اشاره: فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران در طول فعاليت چند ساله خود تا كنون توجه بسياري نسبت به مقوله هنر و به ويژه هنرهاي سنتي و ايراني و احياء آنها داشته و موضوع پژوهش هنر را از اهم وظايف خود مي داند. در اين خصوص و نيز در زمينه فعاليت هايي همچون آموزش هنر و چگونگي اجراي برنامه هاي متنوع اين فرهنگستان كه آن را به يك مركز هنري پركار تبديل كرده است، نظريات و ديدگاه هاي دكتر بهمن نامور مطلق دبير فرهنگستان هنر را جويا شده ايم كه در قالب گفت وگويي از نظرتان مي گذرد.
* اهم دستاوردهاي فرهنگستان هنر جمهوري اسلامي ايران را در چه زمينه هايي مي دانيد؟
- فرهنگستان هنر به منظور سازماندهي و ساماندهي امور مربوط به هنر در سطح كشور راه اندازي شده و در مدت پنج سال فعاليت خود سعي كرده تا حد امكان به وظايف اصلي خود بپردازد و به ايده آل هايش نزديك شود. حال تا چه حد در اين زمينه موفق بوده، ارزيابي آن برعهده صاحبنظران است. فعاليت هاي فرهنگستان هنر شايد اكنون به سه بخش عمده پژوهش، نمايشگاه و انتشارات بخش پذير باشد. در بخش پژوهشي، پژوهش هاي بنيادي را شروع كرده كه قسمتي از  آنها منتشر شد و يا در حال انتشار هستند. همچنين تحقيقاتي در زمينه پژوهش هنر انجام شده و برخي تحقيقات در اين باره هنوز در حال انجام اند.
* در خصوص بخش پژوهشي هنر چه اهدافي مورد نظر است؟
- يكي از مسائل مهم پژوهش هنر مربوط به تعريف پژوهش هنر، معيارها و شاخص هاي آن است. از طرفي يكي از مشكلات فعلي جامعه هنري عدم توجه به پژوهش هنري است. جامعه پژوهش هنري كشور متأسفانه از وضعيت مطلوبي برخوردار نيست و برخي مسئولان هيچ تفاوتي ميان پژوهش در زمينه هنر و پژوهش درباره علوم ديگر قائل نيستند و اعتقاد به تبعيت از يك شيوه تحقيقاتي واحد در اين زمينه ها دارند. پژوهش هنر يكي از موضوعات اصلي است كه فرهنگستان پرداختن به آن را جزء وظايف مهم خود مي داند. همچنين آموزش هنر مورد توجه پژوهش هاي هنري ما قرار گرفته و در اين خصوص از مقطع دبستان تا مقطع دكترا و پس از آن نيز مورد توجه فرهنگستان مي باشد.
به عنوان مثال از فعاليت هاي پژوهشي كه در مورد آموزش هنر در سطح دبستان و راهنمايي، انجام داده ايم مي توان به وضعيت معماري و بناهاي معماري اشاره كرد.
به اعتقاد فرهنگستان، زمينه هاي خلاق هنري در اين مقاطع پيش از دانشگاه است كه يا شكوفا مي شوند و يا بطور كلي از بين مي روند. از طرف ديگر متأسفانه ما با يك انديشه نظري مبتدي در خصوص هنر و نيز با يك سازمان متناسب با آموزش هنر در آموزش و پرورش روبرو نيستيم و باز جاي تأسف است كه آموزش هنر با آموزش فني حرفه اي ادغام شده و اصلاً هنر به صورت زير مجموعه بخش فني حرفه اي درآمده است. بايد بيش از اين به چنين وضعيتي توجه نمود. در هر صورت مسئله آموزش در سطح قبل از دانشگاه و در دوران پس از آن مورد نظر ماست. به طور مثال ما در دانشگاه با كمك و همياري وزارت علوم و برخي دانشگاه ها سعي كرديم رشته هايي را راه اندازي كنيم، كه از جمله مي توان به فلسفه هنر اشاره كرد. در خصوص پس از دوران تحصيلات دانشگاهي نيز جلسات و نشست هايي برگزار مي كنيم كه اساتيد بتوانند در فضاي علمي و پژوهشي حضور و همكاري داشته باشند. چون معتقديم ارتباط و جريان آموزش و پژوهش پايان ندارد.
