اردلان متين
از نگاه ديگران موضوع ايران براي ناظران غربي بسيار جذاب و در عين حال بسيار پيچيده است. رفتار سياسي مردم ايران از جمله پيچيدگي هاي اين موضوع براي ناظران غربي است.
انتخابات جمعه گذشته به موازات پيام هاي قابل توجه براي محافل سياسي و ناظران داخلي، پيام ويژه اي نيز براي خارجي ها داشت. آنچه در اين صفحه مي خوانيد ارزيابي اوليه رسانه هاي بين المللي از اين انتخابات است.
ايران بار ديگر درصدر عناوين خبري رسانه هاي جهان و موضوع تحليل ناظران جهاني و منطقه اي قرار گرفت. اما اين بار برخلاف بيش از يك سال گذشته اخبار ايران كشمكش هسته اي، جنگ لفظي با آمريكا، انتقاد حقوق بشري و يا زلزله نبود بلكه واقعه اي بود كه اكثر رسانه هاي خارجي براي توصيف آن از عبارت «غيرمنتظره» استفاده كردند.
خبرنگاران خارجي كه براي پوشش خبري نهمين دوره انتخابات رياست جمهوري ايران به كشورمان آمده بودند نخستين گزارش هاي تحليلي خود را در اولين ساعات صبح روز انتخابات بر روي خروجي خبرگزاري ها و سايت هاي اينترنتي نشريات خود قرار دادند. يكي از اين گزارش ها كه در نشريه اكونوميست به چاپ رسيد اين طور شروع مي شود: «در روزهاي پاياني تبليغات انتخابات رياست جمهوري ايران، هر ناظري كه از خارج وارد اين كشور مي شد، چنين تصور مي كرد كه اين همان دموكراسي ليبرالي و پلوراليستي است كه جورج بوش نسخه آن را براي سراسر خاورميانه نوشته است. خيابان هاي تهران مملو از طرفداران كانديداهاي مختلف و ماشين ها پوشيده از پوسترهاي تبليغاتي، گروه هايي از نوجوانان اسكيت سوار هم به جمع تبليغ كنندگان كانديداها پيوسته اند. شبكه هاي مختلف تلويزيوني برنامه هاي تبليغاتي كانديداها را پخش مي كنند كه در پوشش خبري انتخابات مسئولانه و بي طرفانه كار مي كند. اما از همه اين ها مهمتر آن است كه هيچ كس نمي داند كدام يك از اين كانديداها كه طيف هاي مختلف از محافظه كاران سنتي تا ليبرال ها را شامل مي شد، پيروز اين انتخابات هستند. در روز انتخابات اين تصوير كامل شد و حضور رأي دهندگان آنقدر گسترده بود كه ساعات راي گيري چندبار تمديد شد.»
اين اولين گزارش توصيفي و تحليلي اكونوميست از انتخابات رياست جمهوري ايران بود. انتخاباتي كه حساسيت و جذابيت آن براي رسانه هاي خبري جهان اگر نگوييم به اندازه انتخابات رياست جمهوري آمريكا، بدون شك كمتر از آن هم نبوده است. حضور خبرنگاران مختلف خارجي از خبرنگار معروف و گران قيمت ايراني تبار آمريكا كريستين امانپور گرفته تا بازيگر مشهور هاليوود (شون پن)، در كنار گزارش ها و اخبار پي درپي راديو تلويزيون ها و رسانه هاي خبري جهان و موضع گيري كاخ سفيد در شب انتخابات، شاهد اين مدعاست.
فرض كنيد اگر در انتخابات رياست جمهوري نوامبر گذشته آمريكا، دولت ايران ناگهان موج انتقادات را عليه نظام دموكراسي آمريكا به راه مي انداخت و پيام خود را حتي از طريق تلويزيون ها و راديوهاي آمريكا به گوش همه مي رساند كه: «دموكراسي در آمريكا روند فاسدي است كه در آن همه چيز تحت نفوذ ثروتمندان قرار دارد و آنها هستند كه« با كمك هاي انتخاباتي »روند انتخابات را رقم مي زنند و در اين دموكراسي، نيازهاي مذهبي فرهنگ سكولار و ماترياليستي مردم ناديده گرفته مي شود.»اگر دولت و رهبران ايران چنين موضعي مي گرفتند و آن را از طريق رسانه هاي خبري جهان بارها و بارها تكرار مي كردند و حتي شب انتخابات در پيامي ويژه انتخابات آمريكا را روندي مخدوش اعلام مي كردند واكنش مردم آمريكا چه بود؟ يك سايت تحليلي آمريكايي به نام Foreign Policy in Focus به اين سؤال اين طور پاسخ داده است: «مردم آمريكا از اين سخنان خشمگين شده و به شدت واكنش و مقاومت نشان مي دادند و حكومت ايران را با بي اعتمادي عميق تري نگاه مي كردند.» اين درست همان اتفاقي است كه در ايران و انتخابات رياست جمهوري اين دوره روي داد.
