عباس اسدي
تب تند چاقي و لاغري هر سال با گرم شدن هوا _ كه پوشيدن لباس هاي كمتر و افزايش اوقات فراغت را به دنبال دارد- افزايش مي يابد تا جايي كه صفحات بسياري از نشريات تخصصي و عمومي به اين مسئله اختصاص مي يابد.
وقتي سري به اينترنت مي زنيد و موضوعات مختلف را جستجو مي كنيد در غالب صفحات بحث چاقي و لاغري و آگهي هاي بازرگاني آن را مي بينيد كه ادعا شده است با بهره گيري از آخرين روش ها و متدهاي مدرن جهان افراد چاق را لاغر مي كنند و البته كمتر براي لاغرها فكري شده است. تب تبديل چاقي به لاغري بيش از ساير موضوعات به يك اپيدمي و موضوع روز مبدل شده است.
اكنون به مدد اين اپيدمي، پرفروش ترين كتاب هاي سال معمولاً كتاب هايي هستند كه به ارائه يك رژيم تازه غذايي مي پردازند. اما هنوز هم دانشمندان، چاقي را شايع ترين بيماري در سراسر جهان به ويژه در دنياي سرمايه داري و حتي كشورهاي در حال توسعه مي دانند و شايد پربيراه نباشد كه عده اي چاقي را بيماري ثروت و رفاه ناميده اند و بيان داشته اند اين بيماري بيشتر در خانواده هاي ثروتمند و مرفه خيمه زده است.اما مسئله چاقي فراتر از منتسب دانستن آن به خانواده هاي فقير و غني عوارضي در پي مي آورد تا جايي كه كارشناسان بر اين باورند كه معضل چاقي نه تنها با معيارهاي امروز زيبايي، مغايرت دارد، بلكه بسياري از بيماري هاي متداول و خطرناك امروز با مسئله اضافه وزن ارتباط مستقيم دارد. رابطه بيماري هاي قلبي و عروقي با تغذيه امروزه ديگر غيرقابل انكار است، گرفتگي عروق كرونر يا همان عروق خون رسان به قلب يكي از شايع ترين بيماري هاي قلبي است كه به عادات غذايي فرد بستگي كامل دارد. در گزارش پيش رو به تب فراگير چاقي و لاغري در ميان شهروندان ايراني، نقطه نظرات كارشناسان و پزشكان در اين باره و شيوه هاي درمان اصولي اين معضل مي پردازيم.
كيسه اي براي سودجويان
مدت زمان مديدي است كه حل معضل چاقي باعث پرشدن كيسه بسياري از سودجويان شده است، هر از چندگاهي فردي آگاه يا ناآگاه با تبليغ يك روش ابداعي در حوزه تغذيه و رژيم درماني، هيپنوتيزم درماني، دارودرماني و طب سوزني ميزان معتنابهي سود سرشار را روانه كيسه اش مي كند و از اين رهاورد سود قابل توجهي نصيب او مي شود اما مسئله اساسي اين است كه هنوز هم چاق ها در اين كش و قوس آشفته بازار و در اين ميان سرگردان باقي مانده اند و چيزي نصيبشان نشده است. به گفته متخصصان چاقي وقتي حادث مي شود كه مصرف غذاهاي پركالري و دريافت كالري به ميزان بيشتر از حد نياز سبب افزايش وزن و تجمع توده چربي در بدن شود. به گفته اين متخصصان راه حل پيشگيري از اين معضل بيش و پيش از  آنكه نيازمند روش هاي آزاردهنده كم خوري، متوسل شدن به شيوه هاي تصنعي و سودجويانه باشد، نيازمند بهره مندي از اراده اي قوي، صبوري و دستيابي و چنگ انداختن به تحرك بيشتر و خوردن كمتر است. آنها براي مستند گفته هاي خود به تحقيقات علمي اشاره مي كنند آنجا كه مي گويند يك زن حداكثر به ۲۵۰۰ كالري نيازمند است در حالي كه اين رقم براي مردان سه هزار و ۲۰۰ كالري است. و فردي كه تحرك بالايي ندارد و مايل است از اضافه وزن خود بكاهد بايد حداكثر يك هزار و ۲۰۰ كالري بيشتر مصرف نكند و در صورت مصرف بيش از اين مقدار شاهد افزايش تجمع چربي ها و اضافه وزن هاي موضعي خواهيم بود.
