عباس اسدي
روزه شاهراهي است به سوي پرهيزگاري، بهترين فرصت براي ترك عادات ناصواب و بهترين زمينه براي تقرب به خداوند و شايد آخرين فرصت براي اظهار ندامت. سفره بي انتهاي الهي گسترده مي شود تا حقيقت جويان و حقيقت خواهان با بهره گيري از عظمت، كرامت و فضاي انباشته از رحمت ماه رمضان، دل ها و جان هاي خود را نوراني و به خدا نزديك تر كنند.
بركت روزه روزها، توسل و دعا و ذكر و تلاوت قرآن در اين ماه، نور حقيقت را بر دل هاي مؤمنان مي تاباند و تمام مسلمانان اين دعاي پرارج را همه روزه ورد زبان خود مي كنند.
«خدايا براي تو روزه گذارديم و با روزي تو روزه گشوديم، پس اينك آن را از ما بپذير، كه تو خود، شنوا و دانايي»
ماه رمضان ارجمندترين و خجسته ترين هنگامه هستي است و خداوند آن را بر همه هنگامه هاي ديگر برتري بخشيده است.
پيامبر گرامي اسلام محمد (ص) در آستانه اين ماه، خطبه  اي مي خواند و مردم را به شكوه آن آگاه مي ساخت كه بر اساس آن، حتي نفس كشيدن در ماه رمضان عبادت شمرده شده است.
زيباترين تعبير از اين ماه، هماني است كه پيامبر فرمود: اين ماهي است كه در آن، خداوند شما را به ميهماني خويش فراخوانده است .
روزه  داشتن، نگاهداري اندام هاي بدن و نيز انديشه و گمان، از گناه، صدقه دادن به نيازمندان، فراوان خواندن قرآن، مهر ورزيدن به بي كسان و يتيمان و آمرزش  خواهي از كارهاي سفارش شده اين ماه به شما مي روند. در اين ماه روزه به عنوان هشدار بزرگ الهي در شهري ماشيني همچون تهران بزرگ كه شهروندانش در روز مرگي زندگي گم شده اند، فرصت مغتنمي است تا به خود بينديشند.
به خود انديشه كردن و مرور رفتار و كردار گذشته  هر بار در هر روز از ماه مبارك رمضان به آدمي نهيب مي زند و هشدار مي دهد كه لب از طعام فرو شويد، درازدستي نكند و راه به خطا نپويد.
شايد به همين خاطر است كه بسياري از مسئولان انتظامي، امنيتي و جامعه شناسان به اتفاق اذعان دارند كه در ماه مبارك رمضان آسيب هاي اجتماعي رو به افول مي كند و درصد قابل توجهي از ميزان جرايم كاسته مي شود. البته عده اي پا را فراتر از اين گذاشته و مي گويند نه تنها بخش عمده اي از انحرافات اخلاقي و آسيب هاي اجتماعي در ماه مبارك رمضان منصه بروز و ظهور نمي يابد، بلكه بسياري از آسيب هاي ديرپا و ريشه دار نيز در اين ماه، التيام مي يابد و شماري از كدورت ها و نامهرباني ها و ناسپاسي ها جاي خود را به مهرباني و گذشت و بخشش مي دهد.
رويكرد اخلاقي جوانان
جامعه شناسان بر اين باورند كه با شروع ماه مبارك رمضان بخش عمده اي از جوانان باخود عهد مي كنند گرد رفتار خلاف شرع و انسانيت نروند تا جايي كه همين شيوه براي آن ها عادتي مي شود كه در ادامه و پس از ماه مبارك رمضان راه خير و صلاح و انسان دوستي در پيش گيرند.
مجيد ابهري جامعه شناس و استاد دانشگاه در اين باره مي گويد: با آغاز ماه مبارك رمضان ۲۵ درصد از آسيب هاي اجتماعي، تخلفات و جرايم در بين جوانان كاهش مي يابد. وي دليل آن را در ايمان و اعتقادات مذهبي و ذاتي جوانان مي داند و تأكيد مي كند: ايمان در واقع تنها عامل دروني در بين افراد خلافكار است كه ميزان تخلفات را در ميان آن ها به حداقل مي رساند.