يك ماه پيش از انتخابات رياست جمهوري ايران، يعني در ۱۸ ماه مه «نيكولاس برنز» سخنگوي وزارت خارجه آمريكا در كميته روابط خارجي سناي آمريكا ايران را مورد انتقاد قرار داد.
اين انتقادات در شرايطي صورت گرفت كه از يك سال پيش از آن دولت بوش ميليون ها دلار به شبكه هاي ماهواره اي راديو و تلويزيون فارسي زبان خارج از كشور اختصاص داده بود كه از استوديوهاي خود در ايالات مختلف آمريكا به طور مستقيم وارد خانه هاي مردم ايران مي شدند.
شب پيش از انتخابات بوش در پيامي ويژه گفت، انتخابات رياست جمهوري ايران «براي حفظ قدرت در دست عده اي معدود» طراحي شده و در آن اصول اوليه دموكراسي ناديده گرفته شده است.
او در اين پيام مانند دو سال گذشته به توصيه مشاوران تبليغاتي خود خطاب به مردم ايران گفت: «مردم آمريكا در كنار شما ايستاده اند و از تلاش شما براي رسيدن به آزادي حمايت مي كنند.»
كاندوليزا رايس وزير خارجه آمريكا نيز اندكي بعد گفت: «نكته ناراحت كننده در باره ايران اين است كه اين كشور به جاي حركت به جلو در حال عقب گرد است.» رايس پيش از شروع سفر خاورميانه اي اش در محل وزارت خارجه با خبرنگاران گفت و گو مي كرد گفت:. مهم ترين مرحله از اين سفر خاورميانه اي توقفي در قاهره و گفت وگو با مقامات مصر است كه در آستانه اولين انتخابات مستقيم رياست جمهوري قرار دارد. بعد از بيانيه ويژه بوش درباره انتخابات ايران و سخنان رايس در اين مورد، اسكات مك كلان سخنگوي كاخ سفيد در برابر پرسش خبرنگاري قرار گرفت كه پرسيد: اين توصيف هايي كه از انتخابات رياست جمهوري ايران مي شود آيا شايسته عربستان سعودي و مصر نيست؟
سخنگوي كاخ سفيد در پاسخ به اين پرسش گفت: «شرايط مختلف در سراسر دنيا استراتژي ها و رويكردهاي مختلف مي طلبد.»
در عربستان سعودي تنها انتخابات سراسري كه مردم در آن راي مي دهند، انتخابات شهرداري ها و شوراهاي شهري و يك مجلس مشورتي بدون اختيار قانون گذاري است كه طي يك دوره ۱۰ روزه و چنان كنترل شده برگزار مي شود كه رسانه ها و حتي خود مردم فراموش مي كنند حتي نتايج آن را پيگيري كنند.
رسانه هاي خارجي انتخابات ايران را با حساسيت بالا دنبال كردند؛ حضور صدها خبرنگار، عكاس و فيلمبردار ازجمله خبرنگار معروف و گران قيمت ايراني تبار آمريكا (كريستين امانپور) و بازيگر مشهور هاليوود (شون پن) و پوشش وسيع موضع گيري كاخ سفيد در شب انتخابات، بيانگر اين حساسيت و توجه است
برخي مقامات آمريكايي هم روز جمعه از سخنان بوش انتقاد كردند
«گري سيك» مشاور امنيت ملي دولت كارتر گفت : آخرين سخنان جرج بوش درباره انتخابات رياست جمهوري ايران نه تنها مفيد نبود بلكه زمان بيان اين سخن فوق العاده نامناسب بود.
سيك جمعه شب در گفت وگو با راديو بي بي سي در پاسخ به اين سئوال كه چرا بوش اين سخنان را در چنين زماني مطرح كرد گفت : من شخصا از اينكه جرج بوش چنين زماني را براي حمله به ساختار سياسي و انتخاباتي ايران انتخاب كرده بود، بسيار متاثر شدم .
