Hamshahri Newspaper

سمانه بامشاد
امروزه رسانه ها به تنهايي نقش تبادل اطلاعات و پيام در حوزه هاي فرهنگي و اجتماعي را بر عهده ندارند، با ورود اينترنت و رسانه هاي الكترونيكي، بار اصلي تجارت و تبادل كالا در اقصي نقاط جهان با كمترين هزينه و بيشترين سودآوري بر عهده اين پديده گذاشته شد.
هم اينك حجم تجارت با استفاده از رسانه هاي الكترونيكي به بيش از ۵۰۰ ميليارد دلار در آمريكا رسيده است. بنابراين بازنگري در شيوه هاي ارتباطي و تعامل آن در حوزه اقتصادي مي تواند يكي از رويكردهاي مثبت در جامعه ما باشد. مطلبي در زمينه رسانه و تجارت الكترونيك تهيه شده كه مي خوانيد:
رشد شتابان فناوري اطلاعات و توسعه شبكه اي ارتباطي در سالهاي اخير افق هاي تازه اي گشوده است.
ظهور فنون و شيوه هاي نوين توليد و پردازش و انتقال اطلاعات موجب ارتقاء كارايي و بهره وري و سرعت در برقراري ارتباط و تقليل هزينه هاي عملياتي در شركت ها و سازمان هاي تجاري گرديده است. امروزه شبكه هاي ارزش افزوده در سراسر جهان به سرعت گسترش مي يابد و بسياري از كشورهاي در حال توسعه سرگرم ايجاد شبكه هاي متعدد ملي هستند كه موجب تسهيل تجارت و افزايش قدرت رقابت خواهد شد.
اين زيرساخت هاي ارتباطي روي هم رفته برقراري ارتباط با تمام بازارها و شركاي تجاري در نقاط دور و نزديك جهان را امكان پذير مي سازد.
در سالهاي اخير حضور اينترنت در ارتباطات باعث توسعه مبادله اطلاعات تجاري شده است. لذا اينترنت به عنوان ابزاري كارآمد و نسبتاً ارزان در دسترس تجارت قرار گرفته است و از دستاوردهاي انقلاب اطلاعاتي عصر حاضر مبادله الكترونيكي اطلاعات و تجارت الكترونيكي است. لذا با فراهم آمدن امكانات و كاربرد فنون جديد تبادل اطلاعات امروزه فعاليت هايي مانند شناسايي، شركاي تجاري، برقراري ارتباط با خريداران و فروشندگان و معرفي محصولات و خدمات جديد و دستيابي به بازار ها و منابع تأمين كالا با رواني و كارآيي بيشتر و در عين حال هزينه كمتر امكان پذير شده است.
در كشورهاي پيشرفته صنعتي تقريباً ۸۵ درصد از مكاتبات تجاري بين شركاي تجاري با استفاده از اين قالب هاي استاندارد انجام مي شود. در كشورهاي درحال توسعه اين نسبت هنوز به مراتب كمتر است ولي به سرعت رو به افزايش مي رود.
علي رغم نابرابري فناوري اطلاعات بين كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه، اين كشورها تلاش دارند با بهره گيري از ابزار نوين و كاستن از فاصله اطلاعاتي حضور خود را در بازارهاي برون مرزي تقويت نموده و سهم بيشتري از بازارهاي مباني و به ويژه در بخش صادرات را به خود اختصاص دهند. مبادله الكترونيكي اطلاعات حاصل يك كشف واحد در قلمرو فن آوري نيست، بلكه ثمره بهره برداري برنامه ريزي شده و هماهنگ از منابع و ابزار متعددي مانند سيستم هاي رايانه اي ،زيرساخت مخابراتي، استانداردها ،راهبردهاي اجرايي دانش فني و روان ساختن قوانين و چارچوب هاي حقوقي است. از اين رو اجراي آن و گذر از مرحله مبادله اطلاعات بر اساس شيوه هاي سنتي به مرحله مبادله الكترونيكي نيز، جز با تشريك مساعي نزديك بين بخش هاي ذي ربط دولتي و خصوصي ميسر نمي گردد.
از سوي ديگر مبادله الكترونيكي اطلاعات را نمي توان يك جانبه يا در محيطي بسته اجرا نمود، بلكه كاربرد و بهره مندي از مزاياي آن مستلزم مشاركت جمعي و داوطلبانه كليه شركاي تجاري ذيربط است. لذا فراهم نمودن زمينه لازم براي اجراي موفقيت آميز آن بايد به گونه اي سياست گذاري و برنامه ريزي شود كه شركت ها و بنگاه هاي تجاري كوچك و متوسط نيز بتوانند استفاده كنند.