وي همچنين مي گويد: در حال حاضر ۶۵ درصد ساختار جمعيتي كشور كمتر از ۳۰سال سن دارند كه در مقايسه با ديگر كشورها، ايران چهارمين كشور جوان دنيا محسوب مي شود.
ابهري همچنين مي افزايد: با گسترش روز افزون آسيب هاي اجتماعي كه به طور صعودي در پيش است، بسيجيان به عنوان نهاد مردمي، گسترده ترين شبكه را در جلوگيري از آسيب ها و كاهش جرم دريافت هاي اجتماعي خواهند داشت. وي كاهش جرم و آسيب هاي اجتماعي را رويكرد اجتناب ناپذير جامعه امروزي مي داند و مي افزايد: سميناري در اين خصوص به تازگي برگزار شد كه راهكارهايي نظير اعتياد نوين «قرص هاي شادي آور» فرار جوانان، كودكان كار و كودكان خياباني را مورد توجه قرار داد.
نيروهاي انتظامي نيز برگفته هاي جامعه شناسان صحه مي گذارند و مي گويند ميزان ارتكاب جرم در ماه مبارك رمضان به طرز چشمگيري كاهش مي يابد، اغلب فرماندهان انتظامي مراكز استان ها از كاهش جرايم در اين ماه خبر مي دهند تا جايي كه بر اين باورند اين ماه فرصت مغتنمي است تا بتوانند فارغ  از پي جويي متعدد خلاف كاري ها و انحرافات اخلاقي قدري هم به درون توجه كنند.
فرماندهي انتظامي استان چهار محال و بختياري مي گويد: جرايم اجتماعي اين استان هر ساله در ماه مبارك رمضان به طرز چشمگيري كاهش مي يابد.
سردار منصور دشتي همچنين مي افزايد: اين جرايم، در مقايسه با ماه هاي بعد و قبل از ماه مبارك رمضان كاهش زيادي دارد.
به گفته وي جرايم اجتماعي در ماه مبارك رمضان سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن ۲۷ درصد كاهش يافت، اين كاهش وقوع جرم و تخلف حتي تا چند ماه بعد از اتمام ماه رمضان ادامه دارد.
دشتي همچنين مي گويد: جرايم سرقت در استان در اين مدت هشت درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته كاهش يافته است.
تقويت نهاد خانواده
يكي ديگر از مزاياي ماه مبارك رمضان تقويت بنيان و نهاد خانواده از طريق همزيستي بر سر سفره هاي افطار و سحري است تا جايي كه اگر پيش از ماه مبارك رمضان خانواده هاي شاغل و درگير كارهاي روز مره فرصت مي يابند تنها يك وعده غذايي آن هم به صورت نامنظم كنار يكديگر باشند اما در ماه رمضان هر كس از اعضاي خانواده در هر كجا كه شاغل است تلاش مي كند خود را به هنگام افطار سر سفره حاضر كند و همين وضعيت در هنگام سحري نيز تكرار مي شود.
مهندس كاظم كمالي نسب دانش آموخته جامعه شناسي در اين باره مي گويد: نهاد خانواده زماني مستحكم و بنيان هاي آن تقويت مي شود كه اعضاي خانواده فرصت بيشتري براي همدلي، همفكري، هم انديشي و هم  صحبتي با يكديگر داشته باشند.
ماه مبارك رمضان اين امكان را براي خانواده ها   فراهم مي آورد كه بيشتر با هم باشند و از همين رهگذر است كه امكان حركت هاي تكروي _ كه اغلب از دل آن جرم مي خيزد- به حداقل مي رسد.
وي مي افزايد: روزه در تمام اديان به معناي پرهيز و ترك آمده است و مردم تمامي اديان با اين عبادت به خداشناسي، تزكيه نفس، تعديل اراده در امور دنيوي، رعايت اصول اخلاقي، بهداشتي و اجتماعي دعوت مي شوند و اين مهم تنها و تنها از طريق كانون خانواده محكم و محكم تر مي شود.
