وضعيت آلودگي هواي تهران آنقدر بغرنج و خطرناك هست كه گنجاندن طرح كاهش آلودگي هواي پايتخت در برنامه چهارم توسعه، تعجب كسي را برنينگيزد. هر چه باشد جدا از بحث ترافيك و آلودگي ناشي از تردد بيش از 2 ميليون خودرو در سطح شهر، آلاينده هاي ناشي از سوزاندن مواد زائد در سطح كارخانه ها، سوزاندن زباله ها در معابر و زباله سوز هاي بيمارستان هاي واقع در محدوده تهران از ديگر معضلاتي است كه سبب آلودگي بيشتر هواي شهر شده و به مشكلات زيست محيطي پايتخت دامن مي زند. در اين ميان شايد هيچ كس بهتر از مجري طرح كاهش آلودگي هواي تهران نتواند و اهداف اين طرح در برنامه چهارم را تشريح كند.
خودروهاي مستعمل
مجري طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران با اشاره به راه اندازي مركز آزمايش آلايندگي با توان اندازه گيري استاندارد تا سطحEUROIV گفت: اخذ استاندارد EURO III براي تمامي خودروهاي توليدي، به كارگيري مبدل كاتاليزوري، دستيابي بهEURO II براي موتورسيكلت ها و تعيين و تصويب عمر مفيد انواع خودرو شامل موتورسيكلت، از اهداف طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران تا پايان برنامه چهارم توسعه است.
دكتر شفيع پور  به خودروهاي مستعمل اشاره كرد و گفت: درصد عمده اي از آلاينده هاي هواي تهران را ناوگان حمل و نقل شهري تهران ايجاد مي كند و وابستگي زياد حمل و نقل شهري به خودروهاي سواري و ميانگين بالاي سن خودروهاي در حال تردد 15 سال و ميزان استهلاك آنها از دلايل عمده اين سهم بالاي آلودگي است.
مجري طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران افزود: تعمير 5 هزار دستگاه موتور تاكسي ها و وانت بارهاي عمومي متعلق به بخش خصوصي شامل سيستم هاي كاهش مصرف سوخت و آلودگي هوا موجب كاهش 52 درصدي گاز منواكسيد كربن و 4/73 درصدي HC شده است.
وي با اشاره به اجراي طرح رسوب زدايي اجزاي دروني موتور خودروها، هدف از اجراي اين پروژه را كاهش آلودگي هوا و افزايش توان عملكرد موتور خودرو عنوان و تصريح كرد: بر اين اساس 475 هزار دستگاه خودرو شخصي از خدمات رايگان اين پروژه استفاده كردند.
به گفته مجري طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران، اجراي طرح بهينه سازي سيستم جرقه با كنترل الكترونيك هوشمند ECU روي پيكان هاي با عمر كمتر از 10 سال نيز كه بر روي 2 هزار و 500 دستگاه خودرو اجرا شد، متوسط كاهش سوخت پس از نصب كيت 5/0 ليتر در هر 100 كيلومتر بوده است.
وي بهينه  سازي سيستم جرقه با نصب دستگاه احتراق الكترونيكي C.D.S براي خودروهاي عمومي  را از ديگر پروژه هاي اجرا شده در محور خودروهاي مستعمل طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران عنوان كرد و گفت: تا كنون 14 هزار و 400 كيت از اين نوع روي خودروها نصب شده است كه موجب كاهش 10 درصدي آلاينده هاي خروجي و كاهش معادل يك ليتر در صد كيلومتر مصرف سوخت شده است.
شفيع پور با اشاره به اينكه گازسوز كردن پيكان هاي عمومي با نصب يكهزار و 500 كيت روي خودروهاي تاكسي در سطح شهر تهران اجرا شد، گفت: بنا به ضرورت انجام معاينه فني براي خودروهاي در حال تردد و تاثير بسزاي آن در كاهش آلودگي هوا تا كنون 50 خط معاينه فني خريداري و 9 خط در تهران و بقيه به شهرهاي آلوده اختصاص يافت.
وي به نصب فيلتر جدا كننده آب و گازوئيل بر روي 500 دستگاه ميني بوس جهت كاهش آلودگي ذرات آنها اشاره كرد و گفت: تعويض لوازم پمپ انژكتور و متعلقات مرتبط در يكهزار و 500 دستگاه ميني بوس با سن كمتر از 15 سال اجرا و موجب كاهش مصرف سوختي معادل دو ليتر در 100 كيلوتر پيمايش شده است.