بشر امروز براي كسب ثروت و قدرت نياز به دانايي پيشرفته دارد. لذا گروهي از مردم بيشترين دسترسي را به اطلاعات دارند و امكانات دانايي خود براي ثروت را مي دانند، بنابراين تجارت الكترونيك به عنوان يكي از راه ها مطرح است و با توجه به اين كه مدت زماني كوتاه از معرفي آن نمي گذرد، اما رشد بي سابقه اي را داشته است. از جمله كشورهايي كه در زمينه تجارت الكترونيك فعاليتهاي زيادي كرده اند كشورهاي كانادا و پاكستان و چين را مي توان نام برد كه كانادا در سال ۲۰۰۰ با مجموع ۲۰ درصد تمام فروش ها از طريق اينترنت به مصرف كنندگان بوده است. مصرف كنندگان در زمينه هاي مختلف از جمله هنري و سرگرمي و بخش تفريحات ۸۸ درصد خريدهاي اينترنتي و ۷۳ درصد در زمينه وسايل راحتي است؛ به طوري كه ۱۷ درصد اين فروش ها به مشتريان خارج از كانادا بوده است.
در پاكستان نيز بيش از ۵ درصد توليد ناخالص داخلي شامل بخش خدمات مي شود كه ۲۰۵ درصد آن بخش خدمات مالي و ۳ درصد آن مربوط به بخش تكنولوژي هاي اطلاعاتي و ارتباطي است در حالي كه آمريكا به تنهايي در بخش تكنولوژي هاي اطلاعاتي بيش ا ز ۵۰ درصد توليد ناخالص ملي آن كشور را دربرمي گيرد. تا سال ۲۰۰۶ گستره اين فعاليت ها سالانه به طور متوسط بين ۵۴ الي ۷۱ درصد رشد خواهد رسيد و كشور ما نيز در اين راستا در مردادماه ۱۳۸۱ سياست نامه تجارت الكترونيكي را به تصويب رساند لذا اين موضوع به كنكاش زيادي نيازمند است.
رسانه ها به عنوان ابزاري براي دستيابي مردم به اطلاعات هرچه سريع تر مطرح هستند؛ از اين رو رسانه هاي الكترونيكي بر رسانه هاي مكتوب ترجيح داده مي شوند و تجارت الكترونيكي به عنوان يكي از شاخه هاي رسانه هاي الكترونيكي امروزه با استقبال زيادي روبه رو شده و راه را براي ديگران هموارتر كرده است.
از جمله فوايد آن مي توان به:
۱- دستيابي به بازاري سريعاً رشديابنده كه جمعيتي بيش از ۱۰۰ ميليون نفر را دربردارد.
۲- وضعيت كنوني تكنولوژي شما را قادر مي سازد به شيوه هاي جديد پيغام هايتان را مبادله و يا به تصورات خود تحقق بخشيد.
۳- برقراري ارتباطات آني با هر نقطه از دنيا بدون تقبل هزينه تماس هاي راه دور.
۴- كاهش هزينه هاي نيروي كار و اداري.
۵- كاهش تأخيرهاي زماني و جريان اطلاعات از لحاظ رواني و اطمينان بيشتري كه برخوردار خواهيد شد.
۶- به وجود آمدن رقابت شديد و تكاپوي بيشتر براي كار.
تا دهه ۱۹۹۰ توجهات به فناوري هايي معطوف بود كه ارتباطات را بيشتر دوسويه و تعاملي مي ساخت. اين تفكر هم منعكس كننده و هم شكل دهنده فناوري هاي ارتباطي جديدتري مانند رايانه ها و اينترنت بود. با آن كه نقدهاي راديكالي تداوم يافت، رويكردهاي ارتباطاتي بر راهبرد ايجاد شبكه و مشاركت و كثرت گرايي تأكيد مي ورزيدند، نقشي كه شبكه ها براي رايانه ها و اينترنت ايفا مي كنند، مشابه نقش پخش راديو و تلويزيون براي رسانه ها و ارتباطات دوسويه براي ماهواره ها و ارتباطات را دربرداشت.
به جاي تعامل جريان هاي اطلاعاتي دوسويه صرف شبكه ها امكان اتصال به مخاطبان مختلف را از طريق كانال هاي ارتباطاتي مختلف فراهم مي سازد و پيام هاي متعددي را مي توان از آن طريق ارسال كرد.
