گروه دانش و فناوري ـ شيدا عظيمي، مريم جعفراقدمي: با شروع اعلام جوايز نوبل 2005، باري مارشال و رابين وارن به طور مشترك برنده نوبل پزشكي شدند. اين خبر، ظهر ديروز اعلام شد و اين دو پزشك و دانشمند استراليايي به خاطر كشف باكتري هليكوباكتر پيلوري و نقش آن در بيماري هاي التهاب و زخم معده، برنده نوبل 2005 شدند.
آن ها كشف كردند كه التهاب معده درست مانند زخم معده يا اثني عشر (زخم دستگاه گوارش) توسط باكتري H.pylori ايجاد مي شود.
رابين وارن پاتولوژيست استراليايي، باكتري خميده كوچكي را در 50 درصد از بيماران مبتلا به زخم معده مشاهده كرد كه در قسمت پايين معده جمع شده بود. او مشاهدة مهمي را انجام داد كه طبق آن، علائم التهاب هميشه در مخاط معده، نزديك به جايي كه باكتري مشاهده شده بود، وجود داشت.
باري مارشال، عضو جوان كلينيكي در استراليا بود كه به يافته هاي وارن علاقه مند شد و با همكاري يكديگر، مطالعه اي را بر روي بافت معده 100بيمار شروع كردند. بعد از تلاش هاي بسيار، مارشال موفق به كشت يك نوع باكتري ناشناخته از دورن اين بافت ها شد (كه بعدها با نام هليكوباكتر پيلوري شناخته شد). آن ها دريافتند كه اين باكتري تقريبا در تمام بيماران دچار التهاب معدوي كه زخم معده يا زخم اثني عشر دارند، وجود دارد. بر مبناي اين نتايج، حدس زدند كه هليكوباكتر در تشخيص اين بيماري ها نقش اساسي دارد.
كار اين دو نفر نشان داد كه حتي اگر بيماري هاي گوارشي بتوانند با جلوگيري از توليد اسيد معده بهبود يابند، به طور متناوب عود مي كنند، زيرا باكتري و التهاب مزمن معده همچنان باقي است. مارشال و وارن در مطالعات درماني نشان داده اند كه تنها اگر اين باكتري داخلي معده ريشه كن شود، بيماران مي توانند از بيماري هاي گوارشي علاج يابند. با كمك مطالعات وارن و مارشال، بيماري هاي گوارشي، ديگر مزمن و قابل بازگشت نخواهند بود و با استفاده از آنتي بيوتيك ها و داروهاي ضد اسيد معده قابل درمان هستند.
هليكوباكتر و زخم معده
هليكوباكتر پيلوري، باكتري خميده شكلي است كه در معده جمع مي شود و ايجاد زخم معده مي كند. ابتلا به اين باكتري معمولا در سنين كودكي اتفاق مي افتد و در اكثر موارد تا آخر عمر در معده فرد آلوده باقي مي ماند. عفونت معمولا در قسمت هاي پاييني معده آغاز مي شود. معمولا وجود هليكوباكتر پيلوري در معده با زخم معده نيز همراه است.
شدت و وخامت بيماري ناشي از اين باكتري، به محل جمع شدن آن در معده بستگي دارد. در بسياري از موارد، عفونت بدون علامت است و هيچ گونه علامت خاصي از بيماري و عفونت مشاهده نمي شود. بيشتر اين زخم ها در ناحيه اثني عشر نيز مشاهده مي شوند و زخم در اين ناحيه معمول تر است. مطالعات نشان مي دهند كه وجود زخم معده ناشي از H.pylori باعث افزايش توليد اسيد در قسمت بالايي معده كه سالم و فاقد زخم است مي شود. اين مسأله موجب افزايش احتمال ايجاد زخم در ناحيه اثني عشر مي شود.
در بسياري موارد H.pylori باعث ايجاد زخم در جدار معده نيز مي شود كه مي تواند موجب سرطان معده شود. (سرطان معده دومين سرطان باعث مرگ و مير در دنيا است.)
التهاب مخاط معده يكي از عوامل افزايش دهنده نوع خوش خيم سرطان معده است. در شرايطي كه معده به H.pylori آلوده است، شرايط برگشت پذيري براي ايجاد تومور پديد مي آيد و اين باكتري با تغيير شرايط معده به برگشت كمك مي كند.
تنها ميزبان H.pylori انسان است و اين باكتري با شرايط معده انسان كاملا سازگار است. باكتري در مقابل شرايط محيطي رفتار بسيار متغيري از خود نشان مي دهد و در بسياري از خصوصيات، نظير چسبيدن به مخاط معده و ايجاد التهاب مي تواند متفاوت عمل كند. در عين حال، ميزبان هم از نظر خصوصيات ژنتيكي، بسيار متفاوت است و اين تفاوت مي تواند در نوع عفونت ايجاد شده توسط اين باكتري مؤثر باشد.
ابتلا به اين باكتري توسط واكنش هاي ايمونولوژيك و يا تست تنفسي كه آنزيم هاي توليد شده توسط باكتري از طريق آن شناسايي مي شود، مشخص مي شوند. درمان عفونت ناشي از اين باكتري توسط آنتي بيوتيك ها بايد به صورت محدود صورت گيرد. زيرا مواردي از مقاومت به آنتي بيوتيك گزارش شده است و درمان آنتي بيوتيكي در افراد سالم بايد با توجه به گزارش زخم معده يا اثني عشر صورت گيرد.
سازوكار تأثير هليكوباكتر پيلوري
با كشف اين باكتري و مقابله با آن زخم معده و ساير بيماري هاي مزمن گوارشي ديگر عود نخواهند كرد
۳ـ التهاب معده ممكن است باعث زخم معده يا اثني عشر شود كه موجب خونريزي نيز خواهد شد
معرفي برندگان نوبل پزشكي 2005
ج. رابين وارن (چپ)
متولد۱۱ ژوئن 1937ـ استراليا
دكترا از دانشگاه آدلايد
عضو گروه هماتولوژي و پاتولوژي باليني، مؤسسه علوم پزشكي و دامپزشكي آدلايد
باري ج. مارشال (راست)
متولد۳۰ سپتامبر 1951 ـ استراليا
دكترا از دانشگاه استرالياي غربي
استاد پزشكي دانشگاه ويرجينيا