وي به حمل و نقل همگاني اشاره كرد و گفت: هم اكنون در تهران، 64 كيلومتر خط مترو، 5900 دستگاه اتوبوس شامل 1300 دستگاه گاز طبيعي سوز، 4000 دستگاه ميني بوس و 47 هزار دستگاه تاكسي و تاكسي موقت تردد دارند كه بر اين اساس سهم تاكسي ها از كل سفرهاي درون شهري 22 درصد، اتوبوس ها 7/ 18، مترو 5 و ميني بوس ها 3 درصد و در كل سهم ناوگان حمل و نقل عمومي تهران در جا به جايي مسافر، 7/48 از كل سفرهاي درون شهري در ساعات اوج ترافيك است.
شفيع   پور تصريح كرد: بر اساس برنامه چهارم بايد سهم حمل و نقل همگاني در مجموع 80 درصد، سهم مترو 23، اتوبوس و ميني بوس 35 و تاكسي و تاكسي موقت 3/22 درصد درنظر گرفته شود.
مجري طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران به وجود 6 مركز مكانيزه معاينه فني در تهران اشاره كرد و گفت: متاسفانه به دلايل متعدد از برنامه معاينه فني به جز در زمان ارائه طرح ترافيك، استقبال چنداني نمي شود و به طور متوسط 30 درصد ظرفيت موجود خالي است.
وي با اشاره به اهداف برنامه چهارم توسعه گفت: بر اين اساس خودروهاي شخصي سالي يك بار و خودروهاي عمومي سالي 2 بار بايد براي دريافت برگه معاينه فني به مراكز تعيين شده مراجعه كنند.
مديريت ترافيك
شفيع پور، مديريت ترافيك را يكي ديگر از محورهاي طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران عنوان كرد و گفت: بر اين اساس هم اكنون وجود 130 دوربين نظارت تصويري مركزي در تهران وجود دارد و 209 تقاطع نيز به سيستم هوشمند مركزي متصل بوده و اتصال 47 تقاطع ديگر نيز به اين سيستم در حال انجام است.
مجري طرح جامع كاهش آلودگي هواي تهران با اشاره به اصلاح هندسي 41 دوربرگردان گفت: اصلاح هندسي 30 منطقه ديگر نيز در دست اجراست.
وي وجود 7 پاركينگ طبقاتي را يادآور شد و گفت:  ۳ پاركينگ ديگر نيز در دست احداث و برنامه ريزي براي ايجاد 12 پاركينگ ديگر نيز در دست بررسي است. از سوي ديگر هم اكنون 6 هزار و 528 پاركومتر موجود است كه از اين تعداد 2 هزار و 667 مورد كارتي ــ سكه اي و 3 هزار و 861 مورد نيز سكه اي هستند. همچنين 2 هزار و 887 فضاي پارك نيز به صورت كنترل شده در اختيار شهروندان است.
منابع ثابت
وي به كنترل منابع ثابت اشاره كرد و گفت: هم اكنون بخشي از آلودگي هواي شهر تهران مربوط به آلاينده هاي منتشر از منابع ثابت است.
شفيع پور افزود: در حال حاضر به جز واحد هفتم كارخانه سيمان تهران كه به صورت لحظه اي On Line پايش مي شود،  در هيچ يك از كارخانجات موجود شهر تهران سيستم پايش لحظه اي برقرار نيست.
وي با اشاره به اينكه بسياري از واحدهاي صنعتي در محدوده شهر تهران فاقد مجوز زيست محيطي استقرار و بهره برداري هستند و آمار مكاني و مشخصات زيست محيطي و قبلي از آنها وجود ندارد، گفت: در حال حاضر انبارها و مخازن متعدد مواد شيميايي، دارويي، مواد نفتي و ... در محدوده شهر تهران وجود دارد كه نظارت زيست محيطي كافي از سوي سازمان حفاظت محيط زيست و ساير نهادهاي ذي ربط بر آنها اعمال نمي شود.
وي با اشاره به اهداف برنامه چهارم توسعه در بخش منابع ساكن گفت: ايجاد بانك اطلاعاتي صنايع با استفاده از روش هاي نوين نقشه هاي رقومي، GIS , Digitized و ...، وجود شناسنامه براي كليه صنايع موجود در شهر و حريم شهر تهران، وجود استانداردهاي زيست محيطي روز آمد و جامع در زمينه آلودگي هواي ناشي از منابع ثابت، اولويت بندي صنايع بر اساس بار آلودگي جهت انجام پايش و كنترل بهينه، وجود الزامات قانوني و رويه هاي لازم جهت خوداظهاري پايش زيست محيطي در منابع ثابت، نظام جامع نظارت بر پايش منابع ثابت توسط 20 درصد واحدهاي زيست محيطي، تجهيز دودكش هاي بزرگ واحدهاي توليدي و صنعتي به سيستم پايش لحظه اي و تبديل 30 درصد شهر هاي مسكوني ــ صنعتي به شهر سبز تا پايان سال 88 ضروري است.

