رويا ملكي
كاهش فوري سايز هر ۴۵ دقيقه يك سانتيمتر، صددرصد تضميني روزي يك كيلوگرم، معادل يك سايز، بدون رژيم و بازگشت، سريع ترين وسيله لاغري با ماساژور h308 با گارانتي و ضمانت روزي ۷۰۰ گرم مفيد، و هزاران كادر كوچك و بزرگ ديگر كه روزانه صفحات روزنامه هاي رنگي و سياه و سفيد را پر مي كند، تا شايد مسكني باشد براي كابوسي به وحشتناكي چاقي. معضلي كه در سطح بين المللي، قربانيان رواني زيادي را برجاي گذاشته است. درد غير مسري كه بي هيچ ويروسي روند روبه رشد خود را بي وقفه طي مي كند و ساليانه بر آمار قربانيانش اضافه مي شود. معضلي كه به بحث محافل علمي جهان تبديل شده است.
بنابه تحقيقات موجود، در حال حاضر،در كشور ما نيز، چاقي اپيدمي شده است، آمارها نشان مي دهد ۸ ميليون نفر ايراني چاق و ۵/۱۶ ميليون نفر داراي اضافه وزن هستند.
همچنين مطالعات ديگري نشان مي دهد كه افزايش وزن و چاقي هم در جوامع شهري و هم در جوامع روستايي ايران از شيوع بالايي برخوردار است.
در افراد ۳۰ سال به بالا در نواحي شهر نشين اين عارضه تا ۸۲ درصد، در روستاييان تهران تا ۷۲ درصد و در روستاهاي دورافتاده كه هنوز عوامل شهرنشين نفوذ زيادي ندارد، تا ۴۴ درصد افراد افزايش وزن دارند و يا مبتلا به چاقي هستند.
مطالعات قند و ليپيد تهران (TLGS) نيز نشان مي دهد كه در شروع دهه ۸۰ شمسي، ظرف مدت سه سال شيوع اضافه وزن (۴ درصد) و چاقي(۵ درصد) همراه با چاقي شكمي در همه سنين، به ويژه افراد بين ۲۰ تا ۶۰ سال و بالاخص در زنان تهراني افزايش يافته است. اين امر با افزايش شيوع ديابت به ميزان ۵/۱ درصد همراه بوده است. و اين آمارهايي بود كه اولين روز ارديبهشت ماه امسال پروفسور فريدون عزيزي در كنفرانس بين المللي ديابت و چاي عنوان كرد. ميزان شيوع و بروز چاقي در كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه به سرعت در حال افزايش است و اين امر منجر به افزايش ناخوشي هاي مرتبط با چاقي و در نتيجه تحميل بار سنگيني بر سامانه هاي بهداشتي و كاهش كيفيت زندگي در افراد چاق شده است.
دكتر علي محمد ملتي، دكتراي غدد درون ريز در خصوص معضل چاقي مي گويد: چاقي يك اپيدمي نوظهور است كه عوامل و خطرات پرهزينه اي را به همراه دارد. وي، چاقي را عاملي براي ابتلا به بيماري هاي مزمني همچون ديابت نوع دوم، سكته مغزي، بيماري كيسه صفرا، آپنه خواب، سرطان هاي دستگاه گوارش، بيماري هاي قلبي و عروقي، فشار خون و ده ها بيماري هورموني ديگر عنوان كرد. طبق آمارهاي بهداشتي ۱۰ درصد افزايش وزن، خطر مرگ را تا ۱۳ درصد افزايش مي دهد، به همين ترتيب افزايش چربي به اندازه ۲۰ درصد، ميزان طبيعي مرگ و مير را ۳۵ درصد افزايش مي دهد و ۳۰ درصد چربي اضافي، مرگ و مير را ۴۲ درصد در مردان بالا مي برد كه اين ارقام در زنان كمتر است.
چاقي بيماري است كه هم براي مبتلا شدن و هم براي درمان آن هزينه فراواني صورت مي گيرد.