مهندس كمالي نسب كارشناس مسايل اجتماعي همچنين مي گويد: انسان گرفتار در دنياي ماشيني امروز بيش از هر زماني نياز به آرامش و نقطه اتكا دارد و آداب رمضان اگر رعايت شود مي تواند به او قدرت واقعي تسلط بر نفس، شهوت و غضب و گسستن زنجيرهاي اسارت از بندگي تن را بدهد تا به آرامش برسد يكي از جاهايي كه آدمي به آرامش مي رسد كانون خانواده است. و ماه مبارك رمضان اين امكان را بيش از ساير ماه ها فراهم مي آورد. واقعيت اين است كه رمضان آدمي را در برابر سختي ها پايدار مي كندو بر صبر و شكيبايي انسان مي افزايد و دل را آنچنان صفا مي دهد كه در روزهاي آخر ماه مبارك رمضان دلش نمي خواهد اين آرامش را از دست بدهد.
وي مي افزايد: حال و هواي معنوي ماه مبارك رمضان فراتر از هر ماه ديگر است. وقتي فكر مي كني نيمه شب در دل تاريكي، تقريبا تمامي جوانان همه رو به سوي يك قبله نشسته و دعا مي خوانند و شب زنده داري مي كنند، درهاي رحمت الهي از هر زماني گشوده تر است. وقتي مي بيني حول و حوش غروب، هنگام اذان مغرب همه دست از كسب و كار مي كشند و باز دوباره گردهم مي آيند و رو به سوي يك معبود سر تعظيم فرود مي آورند و به شكرانه انجام عبوديت خداوند در آن روز دعا مي كنند از هر چه تعلق دنياست خالي مي شوي. به اعتقاد كمالي نسب رمضان و روزه داري آنچنان در سرزمين خاوران و به خصوص ايران تأثير گذاشته كه جزيي از ادبيات آن شده است.
زبان روزه داران
بسياري از شهروندان معتقدند كه با ورود به ماه مبارك رمضان امساك و پرهيز آنها از درغلتيدن به سوي برخي انحرافات، كژي ها و آسيب ها افزايش مي يابد و شايد در اين ماه بيش از ساير ماه ها مراقب هستند كه دامن آنها به ناپاكي نيالايد و خاطره اي ناخوش در ذهن ديگري برجاي نگذارند.
شهروندان تهراني در گفت وشنود با گزارشگر همشهري نيز بر باور كارشناسان و مسئولان انتظامي و امنيتي صحه مي گذارند و بر اين باورند با آداب و رسومي كه به ماه مبارك رمضان وارد مي شويم ، سنت ها يكي پس از ديگري جلوه بروز مي يابند و همين ها ترمز بسيار قوي براي پرهيز از گرايش به سمت وسوي گناهان است.
ورود به امامزاده ها، مساجد، حسينيه ها، تكايا و مراسم عبادي و معنوي تلاوت قرآن، ذكر توسل، قرائت دعا و جلسات سخنراني مستمر تأثير خود را برجاي مي گذارد.
افطاري دادن و اطعام روزه داران از رسومي است كه در بين مردم تهران در ماه مبارك رمضان بسيار مورد توجه است. شله زرد، شيربرنج، فرني، حلوا با آرد گندم، حليم و آش رشته ازجمله غذاهاي سفره افطاري تهراني ها در ماه رمضان است.
اين سفره هاي معنوي انس و الفت را افزايش مي بخشد و كدورت و ناراحتي را به حاشيه مي راند. در ماه رمضان كميته امداد،  خيريه ها و مجتمع هاي نيكوكاري در تهران هركدام فعاليت ويژه اي براي مستمندان روزه دار و اطعام آنان دارند.
در اين ايام همچنين بعضي از مساجدبه هزينه خيرين در طول ماه مبارك رمضان سفره ساده و بي رياي افطاري را به روي همگان از فقير تا غني گشوده و هر رهگذر و ميهمان روزه داري را اطعام مي كنند.
برخي از شهروندان تهراني در اين خصوص و در گفت وگو با خبرنگار ما اظهار داشتند: حكمت اين عبادت پرداختن به گرانبهاترين سرمايه الهي يعني پارسايي و به فكر فقرا و مستمندان بودن است.
حسين غفاري در اين باره گفت: ماه رمضان با سه ويژگي بركت، رحمت و مغفرت فرامي رسد و شب و روز اين ماه نيز از برترين ايام محسوب مي شود.
وي مي افزايد: در اين ماه مبارك همه انسان ها به ميهماني خدا مي روند. لذا بايد با دلي پاك و انگيزه اي الهي توفيق حضور در اين مهماني را پيدا كنند. يك شهروند ديگر به پرفيض و بركت بودن اين ماه اشاره كرد و گفت: تمامي اعمال و رفتار نيك انسان ها در اين ماه عبادت محسوب مي شود.
