اگر چه ماده اصلي كار سنگ نيست اما به دليل شباهت زياد آن به سنگ، كار ما حجاري نام گرفته. نتيجه كار هم كاملا به سنگ تراشيده شده شبيه است فقط تفاوتش اين است كه حجاري روي سيپوركس به دليل ترد بودن اين ماده، خيلي ساده تر است
آذر مهاجر
هميشه هستند كساني كه از تلاش هاي پژوهشگران و كارشناسان عرصه هاي گوناگون براي دستيابي به ابزار و مواد مورد نياز بشر، بهره هاي مضاعف بگيرند و براي ثمره تلاش آنها، كاربري هاي متفاوت و ويژه اي ابداع كنند؛ شايد هنرمندان هر دوره اي بيش از ديگران در اين باره پيشرو بوده اند و بهتر از هر كسي توانسته اند از علوم، ابزار و مواد نو براي خلق آثاري متفاوت استفاده كنند. آثاري كه ضمن حفظ و بهره مندي از ويژگي هاي اوليه، با ايده اي هنرمندانه از ارزش هاي هنري و بصري برخوردارشده اند و بالطبع كاربرد هاي ويژه اي نيز يافته اند. اگر سهم ما در دستيابي به مواد و ابزار و علوم جديد به سبب ضعف تكنولوژيك، چندان چشمگير نبوده، اما به سبب ذوق سليم، طبع لطيف و روح هنر مندانه مان توانسته ايم، نهايت بهره را، البته به شيوه هنرمندانه، از آنچه تكنولوژي در اختيارمان قرار داده، بگيريم و با برقراري پيوند بين ابزار نو و هنر و فرهنگ اصيلمان آثاري ماندگار، مفيد و زيبا خلق كنيم.
شاهد اين مدعا را مي توان همين روز ها كه نمايشگاه قرآن كريم در سالن حجاب كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان برگزار مي شود، ديد.
در بخش جوان اين نمايشگاه و در غرفه اي به نام آموزش حجاري، افشين سعيد نوران و همكارانش يكي از همين دست آثار را كه با تاسي از هنر هاي كهن و اصيل و از موادي نو و ساخته دست بشر امروز خلق شده اند، ارايه كرده است. در غرفه آموزش حجاري، تابلو ها، مجسمه ها و كتيبه هاي زيبايي منقش به آيات، روايات، احاديث، اسامي ائمهع و بزرگان دين را مي توان ديد كه از ماده جديدي به نام سيپوركس ساخته شده اند.
حجاري روي سيپوركس
سيپوركس نوعي مصالح ساختماني است كه به دليل استحكام زياد و وزن كم در بلند مرتبه سازي كاربرد دارد و حدود 10 سال است كه از اين ماده در كشور ما براي ساخت و ساز استفاده مي شود. سيپوركس تركيبي از گچ، آهك، سيمان، سليس و پودر آلومينيوم است كه در كوره و تحت حرارت بسيار زياد به نوعي بلوك در اندازه 60 در 25 سانتيمتر با قطر 10، 15، 20، 25 و 30 توليد مي شود و تنها دو كارخانه مخصوص توليد آن در ايران وجود دارد و يكي از آنها هم به دلايلي تعطيل شده است.
افشين سعيد نوران كه از سال ها پيش با دفاتر مهندسان مشاور همكاري داشته و از اين طريق با مصالح ساختماني از جمله سيپوركس آشنا شده، از 6 سال پيش، با در نظر گرفتن ويژگي هاي اين ماده، فعليت هايي را براي به كارگيري از آن در طراحي هاي داخلي و نماي ساختمان ها آغاز مي كند. از آنجايي كه اين ماده شباهت زيادي به سنگ دارد، اما ترد است و به سادگي مي توان آن را تراشيد يا رويش كنده كاري كرد، حجاري و ايجاد طرح و نقش اولين ايده اي بود كه به ذهن نوران رسيد. او حجاري روي سيپوركس را باسمباده زدن و صيقلي كردن سطح قطعات آغاز مي كند، سپس به كمك شابلون روي قطعه، طرح مي زند و به كمك ابزار هايي چون مغار كه در منبت كاري نيز به كار مي رود، چكش، قلم و كاتر اطراف طرح را گود برداري مي كند تا طرح برجسته شود؛ سمباده كشيدن روي سطح كار و پوشاندن آن با كيلر يا پلي استر آخرين مرحله اين كار است كه حجاري نام گرفته. نوران در اين باره مي گويد: اگر چه ماده اصلي كار سنگ نيست اما به دليل شباهت زياد آن به سنگ، كار ما حجاري نام گرفته. نتيجه كار هم كاملا به سنگ تراشيده شده شبيه است فقط تفاوتش اين است كه حجاري روي سيپوركس به دليل ترد بودن اين ماده، خيلي ساده تر است و اگر ناگهان قسمتي از آن بشكند به كمك چسب چوب يا چسب سنگ به سادگي مي توان آن را ترميم كرد و همچنين از كنار هم قرار دادن چند قطعه سيپوركس به شكل پازل، مي توان كار هايي با سطح وسيع تر انجام داد. كار ما با استقبال زيادي روبه رو شده و بسياري گمان مي كنند اين ماده نوعي سنگ است و حدس هاي جالبي هم در اين باره مي زنند، مثلا به دليل بافت متخلخل آن گمان مي كنند از جنس سنگ پاست و يا نوعي مرجان دريايي است. اما در هر صورت چون كار تازه اي است و مردم هم به دنبال چيز هاي تازه اي هستند از آن استقبال زيادي كرده اند.