در مورد مباني هنري نيز فرهنگستان، تحقيقات ويژه اي دارد. ما داراي هنر غني، بسيار متنوع و با ريشه اي هستيم كه متأسفانه در مورد آن كار كمي انجام شده است، چه از بابت شناخت مباني و چه از لحاظ تاريخ آن، توجه زيادي در گذشته صورت نگرفته است. به همين دليل، يكي از رشته هايي كه ما به وزارت علوم پيشنهاد و كمك كرديم تا راه اندازي شود كه خوشبختانه با استقبال دانشگاه ها مواجه شد، رشته فلسفه هنر بود. اين توجه نخست براي شناخت مباني هنر خودمان و سپس به منظور شناخت مباني هنر غربي و هنرهاي غيرايراني از سوي فرهنگستان هنر است، در واقع شناختي كه عميق و مفهومي باشد. چرا كه فقط با اين نوع شناخت مي توانيم به خلاقيت و نوآوري برسيم و در صورت سطحي بودن شناخت ما از مباني هنر غربي، هنرهاي خودمان را از دست خواهيم داد و يا همواره مقلد هنر غرب خواهيم بود.پيشنهادات ديگري نيز در رابطه با مسائل پژوهشي داريم و معمولاً پژوهش هاي فرهنگستان يا به شكل مكتوب اند يا به شكل حضوري كه در قالب هاي متفاوتي چون سخنراني، نقد، همايش و هم انديشي صورت مي پذيرند.
* در زمينه فعاليت هاي مربوط به نقد و هم انديشي ها فرهنگستان چه مواردي را در نظر دارد؟
- فرهنگستان يكي از مراكزي است كه به مسئله نقد در سطح جامعه هنري دامن زده و مي توان گفت در ابعاد بسياري اين مسئله جاي خود را باز كرده است. هر برنامه نمايشگاهي كه در فرهنگستان انجام مي شود، همراه با يك جلسه نقد و حضور اساتيد و هنرمندان به منظور بررسي آثار نمايشگاهي است. دو سالانه هاي فرهنگستان تماماً مورد نقد قرار مي گيرند. خوشبختانه سازمان هاي ديگري هم كه نمايشگاهي برگزار مي كنند، از گروه نقد فرهنگستان دعوت به همكاري مي كنند تا در مورد برنامه هايشان به نقد و بررسي بپردازند. به اين دليل فرهنگستان يك گروه پژوهش نقد تشكيل داده است و حدود دو سال است كه جلسات نقد فرهنگستان مشغول اصلاح و پيرايش خود است تا اينكه به وضعيت آرماني نائل شود. ما در حوزه پژوهشي و علمي سعي مان برآن است كه بحث هاي جديد را وارد پژوهش هاي هنري كنيم، از جمله مي توان به مباحثي در زمينه نشانه شناسي هنر اشاره كرد. فرهنگستان هنر باني مباحث مربوط به زبان هنري و نشانه شناسي هنري در سطح كشور بوده و نيروي پژوهشي بسيار منسجمي را در اين باره تشكيل داده به طوري كه طي مدت دوسال، چهار هم انديشي را برگزار كرده است. بهر حال اينكه يك گروه، مباحث جديد نقد هنري را مطرح كنند، بسيار مثبت و با اهميت است. اغلب سخنراني ها بطور مستمر هفتگي در مركز فرهنگي هنري صبا صورت مي پذيرد.
