|
|
|
هميشه به سوي كسي يا چيزي تمايل پيدا مي كنيم كه او يا آن، براي ما مرموز باشد و اين ميل و رغبت زماني چند برابر مي شود كه خط قرمزي براي نزديك شدن به او يا آن در كار باشد. همه ما بارها و بارها درباره خط قرمزها شنيده ايم. اين كه دخانيات، دوست ناباب، خوش گذراني و... خطرناكند، اما هيچگاه دليل قانع كننده اي براي اين كه چرا دخانيات مضر است، نشنيده ايم. نمي دانيم دوست ناباب كيست و اغلب به دنبال مشخصه هايي عجيب در افراد مي گرديم تا دوست ناباب را پيدا كنيم! اما به عقيده روانشناسان هميشه معاشرت با دوستان عاملي براي شيوع مصرف دخانيات نيست، بلكه شايد منع كردن مخصوصا منع بي توضيح و كنجكاوي جوانان و نوجوانان عواملي به مراتب قوي تر براي شروع مصرف دخانيات باشد...
براساس آخرين آمار وزارت بهداشت كانادا، بيشترين محدوده سني كه مي توان افراد سيگاري را در آن يافت، محدود سني ۱۵ تا ۲۴ سال است. و جالب تر اين كه بسياري از كودكان كه بعدها و در اين محدوده سني سيگاري شده اند،عادت سيگار كشيدن را از والدين خود آموخته و اولين تجربه آنها مصرف ته سيگار هاي والدين به عنوان يك بازي كودكانه و خاموش كردن عطش كنجكاوي شان بوده است. از اين رو نمي توان دلايل آغاز مصرف دخانيات را تنها محدود به عواملي خاص و البته شايعي كه از سال ها پيش در ذهن بسياري لانه كرده، دانست...
آمار مصرف دخانيات در بين جوانان و نوجوانان
براساس آمار سال ۱۹۹۹ ، ۲۸ درصد از نوجوانان پانزده تا نوزده ساله كانادايي سيگار مصرف مي كردند كه اين ميزان در سال ۲۰۰۳ به بيست و پنج درصد رسيده است. از سوي ديگر در سال ،۱۹۸۳ چهل و نه درصد جوانان كانادايي بين بيست تا بيست و چهار سال سيگار مي كشيدند كه اين تعداد در سال ۲۰۰۳ به سي و دو درصد كاهش يافته است.
پژوهشگران علت اصلي كاهش مصرف سيگار را آگاهي جوانان و نوجوانان و تبليغ هايي كه عليه سيگار صورت مي گيرد، مي دانند. اما نكته نگران كننده، كاهش رده سني مصرف سيگار و غيرعادي بودن ميزان مصرف است. به طوري كه ۲/۱ ميليون جوان و نوجوان كانادايي سيگار را به افراط مصرف مي كنند و هرچه سن افراد كاهش مي يابد، مصرف سيگار نامتعادل تر است.
بر طبق آمار رده سني جوانان بيست تا بيست و چهار ساله كانادايي، پنجاه و هشت درصد اصلاً سيگار مصرف نمي كنند. سي دو درصد به طور عادي و تنها ده درصد به طرز فجيعي سيگار مي كشند. در حالي كه در رده سني پايين تر (۱۹ تا ۱۵) اكثر افراد به طور فجيعي عادت به مصرف سيگار دارند. از سوي ديگر دخترها مستعدتر بوده و مصرف سيگار در آنها بالاتر است. به طوري كه بيست و پنج درصد دخترهاي رده سني پانزده تا نوزده سال و نوزده درصد پسرهاي همين رده سني سيگار مصرف مي كنند. از اين رو با بالا رفتن رده سني به جهت افزايش آگاهي، ميزان مصرف سيگار كاهش يافته و از تعادل بيشتري برخوردار مي شود، مگر اين كه شخص مشكل خاصي داشته و عادت سيگار كشيدن او دليل خاصي داشت باشد.
سن شروع مصرف سيگار
اشاره كرديم كه اكثر نوجوانان و جواناني كه از يك رده سني به طور جدي كشيدن سيگار را آغاز مي كنند، تجربه خود را از زمان كودكي با بازي با ته سيگار هاي والدين خود آغاز مي كنند و سپس اين بازي به مسأله اي جدي سالها بعد منتهي مي شود.