گفت وگو با قربانيان چاقي
خانم پ.الف: بانويي كه روش هاي متعددي را براي لاغري تجربه كرده و ناراضي از اين شيوه است علاقمند شده است اطلاعات آن را در اختيار ما بگذارد. او در اين باره گفت: اظهار نظر ديگران در مورد تناسب اندامم مرا افسرده كرده است، هرچه مي پوشيدم به من نمي آمد، عروسي دختر خاله ام برايم به عزا مبدل شده بود ، دو روز كامل پدرم از اداره مرخصي گرفت و با من به دنبال پيدا كردن لباس مناسبي بود. اما هر چه انتخاب مي كردم برايم اندازه نبود و نگاه هاي معنادار پدر و مادر شرمنده ام مي كرد.
به توصيه يكي از دوستان، نزد يك پزشك معروفي رفتم و او گفت كه ماهي هشت كيلو از وزن اضافه ام را كاهش مي دهد اما در تمام مدت يك ماهي كه رژيم گرفته بودم،  گرسنگي شديد عزابم مي داد. ريزش مو گرفتم و دستگاه گوارشم دچار اختلال شده بود و به رغم حق ويزيت بالايي كه پرداخته بودم متوجه شدم كه همين رژيم را آن دكتر براي دوستم و مادرش هم ديكته كرده است.
مينا _ ك: خانم خانه داري كه همه راه ها را تجربه كرده است با گذشت ۱۲ سال از ازدواج دو زايمان داشته است و براي كاستن از ۱۰ كيلو اضافه وزن خود بسياري از روش ها را آزمايش كرده است.
وي گفت:از آنجايي كه تحمل گرسنگي برايم دشوار بود با انتخاب يك پزشك جراح كه در يك مجله خانوادگي براي روشي خاص تبليغ كرده بود به يك كلينيك جراحي رفتم. و گرچه در آگهي تبليغاتي اين مجله نوشته شده بود كه عمل جراحي براي برداشتن چربي موضعي بدون درد و بيهوشي انجام مي شود، اما من به طور كامل بيهوش شدم و درد زيادي را متحمل شدم اما چند هفته بعد ديدم اصلاً به آن تناسب مورد نظر نرسيده ام. اين در حالي بود كه براي انجام اين عمل هفت ميليون ريال هزينه كرده بودم.وي افزود: پس از اين عمل به روش هيپنوتيزم و مصرف قرص ها و كپسول هاي لاغري روي آوردم،  ولي باز هم جواب نگرفتم.
اين بانو همچنين اضافه كرد: من ترديد ندارم چنين اقداماتي عوارض و پيامدهايي را در آينده به همراه مي آورد كه در نخستين مرحله سلامتي و شادابي افراد را از ميان خواهد برد، لذا چنين روش هايي بيش از آنكه سودي را براي متقاضي به لحاظ تناسب اندام در پي داشته باشد، خسران و ضرر را براي او به ارمغان مي آورد و از اين ميان تنها كسي كه سود مي برد و از غفلت آدميان استفاده مي كند كسي است كه براي اين روش ها تبليغ و ترويج مي كند.
ديدگاه هاي كارشناسان تغذيه و روان شناسان
آنچه مسلم است، آرزوي اندامي متناسب و زيبا، زنان و حتي مرداني را كه به نوعي داراي اضافه وزن هستند رها نمي كند، اما از آن جايي كه ويژگي ها و خصوصيات فيزيولوژيك افراد با يكديگر متفاوت و متمايز است اين روش ها در مورد همه افراد پاسخ مثبت نمي دهد. بنابراين براي حل اين معضل كه مي تواند منجر به افسردگي شود چه بايد بكنيم؟
يك متخصص تغذيه در خصوص استفاده از رژيم هاي غذايي براي كنترل وزن اظهار داشت، آنچه مسلم است اين كه كليد رمز سلامتي تنوع و تعادل در مصرف مواد غذايي است.
دكتر مؤمني مي گويد:  براساس اعلام سازمان بهداشت جهاني هرم ايده آل تغذيه شامل چهار گروه متفاوت است كه مهمترين اين گروه هادر مرحله نخست گروه غلات و نان ها است كه روزانه به ميزان ۶ تا ۱۱ واحد مصرف مواد غذايي در اين گروه توصيه مي شود. وي در تشريح يك واحد نان توضيح داد: يك واحد نان برابر است با يك قطعه نان سنگك يا بربري با ابعاد ۱۰ در ۱۰ سانتي متر مربع و يا دو برابر  آن نان تافتون و يا سه برابر آن نان لواش و يا يك عدد بيسكويت توصيه مي شود.وي همچنين مي گويد: در مرتبه دوم گروه ميوه و سبزيجات قرار دارد كه روزانه مصرف دو تا چهار واحد ميوه و سه تا پنج گروه سبزيجات براي افراد سالم توصيه مي شود. اين متخصص تغذيه پروتئين و لبنيات را در مرتبه سوم هرم تغذيه دانست و مصرف روزانه دو تا سه واحد از اين گروه را ضروري عنوان كرد.