هم انديشي ها نيز به صورت يك يا دو روزه برگزار مي شوند و بيش از ده سخنراني را در بر مي گيرند. اين هم انديشي ها با موضوعات مختلفي و به تعداد بيش از ماه هاي سال برگزار مي شوند كه از جمله مي توان از نشانه شناسي هنر اسلام، هنر و دفاع مقدس، مباني هنرهاي سنتي، سينما و ادبيات، دومين هم انديشي «تخيل هنري» ،  دومين هم انديشي هنر و صنعت، سومين هم انديشي هنر و جهاني شدن (كه امسال مربوط به ايران و آسياي صغير است)، هم انديشي هنر فرش، پژوهش هنر در نظام هاي استنادي جهاني، هم انديشي رولان بارت در حوزه ادبيات و هنر، اقتصاد هنر، دومين هم انديشي هنر، ... نام برد.
هر كدام از اين هم انديشي ها با حضور دبيران علمي برجسته كشور انجام مي گيرند و تا كنون با هزينه كم و همكاري سازمان هاي هنري كشور، نتايج مثبتي به همراه داشته اند. در بخش همايش ها نيز كه در سطح گسترده تري برگزار مي شوند، تا كنون همايش هايي با عنوان بهزاد، صفي الدين ارموي، سلطان محمد كه در تهران و شهرهاي تبريز و اروميه برپا شده اند، داشته ايم. همايش طبيعت در هنر شرق، همايش قطب الدين شيرازي، همايش بزرگ مكتب اصفهان كه مورد اخير شايد بزرگترين اتفاق پژوهشي هنر تاريخ كشورمان باشد، را نيز در پيش رو داريم. فرهنگستان، استراتژي هاي كلان براي اين همايش ها و فعاليت ها دارد. در زمينه داخلي سعي مان بر اين است كه فعاليت هاي مبنايي انجام دهيم و نظريات جديدي را وارد كنيم تا هم ايراني ها و هم خارجي ها از آن بهرمند شوند. همچنين قصد داريم مشكلات موجود در زمينه هنر و پژوهش هنر را بررسي كنيم و به آسيب شناسي بپردازيم. در سطح بين المللي نيز استراتژي فرهنگستان، تعامل بيشتر با كشورهاي اسلامي و شرقي است. فكر مي كنيم در گذشته نسبت به كشورهاي شرقي و آفريقايي كه داراي هنرهاي خوبي هستند، غفلت شده و اگر شناختي هم صورت گرفته به واسطه غرب و اروپا بوده است. همايش طبيعت در هنر شرق كه پائيز انجام مي شود، اين امكان را به ما مي دهد كه با آنها به طور مستقيم در ارتباط باشيم. از سوي ديگر، سياست تمركز زدايي  در برگزاري  همايش ها مورد توجه ماست. به اين معنا كه همايش  ها را علاوه بر تهران در شهر ديگري از كشورمان نيز برپا كنيم.
نمايشگاهي نيز برعهده مركز فرهنگي هنري صبا مي باشدكه يك مركز وابسته به فرهنگستان است. اين مركز فضاي بسيار خوبي براي برپايي دو سالانه ها و نمايشگاه ها بوجود آورده و با اضافه شدن فضاهاي جديد كه با كمك شهرداري ايجاد شده اند، شايد بتوان گفت كه در سطح خاورميانه بي نظير خواهد بود. مركز صبا مطمئناً درآينده نه چندان دور مركز فعاليت هاي نمايشگاهي منطقه اي نه فقط در ايران بلكه در منطقه خواهد شد. فعاليت بخش انتشارات فرهنگستان هم حدود دو سال است آغاز شده و در هر همايش نزديك به ده عنوان كتاب همراه با آن چاپ مي شود كه مورد استقبال قرار مي گيرد.