براساس آمار بيش از نيمي از افراد سيگاري براي اولين بار در سن پانزده سالگي اولين سيگار را تجربه كرده اند كه البته كمي تفاوت بين شروع مصرف سيگار بين دخترها و پسرها ديده مي شود. به طوري كه دخترها در سن ۹/۱۲ سالگي و پسرها در سن ۳/۱۳ سالگي اولين سيگار را روشن كرده اند. اما با اين همه روانشناسان با تحقيقات خود دريافته اند اگر چه كمي تفاوت در بين دخترها و پسرها براي شروع مصرف سيگار وجود دارد اما ۸۵ درصد آنها در سن پانزده سالگي يعني دقيقاً آغاز مرحله خودشناسي اولين سيگار را روشن كرده اند.
اولين بار از چه طريق جوانان و نوجوانان با سيگار آشنا شده اند؟
بر طبق آمار مركز روانشناسي كانادا، در رده سني پانزده تا نوزده سالگي اولين جرقه مصرف سيگار در حين خريد از سوپرماركت به ميزان ۵۳ درصد و به تشويق دوستان ۱۹ درصد، گزارش شده است.
در رده سني پانزده تا هفده سال، چهل و يك درصد در حين خريد از سوپرماركت ها و چهارده درصد به تشويق دوستان و در رده سني هجده تا نوزده سال و بالاتر از آن، شصت و شش درصد در حين خريد از سوپرماركت، گزارش شده است. اما آمار جالب ديگر اين كه ۹۲ درصد پسرها زماني كه براي اولين بار به آنها سيگار تعارف مي شود. آن را رد مي كنند كه اين آمار در بين دخترها ۸۱ درصد گزارش شده است. اما متأسفانه از همان شخص يا دليلي كه براي اولين بار آنها را تشويق به سيگار كشيدن كرده است؛ مجدداً سيگار دريافت كرده و سيگاري مي شوند.
علل مصرف سيگار
روانشناسان علل مصرف سيگار را دلايل زير مي دانند:
اولين دليل، كنجكاوي جوانان و نوجوانان گزارش شده است. به طوري كه نود درصد افراد سيگاري براي اولين بار از روي كنجكاوي سيگار كشيده و يا به سراغ آن بدون مصرف آن رفته اند. در قدم بعدي ناآگاهي آنها در مضرات مصرف سيگار و نداشتن دليل قانع كننده براي عدم مصرف آن اعلام شده است. دليل سوم تقليد از والدين است به طوري كه فرزندان والدين سيگاري دو برابر ديگران در معرض مصرف سيگار قرار دارند. دليل چهارم اثبات بزرگي و قدرت خود به ديگران مخصوصاً والدين است. (توجه كنيد به سن مصرف سيگار براي اولين بار كه درست مصادف با آغاز دوره خودشناسي نوجوانان است). دليل پنجم؛ احساس تشخص و خوش تيپ شدن. ششم الگوبرداري از ورزشكار، هنرپيشه، دوست و... كه به نوعي براي آنها الگو است. هفتم، جلب توجه مخصوصاً بين همسالان خود و جنس مخالف دليل هشتم؛ علل رواني كه خود شامل: فرار از استرس و هيجان، افسردگي، بي برنامگي و سردرگمي، لج بازي با والدين طلاق و نزاع دايمي والدين كه نوجوان يا جوان براي فرار از اين آشفتگي به سيگار روي مي آورد، قدرت نمايي و سركشي، درگيري با مدرسه شامل دوستان، مسئولين مدرسه و... شكست هاي مختلف مخصوصاً تحصيلي و عاطفي.
به عقيده روانشناسان، آنچه كه مي تواند جوانان و نوجوانان را از مصرف سيگار يا هر نوع ماده دخاني ديگر مصون دارد، آگاهي دادن به آنها به روش درست و منطقي و برشمردن مضرات دخانيات به طور كامل است. تنها راه چاره منع نيست بلكه مسأله مهم بيان دلايل منع است.
منبع: مركز كنترل سلامت جوانان و نوجوانان كانادا
مترجم: سها دادمند