مدينه ميرزايي مي گويد: ماه رمضان مي تواند آينه اي از صحنه رستاخيز در گرسنگي و تشنگي باشد.
وي خاطرنشان كرد: اين ماه، زمان مغفرت و بازگشت از گناهان به سوي پاكي ها و زدودن قلب ها از سياهي  است لذا بايد از اين ايام براي رسيدن به كمال، استفاده لازم را برد.
وي افزود: با مسلمانان با استقبال از اين ماه مبارك و با دادن طعام به مستمندان و فقرا مي توانيم در اين جهت به طريقي از اين افراد دلجويي و كمك كنيم. يكي ديگر از شهروندان تهراني درباره فضيلت   رمضان گفت: هدف روزه بيشتر به روح انسان تعلق داشته تا جسم آن، زيرا كه طعام سفره رمضان رحمت و مغفرت است و اين ها نيز رابطه مستقيم با روح فرد دارند.
فريبا رحيمي ادامه مي دهد: انسان ها بايد نهايت استفاده از اين ماه مبارك را ببرند، چراكه در اين ماه نفس انسان، تسبيح خداوند بوده و خواب هم عبادت خالق است.
روزه مزه گرسنگي را به افراد غني مي چشاند و آنها را با فقرا و رنجي كه آنها مي كشند آشنا مي كند. همين پيام روزه كافي است تا در تصميم سازي ها و تصميم گيري ها جانب فقرا و مستمندان را داشته باشند و اين شيوه را بهترين رفتار خوب و حسن خلق با ديگران بدانند و آن را استمرار بخشند.
فتانه صالحي دانشجوي يكي از دانشگاه هاي تهران معتقد است كه ماه رمضان فرصت مغتنمي است كه انسان را به تمرين از اجتناب به گناه قادر مي سازد. گناه نكردن احتياج به اراده و تصميم قوي دارد و اين با روزه امكان پذير مي شود. در هر شب از اين ماه عده زيادي از عذاب مي رهند پس بايد كوشا باشيم كه ما هم جزو اين افراد قرار گيريم.
يكي ديگر از دانشجويان نيز در زمينه محاسن ماه مبارك رمضان مي گويد: اين ماه علاوه بر محاسني كه بر روح انسان دارد، جسم انسان را از خوبي هاي خود بي بهره نمي گذارد كه بهره آن هم چيزي جز صحت و سلامتي نيست.
آخر سخن
ماه مبارك رمضان روبه سوي پايان است و كمتر از ۱۰ روز به پايان آن نمانده است، مسئولان، كارشناسان و مديران بايد از جنبه اجتماعي كنكاش كنند كه چه عاملي، چه شيوه اي و چه نفس مسيحايي باعث و باني آن شده است كه در اين ماه خطاها كم، لغزش ها اندك، جرم ها رو به افول، آسيب ها در سراشيبي سقوط و مهرباني  ها،  عطوفت ها، نوعدوستي ها، دگرخواهي ها، احسان و نيكوكاري روند تصاعدي طي مي كند، اگر چرايي آن بررسي و تحليل شود و اين شيوه در گفتار و رفتار همه آدميان دامنه آن از ماه مبارك رمضان فراتر رفته و در ساير ماه ها ساري و جاري شود  روند ارتكاب جرايم، انحرافات، خودخواهي ها، و زياده خواهي ها سير نزولي خواهد يافت.
ماه رمضان را از جنبه فردي الگويي براي ساير ماه ها قرار دهيم و عطوفت را همچنان ميهمان درون خانه هاي خود نگهداريم و از جنبه اجتماعي نيز مديران، كارگزاران، مسئولان و تصميم سازان و تصميم گيران جامعه با تأسي از اين ماه خود رفتارها را به گونه اي شكل دهند تا الگوهاي اخلاقي جامعه باشند و جامعه نيز با تأسي از همين روش راه فلاح و رستگاري بپيمايد. مي شود چنين كرد اگر لباس و قباي خودخواهي از تن به در كنيم و نوعدوستي و دگرخواهي را ميهمان دل هاي مهربان خويش سازيم.