پژوهش هنر يكي از موضوعات اصلي است كه فرهنگستان پرداختن به آن را جزء وظايف مهم خود مي داند. همچنين آموزش هنر مورد توجه پژوهش هاي هنري ما قرار گرفته و در اين خصوص از مقطع دبستان تا مقطع دكترا و پس از آن نيز مورد توجه فرهنگستان مي باشد.
* فرهنگستان هنر به عنوان يك آكادمي چه برنامه اي در خصوص آموزش هنر بطور مستقيم دارد؟
- آموزش هنر جزء وظايف فرهنگستان نبوده است. ما بيشتر در مورد آموزش هنر پژوهش و آسيب شناسي مي كنيم و فعاليت هايمان را به وزارتخانه ها و مراكز ذيربط ارجاع مي دهيم. اما فعاليت هاي غيررسمي آموزشي داريم. مثلاً براي اينكه بتوانيم گروه فلسفه هنر را تشكيل دهيم، چيزي بيش از ده درس گفتار شامل سخنراني هاي اساتيد به چاپ رسيد تا آن آموزش به طور اصولي تري به جريان بيفتد و حداقل بخشي از شكاف هاي عظيم آن پر شود. اما خودمان به طور مستقيم آموزش نداريم. جز در مواردي كه غيرمستقيم باشد مثل گروه هاي دانش افزايي اساتيد خارجي كه در مورد هنر ايران در خارج از كشور تدريس مي كنند، ما كمك شان مي كنيم تا اين دوره ها را براي قسمت هنري اش انجام دهند. البته در حال راه اندازي پژوهشكده اي هستيم كه بتواند در بخشي از موارد خاص و اغلب بين رشته اي كه دانشگاه به دلايلي مباحثي در آن زمينه ندارد، آموزش رسمي داشته باشد.
* ارتباط فرهنگستان با حوزه هاي ديگر هنر و مراكز هنري در زمينه همكاري متقابل براي اجراي برنامه ها چگونه است؟
- به دليل طبيعت كار، برخي مراكز و گروه هاي هنري با ما همكاري دارند. برخي از آنها مستقيماً با مؤسسه فرهنگي صبا مرتبطند. چون نوع كارشان بيشتر تظاهرات هنري است. بعضي ديگر نيز با معاونت پژوهشي ما در ارتباطند كه طبيعت كارشان، پژوهشي است. براي مثال ما يك گروه پژوهشي به نام گروه پژوهشي هنري كشور داريم كه در آن معاونين پژوهشي دانشكده ها، دانشگاه هاي هنري و نهادهايي كه با هنر سرو كار دارند مثل صدا و سيما، وزارت ارشاد و سازمان ميراث حضور دارند. اين گروه تقريباً بيست نفري، سياست سازي پژوهش هنر كشور را انجام مي دهند. بنابراين يكي از دغدغه هاي ما ارتباط با نهادهاست، براي اينكه هم از كارهاي تكراري جلوگيري شود و هم براي ارتقاء سطح پژوهشي به ويژه براي داشتن نگرش كلان و جامع نسبت به پژوهش هنري در كشور به يكديگر ياري برسانيم. اميدواريم با استمرار اين فعاليت ها به آن ديدگاه برسيم.
* به نظر مي رسد بيشتر توجه فرهنگستان بر روي هنرهاي سنتي و ايراني است. آيا در زمينه شناسايي و معرفي هنر مدرن برنامه هايي پيش بيني كرده ايد؟
- فكر مي كنم فرهنگستان يك نگاه متعادل نسبت به هنرهاي سنتي و هنرهاي مدرن دارد. اما با توجه به اينكه در ايران توجه كمي به هنرهاي سنتي مي شود، شايد اين بخش بارزتر نشان داده مي شود. ولي برپايي دوسالانه اي مثل دوسالانه مجسمه سازي بيشتر مدرن است تا سنتي و يا شايد تلفيقي از اين دو زمينه است. همچنين در دو سالانه هاي پوستر و نقاشي جهان اسلام بيشتر شاهد صبغه مدرن هستيم تا سنتي. بهر حال ما معتقديم ابتدا بايد به آگاهي و معرفت نسبت به هنر خودمان برسيم و بعد هنر ديگران را بشناسانيم و اگر اين آگاهي نباشد به خاطر همين موضوع جهاني شدن يا شايد بهتر باشد بگويم از طرف غربي ها جهاني كردن مسئله هنر، خيلي سريع همزمان به موزه ها راه يابند و ديگر فاقد آن نشاط و شادابي شوند.