تا حالا شده در حال عبور از پياده رو يك خيابان اصلي يا فرعي باشيد و ناگهان دريك لحظه گرفتار مقدار معتنابهي گرد وغبار و... شويد؟ نه، حرف من در مورد پروژه هاي ساختماني نيست، چرا كه عمري است در مورد مزاحمت هاي متفاوتي كه اين پروژه ها براي مردم مي تراشند، مي نويسيم و اتفاقي هم نمي افتد. صحبت از كارگاه هايي است كه باوجود همه تصميم ها و دستورالعمل ها و قوانين، هنوز در سطح شهر و در همين محله هايي كه افراد بي شماري زندگي مي كنند، به فعاليت مشغول هستند و آلودگي هاي مختلفي از قبيل آلودگي هاي صوتي، تنفسي و... ايجادمي كنند.
به عنوان مثال هنوز كه هنوز است، كارگاه هاي نجاري و درودگري در بسياري از محله ها مشغول به كار هستند و هر روزه از تامين ميزان قابل توجهي گرد وغبار و سر و صدا و جانوراني كه در الوارها و تخته ها رخنه كرده اند و... براي اهالي، غافل نيستند.
از اين سئوال كه چرا و با چه مجوزي تعدادي از اين كارگاه ها در دل شهر باقي مانده اند كه بگذريم، به اين سئوال مي رسيم كه «تا چه زماني بايد تحمل اين مشكلات ادامه يابد؟» شايد در بعضي ازنقاط شهر به دليل ناتواني اقتصادي كسبه، تخفيف هايي براي آنها در نظر گرفته شده يا مهلت هايي به آنها داده شده باشد ولي بعضي كارگاه ها در نقاطي واقع شده اند (مثلا يكي از فرعي هاي خيابان شهيد كلاهدوز يا يكي از فرعي هاي خيابان فاطمي) كه فقط كافي است ملكيت كارگاه واگذار شود تا با درآمد ناشي از فروش يا حتي رهن آن بتوان كارگاهي به مراتب بزرگتر و مجهزتر در يكي از نقاط مجاز راه اندازي كرد. درست است كه مالك محترم كارگاه اختيار مالش را دارد و فروختن يا نفروختن آن به ما مربوط نيست ولي اختيار جان و روان اهالي محل و رهگذران هم كه در شمار دارايي هاي او نيست كه بخواهد و بتواند به هر شكلي به آن تعرض كند.
درمورد پروژه هاي ساختماني شهري هم مي توان با الزام كارفرمايان به انجام بعضي كارها كه مي تواند در خارج از محل پروژه و در كارگاه هاي خارج شهر انجام گيرد به اين مهم، آلودگي هاي تنفسي و صوتي را به ميزان  قابل توجهي كاهش داد. بريدن سنگ هاي ساختماني در پياده رو فلان خيابان پرتردد مركز شهر چه توجيهي مي تواند داشته باشد؟ ساب خوردن آجرهاي نما و هزار و يك كار آلودگي آفرين ديگر هم از اين جمله هستند.
نظارت دائم و دقيق بر كارگاه هاي مختلفي كه در سطح شهر فعاليت دارند، مي تواند با كارشناسي و ارائه پيشنهادات مختلف بازرسان و مهندسان ناظر و ديگران همراه شود تا بتوان به دستورالعمل دقيق و كاملي در زمينه نحوه فعاليت اين كارگاه ها دست يافت كه امكان اجرايي دقيق و كامل نيز داشته باشد. ضمن اين دستورالعمل مي توان به جزئياتي از قبيل شرايط و قوانين انجام ساير كارهاي خدماتي نيز پرداخت. مثلا اگر قرار است كسي براي مغازه اش تابلويي نصب كند، بهتر است كه با متابعت از قانون مشخصي در ساعت هاي تعيين شده، اين كار انجام شود تا نه تردد مردم در پياده رو دچار اشكال شود و نه خداي نكرده ، مثل موردي كه چند روز پيش شاهد آن بودم، گدازه هاي ناشي از جوشكاري بر سر و روي مردم (خصوصا كودكان و سالمندان) بريزد.