بنا به آمارهاي دكتر خاوير پي سونيه، استاد آمريكايي، در ايالات متحده ميزان ناخوشي و مرگ و مير مرتبط با چاقي هزينه اي در حدود ۶۹ ميليون دلار در سال (،۱۹۹۹ Wolf & Colditz) در برداشته و اين ميزان هم اكنون نيز در حال افزايش است. اين در حالي است كه بيش از ۶۱ درصد از بزرگسالان و جمع فزاينده اي از نوجوانان و جوانان آمريكايي، به چاقي مبتلا هستند. مطالعات برروي اختلافات زندگي شهري _ روستايي و مهاجرت نشان داده است كه مدرنيزه شدن تأثير مستقيمي بر افزايش شيوع چاقي داشته است و اين تأثير نتيجه كاهش ميزان فعاليت بدني، تغييرات رژيم غذايي به صورت افزايش مصرف چربي اشباع شده و كاهش مصرف فيبر است.
دكتر ملتي، با اشاره به پيشرفت و گسترش عادات و سيستم تغذيه اي غرب در كشورهاي در حال توسعه و دگرگوني الگوهاي غذايي در اين كشورها گفت: استفاده گسترده از غذاهاي فرآوري شده، افزايش بي رويه نوشابه هاي گازدار و آب ميوه ها، مصرف زياد گوشت قرمز و سوسيس، كالباس، افزايش مصرف مواد پركالري، كمبود مصرف ميوه، سبزي، لبنيات، حبوبات، استفاده از Fast Foods به جاي غذاهاي سنتي غير چرب، تغيير الگوي ميان وعده اي و ... عواملي هستند كه موجب تغيير رفتارهاي تغذيه اي شده اند. وي، همچنين عواملي چون باعجله غذا خوردن، خوب نجويدن غذا، اشتغال فكري و هيجانات روحي در هنگام صرف غذا، غذا خوردن در مكان هاي شلوغ و نيز در حين مشاهده تلويزيون را از عوامل محيطي تغيير رفتارهاي تغذيه اي عنوان كرد. به گفته پزشكان، اشتغال ، استرس هاي جامعه شهري، تفاوت هاي فرهنگي، نژادي، اجتماعي، اقتصادي و حتي تحصيلات هم مي تواند به بروز چنين اپيدمي نوظهوري كمك كند.
چاقي، بيماري خريدني!
چاقي، همان افزايش بافت چربي بيش از حد مطلوب است. به عبارتي، هر گاه وزن بدن ۲۰ درصد بالاتر از وزن مطلوب باشد، به چاقي مبتلا شده ايم.
تعاريف علمي چاقي و افزايش وزن براساس شاخص توده بدن (BMI) كه به ميزان چربي بدن ارتباط دارد، ارائه مي شود. نكته مهم در ابتلا به چاقي نحوه توزيع آن است. براي مثال چاقي شكمي و يا احشايي جزو عوامل خطر مرتبط با بيماري هاي قلبي عروقي و سندرم متابوليك است. در اين شرايط، اين موضوع به صورت افزايش دور كمر بيشتر از ۱۰۲ سانتي متر در مردان و بيشتر از ۸۵ سانتي متر در زنان تعريف مي شود. اينها را نيز دكتر خاوير پي سونيه در كنفرانس بين المللي ديابت و چاقي عنوان كرد.
به هر حال آمارها به خط قرمز نزديك مي شوند و پايين آمدن سن چاقي را هشدار مي دهد.
