علمي و شناختي دست مي يابند در همان حال مي توانند زبان دوم خود را هم تقويت نمايند. با چنين مدلي است كه دانش آموزان مي توانند به كمك زبان مادري به احاطه علمي و فهم شناختي كاملي برسند و با موفقيت با گويندگان بومي زبان دوم رقابت نمايند.
منبع:
Collier, V.P.(1996a) Aquiring a second Language for school. Direction in Language and education. Available online.
http://www.ceousa.org/READ/collier.html

نكته
005103.jpg
كتاب هاي جديد سازمان چاپ و انتشارات ارشاد
اخيراً سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي چندين عنوان كتاب جديد در حوزه هاي مختلف منتشر كرده است. فهرست برخي از كتاب ها به شرح زير است:
اسكندر(دوره سه جلدي)
نويسنده: والريو ماسيمومانفردي/ مترجم: فريده مهدوي دامغاني/ ۷۰۵+۵۷۲+۴۷۹ صفحه، رقعي/ دوره سه جلدي: ۷۵۰۰ تومان.
كتاب حاضر اثري خواندني و مهيج است كه موفقيتي آني و بين المللي در سراسر جهان يافته است. در جلد نخست، نويسنده به توصيف و معرفي احساسات پرشور مردم دوره باستان و ماجراي بزرگي كه در يونان هزاران سال پيش روي داده است، مي پردازد. پسري عجيب، از شاهي بزرگ كه همانا فيليپ مقدونيه است و شهبانوي زيبارويش المپياس، به دنيا مي آيد.
اسكندر، به نوجواني با قابليت ها و توانايي هايي عظيم، درك ناپذير و منحصر به فرد مبدل مي شود. او با داشتن دوستاني بسيار صميمي و عزيز همچون پتولمه و هفائستيون، به قدرتمندترين و جذاب ترين جنگجوي آن روزگار مبدل مي شود... در جلد دوم با ادامه داستان حماسي اسكندر مقدوني در بخش «شن هاي آمن»، نويسنده به توصيف رؤياي هميشگي اسكندر براي فتح و پيشروي در قاره آسيا مي پردازد. او از روياي حمله به سرزمين نامحدود، پهناور و بسيار وسيعي كه تحت تسلط و فرمان شاه شاهان، شهريار مقتدر پارسيان است سخن مي گويد... داستان حماسي و ماجراجويانه اسكندر همچنان ادامه دارد. «آخر دنيا» نام داستان جلد سوم است داستاني به راستي دل انگيز، زيبا و شاعرانه.
005106.jpg
در كوچه و خيابان (جلد سوم- ديار حبيب)
نويسنده: عباس منظرپور/ ۲۱۱ صفحه، رقعي/ ۱۱۰۰ تومان.
اين كتاب شامل بر دوازده داستان تاريخي است.
شاعر هنرمندي كه شايسته اين فراموشي نيست
نويسنده: فرامرز گودرزي/ ۳۱۱ صفحه، رقعي/ ۱۶۵۰ تومان.
كتاب حاضر اختصاص به زندگي نامه و كارنامه ادبي طالب آملي است. مجموعه حاضر تنها بر اساس متن مقالات منتشر شده در نشريه ماهنامه «هنر و مردم» فراهم آمده است.

گام اول هنر
005100.jpg
نويسنده: جيليان ولف/ مترجم: محمدحسن فكري/ ۴۸ صفحه، رحلي/ با جلد سلفون/ ۳۰۰۰ تومان.

فرهنگ
اقتصاد
اجتماعي
انديشه
سياست
هنر
|  اقتصاد  |   اجتماعي  |  انديشه  |  سياست  |  فرهنگ   |  هنر  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |