بهرام هوشيار يوسفي
آخرين جلسه نقد از مجموعه جلسات نقد و بررسي آثار معماران ايران در حالي به پايان رسيد كه به نظر مي رسد دغدغه اصلي عموم ارباب نظر و فن در اين عرصه مساله اي است تحت عنوان هويت؛ كارهاي ارايه شده طي جلسه شامل 4 پروژه بود كه طي 5 سال گذشته طرح شده، دو مورد ازآنها طي سالهاي 79 تا 81 به اجرا رسيده اند گالري مبلمان آو - خانه دوپوسته و پروژه ديگر مجموعه علمي و فرهنگي پارك ملت با كارفرمايي شهرداري منطقه 3 هم اكنون درمرحله طرح و اجراي همزمان بوده، آخر طرحي است كه اخيرا دريك مسابقه معماري محدود گزارشي پيرامون اين رقابت در زيباشهر منتشر شد موفق به احراز رتبه دوم ازميان 14 شركت كننده مدعو شده است . لازم به ذكر است خانه دو پوسته اخيرا جزو 5 اثر برگزيده جايزه بزرگ معمار 83 بود
مساله جست و جوي فضاي زمان حال
فضاي زمان حال تركيب جامعي از ادراكات و دستاوردهاي گستره هاي ديسيپلين مختلف تحت يك سيستم يا نظام فكري است كه قادر به حل وفصل مسايل خود باشد؛ بنابراين براي معماري دو وظيفه مترتب است: يكي اينكه درمحيط خود چگونه عمل كرده و مسايل آن را مطرح مي كند، دوم آنكه درمحيط بزرگتر يا محيط جهاني، چگونه عمل كرده و چه نسبتي را با آن برقرار مي كند .
مساله جست و جوي فضاي زمان حال دراين شرايط ازدو جنبه قابل بررسي است: جنبه فن آورانه و جنبه مفهومي. واضح است كه درشرايط فعلي درايران امكانات و دستاوردهاي فن آوري اجرا بسيار محدودتر و ضعيف تر ازامكانات اجرايي درغرب يا كشورهاي پيشرفته شرقي همچون ژاپن وچين است، حال باآنكه در ايران موسسات مهندسان مشاور درامر طراحي معماري مجهز به تكنولوژي رايانه است و در اين زمينه محدوديت و اختلاف با غرب كمتر است ، اما همين كه پارا فراتر از طراحي گذاشته و به اجرا مي انديشيم، به دوران تكنولوژي بنايي سقوط مي كنيم. درنتيجه ازاين نظر مجبور به خود سانسوري و حذف و تغيير ايده ها و نظرات معمارانه تا جايي مي شويم كه منطبق با تكنولوژي بنايي معاصر ايران مي شود، درغير اينصورت يا طرح ها به اجرا نمي رسد يا آنكه بسيار گران تمام مي شود و فاقد توجيه اقتصادي و رابطه عرضه و تقاضا درمحدوده اينجا واكنون مي شود .
|
|
|
راه دوم يعني جست وجوي فضاي زمان حال به لحاظ مفهومي تنها راهي است كه پيش روي ماست؛ حال اينكه جست وجوي فضاي زمان حال به لحاظ مفهومي ما را به چه سمت و سويي هدايت مي كند جاي بحث و تبادل نظر است. به نظرنگارنده طرح مبحث فرم دراين مقوله ديگر بردي ندارد. واضح است كه پيمانكاران ما قادر به مقابله و عرض اندام با كنسرسيوم هاي بزرگ در آن سوي آبها را نداشته و ندارند و ما حداكثر قادر به طرح يك پوسته تزئيني و تميز براي ساخت ابتدايي فضاهاي داخلي طرح هايمان هستيم و مساله به صورت چسباندن سنگ هاي تزئيني و غيره روي آجرگري و ملات و ... است، بنابراين تنها راه طرح مساله فضا ازطريق سازماندهي فضايي است و جست وجوي معماري و فضاي معاصر عبارتست از كار روي چگونگي استقرار عناصر برنامه پروژه، يعني عناصر و ريز فضاهاي پروژه چگونه دركنار يكديگر استقرار يابند كه ازآن طريق تاكنون مطرح نشده و راه حلي رادرجهت به كارافتادن پروژه به صورتي متفاوت مطرح كنند. آنگاه جست وجو به ثمر رسيده و معنا يافته است ،دراين شرايط امكان گفتمان با غرب ياشرق فراهم مي شود ، آنگونه كه كيارستمي اين گفتمان را درسينماي ايران بعداز انقلاب آغاز كرد و بنابراين به سينماي معاصر ايران هويتي شاخص ومستقل بخشيد .
بنابراين چه بسا مساله هويت معاصر براي يك معماري ايراني، تنها از طريق ابتكار درسازماندهي فضايي و جابه جايي وتغيير درفرضيه هاي بديهي برنامه و محيط امكان پذير باشد؛ البته اين سخت ترين راه است، زيرا معمار ايراني موظف است توليد كند و به ميراث گذشته بيفزايد و نه آنكه به آن دستبرد زند، همانگونه كه بهترين معماران معاصر غرب و شرق به ميراثشان مي افزايند. دراين راه خطرات بسياري دركمين است، اينكه معمار راهش را گم كند، بي هويت شود يا حاصلي به بار نياورده و دستاوردهايش بي ارزش قلمداد شود. اما براي بلوغ چاره اي جزاين نيست و تنها اگر يك معمار دراين راه موفق شود ، معماري معاصر ايران بعد نويني يافته و موجوديتي جهاني خواهد يافت.
با مقدمه فوق، آنچه در آثار رضا دانشمير مي توان يافت تلاشي است پيگير براي ادراك موقعيت نيروهاي موثر در بستر فيزيكي. بنا از يك سو و سازماندهي فضايي عناصر از سوي ديگر به صورتي است كه تا حدامكان منجر به گشايش محيط و برقراري ارتباط ميان بيرون و درون شود ؛ چالشي در طراحي فضاي ساخته شده و نشده به صورت توامان، يك بازي بدون توپ!
گالري مبلمان و آثار هنري آو
استخري متروك و بلا استفاده درباغچه يك خانه به مساحت 200 مترمربع دستمايه اصلي براي فعاليتي معمارانه با برنامه اي تازه گالري مبلمان و آثار هنري شد؛ مساله اصلي زنده كردن فضاي استخر باهويتي تازه درهماهنگي با محيط سبز اطراف آن است. بودجه اندك و سادگي و سرعت اجرا ازديگر عوامل تعيين كننده درنحوه به ثمر رسيدن پروژه بوده اند. محل احداث پروژه حياط جنوبي ساختماني درمحدوده ونك تهران است. ايده پروژه ازتركيب دو حجم تشكيل شده كه يكي فرم بيروني را مي سازد و ديگري كه حامل عنصر اصلي فضاي داخلي يعني پله اي طويل و مستقيم است دردرون آن قراردارد. صفحه اي موج مانند كه شكافي بزرگ آن را دونيم كرده و با انعكاس تيرگي دروني سبب جذب بيننده به سوي فضاي داخلي مي شود نقش اصلي رادرساختن فضاي جديد حياط ايفا مي كند هرچه ازورودي اصلي دور شويم موج آرام تر شده و به سطح ساكن مبدل مي شود .
خانه دو پوسته اثر برگزيده جايزه معمار 83
محوطه بنا، قطعه زميني به مساحت 1150 مترمربع واقع درشهركي ويلايي درمنطقه لواسان است.
طبيعت ممتاز محيط، چشم اندازهاي زيبا و متنوعي را از كوهستان هاي شمالي تا دشت جنوبي دراختيار ساكنان اين ناحيه قرارداده است. طبق ضوابط شهرداري لواسان، ساختمان بايد تنها دريك نيمه از زمين استقرار يافته و نيمه ديگر به فضاي سبز و محوطه باز اختصاص يابد، درجهت ايجاد پيوستگي ميان فضاي درون ساختمان و محوطه باز بيروني، پوششي نيمه شفاف Translucent روي حجم اصلي به نحوي طرح شد كه با استفاده ازفضاي ايجاد شده ميان آن دو، امكان ايجاد پيوند محوطه سبز و فضاي داخلي فراهم شود. اين پوشش حامل يك مسير حركت پيوسته است كه از طريق رمپ و پله به محوطه باز و تراس طبقه اول امتداد يافته و سپس از طريق پله داخلي به فضاي طبقه همكف وزيرزمين متصل مي شود و جرياني پيوسته و پويا را دردرون پروژه شكل مي بخشد .