دكتر ملتي معتقد است: براي پيشگيري و نيز درمان چاقي در كودكان، مهمترين و مؤثرترين عامل تغيير نگرش كودك نسبت به تغذيه و آشنايي او با نيازهاي تغذيه اي روزانه و ياري سياستگذاران تغذيه اي و مسئولان تربيت و تعليم (خانواده و مدرسه) است. وي عوامل متعددي را سبب ابتلا به چاقي عنوان كرد و افزود: پرخوري، مصرف زياد چربي و كربوهيدرات هاي ساده (قند و شكر)، كم تحركي كه سبب افزايش چربي در بدن مي شود، ارث (چاقي ارثي كه در آن فرزندان والدين چاق به احتمال قوي چاق مي شوند.)، اختلالات متابوليك و هورموني مثل كاهش فعاليت غدد تيروئيد، اختلالات مكانيزم اعصاب مركزي كنترل كننده اشتها و عوامل رواني است. ولي متغير شيوه زندگي اساسي ترين علت افزايش وزن در كشورهاي توسعه نيافته است.
تعيين درجه چاقي
براي محاسبه وزن طبيعي ، فرمولي ساده و در دسترس وجود دارد، قد خود را اندازه بگيريد (براساس سانتي متر) و عدد ۱۰۰ را از مقدار آن برداريد. اين وزن طبيعي شماست، ولي وزن ايده آل از وزن طبيعي كمتر است. كم كردن ۱۰ درصد از وزن طبيعي خانم ها، آنها را به وزن ايده آل مي رساند و در آقايان كم كردن ۶ درصد از وزن طبيعي .
رژيم، بي خاصيت و پرطرفدار
رژيم، يعني محدوديت، ولي براي درمان چاقي، محدوديت لازم نيست، تغذيه صحيح مورد بحث است. اين، جمله فاطمه طالقاني، بنيانگذار انجمن ديابت ايران است.
دكتر ملتي در خصوص رژيم معتقد است: رژيم غذايي مجموعه ملاحظات غذايي است كه متناسب با فعالت بدني، سن، جنس، وضعيت فيزيولوژيك و پاتولوژيك بدن در همه افراد مبتلا به چاقي و غيره رعايت مي شود. متأسفانه عده اي افراد سودجو كه كمترين بهره اي از دانش، تغذيه، بيوشيمي و متابوليسم نبرده اند، اقدام به تجويز رژيم هاي مختلف كم كالري، تك كالري و رژيم هاي جديدالابداع مي كنند كه جز با شكست روحيه بيمار و حتي عوارض جانبي نتيجه اي ندارد كه البته داراي مشتريان پروپا قرص و مبلغان زيادي نيز هستند.
دكتر تيرنگ نيستاني، متخصص علوم تغذيه باليني در مقاله اي ضمن بررسي اين رژيم ها آورده است: اساساً وزن بدن تابعي از دخل و خرج انرژي است، پس اگر نسبت دخل انرژي (غذاي دريافتي) به خرج انرژي (فعاليت بدني) به هر شكل كم شود، مي توان انتظار داشت كه وزن كاهش يابد.
اين مسئله در رژيم هاي تك غذايي رخ مي دهد، ولي آنچه كه از كاهش وزن مهم تر است، حفظ وزن كاهش يافته است. وي رژيم تك غذايي را قتل با نقشه قبلي خوانده است. نيستاني با تأكيد بر اينكه رژيم غذايي بسيار كم كالري، فقط يك راه حل مقطعي است، آورده است. از نظر علمي، كاهش وزن «بي خطر» هفته اي نيم كيلوگرم است و با كاهش سريع تر وزن، امكان دارد مقدار زيادي بافت بدون چربي (حاوي پروتئين) نيز از دست برود و اين در حالي است كه در بدن برخلاف چربي ها، چيزي به اسم «ذخيره پروتئين» وجود ندارد. لذا از دست دهي پروتئين ها در درازمدت با سلامت منافات دارد. به هر حال به گفته پزشكان و متخصصان براي درمان عارضه چاقي، مصرف مواد غذايي كم كالري، ضمن فعاليت جسمي، مهمترين روش است و فقط با يك راهكار مي توان آن را براي مدت طولاني حفظ كرد و آن تغيير شيوه زندگي است. استفاده از محصولات كم شيريني (Sweetشn low) به جاي قند و شكر و نمك و غذاهاي كم كالري به جاي همبرگرها و Fast Foods و دقت كافي در ميزان كالري دريافتي و مصرف آن مي تواند از گام هاي اوليه، ولي اصلي درمان چاقي باشد.
