عباس اسدي
مقررات و مصوبات بين المللي «نظير حقوق كودكان و حقوق كار» استراحت، تفريح و بازي را به عنوان يك حق مطرح مي كند و دولت ها را موظف مي سازد در اين خصوص سياستگذاري كنند. از سوي ديگر انگيزه هاي اقتصادي نيز صاحبان سرمايه را وامي دارد براي افزايش بهره وري نيروي كار، توجه به چگونگي گذران اوقات فراغت را در دستور كار قرار دهند. مهندس اسفنديار رحيم مشايي رئيس سازمان فرهنگي -هنري و معاون اجتماعي شهردار تهران در اين ميان نه تنها اوقات فراغت و مديريت آن را در جهان امروز يك ضرورت انكارناپذير مي شمارد كه بر اين باور است توجه به اين مقوله براي بستر امروزي حتي مهم تر و حياتي تر از زندگي عادي و معمولي است. متن گفت وگو با معاون اجتماعي شهردار تهران پيرامون اوقات فراغت و برنامه هاي اجتماعي- فرهنگي اين سازمان براي فصل تابستان شهروندان از نظرتان مي گذرد.
* جامعه شناسان بر اين باورند كه اگر اوقات فراغت به صورت بهينه مديريت نشود روزنه اي براي تبهكاري مي گشايد، عده اي ديگر هم هزينه كردن براي پر كردن اوقات فراغت را نه هزينه كه سرمايه گذاري مي دانند، شما در برنامه هاي فرهنگي، اجتماعي، علمي، آموزشي شهرداري تهران با كدام رويكرد به اوقات فراغت نگريسته ايد؟
- بايد يك بازنگري به اوقات فراغت داشته باشيم. يكي از شاخصه هاي اين بازنگري تعريف اوقات فراغت است، ما نبايد اوقات فراغت را معادل اوقات بيكاري فرض كنيم. بعضي ها در تعريف از اوقات فراغت مي گويند اوقاتي است كه الزامي براي انجام برخي از كارها نداريم. اما كساني كه در تعريف اوقات فراغت آن را معادل اوقات بيكاري قرار مي دهند، به ظرفيت هاي اين اوقات كم توجهي مي كنند.
ديدگاه توحيدي ما ديدگاه مسئوليت آفرين است، ما حق نداريم در اين ديدگاه نسبت به حتي ثانيه هاي زندگي بي تفاوت باشيم، وقتي مي گوييم اوقات فراغت يعني اوقات بيكاري، اين اوقات را بي قيمت و بي ارزش كرده ايم. بطالت همان باطل است، ما به كرات از آن استفاده مي كنيم چرا؟ چون وقتي فشارش مي دهيم هيچ چيزي درونش نيست يا چيز ارزشمندي در آن قرار ندارد. در اوقات فراغت ما بايد بر زمان چيره شويم و نگذاريم زمان بر ما چيره شود. در بحث اوقات فراغت وقتي به كميت توجه مي كنيم بايد مخاطبان مختلف را در نظر بگيريم. بنابراين بايد حجم بالايي از برنامه ها را براي دسترسي شهروندان طراحي كنيم، امروز زندگي در تهران خاص و دشوار است، لذا خدمات بايد در دسترس شهروندان باشد. با تنوع در اجراي برنامه ها امكان بهره برداري افراد مختلف از لحاظ سني و جنسي را فراهم مي كنيم. در كنار كميت، كيفيت هم مهم است، سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران در اين دوره از مديريت شهري از سال ۱۳۸۲ بازسازي سازماني و اصلاح برنامه ريزي را در دستور كار خود قرار داد. از سال ۱۳۸۳ شعار سازمان افزايش كمي برنامه ها بود و به اين وسيله مي خواستيم با مخاطبان ارتباط بهتري برقرار كنيم. از سال ۱۳۸۴ ضمن حفظ كميت برنامه ها، شعار سازمان كيفي سازي برنامه ها است. با اين نگاه جديد دو موضوع مهم را در دستور كار قرار داديم؛ يكي گردش نخبگان در فرايند برنامه ريزي و انديشه، ديگري خيزش كارشناسي كه اين دو در تقويت بهينه انديشه و اجراي مديريت بحث كيفيت را تحقق مي بخشند. بنابراين