مجموعه پارك ملت شهرداري منطقه 3
هدف ازطراحي مجموعه علمي وفرهنگي پارك ملت، گسترش و همجواري فعاليت هاي علمي و فرهنگي و هنري درمجاورت فعاليت تفريحي موجود است؛ ازآنجايي كه خدمات اين مجموعه قابل ارايه به رده هاي مختلف سني حاضر درپارك خواهند بود، مجموعه شامل دو بخش كودكان و بزرگسالان است. بخش كودكان شامل سينماي كودكان، تئاتر، مركز علمي و فضاهاي نمايشگاهي، اين امكان را فراهم مي سازد تا در طول روز كودكان همراه مربيان و معلمان خود از فيلم هاي علمي، تفريحي مركز استفاده كنند. بخش بزرگسالان شامل سالن هاي نمايش فيلم، رستوران و كافي شاپ، فضاي بحث و تبادل نظر را دركنار گذران اوقات فراغت درپارك فراهم مي آورد.پيوستگي بخش كودكان و بزرگسالان ازويژگي هاي منحصر به فرد اين مجموعه است كه امكان مراجعه خانواده شامل والدين و فرزندان را به مركز فراهم مي سازد . به طوري كه براي هريك از افراد خانواده فعاليت سرگرمي ، علمي و تفريحي خاص پيش بيني شده است .
يك قاب مكعبي شفاف عناصر بيرون و درون پروژه را دربرمي گيرد، به گونه اي كه ازيك سو عناصر تيره ثابت مثل سالن هاي نمايش ، بخش هاي اداري ، تاسيساتي و خدماتي در درون مجموعه و منظره كوه هاي شمالي تهران ، درخت ها و فضاي سبز بيرون ازمجموعه و ازسوي ديگر عناصرمتحرك مانند بازديدكنندگان داخلي و گردشگران موجود درپارك توامان دراين قاب مكعبي جاي گرفته و علاوه برايجاد مفهوم شفافيت مورد نظر ، پويايي مجموعه به لحاظ بصري را نيز ارتقا مي بخشد. درنهايت اين قاب مكعبي و عناصر موجود دردرون آن خود را با شكل سايت هماهنگ كرده و فرم خالص مكعبي جاي خود را به يك فرم سيال دلپذير و هماهنگ با سايت مي دهد و مجموعه به صورت يكپارچه همانند يك موجود زنده كه داراي اجزايي مرتبط و منتج ازيكديگر است، عمل مي كند.
مجموعه مسكوني شهيد عراقي
اين مجموعه را مي توان همچون چشم اندازي مجرد در ميان محيط طبيعي وسبز اطراف ديد؛ بنابراين ايده شكل دهنده طرح، خط ممتد وسيالي است كه با حركت خود منظره اي مفهومي را در درون پروژه ايجادگردانيده و سطوح جديدي را براي مقطع ساختمان تعريف مي كند. مجموعه فوق داراي۶ تيپ مسكوني شامل واحدهاي دوپلكس ويك طبقه است كه به صورت معكوس با يكديگرتلفيق شده اند. سازماندهي فضاهاي داخلي هريك از واحدها به صورت خطي است كه ازطريق طرح جعبه باريك و كشيده Tool Bar كه در سر تا سرواحد و در طول ديوار ورودي استقراريافته تامين شده است. بنابراين تمامي عملكردهاوامكانات رفاهي و تاسيساتي از قبيل فضاي ورودي، آشپزخانه، شومينه، كتابخانه، دستگاه هاي صوتي وتصويري و رايانه اي، سرويس هاي بهداشتي و داكت هاي تاسيساتي،كمدها و ساير امكانات موردنياز يك واحد مسكوني در اين جعبه جاي گرفته و آپارتمان هايي با فضاي باز از شمال تا جنوب پيشنهاد مي شود. امكان ايجاد حريم هاي خصوصي از طريق صفحات كشويي جاسازي شده در درون اين جعبه ممكن شده و به فضاي داخلي هر واحد چهره اي پويا و سيال با امكان سازماندهي بر اساس نحوه زندگي و خواست هر فرد مي بخشد.