ضمانت نامه لاغري
روش هاي گوناگوني براي كاهش وزن بدن وجود دارد، اما به گفته متخصصان دو روش طبيعي براي رسيدن به وزن طبيعي و سپس ايده آل وجود دارد: كاهش انرژي دريافتي (كمتر بخوريم) و يا افزايش انرژي مصرفي (فعاليت جسمي را افزايش دهيم). يكي از بهترين روش هاي درمان چاقي، كاهش انرژي دريافتي است، انرژي روزانه دريافتي نبايد از ۱۲۰۰ كيلوكالري كمتر باشد، ولي بايد با كمك پزشكان و متخصصان تغذيه برنامه غذايي مناسبي تعيين شود تا ضمن تأمين مواد مغذي كافي، ذخاير چربي براي تأمين انرژي روزانه مورد استفاده قرار گيرد. براساس يك قاعده كلي، يك كيلوگرم چربي بدن برابر ۹ هزار كالري مواد غذايي است. بنابراين اگر ۹هزار كالري كمتر غذا ميل كنيم، معادل يك كيلوگرم چربي بدن خود را كاهش مي دهيم.
هر چه بتوانيم از مصرف مواد غذايي نامناسب دوري كنيم، در كاهش وزن خود موفق تريم. هدف اصلي بايد حداقل هفته اي نيم كيلوگرم كاهش وزن باشد و اين با رژيم هاي غذايي كوتاه مدت كه جز آسيب به متابوليك، سلب اعتماد به نفس و كاهش ناگهاني وزن و ناپايداري آن نتيجه اي ندارد، مقدور نيست. همچنين افزايش انرژي مصرفي، بخش مهمي از برنامه كاهش وزن است.
دكتر ملتي، زندگي ماشيني و پيشرفت تكنولوژي را از دلايل عمده چاقي مي داند و معتقد است با آسان شدن كارها با پيشرفت تكنولوژي تحرك را كم كرده است و همه چيز با فشار يك تكمه انجام مي شود.
وي، با تأكيد بر اينكه نتايج تحقيقات حاكي است كه فعاليت بدني مستمر در پيشگيري از ديابت، نقش چشمگيري دارد، ادامه داد: بحث درخصوص فعاليت جسمي، ورزش را در ذهن ها تداعي مي كند، در حالي كه بيشتر كارهاي روزمره در اين حوزه قرار مي گيرد، ظرف شش كالري مي سوزاند، جارو كردن و به طور كلي كارهاي منزل و اموري كه سكون ندارد، كالري اضافي بدن را مي سوزاند.
شمارش معكوس
همواره توصيه هايي براي كاهش وزن وجود دارد كه بيشتر آنها جز خودكشي تدريجي نيست، اما راه هايي براي كاهش انرژي دريافتي بدن وجود دارد كه مي تواند راهي باشد كه از ديدن ترازو هراسان نشويم.
غذا را به آرامي بخوريم، خوب آن را بجويم و مزه مزه كنيم، براي كشيدن غذا از بشقاب كوچكتري استفاده كنيم. در هر وعده، ابتدا مقدار غذاي هميشگي خود را در ظرفمان بكشيم و به تدريج هر روز يكي دو قاشق آن را كم كنيم و به دفعات غذا بخوريم و نگذاريم بسيار گرسنه شويم. (وعده هاي كوچك و كم حجم)
از خوشمزگي غذاها كم كنيم. (نمك، چربي، ادويه، شيريني) و بگذاريم غذاهاي گرم سرد شود تا به خوردن آن كم ميل شويم. از غذاهاي آماده كمتر استفاده كنيم و يك ترازو براي انگيزه بيشتر در خانه داشته باشيم.