وي گروه چهارم هرم را شكر و چربي ها دانست و توصيه كرد كه هر چه از اين گروه كمتر مصرف شود، سلامت فرد بيشتر تضمين خواهد شد.
اين متخصص انجام فعاليت هاي بدني، حركات ورزشي و هر اقدامي را كه بتواند باعث سوزاندن چربي هاي اضافه متراكم در بدن باشد براي سلامت بدن لازم و ضروري دانست.
مؤمني افراد چاق را از خوردن بيش از حد شيريني جات، تنقلات، چيپس، پفك، حلواها، حليم ها، نمك و سيب زميني سرخ كرده برحذر داشت و افزود: نبايد فراموش كنيم كه مصرف نوشابه هاي گازدار در سنين پيري باعث ايجاد پوكي استخوان مي شود.وي اظهار داشت: «اگر افراد با حجم فعاليت هاي مختلف بتوانند روزانه حداقل ۳۰۰ گرم ميوه تازه و فصلي مصرف كنند به سلامت خود كمك شايان توجهي كرده اند. لازم است بدانيم كه پرخوري و هيچ خوري هر كدام به يك نسبت براي سلامتي مضرند و هيچ خوري نه تنها كمكي به لاغري افراد نمي كند، بلكه موجب اختلال در مكانيزم بدن شده و عواقب آن، شكست در رژيم متعادل غذايي است.»
در اين ميان شماري هم هستند كه نمي توانند با شيوه هاي معمول و بهره مندي از صبر و حوصله به تناسب اندام لازم برسند، آنها به خاطر نارضايتي از وضعيت چهره و اندام خود به جراحي پلاستيك و روش هاي غيرمتعارف و بعضاً هزينه بر روي مي آورند.
يك روان پزشك پيرامون چگونگي گرايش اين افراد به اين روش ها مي گويد: بسياري از افراد از تصوير خودشان در اذهان عمومي رضايت خاطر ندارند و مدام با اين عذاب روبه رو هستند كه زيبايي ندارند و زشت هستند.
دكتر سادات شيدايي در اين باره مي گويد: شيوع پديده جراحي پلاستيك علاوه بر نگاه روان  شناسانه مي تواند دلايل جامعه شناسانه نيز داشته باشد.
وي افزود: چنانچه شاهد هستيم در دوره اي نه چندان دور توجه به ويژگي هاي ظاهري اهميت چنداني نداشت كه فرد به خاطر آن متوسل به جراحي پلاستيك عمومي باشد و يا اينكه حداقل اين توجه بيشتر به قشر خاصي از افراد مرفه اجتماعي محدود مي شد.
شيدايي گفت: اگر چه افراد به طور ذاتي و فطري تمايل به زيبايي دارند اما نگاه عمومي جامعه به اين مسئله در بالا بردن سطح جراحي هاي زيبايي مؤثر است.
وي همچنين مي گويد: امروزه جراحي پلاستيك نه يك ضرورت، بلكه به عنوان يك تفنن گريز ناپذير مطرح و وسيله اي براي چشم و هم چشمي هاي نامتعارف شده است به شكلي كه در يك مجلس ميهماني اگر دقت كني متوجه مي شوي كه اكثر مدعوين با بيني هاي عمل شده در جشن حاضر شده اند.
چاقي نيز اخيراً به اين مقوله اضافه شده و شمار قابل توجهي به جاي آ ن كه از روش هاي عادي و پذيرفته شده دانش پزشكي بهره بگيرند و به كاهش وزن برسند از شيوه هاي پرهزينه كه اغلب به سلامتي آنها صدمه مي زند بهره مي جويند و دست آخر هم آنچه كه مد نظر آ نان است به دست نمي آيد.
پروفسور منوچهر جعفريان نيز از ديگر كارشناسان تغذيه مي گويد: درست است كه چاقي مادر بيماري هاست اما متأسفانه اين ما هستيم كه با اشتباهات در مصرف غذا راه به خطا برده و سلامت خود را در معرض خطر قرار مي دهيم.