اوقات فراغت مختص تابستان نيست و براي يك قشر خاص هم نيست. ما بر اين باوريم كه مجموعه برنامه هاي فرهنگي- هنري و ورزشي بايد به انسجام اجتماعي كمك كند و به تحكيم بنيان هاي اصلي مثل خانواده ها بپردازند. آن وقت ما مي توانيم بگوييم با برنامه ريزي در ايام تعطيلات تابستاني زمينه هاي كاري آينده را ساخته ايم. در حوزه فرهنگي و اجتماعي مديريت شهري، دو سياست مهم را دنبال مي كنيم. يكي سياست محور محله است. ما معتقديم در شهر تهران بايد هويت محله ها احيا شود و در برخي از مناطق جديد هويت محلي شكل بگيرد. كنگره توسعه محله با همين هدف برگزار شد. مسأله ديگري كه در حوزه اجتماعي اهميت فوق العاده دارد مسأله خانواده است. الان زندگي شهري به گونه اي شده است كه اعضاي خانواده از هم فاصله گرفته اند، در برنامه هاي ما بر حضور خانواده در كنار هم تأكيد شده تا جامعه استحكام بيشتري پيدا كند.
به هر روي ما وقتي به شور و نشاط مي آييم تازه فرصت ها خلق مي شوند، سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران يك سازمان عقيدتي نيست، ما در سازمان فرهنگي- هنري ارزش هاي ديني و ملي را در پيوند با حوزه هنر و ورزش تعقيب مي كنيم تا ميل مخاطب را با خودمان همراه كنيم. بنابراين برنامه هايي نظير كارگاه قصه هاي قرآني از اين جمله است، ما به عرصه فرهنگ و هنر وارد مي شويم تا پيام قرآن را به مخاطبان انتقال دهيم. در حالي كه اگر اين را خيلي خشك و بي روح بيان كنيم، ممكن است ارتباطمان با بخشي از جامعه قطع شود.
* شما چالش هاي فراروي مديريت شهري تهران را در زمينه اوقات فراغت چه مي دانيد؟
- به اعتقاد من مديريت نظام از منظر جامعه شناختي هر چقدر براي تأمين اوقات فراغت شهروندان هزينه كند، در حقيقت سرمايه گذاري كرده است و اين سرمايه چيزي نيست كه به سرعت جواب دهد، سرمايه گذاري بر روي نوجوان، كودك، جوان و حتي ميانسال چه بسا در دوره بعدي سني هر يك نتيجه دهد، اصولاً كارهاي فرهنگي زود بازده نيست.و اگر كسي دنبال اين است كه نتيجه كارهاي خود را در ابعاد اجتماعي و فرهنگي به سرعت ببيند، در حقيقت دامنه اثرگذاري، زمان تأثيرگذاري و كيفيت تأثيرگذاري را خوب نشاخته است.
در حوزه مديريت شهري نيز در هياهوي پايتخت و در ميان انبوه گرفتاري ها و مشكلات روزمره، جايگاه مهم و تأثيرگذار اوقات فراغت مورد غفلت بسياري از مديران، برنامه ريزان و طيف زيادي از شهروندان واقع شده است. وقتي كه از مردم در پايتخت تلف مي شود و به بطالت مي گذرد معادل فرصت هاي زندگي صدها هزار انسان است.
مسئوليت انسان سال ۲۰۰۵ با توجه به دارايي هاي فكري، فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي كه در اختيار او است بسيار فراتر از مسئوليت انسان هاي صدسال پيش است و اين در حالي است كه بخش اعظمي از زماني كه در اختيار داريم را غيرمسئولانه از دست مي دهيم. در اين شرايط وظايف مديريت شهري و ساير دستگاه هاي مسئول در زمينه اوقات فراغت بسيار سنگين و حساس است و با وجود كوشش طاقت فرسايي كه در قالب نهضت تابستاني طي سال هاي اخير صورت گرفته، هنوز بيش از نيمي از تقاضاي شهروندان در زمينه اوقات فراغت بي پاسخ مانده است زيرا فضا، امكانات و اعتبارات لازم بسيار كمتر از آن چيزي است كه مورد نياز مي باشد.