گري سيك گفت : ما شاهد اتفاقات جالبي در ايران بوده ايم . اگر چه ممكن است كانديداها منعكس كننده تمامي طيف هاي سياسي موجود در ايران از جمله مخالفان رژيم نباشند اما بين آنها رقابت واقعي وجود دارد و نظرات گوناگوني از زبان آنها مطرح مي شود.
گري سيك افزود: در حالي كه در ايران كانديداها از روابط بهتر با آمريكا صحبت مي كنند عاقلانه تر آن بود كه به جاي محكوم كردن زود هنگام انتخابات ، منتظر ماند و ديد چه خواهد شد.
وي درباره شگردهاي تبليغاتي نامزدها گفت : يكي از مسايل جالبي كه در رقابتهاي انتخابا تي ايران به چشم مي خورد اين بود كه كانديداها با توجه به موفقيت يا عدم موفقيت شان در جلب آراء بيشتر مواضع و ديدگاه شان را تغيير مي دادند و اين دقيقا همان كاري است كه سياستمداران در ديگر مناطق جهان براي جلب راي مردم و انتخاب شدن انجام مي دهند.
وي درباره رقابت هاي انتخاباتي در ايران گفت : رقابت واقعي در ايران وجود داشت و اين يك حقيقت است و كانديداها سعي مي كردند به خواسته هاي مردم پاسخ دهند تا راي آنها را بدست بياورند.
روزنامه گاردين يك روز بعد از انتخابات ايران از دامنه و گستره انتخاب در اين راي گيري نوشت و ادامه داد: «بدون شك در اين انتخابات، گزينه هاي پيش رو از انتخابات در يك كشور عربي گسترده تر بود. واشنگتن بايد فعاليت هاي ترويج كننده دموكراسي خود را روي عربستان و تونس متمركز كند تا ايران.» هفته نامه تايم كه يك روز بعد از انتخابات اولين گزارش تحليلي خبرنگار اعزامي خود را منتشر مي كرد، با اشاره به حضور گسترده راي دهندگان ايراني در اين انتخابات به نقل از خبرنگار خود نوشت، در بعضي مساجد و حوزه هاي راي گيري مردم ساعتي پيش از شروع راي گيري حاضر شده بودند. تايم در تحليل خود از فضاي انتخابات با اشاره به تحليل هايي كه تا چند هفته پيش از انتخابات وجود داشت و از بي توجهي مردم به انتخابات حكايت مي كرد، نوشت، حضور كانديداهاي طيف هاي مختلف سياسي و رقابت نزديك آنها، فضا را رقابتي كرد و مردم را به پاي صندوق هاي راي كشاند.
تايم دو هفته پيش در گزارشي به نقل از يكي ديگر از خبرنگاران خود از فضاي سياسي تهران پيش از انتخابات نوشته بود، جوانان ايراني به فكر مد لباس و موسيقي روز غربي و يافتن شغلي بهتر و تجارتي پرسود هستند و كسي به انتخابات توجهي نمي كند و راي نمي دهد. خبرنگار تايم پس از اين توصيف نوشت: «پس اين جوانان كي مي خواهند به فكر آنچه در اطرافشان در حال وقوع است باشند؟»
تايم در گزارش انتخاباتي خود نوشت، راي دهندگان تهراني درباره انتخابات و كانديداي خود دچار اختلاف نظر هستند اما اكثر آن ها بر روي يك نكته اتفاق نظر دارند و آن شغل و اصلاحات اقتصادي است.
تايم به نقل از راي دهندگان ايراني كه با آنها گفت وگو كرده نوشت، اگر چه بعضي گروه هاي سياسي ابتدا صحبت از تحريم و آن را به عنوان استراتژي اعلام كردند اما اين روند هيچ گاه قوت نگرفت و در حقيقت بعضي راي دهندگان مي گويند به اين خاطر براي راي دادن از خانه خارج شده اند كه گروه هاي مخالف مستقر در لس آنجلس از طريق تلويزيون هاي ماهواره اي خواستار تحريم انتخابات شده اند.
به دليل همين مقاومت است كه بعضي تحليلگران آمريكايي در روزهاي اخير به بوش انتقاد كرده و سخنان او عليه انتخابات ايران را نسنجيده توصيف كرده اند.