وي مي گويد:گرفتگي و تنگي عروق،  سكته هاي قلبي و مغزي اولين علت مرگ و مير در جهان شناخته شده است و روزانه صدها نفر به علت ناراحتي هاي قلبي به بيمارستان ها مراجعه مي كنند در حالي كه سكته هاي قلبي، عروقي و مغزي جزو بيماري ها نيست و به عبارتي درست است كه بيماران قلبي نياز به پزشك و كادر پزشكي دارند ولي به راحتي مي توان جلوي اين امراض را كه فقط و فقط به وسيله خود انسان ها ايجاد مي شود با تغذيه صحيح گرفت. به عبارت ديگر اين پزشك مي خواهد به ما بگويد كه اگر درست مصرف كنيم از بسياري عارضه ها فاصله مي گيريم.
روش هاي غيرمتعارف براي لاغري
روش هاي زيادي اين روزها براي كاهش وزن اختراع شده است كه اغلب مورد پسند و موافقت متخصصان علوم تغذيه قرار نگرفته است. يكي از اين روش ها كوچك كردن معده، حلقه انداختن به دست، كوتاه كردن روده ، قفل كردن فك ها و يا روش هايي مانند لكروسكپي و يا اندوسكپي كه با بالن براي كنترل وضعيت تغذيه بيمار و كم كردن وزن است.
علاوه بر اين به تازگي روشي اختراع شده است كه با استفاده از اين روش پزشكان مغز افراد چاق را براي كاهش وزن فريب مي دهند در اين فرايند دستگاه كوچكي به اندازه يك قوطي كبريت در معده افراد چاق تعبيه مي شود، كه الكترودهاي آن به ديوارهاي معده متصل هستند و پيام هاي الكتريكي را به مغز افراد ارسال مي كنند، مبني بر آنكه فرد به اندازه كافي غذا خورده است و ديگر گرسنه نيست.در همين حال كارشناسان اعلام كرده اند كه اين دستگاه كوچك معجزه نخواهد كرد و افراد چاقي كه از آن استفاده مي كنند، همچنان بايد رژيم هاي غذايي خود را دنبال كرده و در عين حال از ورزش نيز غافل نشوند.
همه اينها در حالي اتفاق مي افتد كه اعلام شده است بيماري چاقي جهان را فراگرفته است، كارشناسان امور پزشكي چين پيش بيني كرده اند كه در يك دهه آينده دست كم ۲۰۰ ميليون چيني به بيماري چاقي مبتلا خواهند شد.از سوي ديگر تحقيقات يكي از دانشگاه هاي انگليس نشان مي دهد تا ۱۰ سال آينده يك سوم زنان نمي توانند به روش معمولي باردار شوند، آنها بر اين باورند كه فاكتورهايي در نازايي زنان مؤثر است اما علل نازايي در ۱۰ سال اخير كه به طور انبوه ديده شده را مي توان در چاقي زنان دانست. از سوي ديگر اعلام شده است كه ۷۵ درصد زنان ايراني چاقي دارند و اين چاقي سلامتي آنها را به خطر افكنده است. اما اگر چه چاقي يك معضل پيش رو است اما هيچ كدام از راه هاي پيش گفته علاج واقعي آن نيست.
راه ها و نتايج پيش رو
چاقي به عنوان رهاورد زندگي ماشيني هر روز بيش از گذشته نه تنها قرباني مي ستاند و در درون خود مشكلات عديده اي چون كم كاري، كم تحركي و بيماري و كاهش توليد را در پي مي آورد بلكه شادابي و نشاط و پويايي را از جامعه مي گيرد. فارغ از روش هاي غير متداول و غيرمتعارف درباره درمان چاقي پزشكان و متخصصان تغذيه كاهش وزن از طريق رژيم غذايي همراه با ورزش را بهترين و اصولي ترين روش براي كاهش وزن و داشتن وزن ايده ال دانسته اند.
دراين روش از يك رژيم غذايي برنامه ريزي شده همراه با ورزش متعادل مانند پياده روي استفاده مي شود. اين روش سلامت جسم و روح را به ارمغان مي آورد و عوارضي مانند ريزش مو و چروكيدگي پوست و ... را در پي نخواهد داشت. در طي رژيم بايد عادات غذايي گذشته را ترك كنيد و به عادات غذايي جديد انس گرفته كه اين مهمترين اصل در درمان چاقي است.
با اين وجود بهترين و سالم ترين راه حل ارائه شده در مورد درمان چاقي از سوي كارشناسان و متخصصان رژيم غذايي صحيح، ورزش مناسب و كافي و تغيير رفتار و اصلاح عادات بد غذايي دانسته شده است.در رژيم غذايي كاهش وزن تدريجي است. در ورزش سوختن كالري ها به مدد بدن مي آيد و شادابي و نشاط در پي مي آورد و در تغيير رفتار و اصلاح عادات غذايي اراده و پشتكار فرد براي ساير فعاليت ها افزايش مي يابد.