* ويژگي خاص برنامه هاي تابستاني براي پركردن اوقات فراغت شهروندان چيست؟ به تعبير ديگر در تابستان چه مي كنيد كه در ساير فصل ها چنين كاري انجام نمي شود؟
- ما در سازمان فرهنگي و هنري شهرداري تهران براي فصل تابستان نسبت به فصول ديگر اهميت ويژه اي قائل هستيم، چرا كه ميليون ها دانش آموز، دانشجو و ديگر شهروندان با عنايت به ويژگي هاي اين فصل فرصت دارند تا به دلخواه خود برنامه ريزي كرده و اوقات فراغت خويش را در جهت شكوفايي استعدادها و توانايي هاي بالقوه خود به كار گيرند و از خدمات فرهنگي، هنري، علمي و ورزشي سازمان در اقصي نقاط تهران بهره ببرند. اين برنامه ها در تابستان ضمن ايجاد نشاط از جذابيت خاصي براي مخاطبان برخوردار است و داراي محتواي فرهنگي، هنري و آموزشي است تا مخاطبان را به غني سازي روزهاي فراغت و تعالي و پرورش فردي و اجتماعي رهنمون سازد. لذا سازمان فرهنگي و هنري كه با كمك شهروندان و بر حسب نياز آنان ايجاد شده، همواره تلاش مي كند با برنامه ريزي و هدايت فعاليت هاي فرهنگسراها، خانه هاي فرهنگ، كتابخانه ها، نگارخانه ها، موزه ها و ساير مراكز زير پوشش براي ارتقاي فرهنگ عمومي و شهرنشيني گام بردارد. در تابستان سال گذشته بيش از پنج ميليون نفر از برنامه هاي سازماني و مراكز فرهنگي استفاده كردند كه امسال پيش بيني مي كنيم اين رقم به هفت و نيم ميليون نفر برسد. در برنامه هاي امسال براساس يك نيازسنجي كه در ابتداي سال انجام داده ايم تلاش كرده ايم برنامه هايي متناسب با نيازها و تقاضاهاي شهروندان تدارك كنيم، برنامه هاي امسال ما از نظر كميت و كيفيت بسيار متفاوت با سال گذشته مي باشد و براي تمامي اقشار و مخاطبين با سليقه هاي مختلف برنامه داريم، لذا با توجه به استقبال شهروندان خوب تهراني و ميهمانان عزيز فصل تابستان شهرمان بيش از پيش از مراكز سازمان و برنامه ها استفاده كنند و تابستان سال ،۱۳۸۴ سرآمد برنامه هاي اجرا شده تابستاني در فعاليت هاي فرهنگي هنري سازمان باشد به همين منظور ما در تابستان سال جاري ۱۲۰۰ برنامه فرهنگي، ۶۰۰ برنامه اجتماعي، يك هزار برنامه هنري، ۲۶۵ برنامه علمي و ۴۵۰ برنامه ورزشي تدارك كرده ايم تا براساس آن شهروندان بتوانند در محورهاي مختلف مورد علاقه خود از اين برنامه ها استفاده كنند.
|
|
|
پيش بيني مي شود هفت و نيم ميليون نفر از برنامه هاي نهضت تابستاني مراكز فرهنگي و هنري موجود در شهر تهران استفاده كنند
* براي نخستين بار اعلام شد كه پارك آبي آزادگان علاوه براستفاده آقايان براي استفاده بانوان نيز پيش بيني شده است، با وجود آن كه بيش از يك ماه از تابستان مي گذرد اما هنوز اين امكان ميسر نشده است. آيا بهره مندي بانوان از پارك آبي آزادگان به تابستان امسال مي رسد؟
- پارك آبي آزادگان كه به گفته عده اي بزرگترين پارك آبي خاورميانه است اكنون و طي سال هاي قبل تنها براي استفاده آقايان مهيا بود اما با بررسي هاي صورت گرفته نه تنها امكان بهره مندي بانوان از اواخر مرداد از پارك آبي مهيا مي شود، بلكه مصمم هستيم كاري كنيم كه در تمام طول سال از اين استعداد هم آقايان و هم بانوان بتوانند استفاده كنند، ضمن آن كه در كنار اين اقدام ۷۵۰ هزار بليت رايگان چاپ شده و در اختيار شهروندان قرار مي گيرد تا از امكانات و قابليت هاي اين پارك آسان تر بتوانند استفاده كنند.
