مينو بيگي
نيمي از جامعه انساني را در جهان، زنان تشكيل مي دهند اما جلوه حضور اين نيمه چندان پررنگ به نظر نمي رسد. بي شك تبعيض، نظريات غالب و پيشداوري ها موجبات ارزيابي نازلي از توانايي هاي زنان را فراهم كرده است. تقسيم كار ناعادلانه جنس زنان را به مشاغل پست يا درجه دوم سوق داده و ارزش اقتصادي كار خانگي زنان به عنوان «شغل پنهان» در محاسبات ملي و بين المللي منظور نمي شود و در مواردي حضور اجتماعي آنان هم مورد كم لطفي واقع مي شود به دليل همين اجحاف و تبعيض، زنان را «نيمه خاموش» ناميده اند.
بي شك براي تغيير ديدگاه فرهنگي جامعه نسبت به نقش زنان در توسعه علم و تكنولوژي انجام بررسي هاي دقيق تر از نقش و تأثيرگذاري زنان در عرصه هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي حائز اهميت است.
همايش چهره هاي ماندگار كه دقيقاً چهار سال از موجوديت آن مي گذرد مي تواند در بزرگداشت بزرگان علم و هنر، تأثير ارزنده اي داشته باشد. ابتكار صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران در برپايي اين همايش در خور توجه و تحسين است. به خصوص كه نگاه اصلي همايش متوجه شخصيت هايي است كه زنده اند اما آنچنان كه بايد معرفي و شناسايي نشده اند بي شك قدرداني از مقام و منزلت اين بزرگان نسل آينده را اميدوار مي كند و به جوانان براي رويكرد بيشتر به فعاليت هاي علمي و پژوهشي انگيزه مي دهد.
جدول فوق به تنهايي گواه موفقيت قابل توجه زنان در تحصيلات دانشگاهي و طي مدارج تحصيلي مي باشد و به طور قطع مي توان از ميان اين عده، چهره هاي ماندگار بيشتري را يافت.
ظاهراً معيارهايي كه در اين همايش حائز اهميت است در نگاه كلي دارا بودن تأليفات و آثار ارزشمند علمي، پيشينه و شهرت علمي مطلوب، كيفيت و كميت مقالات علمي در مجلات معتبر، تأسيس مراكز پژوهشي و دانشگاهي، ميزان تربيت دانشجويان نخبه و ... مي باشد. وراي نقاط قوت و تحسين برانگيز بايد گفت كه اين همايش در طول عمر چهار ساله اش زنان را نيمه خاموش پنداشته است چرا كه در طول موجوديت خود تنها از شمار اندكي از زنان شاخص و اهل علم ياد كرده است. واقعاً جايگاه زن ايراني در پيشينه علمي اين ديار كجاست و آيا با گذشت بيش از نيم قرن از تأسيس دانشگاه قطعاً تعداد زنان تحصيل كرده، متعهد، صاحب تأليفات مفيد، بيش از اينهاست كه در همايش بزرگداشت تقدير شده ا ند. نگاهي به تاريخچه مشاركت زنان در دانشگاه ها به ويژه در گروه هاي علوم پايه و فني و مهندسي گوياي چنين واقعيتي است.
در سالهاي نخست تأسيس دانشگاه تهران آمار و يا مستنداتي از زنان فارغ التحصيل به چشم نمي خورد زيرا در آن مقطع بينش و بستر مناسب فرهنگي براي حضور زنان در دانشگاه فراهم نبوده است. در آمار دوره تحصيلي ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۰ شمسي از كل ۱۴۴ نفر فارغ التحصيل دانشگاه فقط چهار دانش آموخته زن ديده مي شود. اما همگام با تحولات اجتماعي ميزان مشاركت زنان در سال هاي بعدي افزايش يافت، به طوري كه در سال هاي تحصيلي ۱۳۴۵-۱۳۴۶ شمسي فارغ التحصيلان زن در اين گروه آموزشي ۶/۲۳ درصد از كل فارع التحصيلان را تشكيل مي دهند، البته گرايش آنان به رشته هاي مختلف اين گروه تحصيلي يكسان نبود. مثلاً در سال تحصيلي ۱۳۳۶-۱۳۳۷ شمسي در امتحان ورودي رشته فيزيك از ۸۰ نفر پذيرفته شده فقط يك زن وارد اين رشته شد ولي در همان سال در رشته شيمي با ظرفيت مشابه ۱۲ نفر از پذيرفته شدگان زن بودند.
و در سال ۱۳۴۵-۱۳۴۶ جمعيت زنان مشغول به تحصيل در رشته هاي فني و مهندسي حدود ۰۰۱۴/۰ درصد از جمعيت دانشجويان و ۰۰۶/۰ درصد از كل جمعيت زنان دانشجو بوده و در اين گروه تحصيلي سهم زنان حدود ۰۰۲/۰ درصد بوده يعني در هر صد هزار نفر زن در سنين از ۱۹ تا ۳۵ سال فقط دو زن در اين گروه مشغول به تحصيل بوده اند و اكنون اين سهم صد برابر افزايش يافته است به طوري كه مشاركت مردان پس از گذشت قريب به نيم قرن فقط ۶ برابر افزايش داشته است.