پس لازم است نخست به يك شعور، معرفت و باور در مورد هنرهاي خود دست يابيم. ما به عنوان يك نهاد ملي وظيفه داريم به هنرهاي سنتي بپردازيم و اولويت براي فرهنگستان حتماً هنرهاي ايراني و سنتي است و چون در اين زمينه فعاليت هايي انجام نمي شود، فعاليت هاي فرهنگستان بيشتر بروز پيدا كرده است.
* مشابه هاي خارجي شما چه كساني اند و با چه مراكزي در خارج از كشور ارتباط و همكاري داريد؟
- آكادمي هاي مختلفي دركشورهاي شرقي به ويژه در بلوك شرق مثل روسيه و كشورهايي كه در آسياي مركزي قفقاز قرار دارند و نيز در چين وجود دارند. حتي در غرب مثل فرانسه آكادمي هايي مشابه ما هستند. اما ما در فرهنگستان هنر هيچگاه نخواستيم خود را با اين نوع آكادمي ها منطبق كنيم. چون فكر مي كنيم نيازهاي جامعه هنري ما مقداري متفاوت است. به همين دليل شايد بتوان گفت ما نوع جديدي از فرهنگستان را ارائه مي دهيم كه در آينده مورد الگو برداري برخي كشورها بتواند قرار گيرد. يعني فرهنگستاني كه ما ارائه مي دهيم، فرهنگستاني نيست كه به اصطلاح در برج عاج نشسته و ارتباطي با جامعه نداشته باشد، همانند برخي از فرهنگستان هاي غربي. همچنين فرهنگستاني هم نيست كه آنقدر گسترده باشد كه بود و نبود آن تفاوتي نكند. مثل فرهنگستان هاي بلوك شرق. ما فرهنگستاني جديد با الگوهايي كه حداقل در ايران جواب مي دهد ارائه مي كنيم كه شايد در خارج از كشور نيز مورد الگو برداري قرار گيرد.
* پشتوانه برنامه هاي شما چيست و چه تدابيري براي ماندگار شدن اين فعاليت ها داريد؟
- چند تدبير براي ماندگاري فعاليت هاي فرهنگستان انديشيده شده است. اول آنكه به بخش انتشارات توجه بسياري مي شود تا حتماً انتشاراتي قوي همراه با همايش ها و نمايشگاه هاي فرهنگستان هنر داشته باشيم. دوم آنكه اين فعاليت ها به صورت يكسري نظريات منفصل مطرح نمي شوند، بلكه بطور پيوسته انجام مي گيرند. همانطور كه اشاره كردم هم انديشي ها از اولين تا چهارمين آن به ترتيب يكي بر پايه قبلي برگزار مي شود. به عبارتي فعاليت ها در ارتباط با يكديگر و بر پايه هاي قبلي بنا مي شوند. مي توان گفت شبكه اي از فعاليت هاي پژوهشي وجود دارد كه در اين شبكه همه با هم مرتبطند و به يكديگر اين فعاليت ها را يادآوري مي كنند. برنامه هاي نمايشگاهي نيز ضمن برگزاري فراموش هم نمي شود چون تازماني كه مخاطب دارد، زنده خواهد بود. اميدواريم اين فعاليت ها، هيجاني و گذري نباشد و سعي بر اين است كه به شكل منطقي، برنامه ريزي شده، هدفمند و متصل اجرا شوند.