* آقاي مهندس مشايي شما به عنوان رئيس سازمان فرهنگي و هنري شهرداري تهران پيش از اين از راه اندازي فرهنگسراي سيار خبرداده بوديد، اين فرهنگسراها چه مي كنند و نحوه استفاده شهروندان در اوقات فراغت تابستاني از اين فرهنگسراها چگونه است؟
- ما در كنار راه اندازي فرهنگسراهاي سيار در توچال، پارك هوا فضا، بوستان چيتگر، فرهنگسراي پامچال در جنوب شرق تهران، بوستان ارم و ترمينال هاي مسافربري در ۲۴۰ مدرسه تهران پايگاه تابستاني داير كرده ايم كه شهروندان مي توانند از امكانات و قابليت هاي موجود آن استفاده كنند. در فرهنگسراي توچال، كه يكي از مواهب طبيعي و زيباي كوهستاني تهران مي باشد امكاناتي تهيه و تدارك شده تا شهروندان بتوانند در ايستگاه پنج تله كابين توچال و برفراز شهر تهران از امكانات فرهنگسرا شامل كتابخانه و فعاليت هاي تفريحي بهره مند شوند. به همين منظور ۳۰۰ هزار بليت رايگان در اختيار شهروندان گذاشته ايم تا با استفاده از تله كابين به اين فرهنگسرا رفته و از امكانات آن بهره مند شوند. در كنار همه اين اقدامات براي نخستين بار با هدف حمايت از معلولان، استفاده از كلاس هاي آموزشي، استخر و ساير برنامه ها براي بيش از ۲۰ هزار معلول به صورت رايگان پيش بيني شده است.
تور اتومبيل راني براي دختران به عنوان يكي از برنامه هاي جديد سازمان در تابستان امسال است، المپياد ورزشي، مسابقات مختلف ورزشي از قبيل فوتبال، فوتسال، دوچرخه سواري، كوه پيمايي، بازي هاي سنتي مثل طناب كشي و مچ اندازي، آموزش مهارت هاي زندگي، جشن هاي همبستگي اقوام و كارگاه هاي آموزشي و مشاوره خانواده از جمله برنامه هاي تدارك شده براي غني سازي اوقات فراغت تابستاني شهروندان است.
* برنامه هاي تابستاني به صورت مقطعي به اجرا در مي آيد اما بايد به گونه اي باشد كه تأثيرات و پيامدهاي آن بقيه فصول سال را در بر گيرد، آيا در برنامه ريزي و سازماندهي برنامه هاي تابستاني به چنين نگره اي توجه و التفات شده است؟
- پيروزي ايران در برابر بحرين و كسب جواز حضور تيم ملي فوتبال در جام جهاني ۲۰۰۶ آلمان موجي از شادي و شعف را در بين اقشار مختلف ايران اسلامي خاصه جوانان ايجاد كرد و اين پيروزي شيرين و شعف انگيز به حدي اهميت داشت كه مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي به همين مناسبت پيام تبريكي خطاب به بازيكنان و مربيان تيم ملي فوتبال جهت شاد كردن دل ملت ايران ارسال كردند و شادي پيروزي تيم ملي در برابر بحرين و رفتن به جام جهاني ۲۰۰۶ هواي تازه اي در كالبد جامعه دميد و غرور ملي را در بين آحاد جامعه ارتقا بخشيد. اين شادماني يك لحظه بود و تا چند روز تداوم داشت. اما چه مي شود كرد كه اين چنين شادماني هايي استمرار داشته باشد، پاسخ روشن است اگر در اين زمينه از قشر جوان استفاده كنيم و كمك بگيريم مشكل تا حدود زيادي از ميان خواهد رفت، وقتي فوتبال انبوهي از نوجوانان وجوانان را به عنوان طرفدار در مجموعه خود دارد چرا اين رشته را به شكل علمي و تخصصي در بين آنها در سطح وسيع و فراگير گسترش نمي دهيم؟ بنابراين فعاليت هاي تابستاني به منزله استارت دو امدادي مي تواند در فصل پاييز استمرار داشته باشد و در كنار آن ديگر سازمانها هم آن را رها نكنند، اگر شهرداري براي مناطق مختلف تهران با فرهنگسراها و پايگاه هاي تابستاني در يك برنامه هماهنگ و منظم به كمك آموزش و پرورش و سازمان تربيت بدني و همچنين فدراسيون هاي رشته هاي مختلف ورزشي كلاس هاي آموزش فوتبال و ساير رشته اي ورزشي برپا كنند مي توان شمار زيادي از نوجوانان و جوانان را تحت پوشش كلاسهاي ورزشي قرار داد كه اگر اين امر محقق شود چندين ثمره مفيد در فصل تابستان و در طي سال در پي خواهد داشت. بعضي از كارشناسان اقتصادي و صاحبنظران مسائل اجتماعي بر اين باورند كه اگر يك دلار در زمينه ورزش سرمايه گذاري كنيم بين چهار تا پنج دلار در زمينه مبارزه با مفاسد و ناهنجاري اجتماعي صرفه جويي مي شود. به عبارت ديگر بسط و گسترش ورزش در سطح جامعه بويژه در بين قشر نوجوان و جوان نوعي پيشگيري از جرايم گوناگون در اجتماع است و همه متفكران و انديشمندان بر اين نكته اتفاق نظر دارند كه پيشگيري بهتر از درمان است پس به واقع پايگاه هاي تابستاني در نهادينه كردن رويكرد جوانان و نوجوانان به ورزش و ساير فعاليت هاي علمي و آموزشي نقش بسزايي دارد و در دراز مدت نتايج حاصل از آن براي همه سودمند خواهند بود.
* به نظر مي رسد سازمان فرهنگي - هنري در برخي از امور از وظايف اصلي خود دورافتاده و بار معطل مانده ساير سازمانها و نهادها را در بحث اوقات فراغت از زمين برداشته و مي خواهد به مقصد برساند، در چنين فضايي موازي كاري خود را نمايان مي سازد و ضرورت ها و نيازهاي واقعي از گردونه برنامه ريزي ها خارج مي شود، آيا ميل نداريد در همكاري و تعامل با ساير سازمان ها همكاري بين بخشي را براي ارائه خدمات مناسب تر در دستور كار قرار دهيد؟
- سالها است كه با آغاز تعطيلات تابستاني همه و همه به سراغ دانش آموزان براي پر كردن اوقات فراغت آنها مي روند ۱۷ نهاد و ارگان با دريافت بودجه هاي كلان ادعاي پر كردن اوقات فراغت شهروندان را دارند، در اين ميان برخي سازمان هاي غيردولتي فعال نيز وجود دارند كه براي پر كردن اوقات فراغت اقشار مختلف برنامه هايي را در طول ۹۰ روز تابستان اجرا مي كنند، اما واقعيت اين است كه شاخص ترين و پرمخاطب ترين آنها- نه اينكه ما بگوييم، بلكه آمار اين را مي گويد- سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران است. آمارها نشان مي دهد كه ۶/۶۹ درصد پسران و ۷/۶۱ درصد دختران جوان كشور دولت را مسئول اصلي عدم تهيه برنامه هاي مناسب اوقات فراغت مي دانند. با اين وجود شاهديم كه طي سالهاي گذشته در فرهنگسراها و خانه هاي فرهنگ محلات و مناطق شهرداري برنامه هاي متنوع آموزشي، فرهنگي، ورزشي و ديگر رشته ها براي غني سازي اوقات فراغت جوانان و نوجوانان تهراني به اجرا در مي آيد كه از فعاليت هاي ساير سازمان ها خبري به گوش نمي رسد. به هر حال ما ضمن آن كه به همكاري بين بخشي ميان سازمان هاي دست اندركار اوقات فراغت