در راستاي تهيه اين قوانين، صاحبان كارگاه ها و مسئولان محترم اتحاديه هاي صنفي نيز مي توانند پيشنهادات و نكات فني موردنظر خود را پيشنهادكنند تا قوانين موضوعه همه سونگر و دقيق از آب درآيند. خيلي وقت ها به محض اينكه صحبت از كنترل واحدهاي كارگاهي پيش مي آيد، عده اي از ما مي گوييم: «اي بابا، ولش كن، نون اون بنده خدا و زن و بچه اش مي بره!» اما شايد متوجه نيستيم كه اگر لطمه اي اقتصادي و به قول خودماني ناني جبران پذير است، اما آسيب هاي رواني و جاني، هيچ وقت قابل جبران نيستند. ما بايد بتوانيم بالاخره حقوق همديگر را محترم بشماريم و پاس بداريم. از خودمان شروع كنيم؛ نگاهي به دور و بر خودمان بيندازيم تا متوجه شويم چقدر از پاهاي ما روي گليم ديگران است. وقتي همه آسوده باشند، شهر ما شهر قشنگي خواهد بود.

با اين وضعيت ترافيك تهران، اصلا عجيب نيست اگر بدانيم نيمي از خودروهاي كشور در تهران تردد مي كنند. مخصوصا اگر راوي اين حقيقت، معاون راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي تهران بزرگ باشد: «هم اكنون 3 ميليون خودرو كه معادل نصف خودروهاي موجود كشور است در تهران درحال تردد هستند كه سالانه نيم ميليون خودرو جديد نيز به اين ميزان افزوده مي شود.»
سردار حسين ساجدي نيا معتقد است: «بحث فرهنگسازي و آموزش فرهنگ ترافيك، يكي از مباني اقدامات راهنمايي و رانندگي است كه به صورت جدي در حال پيگيري آن هستيم.»
ساجدي به اقدامات ترافيك راهنمايي و رانندگي تهران بزرگ در سال گذشته هم اشاره مي كند: «در سال گذشته اقدامات موثري در جهت مسائل ترافيك از سوي راهنمايي و رانندگي تهران بزرگ به اجرا درآمد كه يكي از آنها برخورد با موتورسيكلت سواران متخلف بود كه باعث به صفر رسيدن تصادفات در خطوط ويژه و كاهش تصادفات در بزرگراه ها شد.»
وي همچنين مي گويد: «شناسايي نقاط حادثه خيز و استقرار پليس بزرگراه از ديگر اقدامات راهنمايي و رانندگي تهران بزرگ در سال گذشته بوده است كه امسال نيز اجرا خواهد شد.»

قطار شهري راه نيفتاده، فرسوده شد
تا به حال اگر انتظار براي اجراي پروژه اي مثل قطار شهري طولاني مي شد، اين بار پروژه آماده بهره برداري است و انتظار براي ورود قطارهاي آن به درازا كشيده است.
چند روز پيش يكي از نمايندگان شهر مشهد در مجلس شوراي اسلامي مدعي شد كه بخش هايي از تاسيسات خط يك پروژه قطار شهري مشهد در آستانه فرسايش است.عفت شريعتي، دليل اين فرسودگي را تعلل دو وزارتخانه كشور و صنايع در تامين بموقع واگن هاي قطار شهري مشهد دانست و گفت كه خط يك قطار شهري مشهد از دو سال گذشته آماده بهره برداري بوده و معطل واگن مانده است.
نماينده مردم مشهد و كلات در مجلس شوراي اسلامي از مسئولان خواست از آنجا كه مشهد به دليل حضور زائران، آلودگي محيط زيست شهري، پديده حاشيه نشيني و آلونك سازي در شرايط پروژه اي قرار دارد، توجه بيشتري به آن داشته باشند.
محمد حسين مقيمي، معاون هماهنگي و امور عمراني وزير كشور هم گفت: مناقصه خريد واگن هاي قطار شهري مشهد از سوي وزارت صنايع و معادن انجام شده است، البته هنوز مناقصه وزارت صنايع براي تامين واگن اجرايي نشده و متاسفانه تكنولوژي ساخت واگن در كشور وجود ندارد و بايد از خارج تامين شود.
عمليات اجرايي پروژه قطار شهري مشهد، از سال 1378 آغاز شده و تاكنون 93 درصد پيشرفت فيزيكي و بيش از دو هزار ميليارد ريال هزينه داشته است و نكته جالب تر اينكه، خط يك پروژه قطار شهري مشهد به طول 5/9 كيلومتر از انتهاي وكيل آباد تا ميدان آزادي مشهد از دو سال گذشته آماده بهره برداري است.