|
|
|
در كار هاي نوران روي اين ماده نو كمترمي توان نشاني از رنگ و نقاشي ديد. او معتقد است رنگ باعث مي شود اثر نهايي شباهتش را به سنگ از دست بدهد و طرح روي آن نه از خود ماده، بلكه چيزي مجزا به نظر بيايد كه بعدا روي سطح كار چسبانده شده است. چاي تنها ماده اي است كه او براي تغيير رنگ آثارش از آن بهره مي گيرد. چون چاي به كهنه و قديمي به نظر رسيدن اين آثار كمك مي كند.
هنر نوران و همكارانش به حجاري روي سيپوركس ختم نمي شود، از جمله آثار او مي توان به حجاري روي سفال و سراميك و كاشي اشاره كرد كه نتيجه كار ايجاد طرح هايي لعاب دار روي سطحي مات يا بالعكس است. شيوه حجاري روي سفال و سراميك و كاشي تفاوت چنداني با حجاري روي سيپوركس ندارد؛ فقط در اين يكي وسيله اي به نام سند بلاست كه شن و ماسه را با فشار زياد به سطح كار مي كوبد و باعث خردگي آن مي شود، مورد استفاده قرار مي گيرد. از اين روش پيش از اين براي طراحي روي شيشه و آينه استفاده شده است.
آثار نو، كاربرد هاي نو
ويژگي هاي سيپوركس از جمله مقاومت آن دربرابر آفتاب و باران باعث شده در آثاري كه توسط نوران و همكارانش ساخته مي شود، بيشتر براي نماي بيروني ساختمان ها و به عنوان كتيبه مورد استفاده قرار گيرد. از جمله اين كتيبه ها مي توان به سردر سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و ورودي مسجد بلال اشاره كرد كه به آيه و ان يكاد الذين... منقوش شده و با رنگ مسي نقاشي شده است يا ورودي ساختمان توانير جنب بيمارستان خاتم الا نبيا. با اين همه حجاري روي سيپوركس يا كاشي، سراميك و سفال به كتيبه ها و ورودي ساختمان ها خلاصه نمي شود. تابلو، مجسمه و پايه هاي شكيل براي اشياي مختلف همه از جمله كاربرد هايي است كه حجاري روي اين مواد به دست مي دهد. اگر چه تا كنون عموم كار هاي نوران و همكارانش به ايجاد طرح ها مذهبي اختصاص داشته اما ايجاد طرح ها و اشكال هندسي، مدرن، ياآرم و نام سازمان ها و شركت ها ونهاد ها هم مي تواند از جمله كاركرد هاي اين نوع حجاري باشد. نوران در اين باره مي گويد: آنقدر اين هنر تازه است و آنقدر جا براي تجربه كردن و آموختن داريم كه نمي توان گفت همه كاركردهاي آن را شناخته ايم. بايد بيشتر تجربه كنيم، قطعا به نتايج جالبي هم خواهيم رسيد. مثلا بارها شده در همين نمايشگاه ها از مردم ايده گرفته ايم. مثلا از ما سوال كرده اند آيا مي شود براي فلان منظور هم چيزي طراحي كرد و ساخت و ما هم كار كرديم و ديديم كه مي شود. مثلا از اين شيوه مي توان پايه هاي زيبايي براي ساعت هاي مچي ساخت كه در ويترين ساعت فروشي ها كاربرد داشته باشد و ما اين كار را انجام داديم. براي ويترين طلا فروشي ها هم همين طور. مي شود براي طراحي داخلي هتل ها، شركت ها، ادارات و خانه ها هم چيز هاي جالبي ساخت.
