Hamshahri Newspaper

عباس لقماني
وين سه روز پيش از آغاز گفت وگوهاي از پيش تعيين شده اتحاديه اروپا با آنكارا توپخانه پنهان خود را از آشيانه خارج كرد. گويي اروپا به قرون وسطي بازگشته است و ترك ها وين را هدف قرار داده اند. دولت اتريش اعلام كرد كه در كنار گفت وگوهاي اتحاديه اروپا در مورد پيوستن تركيه در آينده به اروپا و تبديل شدن تركيه به يكي از اعضاي اين اتحاديه، بايد در مورد راه حل ديگري نيز بحث كرد كه در آن رابطه با تركيه به عنوان رابطه اي ويژه بدون اين كه تركيه كاملاً از حقوق همه اعضاي اتحاديه اروپا برخوردار شود نيز در نظر گرفته شود. پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا فقط با رأي همه اعضا مي تواند سرانجام يابد و دولت اتريش كه روابط تنگاتنگي با كرواسي دارد در عين حال عنوان كرد كه گفت وگو با تركيه بايد همزمان با گفت وگوهاي پيوستن كرواسي به اتحاديه اروپا انجام شود. اين مطلب را مي خوانيد.
گفت و گوهاي مقدماتي اتحاديه اروپا با كرواسي با رأي دادگاه لاهه در مورد محاكمه يك ژنرال كروات كه عامل آوارگي و پاكسازي مناطقي از كرواسي از صرب ها بود، متوقف شد و اتحاديه اروپا اعلام كرد كه پس از تحويل اين ژنرال كروات براي محاكمه به دادگاه لاهه گفت وگوها با كرواسي را ادامه خواهد داد.
ژنرال آنته گوتووينا كه در كرواسي از محبوبيت بسياري برخوردار است در ماه هاي اخير مخفي شده است و دولت كرواسي هرچند از محل اختفاي او با اطلاع است ولي در برابر فشار افكار عمومي نمي تواند او را به لاهه تحويل دهد. اكنون ولي كرواسي حاضر به گفت وگو در اين مورد شده است. كرواسي كه از لحاظ اقتصادي بيشترين آمادگي را در كشورهاي شرق اروپا براي پيوستن به اتحاديه اروپا دارد و براي اتريش دروازه اي به درياي آدرياتيك نيز هست و وابستگي هاي اجتماعي، تاريخي و اقتصادي با اتريش از زمان امپراتوري هايسبرگ تا شروع جنگ اول جهاني با اين كشور زبانزد است. در كنار اين موضوع انتخابات ايالتي در اتريش در ايالت اشتير ماركت كه احزاب دست راستي سعي در به دست آوردن كرسي هاي بيشتري دارند نيز مزيد علت شده است و دولت ميانه راست اتريش با جبهه گيري در برابر پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا سعي در به دست آوردن آراي سنتي مردم در اين ايالت به نيروهاي دست راستي است. با پايان يافتن اين انتخابات موضع اتريش نيز نرم تر خواهد شد و در همين رابطه كميسر خارجي اتحاديه اروپا خاوير سولانا در مصاحبه اي پس از اظهار نظر اتريش در مورد تركيه گفت كه معمولاً توافق با اتريش در آخرين لحظات به دست خواهد آمد و اين بار نيز مي توان در اين مورد چنين اظهار نظر كرد. اين پيش بيني در آخرين لحظات به حقيقت پيوست و اتريش دست از مخالفت برداشت و بدين ترتيب گفت وگو با تركيه آغاز شد.

همزمان با آغاز گفت وگوهاي اتحاديه اروپا با تركيه براي نخستين بار هزاران ترك در شهرهاي مختلف تركيه عليه پيوستن به اتحاديه اروپا تظاهرات كردند.
در استانبول آنان با در دست داشتن پرچم تركيه از دولت خواستند تقاضاي خود براي پيوستن به اتحاديه اروپا را پس بگيرد. بسياري از روشنفكران ترك نيز پس از سالها طرفداري از اروپا اكنون دريافته اند كه شايد فاصله گرفتن از اتحاديه، امكان مانور بيشتري را در صحنه سياسي براي ترك ها فراهم مي آورد. روح شرقي تركيه به گفته يك روزنامه نگار ترك بايد دو مرتبه احيا شود و تركيه به تصويري كه دنياي خارج از آن دارد بازگردد و نمايش غربي بودن را كنار بگذارد .«به غرب پيوستن فقط پذيرفتن زندگي بي بندو بار نيست و ما ترك ها ظاهراً پيوستن به غرب را با بي بند و باري اشتباه گرفته ايم.» اين نگاه منتقدانه روزنامه نگار ترك اكنون در بسياري از جوامع تركيه مورد بحث است. تلويزيون هاي خصوصي در تركيه از هر لحاظ در مسايل روزمره از غرب دنباله روي مي كنند و عجب آن كه در حالي كه در صحنه تلويزيون صحنه هايي بر خلاف شئون مردم مسلمان تركيه به نمايش درمي آيد، حاضران در استوديو اكثراً پوشش اسلامي دارند و حتي در بسياري از مواقع كساني كه در صحنه استوديو نشسته اند از ديدن آنچه در برابر آنها به نمايش درمي آيد شرمگينند.