معتقديم و در بسياري از زمينه ها هم به سمت تعامل و همكاري پيش رفته ايم. كه البته اغلب برخي وظايف و مسئوليت ها را از دوش آنها برداشته و شانه زير آن داده ايم. اما خوشحاليم كه نفع و سود آن را مردم برده اند. با اين وجود بايد تأكيد كنيم كه سازمان فرهنگي- هنري شهرداري تهران يكي از دهها سازمان متولي اوقات فراغت است كه با كمك كارشناساني كه با اين سازمان همكاري مي كنند كمر همت براي تأمين اوقات فراغت شهروندان تهراني به طور اصولي بسته و از ساير سازمان هاي متولي كه بابت اين موضوع بودجه مي گيرند انتظار مي رود با اجراي برنامه هاي مشاركتي و مساعدت و همكاري با سازمان فرهنگي- هنري شرايط و بستر مناسب تري براي بهبود وضعيت اوقات فراغت مخاطبان ميليوني پايتخت فراهم كنند، چرا كه مخاطب يكي است و پاسخگويي به نياز او رسالتي بين بخشي مي طلبد.
*به عنوان آخرين سؤال از حوزه اوقات فراغت خارج شويم و نظر شما را درباره موسيقي بپرسيم. با وجود آن كه شما اعلام داشته ايد موسيقي زبان ارتباط فراگير ميان ملت ها است در جايي ديگر از شما نقل شده است كه موسيقي مخرب انسان را از سازندگي باز مي دارد. از طرفي مي گويند در دوره مديريت شما التفات و توجه چشمگيري به هنر موسيقي در مراكز فرهنگي مبذول نشده است چه پاسخي داريد؟
-من گفته ام موسيقي مخرب، كدام آدمي را سراغ داريد كه بي هيچ فيلترگذاري بگويد هر آنچه تحت عنوان موسيقي و اصوات مي شنود سازنده و ارزشمند است؟ در بخش هايي از دنيا، موسيقي در گوشه خانه ها و در خلوت ها آرامش عميقي را به انسانها مي بخشد و در بخش هايي ديگر به عنوان وسيله اي مخرب انسان را با غفلت و از خود بيگانگي از حركت در مسير سعادت و سازندگي باز مي دارد. تنوع موسيقي در مناطق مختلف كشور نشاني از جاري بودن روح زندگي در هنرمندان و بهره مندان از اين هنر دارد و در تمامي آثار مفاخر ملي، نشانه هاي انساني و الهي در آثار موسيقايي مشهود است.
علاوه بر آن بنده معتقدم امروزه در دنيا فرصت مفاهمه واقعي بين ملت ها فراهم شده و هر انساني در شرايطي از حيات قرار دارد كه فرصت گفت وگو با هر انسان ديگر را در هر جغرافيايي به صورت آزادانه پيدا كرده است و تنها زبان براي اين ارتباط فراگير، موسيقي است. در شرايط حاضر موسيقي با ظرفيت جديدي مواجه شده است به طوري كه هم دنياي فردي و هم فضاي جمعي را سامان مي دهد. من معتقدم موسيقي در ايران با وجود غناي تاريخي به دليل عدم اطلاع و اشراف نسبت به اين ظرفيت بالا مظلوم واقع شده است اما هنوز موسيقي زنده است، در لايه لايه تاريخ ملت، وجود دارد و وظيفه ماست كه اين گنج را از اعماق وجود ملت خارج كنيم و به عنوان محصولي فراروي سليقه ها و علايق اقشار مختلف قرار دهيم.
برپايي مسابقه ترانه هاي نوروزي، برگزاري جشنواره سرود غدير و سرود رمضان و برپايي كلاس هاي موسيقي در بسياري از مراكز فرهنگي نشان دهنده آن است كه نه تنها سازمان فرهنگي - هنري نسبت به اين مقوله كم توجه نيست بلكه التفات ويژه و درخور توجهي به پديده هنر موسيقي تاكنون نشان داده است.