به جز همه كاركرد هاي تزئيني اين آثار كه مي تواند تحولي در معماري و طراحي داخلي ايجاد كند،اگر به ديگر خاصيت هاي سيپوركس هم توجه شود، شايد بتوان اشياي جديد با كاركرد هاي ويژه از آن ساخت. بد نيست بدانيم سيپوركس رطوبت و حرارت و صدا را از خود عبور نمي دهد؛ بنابر اين شايد بتوان از آن در ساخت و طراحي داخلي فضا هاي خاصي چون بيمارستان ها، استوديو ها يا پايه هاي مناسب براي اشيايي كه در موزه ها نگهداري مي شوند استفاده كرد. سيپوركس با عمري تقريبا 10 ساله و حجاري روي آن با كمتر از 6 سال عمر، آنقدر جوان است كه مي توان تا سال هاي سال با شناخت آن و نو آوري در شيوه به كارگيري اش به كاركرد هاي متفاوتي از آن دست يافت.
طالبان يك هنر نو
با گذشت 6 سال از فعاليت هاي نوران و همكارانش در زمينه حجاري روي سراميك، كاشي، سفال و سيپوركس، هنوز عمده فعاليت آنها به سفارش هايي كه از سازمان ها و نهاد هاي دولتي، بخصوص شهرداري ها يا مهندسان مشاور يا معدود علاقه مندان اين هنر مي گيرند، خلاصه مي شود و هنوز كارآنها به توليد انبوه و ارايه در بازار نرسيده است. با اين همه توجه عموم به اين هنر در نمايشگاه قرآن كريم و بسياري كه براي يادگيري اين هنر علاقه نشان داده اند گوياي ميزان استقبال مردم از هنر نوپاي حجاري روي سيپوركس است. نوران درباره استقبال از اين هنر مي گويد: نمايشگاه قرآن كريم از آن جمله نمايشگاه هايي است كه به دليل ماهيتش از هر قشري بازديدكننده داشته است و تا امروز سالن ها در هيچ ساعتي از بازديدكننده خالي نشده اند و در نتيجه بسياري براي تماشاي كار ما آمدند و خيلي ها علاقه مند شدند. به جز كساني كه درطول برگزاري نمايشگاه براي يادگيري آن كه به همت سازمان ملي جوانان رايگان هم هست اقدام كرده اند، خيلي ها هم اظهار علاقه كرده اند. در ميان علاقه مندان به يادگيري اين هنر دانشجويان، فارغ التحصيلان و حتي اساتيد دانشكده هاي هنري هم ديده مي شوند. اين هنر هنوز براي مخاطبان خاص هنر هم آشنا نيست. البته ما چون با گروهاي مهندسان مشاور آشنا و در ارتباط هستيم، بسياري از آنها كار ما را مي شناسند، از آن در معماري داخلي بهره مي گيرند و 90 درصد مشتريان ما را تشكيل مي دهند، اما در مجموع هنوز اين هنر چندان كه بايد جا نيفتاده و شناخته نشده است.
ساده ، ارزان و باشكوه
شايد مهمترين علتي كه باعث شده پس از 6 سال هنوز اين هنر ساده و البته ارزان، نه فقط براي مردم بلكه حتي براي هنرمندان هم چندان شناخته شده نباشد، تبليغات محدود صاحبان اين حرفه است. نوران در اين باره مي گويد: … ما هنوز تبليغ زيادي روي اين كار انجام نداده ايم و اگر تبليغي داشتيم، در حد چاپ يك بروشور ساده بوده است. علت اصلي آن هم اين بوده كه دوست داريم زماني اين اتفاق بيفتد كه كارمان لااقل به يك پختگي نسبي رسيده باشد. نمي خواهيم با تبليغاتي گسترده اين هنر را بشناسانيم در حالي كه هنوز خودمان تجربه كافي در اين زمينه به دست نياورده ايم. به نظر مي رسد زمان ارايه اين هنر در سطحي وسيع تر وشناساندن آن تا حد توليد انبوه و ارايه به بازار فرا رسيده باشد. مگر جز اين است كه حالا ديگر مي توان تجربه اندوزي را هم در همين راستا به پيش برد؟ اين نكته اي است كه گويي حالا ديگر نوران به آن توجه دارد. وي در اين باره مي گويد: طي پنج دوره اي كه در نمايشگاه قرآن وچند باري كه در ديگر نمايشگاه ها شركت كرده ايم، با وجود اين كه كارمان رشد خوبي داشته و از آن حالت ابتدايي سال هاي اول فاصله گرفته است ، اما نه فقط حالا بلكه هميشه با استقبال مردم بخصوص خارجي هايي كه كارمان را ديده اند، روبه رو شده ايم؛ شايد بتوان خارج از ايران هم نمايشگاه هايي برگزار كرد. اگر اين اتفاق بيفتد مي توان به توليد انبوه و صادرات اين محصولات اميدوار بود.
همزمان و در راستاي گسترش استفاده از سيپوركس در ساخت و سازها و بخصوص با رشد بلند مرتبه سازي در شهر هاي بزرگ و در نتيجه رشد بكارگيري از اين ماده در ساختمان هاي ويژه به عنوان يك سازه متفاوت، شاهد توليد و استفاده بيشتر ازاين ماده خواهيم بود.