از وقت خود در سفرهاي شهري استفاده كنيد
هر تهراني روزانه دست كم يكي، دو ساعتي از وقت خود را در ترافيك و در انواع وسايل نقليه مي گذراند، در نهايت هم شب چرت زنان و در حالي كه خستگي كار روزانه را به دوش مي كشد، غرق در خيالات خود به خانه مي رود.
تا به حال به اين موضوع فكر كرده ايد كه زمان هاي از دست رفته خود در ترافيك را صرف كار خاصي بكنيد. اگر به اين موضوع كمي فكر كنيد به اين نتيجه مي رسيد كه اگر براي مثال از سال قبل خواندن زبان انگليسي را در ساعات معطل ماندن در تاكسي يا اتوبوس شروع كرده بوديد، حالا كلي در يادگيري آن پيشرفت كرده بوديد. در كشورهاي ديگر برخي مجلات و روزنامه ها در اندازه هاي كوچك و خاص منتشر مي شوند تا براي مطالعه در وسيله نقليه عمومي مناسب باشند.
در بعضي از كشورها كمبود وقت استراحت شبانه و معطلي در وسايل نقليه عمومي نظير مترو، آنقدر رايج است كه براي استراحت و چرت زدن هاي سرپايي هم امكاناتي به وجود آمده است. در ژاپن پايه هاي خاص و سبكي توليد مي شود كه شهروندان با تكيه دادن چانه خود زير آن در مترو، ايستاده چرت مي زنند؛ اين پايه ها براي قد كوتاه و بلند قابل تنظيم هستند. البته در اين بين مطالعه در سفرهاي روزانه، بيشتر توصيه كارشناسان اسكاتلندي به ساكنان حومه شهرها كه هر روز توسط وسايل حمل و نقل عمومي خود را به شهر مي رسانند، است كه براي كاهش استرس ناشي از سفرهاي روزانه در طول مسير، خود را با خواندن كتاب سرگرم كنند.
نتايج تحقيقي گروهي از كارشناسان در اسكاتلند نشان مي دهد كه 43 درصد از شهروندان اين كشور هنگام سفر توسط وسايل حمل و نقل عمومي، مطالعه مي كنند كه از اين تعداد 30 درصد روزنامه، 16 درصد داستان جنايي، 15 درصد داستان تخيلي، هشت درصد بيوگرافي و چهار درصد هم داستان رمانتيك را براي رهايي از استرس و كسالت ناشي از سفرهاي روزانه طولاني مدت، انتخاب مي كنند.
اين كارشناسان توصيه مي كنند به جاي اينكه فشار خونتان بر اثر بوق هاي مكرر و تراكم ترافيك در سفرهاي روزانه بالا برود، به مطالعه روي آوريد و آنگاه خواهيد ديد كه سفرهاي روزانه حتي مي توانند جالب هم باشند.البته پيشنهاد مطالعه در سفرهاي روزانه كه در مقايسه با مطالعه در حالت عادي كار نسبتا سخت تري است، به شهروندان ايراني كه سالانه به طور متوسط يك دقيقه مطالعه مي كنند، كار اميدواركننده اي به نظر نمي رسد.
پاي روس ها به مترو اصفهان باز شد
خوب شد پاي اين روس ها، سر قضيه نيروگاه بوشهر به ايران باز شد و گرنه چه كسي مي خواست مترو اصفهان را راه اندازي كند؟!
يكي از مقامـــات بلندپايه سنت پترزبورگ روسيه اعلام كرده كه اگر اصفهاني ها بخواهند، متخصصاني از اين شهر مي توانند براي احداث مترو اصفهان آستين ها را بالا بزنند. اصفهاني هاي دست و دلباز هم هنوز بفرماي روس هاي خشك نشده، عزم سفر كردند و مرتضوي نژاد، شهردار نصف جهان و والنتينا ماتونيكو، فرماندار سنت پترزبورگ را سر ميز مذاكره نشاندند.
آنگونه كه خبرگزاري ريانووستي روسيه خبر داده، دو طرف در چارچوب برنامه همكاري ميان اصفهان و سنت پترزبوگ، درخصوص مسائلي چون استفاده از واگن هاي توليد شده كارخانه «واگن ماش» سنت پترزبورگ در مترو اصفهان و ديگر شهرهاي ايران گپ زدند.
حالا اينكه شهردار اصفهان چطور در مورد ساير شهرهاي ايران هم اظهارنظر كرده، بماند.