آيا وقت آن نرسيده است كه تركيه قبول كند كه در چارچوب سنت ها زيستن نيز نوعي پيشرفت است؟ به اين پرسش روزنامه نگار ترك كه سالها در غرب زندگي كرده بود فقط مي توان پاسخ مثبت داد. حتي اگر اروپا با پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا هم موافقت كند اين پروسه اي خواهد بود كه حداقل ده سال به طول خواهد انجاميد. هر چند ده سال زماني طولاني در صحنه سياسي محسوب نمي شود ولي با توجه به تحولات پي درپي در منطقه آيا مي توان اميدوار بود كه تركيه ده سال ديگر همان تركيه امروز باشد؟
انتخابات آلمان و بدست آوردن سهم بيشتر احزاب مسيحي در بوندس تاگ در كنار رأي منفي فرانسويان و هلندي ها به قانون اساسي اروپا نيز اكنون براي تركيه مزيد برعلت شده است.
اروپا كم كم به مرزهايي رسيده است كه گذشتن از آنها هزينه هاي بسياري را در كوتاه مدت براي اروپائيان دارد هر چند كه در دراز مدت همه چيز به سود اروپا رقم خواهد خورد.
تركيه پس از لشكركشي آمريكا به منطقه بار ديگر به كشوري تبديل شده است كه همانند دوران جنگ سرد براي همه طرف هاي درگير در منطقه با اهميت است.
آنكارا كه از طرفي مهمترين متحد آمريكا در منطقه است و همواره يكي از مهره هاي اصلي پيمان آتلانتيك شمالي _ ناتو- بوده است، خود به اهميت اين موضوع واقف است ولي چشمداشت به اروپا تركيه را از يك چشم كور كرده است و همين عدم توجه به جوانب ديگر باعث شده است تركيه در راهي بيفتد كه بازگشت از آن حتي براي دولت اسلام گراي اردوغان نيز حيثيتي است. به نظر مي آمد كه دولت اردوغان پس از روي كارآمدن، نگاه به شرق را هم به موازات نگاه به اروپا در سياست تركيه حاكم كند ولي ظاهراً لابي طرفدار اروپا در تركيه قوي تر از آن است كه دولت بتواند به اروپا توجه كمتري نشان دهد. در تركيه اي كه هنوز ژنرال ها در پشت پرده بر سياست روز اعمال نظر مي كنند و حتي در بين عامه مردم برخلاف تصور خارجيان از محبوبيت نيز برخوردارند، نگاه به آمريكا نيز جايگاه خود را دارد و در اين ميان فقط نگاه به شرق است كه در ميان اين دو ديدگاه فقط در بين سنت گرايان از محبوبيت برخوردار است.
اتحاديه اروپا ولي تا كنون توانسته است از اين سستي تركيه در برابر اتحاديه اروپا بهره برداري كند و حتي موضوع هايي را عنوان كرده است كه در سال هاي گذشته حتي صحبت از آنها نيز در تركيه غيرقابل تصور بود.
پس از كوتاه آمدن تركيه در مورد بسياري از قوانين اسلامي كه اتحاديه اروپا براي تركيه عنوان كرده بود، نوبت به مسأله كردها رسيد و تركيه براي نخستين بار در تاريخ خود در اين مورد نيز تا حدود زيادي خواسته اتحاديه اروپا را برآورده كرد. ولي اكنون اتحاديه اروپا از تركيه خواسته است كه كشتار ارامنه توسط ترك ها را نيز به عنوان نسل كشي بپذيرد، موضوعي كه تركيه آن را برخلاف شواهد ارائه شده از سوي ارامنه نفي مي كند. در بهار سال ۱۹۱۵ ده ها هزار ارمني در تركيه از خانه و كاشانه خود رانده شدند و تعداد كثيري از آنان به دست نيروهاي لگام گسيخته ترك به خاك و خون كشيده شدند. تركيه هر چند مي پذيرد كه جنايت هايي اتفاق افتاده ولي نمي خواهد قبول كند كه اين جنايت ها نسل كشي بوده است. پذيرفتن آن تبعات حقوقي بسياري را براي تركيه خواهد داشت.