شبكه ها هيأت اجتماعي جديد جامعه ما را تشكيل مي دهند و ترويج منطق شبكه به طور گسترده اي باعث اصلاح عمليات و نتايج در روند توليد و تجربه و قدرت و فرهنگ مي شود. جايي كه زبان شبكه اي با تحليل هاي پيشين همراه مي شوند، همان نقطه اي است كه بسياري از عاملان تازه و قديمي در آن درگيرند و روش هاي مختلفي كه آنان از طريق آنها با اين شبكه هاي ارتباطاتي به طور دوسويه ارتباط برقرار مي سازند در آن مشاهده مي شود.
تجارت الكترونيكي به عنوان يكي از زبان هاي شبكه اي در اينترنت تأثيرات زيادي در رسانه ها مي گذارد. لذا جامعه نيز تأثيرپذير از رسانه ها است و اين عاملي مهم است.
بنابراين مسائل زير مطرح است كه:
۱- بيشتر مردم با تجارت الكترونيك در ادارات و يا در منازل آشنا مي شوند.
۲- وبلاگ ها كه نوعي رسانه اي جديد هستند كه در آشنايي مردم با تجارت الكترونيك تأثيرگذارند.
۳- مردم براي آشنايي با آن از رسانه هاي داخلي بيشتر استفاده مي كنند يا خارجي؟
۴- آيا به دست آوردن اطلاعات و اخبار از طريق آن آسان تر نيست؟
۵- رسانه هاي سنتي پذيراي بخشي به عنوان تجارت الكترونيكي در درون خود هستند؟
۶- خريد كالا از سايت هاي تجارت الكترونيكي باعث بسط و گسترش آنها خواهد شد؟
مك لوهان در اين باره مي گويد: جامعه انساني با توجه به تظاهرات كنوني حيات اجتماعي چه جهاتي را پيموده و چه مسيري را در آينده دنبال خواهد كرد؟
به باور مك لوهان، تكنولوژي منبعث از ذهن و عمل انسان است، ولي انسان هر عصر و دوره اي خود زاييده تكنولوژي زمان خويش است. لذا هر تكنولوژي، بشر را به تدريج در فضاي تازه اي قرار مي دهد و هر فضاي تازه، عاملي تعيين كننده در سرنوشت و زندگي بشر به شمار مي رود.
مك لوهان در كتاب براي درك رسانه هاي خود مي گويد:
يك نقطه اتكا در جهان به من نشان دهيد تا من توسط آن دنيا را تكان دهم. اگر امروز ارشميدس زنده بود حتماً رسانه هاي ما را با انگشت نشان مي داد و مي گفت:
من چشم ها و گوشها و اعضا و مغزهاي شما را به عنوان نقطه اتكا به كار مي گيرم و دنيا را آن گونه كه مايلم به حركت درمي آورم.
كاستلز در كتاب عصر اطلاعات خود به نظريه جامعه شبكه اي اشاره كرده و مي نويسد: «جامعه شبكه اي محصول همگرايي سه فرايند تاريخي مستقل است كه اين سه فرايند انقلاب اطلاعات و ظهور جامعه شبكه اي را امكان پذير ساخت و تجديد ساختار سرمايه داري و اقتصادي متكي به برنامه ريزي و متمركز در دهه هاي مختلف به اين سو با هدف غلبه بر تعارض هاي دروني را رقم زد.
بحث تجارت الكترونيك و كاربرد آن در رسانه ها با ظهور اينترنت در ايران از سال ۷۲ آغاز شد و مركز ارتباط تعدادي از مراكز دانشگاهي را با شبكه آموزشي و پژوهشي اروپا از طريق دانشگاه وين اتريش فراهم كرد.
اولين پست الكترونيك در ۱۸ ژانويه ۱۹۹۲ از ايران ارسال شد و استفاده از كارت به جاي پول در اوايل دهه ۱۹۵۰ در كشور آمريكا آغاز شد.
استفاده از كارت در آمريكا به عنوان ويزا مستركارت، آمريكا اكسپرس معمول شد. با الكترونيكي شدن كارتها و به كارگيري پايانه هاي رايانه اي در نقطه فروش در ۱۹۸۳ ابعاد استفاده از كارتها در تجارت گسترده تر شد.
به كارگيري رايانه در دهه ۷۵ ميلادي نيز مؤثر بوده است و اينترنت شايد بيشتر از ديگر عوامل بر گسترش تجارت الكترونيكي تأثير داشته است. در قرن ۲۰ ميلادي به مرور تجارت الكترونيكي به مفهوم جديد آن از طريق شبكه هاي خصوصي و عمومي و اينترنت در آمريكا آغاز شد. در سال ۱۹۹۴ حجم معاملات تجاري به صورت الكترونيكي در آمريكا حدود ۳۲۵ ميليارد دلار برآورد شده است.