تركيه در برزخي بين اروپا و شرق سرگردان است ولي ريشه هاي شرقي همچنان محكم و استوار مانده است هر چند شاخ و برگ ها در جهت باد اروپا در فضا مي رقصند
پرسشي كه اكنون مطرح است اين است كه تركيه براي پيوستن به اتحاديه اروپا چه قيمتي را حاضر است بپردازد؟ و آيا اين داستان همچنان ادامه خواهد يافت. سياستمداري ترك سياست اتحاديه اروپا در برابر تركيه را باج خواهي مي دانست و در گفت وگويي اين پرسش را مطرح مي كرد كه تركيه تا كجا توان كوتاه آمدن در برابر اتحاديه اروپا را دارد؟ شايد پاسخ به اين پرسش نيز دشوار باشد كه تركيه در اروپا در جستجوي چيست؟ اقتصاد تركيه اكنون تنيده با اقتصاد اروپاست و علاوه بر آن ميليون ها كارگر ترك كه از سال هاي دهه شصت و هفتاد ميلادي در اروپا ساكن شده اند و نسل دوم و سوم آنان در عين حالي كه تابعيت كشوري را كه در آن به دنيا آمده اند دارند ولي در دنياي سنتي پدران خود زندگي مي كنند و بين اين دو دنيا به دنبال هويتي هستند كه آنان در هر كدام از اين كشورها قسمتي از آن را از دست داده اند.
آنان پرطرفدارترين كساني هستند كه تركيه را به پيوستن به اتحاديه اروپا ترغيب مي كنند و آنان در عين حال وزنه اي اقتصادي نيز به حساب مي آيند. پيوستن به اتحاديه اروپا آنان را تا حد زيادي از اين دوگانگي خارج خواهد كرد. از آنكارا هنگامي كه به شرق حركت كنيم تركيه اي را پيش رو داريم كه از اروپا بيگانه است. در اين بخش از تركيه، اروپا مكاني در دوردست هاست. كه فقط كارگراني كه ماهيانه قسمتي از پول خود را به آنجا مي فرستند اروپا را به ساكنان محلي شناسانده اند.
در سال هاي اخير گرايش به اسلام و آنچه در ادبيات سياسي اسلامگرايي خوانده مي شود در تركيه رو به افزايش است و هجوم به مساجد و مراسم مذهبي از سوي عامه مردم در تضاد كامل با آن چيزي است كه در آنكارا و استانبول پيش روي گردشگران قرار مي گيرد.
اتحاديه اروپا هنوز با سركشي ترك ها روبرو نشده است. ولي زه اين كمان را اروپا نمي تواند زيادتر از اين بكشد. تركيه در شرق امكانات بسياري دارد و اگر روزي اين نگاه به شرق در تركيه بر نگاه به اروپا چيره شود، اين اروپائيان خواهند بود كه بر دروازه هاي بسفر خواهند كوبيد. از سوي ديگر تركيه اي كه عضو اتحاديه اروپا باشد با كشورهايي هم مرز است كه اروپائيان حتي تصور هم مرزي با آنان را هم هرگز در خيال نپرورانده اند. فرهنگ حاكم بر اروپا نشأت گرفته از فرهنگ يوناني _ مسيحي است و جايگاه ديگري در آن تعريف نشده است.
همين موضوع از دغدغه هاي فكري سياستمداران سنتي اروپاست. تركيه اي مسلمان در اتحاديه اي مسيحي تا چه حد مي تواند مقبول عامه باشد. ترك ها استدلال مي كنند كه هم اكنون نيز آنان در اروپا مشكلي ندارند و ميليون ها كارگر ترك در اروپا با آرامش و با تفاهم كامل با اروپائيان زندگي مي كنند ولي حقيقت چيز ديگري را به نمايش مي گذارد. ترك ها در شهرهاي بزرگ اروپا كلني هاي خود را دارند و كريزبرگ در برلين نمونه اي از آن است. در اين قسمت از برلين حتي سردر مغازه ها نيز به زبان تركي است و بسياري از ترك هايي كه در اين منطقه ساكن هستند پس از سال ها هنوز زبان آلماني را به زحمت صحبت مي كنند. آنان هرگز حاضر نيستند فرهنگ كشور ميزبان را بپذيرند و گروه هاي افراطي نيز از اين موضوع كاملاً بهره برداري مي كنند. در چنين شرايطي برداشت مردم عامه اروپا از تركها و آنچه آنان در پيش رو دارند حقيقت ديگري را سواي استدلال سياستمداران در آنكارا به نمايش مي گذارد. تركيه در برزخي بين اروپا و شرق سرگردان است ولي ريشه هاي شرقي همچنان محكم و استوار مانده است هر چند شاخ و برگ در جهت باد اروپا در فضا مي رقصند.